Sobą być - dobrze żyć. Program profilaktyczny

Powiedział mi chłopiec, Opuszczając Dom Sierot:
Gdyby nie ten dom, nie wiedziałabym, że są
Na świecie ludzie uczciwi, którzy nie kradną.
Nie wiedziałbym, że można mówić prawdę.
Nie wiedziałbym, że są na świecie
Sprawiedliwe Prawa -Janusz Korczak-

Opracowała: Monika Gal

Podstawy prawne działań profilaktycznych:
- Konwencja o Prawach Dziecka (Dz. U. Nr 120, poz. 526),
- Konstytucja Rzeczypospolitej z dnia 02.04.1997r. (Dz. U. Nr 78 poz. 483).
I.

Wychowanie i profilaktyka są to procesy, współistniejące i uzupełniające się nawzajem. Bursa Regionalna w Ostrołęce realizuje zadania opiekuńczo – wychowawcze wspierające wszechstronny rozwój wychowanka. Do realizacji tych zadań niezbędne jest opracowanie, obok programów wychowawczych – programów profilaktycznych, których realizacja pozwoli na wyposażenie wychowanka w wiedzę i umiejętności niezbędne w budowaniu dojrzałej osobowości, nauczenie postaw asertywnych w sytuacjach zagrożenia, rozumienie oraz umiejętne stosowanie norm społecznych i systemu wartości. Jednym z głównych celów pracy Bursy jest chronienie wychowanków przed zagrożeniami. W związku z tym, celami pierwszorzędnymi profilaktyki w bursie są działania skupiające się na osłabieniu czynników ryzyka i wzmacnianiu czynników chroniących. Równie ważne jest wzmacnianie mocnych stron wychowanków, jednocześnie ucząc ich pozytywnej autoprezentacji i pewności siebie.

II.Cele programu

Cele główne:

•eliminowanie zachowań agresywnych i przemocy wśród młodzieży,
•wzrost poziomu poczucia bezpieczeństwa wychowanków na terenie placówki;
•postrzeganie pozytywnego obrazu siebie.


Cele szczegółowe:

•wzmacnianie więzi międzyludzkich w grupie jako istotnego czynnika ryzyka chroniącego przed ryzykownym zachowaniem – integracja,
•rozwijanie samoświadomości, samooceny, samodyscypliny,
•pomaganie wychowankom w budowaniu poczucia własnej wartości,
•dostarczenie wychowankom wiedzy na temat przyczyn zachowań agresywnych,
•wykształcenie umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz radzenia sobie z sytuacją przemocy i agresji,
•kształcenie umiejętności konstruktywnego radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, •rozbudzanie wśród wychowanków zainteresowań, wskazywanie form i sposobów spędzania czasu wolnego,
•uczenie młodzieży umiejętności przeciwstawiania się naciskowi i manipulacji ze strony otoczenia - postawa asertywna.

III.Adresaci programu

•wychowankowie Bursy Regionalnej w Ostrołęce.


IV.Realizator programu

•wychowawca: Monika Gal

V.Metody pracy przy realizacji programu

•dyskusja,
•pogadanka,
•mini wykład,
•rysunki,
•krąg,
•mini drama,
•praca w małych grupach,
•ćwiczenia zawierające elementy rozwijające twórcze myślenie,
•zabawy i gry integracyjne.
•burza mózgów,
•wizualizacja,

VI.Nakłady

•sala do zajęć,
•materiały biurowe i papiernicze,
•dostęp do xero,
•dostęp do środków wizualnych.

VII.Czas realizacji programu

•XI 2015 r.

VIII.Spodziewane efekty

• integracja wychowanków, poprawa stosunków interpersonalnych w grupie,
• zredukowanie zachowań agresywnych i przemocy wśród młodzieży,
•wzrost poziomu poczucia bezpieczeństwa wychowanków na terenie placówki,
•rozbudzenie refleksji wychowanków na temat przyczyn i skutków zachowań agresywnych oraz autoagresywnych,
•nabycie umiejętności bezpiecznego odreagowania napięć emocjonalnych, radzenia sobie ze stresem,
• stosowanie przez wychowanków pokojowych metod rozwiązywania konfliktów,
• wykształcenie postaw asertywnych wśród wychowanków,
•wzmocnienie pozytywnego postrzegania własnej osoby.

IX.Ewaluacja

Cel ewaluacji:
Weryfikacja podjętych działań dotyczących ograniczenia zachowań agresywnych
w zakresach:
•zwiększenia ilości zachowań wskazujących na nieagresywne rozwiązywanie konfliktów, •rozwinięcia umiejętności poprawnego i twórczego wykorzystania czasu wolnego wychowanków,
• kształtowania postaw prospołecznych oraz zachowań empatycznych wśród wychowanków,
•zwiększenia poczucia integracji wychowanków,
• budowania pozytywnego postrzegania obrazu samego siebie, świadomości swoich mocnych stron.

Przewidywany termin ewaluacji:
•XI 2015 r.
Formy ewaluacji:
•badanie ankietowe dla wychowanków- uczestników programu, (ankieta ewaluacyjna- zał. 1)

SCENARIUSZE
ZAJĘĆ

SCENARIUSZ nr 1.

Temat: Poznajemy się. Ustalenie zasad współpracy.
Cele:
•Autoprezentacja poszczególnych uczestników, integracja grupy, bliższe poznanie siebie nawzajem, umiejętność współpracy z innymi osobami oraz kształtowanie postawy właściwego stosunku do innych osób.
• Budowanie wzajemnego zaufania oraz poczucia bezpieczeństwa.
Ćwiczenie 1: „Poznaj mnie” (Czas trwania 15 min)
Cele: Stworzenie okazji do zapoznania się i do przeanalizowania własnych relacji z ludźmi.
Wyodrębnienie zachowań i cech wzbudzających zaufanie.
Materiały: kartki papieru, arkusze, mazaki, gazety, kłębek wełny.
Przebieg:
1. Wspólne ustalenie zasad obowiązujących podczas zajęć (słuchamy co mówią inni, każdy ma prawo przedstawić swój punkt widzenia, nie oceniamy odpowiedzi innych, każdy ma prawo do szacunku, pracujemy w zgodzie ze sobą).
2. Przedstawienie się uczestników zajęć. Młodzież siedzi w kręgu. Wychowanki podają swoje imiona, z jakiej miejscowości pochodzą i krótko o swoich odczuciach i obserwacjach dotyczących pobytu w Bursie. Prowadzący zajęcia też mówi o sobie. W podsumowaniu wychowawca podkreśla, że ludzie często czują się nieswojo w nowej sytuacji, boją się zmian, tęsknią za znanymi kolegami i nauczycielami. Pokazuje dobre strony zmiany otoczenia: np. poznanie nowych ludzi, nawiązanie nowych przyjaźni.
3. Moje imię mówi o mnie
Każdy uczestnik pisze na kartce swoje imię pionowo. Następnie do każdej litery dopisuje wyraz, który przedstawi jego myśli, marzenia, plany, motto życiowe itp. Wyglądać to może następująco:
Boję się ciemności Rysuję dobrze krajobrazy
Atakuję swoje słabości Ostrożność
Szanuję swoich przyjaciół Marzę o miłości
Interesuję się sztuką Egoistów nie lubię
Akceptuję poglądy innych Kocham życie
Ćwiczenie2: „Pajęczyna przyjaźni”(Czas trwania 10 min)
Cele: Stworzenie okazji do okazania zaufania członkom grupy oraz kształtowanie umiejętności współpracy z innymi osobami.
Przebieg:
1. Uczestnicy tworzą krąg. Osoba rozpoczynająca trzyma w ręku kłębek wełny: mówi cechę charakteru jaką lubi lub jakiej nie lubi u innych i trzymając końcówkę wełny podaje ją rzucając innej osobie. Każdy mówi swoje zdanie trzymając fragment wełny, powstały w ten sposób splot jest jak pajęczyna - sprzyja to autorefleksji i pozwala lepiej się poznać w grupie.
Omówienie: W omówieniu należy zwrócić uwagę na odczucia wychowanków: czy łatwo im było mówić o sobie; co czuli, gdy poszczególne osoby zawierzały im siebie.
Ćwiczenie nr 3: Tratwa ratunkowa (Czas trwania 10 min)
Przebieg:
1. W sposób losowy tworzy się 4, 5 grup. Każda otrzymuje płachtę gazety (60*90). Informuje się grupę, że będąc na wycieczce płynęli statkiem. Statek uległ uszkodzeniu i pasażerowie
muszą zmieścić się na tratwach (gazetach), aby się uratować.
Omówienie: W omówieniu należy zwrócić uwagę na odczucia wychowanków: czy łatwo im
było zaufać innym, co czuli, gdy razem ratowali się na tratwie, tym bardziej, że młodzież
zna się krótko.
Uwagi: Należy zatroszczyć się o bezpieczeństwo uczestników oraz przeprowadzić ćwiczenia tylko wtedy, gdy ma się pewność, że uczestnicy zajęć zachowują się odpowiedzialnie i nie
naraża innych na stłuczenie.
Ćwiczenie 4: Słoneczko” (Czas trwania 10 min)
Cele: Zwiększenie otwartości w grupie oraz podniesienie poziomu wzajemnego poznania.
Przebieg:
1. Dzielimy uczestników zajęć na dwie grupy, dajemy brystol i prosimy, by narysowali słoneczko, w środku prosimy, by napisali ich cechy wspólne, a na promykach niech napiszą
swoje imiona i co ich wyróżnia z grupy.
2. Zasady obowiązujące w grupie – wychowankowie zastanawiają się i piszą na kartce propozycje zasad, jakie powinny być przestrzegane w tej grupie , aby wszyscy czuli się dobrze i bezpiecznie. Zasady przygotowane przez młodzież mogą być zawieszone w gablocie znajdującej się na holu bursy.
Zakończenie zajęć.

SCENARIUSZ nr 2.

Temat: Uczymy się wyrażać emocje i uczucia.
Cel: zdobywanie umiejętności nazywania i dostrzegania własnych emocji i uczuć.
Wychowanek potrafi mówić o swoich emocjach, potrafi rozpoznać i nazwać emocje własne i innych, akceptuje uczucia przeżywane przez inne osoby.
Ćwiczenie 1: „Iskierka” (Czas trwania 5 min)
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Przywitanie młodzieży. Wychowankowie siedzą w kręgu i trzymają się za ręce. Prowadzący „posyła” iskierkę (uścisk dłoni), która jest przekazywana dalej przez młodzież poprzez uścisk dłoni koleżanki/kolegi.
Ćwiczenie nr 2: ”Krąg” – (Czas trwania 10 min)
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Uczestnicy zajęć pozostają w kręgu i rozmawiają o tym, co to są uczucia i emocje, skąd się biorą, jak je rozpoznajemy. Podsumowanie - podanie przez prowadzącego ogólnych sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami: (prowadzący wiesza plansze na tablicy).
- informowanie otoczenia o przeżywanych emocjach;
- rozmowa o emocjach i sytuacji, która je wywołała, z innymi osobami;
- ponowne przeanalizowanie problemu i swojego w nim udziału;
- próby konkretnych rozwiązań sytuacji konfliktowej;
- szukanie pomocy fachowców.
Ćwiczenie nr 3 „Zabawne prezenty”(Czas trwania 15 min)
Materiały: motylek (zabawka),kostka lodu, piłka, kubek z wodą, maskotka – serce.
Przebieg: Prowadzący prosi uczestników, aby usiedli po obwodzie koła. Prowadzący trzyma w ręku malutkiego motylka ( rekwizyt) i prosi o podanie z rąk do rąk tak, aby go nie zranić.
Następnie podaje kostkę lodu i prosi o szybkie przekazanie kolejnym osobom. W
następnej kolejności toczy piłkę owiniętą w brudną szmatę do podłogi ( ubrudzoną
farbami). Czwartym prezentem jest kubek pełen wody. Uczestnik ostrożnie podaje
następnemu. Ostatnim podarunkiem jest duże serce – maskotka. Wychowanek podając dalej
musi powiedzieć coś miłego, radosnego lub wesołego.
Po skończeniu wychowankowie wypowiadają się na temat różnych emocji wywołanych
podczas zabawy.
Ćwiczenie nr 4:(Czas trwania 10 min)
Materiały: tablica, kreda
Przebieg: Prowadzący pisze na tablicy zdanie: „Wczoraj znów szedł ulicą ten człowiek”. Zadaniem uczestników zajęć jest przeczytanie tego zdania za pomocą różnych emocji: strach, radość, gniew, nuda, smutek, zaskoczenie.
Ćwiczenie nr 5: (Czas trwania 7 min)
Materiały: kartki papieru, pędzle, farby.
Na zakończenie zajęć uczestnicy wykonują pracę plastyczną. Prowadzący mówi, by za
pomocą kolorów pokazały, swoje dzisiejsze emocje. Wychowankowie malują farbami,
dobierając odpowiednie kolory do aktualnego stanu emocjonalnego. (np. złość –
kolory zimne, radość– ciepłe). Po wykonaniu pracy następuje krótkie omówienie .
Zakończenie zajęć.

SCENARIUSZ nr 3.

Temat: Jak radzić sobie ze stresem?
Cel: Poznanie definicji stresu oraz typów stresu. Rozpoznawanie oznak stresu. Poznanie sposobów radzenia sobie ze stresem. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z napięciem pojawiającym się w trudnych sytuacjach.
Ćwiczenie 1: (Czas trwania 5 min)
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Rundka początkowa – ma na celu sprawdzenie energii grupy.
Prowadzący po przywitaniu się prosi uczestników, aby ocenili swoje dzisiejsze samopoczucie w skali 1 do 6, przy czym 1 oznacza bardzo niskie , złe samopoczucie, zaś 6 bardzo dobry nastrój. W omówieniu może nastąpić krótka dyskusja (jeśli jest taka potrzeba) na temat tego dlaczego wychowankowie mają złe samopoczucie, z czym sobie nie radzą.
Ćwiczeni 2: „Gwiazda Skojarzeń” (Czas trwania 10 min)
Materiały: arkusz papieru, mazak, magnezy,
Przebieg: Zastosowanie metody burzy mózgów; formułowanie luźnych (własnych) skojarzeń dotyczących stresu. Prowadzący zawiesza na tablicy arkusz z napisem stres. Do znajdującego się w centrum arkuszu kola uczestnicy zajęć dopisują własne skojarzenia na temat stresu. W ten sposób powstaje gwiazda skojarzeń. Słowa pisane przez uczestników będą miały zazwyczaj negatywne konotacje (zagrożenie, niebezpieczeństwo, frustracja). Prowadzący odczytuje skojarzenia i pyta się grupy, czy stres ma tylko wydźwięk negatywny. Uczestnicy formułują odpowiedzi. W tym miejscu pojawia się krótki wykład informacyjny na temat typów stresu: Stres dzielimy na:
Dystres - rodzaj stresu wywołany przez niebezpieczną i trudną sytuację. Dystres może obniżać kondycję zdrowotną człowieka, negatywnie wpływać na jakość życia.
Eustres - wywołany jest jakąś nagłą, niespodziewaną, ale pozytywną sytuacją i nie przynosi krzywdy organizmowi; ma działanie mobilizujące. (Czas trwania około 7 min.)
Ćwiczenie 3: (Czas trwania 10 min)
Materiały: arkusze papieru, karteczki z wypisami symptomami stresu.
Przebieg: Oznaki stresu: Celem tego ćwiczenia jest wyrobienie umiejętności rozpoznawania oznak stresu.
Prowadzący dzieli grupę na kilka zespołów (np. 4). Każdy z zespołów otrzymuje arkusz papieru z czterema kategoriami oznak stresu.
a)Reakcje fizjologiczne;
b)Wpływ na myślenie;
c)Emocje;
d)Zachowanie.
Liderzy każdej z grup otrzymują karteczki z wypisanymi symptomami stresu (zał. nr 2). Zadaniem zespołów jest przyporządkowanie różnych oznak stresu do właściwej kategorii.
Po wykonaniu zadania liderzy każdej z grup prezentują swoje rozwiązania. Każdej z grup
przypada jedna kategoria do omówienia przy założeniu, że grup jest 4.
Po omówieniu poszczególnej kategorii prowadzący zadaje pytania:
- Czy któraś z grup przyporządkowała jakąś oznakę do innej kategorii? Dlaczego?
- Czy ktoś chciałby jeszcze dodać jakąś inną oznakę stresu?
Wniosek: Objawy stresu są różnorodne i często trudno je jednoznacznie zdefiniować i skonkretyzować.
Ćwiczenie 4: (Czas trwania 10 min)
Materiały: wycięta z kartonu chmura, karteczki samoprzylepne.
Przebieg: Walka ze stresem: ćwiczenie polegające na poznaniu różnych sposobów radzenia sobie ze stresem.
Prowadzący umieszcza na tablicy wyciętą z kartonu granatową chmurę symbolizująca zły nastrój. Każdy z uczestników ma za zadanie wypisanie na żółtych karteczkach samoprzylepnych propozycje walki ze stresem. Wskazane jest, aby każdy z uczestników napisał kilka propozycji tak, aby chmura została całkowicie pokryta przez żółte karteczki symbolizujące słońce.
Prowadzący prosi ochotnika, aby dokonał selekcji i odczytał na głos pomysły radzenia sobie
ze stresem zaproponowane przez grupę.
Prowadzący podsumowuje ćwiczenie wskazując na szeroki wachlarz sposobów radzenia sobie ze stresem. (Czas trwania 5 min.).
Wykład informacyjny: Prowadzący umieszcza na tablicy 5 różnych metod walki ze stresem.
Są to:
- Pozytywne myślenie;
- Obrócenie trudnej sytuacji w żart;
- Rozmowa z bliską osobą;
- Ćwiczenia fizyczne;
- Ćwiczenia relaksacyjne: ćwiczenie pomagające wdrożyć nawyk pozytywnego myślenia.
Osoba prowadząca prosi uczniów o rozluźnienie i zwizualizowanie sobie przedstawionej sytuacji. W tle zostaje puszczony utwór muzyczny. Prowadzący czyta tekst (zał. nr 3). Po przeczytaniu tekstu każdy wychodzi z zajęć zrelaksowany i uśmiechnięty.
Zakończenie zajęć.

SCENARIUSZ nr 4.

Temat: Agresja i przemoc. Jak się im przeciwstawić?

Cel: zwiększenie świadomości młodzieży na temat: czym jest agresja i przemoc?
- analizę przyczyn zachowań agresywnych;
- poszukiwanie sposobów przeciwdziałania agresji i przemocy;
-wskazanie pozytywnych sposobów i technik hamowania i rozładowania agresji;
- ćwiczenie umiejętności radzenia sobie z własną złością,
- skłonienie do refleksji nad swoim zachowaniem.
Ćwiczenie 1: „Zabawa integracyjna” (Czas trwania 5 min)
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Wychowawca proponuje, aby wszyscy opowiedzieli, co dobrego spotkało ich w minionym tygodniu.
Ćwiczenie 2: (Czas trwania 10 min)
Materiały : niepotrzebne
Przebieg: Dyskusja – dlaczego młodzi ludzie zachowują się agresywnie, dlaczego stosują przemoc.
Na polecenie prowadzącego wychowankowie podchodzą do tablicy i zapisują swoje wypowiedzi. Wychowawca porządkuje i uzupełnia listę na tablicy.
Ćwiczenie 3: „Moje spotkania z agresją” (Czas trwania 15 min)
Materiały: przykładowe scenki do odegrania.
Przebieg: Praca w 4 grupach.
Przebieg: Uczestnicy losują po 1 scence (załącznik 4) i zastanawiają się, jak by się zachowali na miejscu bohatera scenki i ewentualnych świadków takiego zdarzenia. Dyskusja w grupach i na forum grupy :
- Co czuje ofiara agresji?
- Co czuje agresor?
- Jakie są skutki agresji?
Podsumowanie:
Zwracamy uwagę jaki jest wpływ przeżywanych emocji na zachowanie człowieka?; Jaki jest wpływ zachowań agresywnych na relację z drugim człowiekiem? (agresja rodzi agresję, agresja niszczy relacje, burzy poczucie bezpieczeństwa).
Uświadamiamy, że dużą rolę w przerwaniu agresji mają świadkowie. Każdy z nas może coś zrobić w przezwyciężaniu agresji , aby na świecie było mniej przemocy. NIE MOŻNA BYĆ OBOJĘTNYM!
Ćwiczenie 4: (Czas trwania 10 min)
Wychowawca prosi, aby wychowankowie zastanowili się i spróbowali odpowiedzieć na pytanie, jak można w pozytywny lub neutralny sposób wyładować narastającą w nas złość. Następnie każdy podchodzi do tablicy i pisze swoją własną, wypróbowaną receptę na radzenie sobie z agresją.
Przykładowa lista:
- nie tolerować i nie praktykować zachowań agresywnych,
-zwalczanie rozpowszechniania filmów tzw. brutalnych, propagujących przemoc i agresję,
- przestrzeganie prawa,
- poszanowanie wartości,
- uznanie autorytetów społecznych,
- zainteresowanie nauką,
- silna więź emocjonalna z rodzicami,
- przynależność do pozytywnej grupy rówieśniczej.
- idę na siłownię lub pobiegać;
- wsiadam na rower i jadę w siną dal.
Ćwiczenie 5: „Motylek” (Czas trwa 5 min)
Wychowawca prosi, aby każdy z uczestników spróbował powiedzieć o złości odczuwanej wobec kogoś lub wobec jakieś sytuacji, która go złości. Prowadzący prosi, by każdy przekazywał sobie kolejno (symbolicznie) z rąk do rąk motylka, który ma zabrać od nich te odczucia. Ostatnia z osób podchodzi do okna i wypuszcza motylka.
Zakończenie zajęć.

SCENARIUSZ nr 5.

Temat: Konflikty- jak sobie z nimi radzić?.
Cel: Dostarczenie wiedzy i doskonalenie umiejętności z zakresu konstruktywnego rozwiązywania konfliktów i problemów, rozwijanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach konfliktowych, doskonalenie umiejętności samooceny własnych postaw i zachowań.
Ćwiczenie 1: Konflikt – Skojarzenia (Czas trwania 7 min)
Materiały: arkusz papieru, mazaki.
Przebieg: Na ścianie nauczyciel przykleja dużą arkusz papieru. Na środku kartki widnieje napis „Konflikt”. Wychowankowie wymieniają słowa kojarzące się z konfliktem, prowadzący wypisuje je na kartce. Następnie grupa pod kierunkiem osoby prowadzącej podaje definicję konfliktu.
Ćwiczenie 2: „Kto ma rację” (Czas trwania 25 min)
Materiały: pomocnicza plansza.
Przebieg: Grupa dzieli się na trzyosobowe zespoły. Dwie osoby rozwiązują konflikt wg zasad podanych na pomocniczej planszy, a trzecia pełni rolę obserwatora i udziela informacji zwrotnych. Uczestnicy dzielą się osiągnięciami i trudnościami w rozwiązywaniu konfliktów.

ETAPY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW
1. Wyrażamy gotowość rozwiązywania konfliktu:
- uzgadniamy dogodny termin,
- ustalamy reguły pracy nad problemem.
2. Określamy istotę problemu:
- nazywamy problem,
- mówimy, jakie uczucia wywołują w nas zachowania partnera,
- określamy nasze potrzeby i oczekiwania.
3. Poszukujemy możliwych rozwiązań:
- zgłaszamy różne pomysły rozwiązań,
- oceniamy je z punktu widzenia obu stron.
4. Wybieramy rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony.
5. Oceniamy wyniki, podkreślając strony pozytywne.
TEMATY KONFLIKTÓW DO WYBORU
• Uważasz, że rodzice nadmiernie ograniczają twoją swobodę i samodzielność.
• Uważasz, że wychowawca nie jest wobec ciebie sprawiedliwy.
• Uważasz, że podział obowiązków w bursie jest niesprawiedliwy.
• Uważasz, że twój bliski kolega wykorzystuje waszą przyjaźń i twoją dobroć.
Ćwiczenie nr 3: (Czas trwania 7 min)
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Siedząc w kręgu uczestnicy dzielą się wrażeniami i odczuciami z zajęć oraz własnymi przemyśleniami dotyczącymi sposobów i możliwości pozytywnego rozwiązywania sytuacji konfliktowych.
Zakończenie zajęć.

SCENARIUSZ nr 6.

Temat: Zachowania asertywne.

Cele: Przekazanie podstawowych wiadomości na temat zachowań asertywnych, uczenie się rozpoznawania swoich zachowań, uświadomienie mechanizmu nacisku grupowego i uczenie się mówienia „nie”, rozwój osobisty i rozwój samoświadomości.
Ćwiczenie 1: „Otwórz pięść” (Czas trwania 5 min)
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Prowadzący prosi, aby wychowankowie dobrali się w pary. Jedna osoba w parze zaciska pięść, a druga stara się ją przekonać, aby otworzyła rękę. Po pewnym czasie partnerzy zamieniają się rolami. Pięść należy otworzyć tylko wtedy, kiedy jest się do tego przekonanym. Nie wolno używać siły, jakiekolwiek groźby są niedozwolone.

Ćwiczenie 2: MINI WYKŁAD na temat „CZYM JEST ASERTYWNOŚĆ (Czas trwania 5 min)
Materiały: definicja asertywności, style asertywności.
Przebieg: Asertywność to umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów swoich rozmówców. W sytuacjach konfliktowych umiejętności asertywne pozwalają osiągnąć kompromis bez poświęcania własnej godności i rezygnacji z uznawanych wartości. Ludzie asertywni potrafią powiedzieć „nie” bez wyrzutów sumienia, złości czy lęku. Asertywność to kluczowa umiejętność, gdy trzeba oprzeć się naciskom pojedynczej osoby lub grupy np. w sprawie alkoholu, papierosów czy narkotyków. Wyróżniamy trzy podstawowe style zachowania wobec innych ludzi - styl:
• I - zachowania uległe, gdy stawiamy interesy i prawa innych wyżej niż swoje;
• II - zachowania agresywne, kiedy stawiamy swoje interesy i prawa wyżej od innych;
• III - zachowania asertywne, gdy stawiamy swoje interesy i prawa na tym samym poziomie co interesy i prawa innych.
Ćwiczenie 3: ROZPOZNAWANIE SWOICH ZACHOWAŃ (Czas trwania 20 min)
Prowadzący prosi, aby wychowankowie wyobrazili sobie taką sytuację:
Materiały: przykłady
Na podwórku szkolnym spotykasz dwóch kolegów, którzy palą papierosy. Wiesz, że gdy podejdą do Ciebie to Cię poczęstują. Jeżeli nie zapalisz, to będą Cię uważać za małolata i tchórza. Ale Ty nie masz ochoty na palić.

Prowadzący prosi, aby wychowankowie napisali na kartkach jak zachowaliby się i co powiedzieliby w takiej sytuacji. Następnie prosi 3 - 4 ochotników o przeczytanie tego co napisali. Po każdej wypowiedzi klasyfikuje odpowiedź do kategorii zachowań uległych, agresywnych lub asertywnych. Później każdy z wychowanków klasyfikuje swoją odpowiedź do odpowiedniej kategorii zachowań. Prowadzący zlicza osoby, które dały odpowiedź uległą, potem agresywną i na koniec asertywną, oraz komentuje rodzaj zachowań przeważających w całej grupie. Na koniec tego ćwiczenia ustala z wychowankami odpowiedź najtrafniej oddającą zachowanie asertywne i zapisuje ją na tablicy.

Ćwiczenie 4: UCZENIE SIĘ ZACHOWAŃ ASERTYWNYCH (Czas trwania 15 min)
Materiały: metoda 3 kroków.
Przebieg: Prowadzący prosi, aby wychowankowie dobrali się w 3 - 4 osobowe grupy i ustalili, w jakich sytuacjach mają trudności z zachowaniami asertywnymi. Następnie grupy prezentują wyniki
swojej pracy.

Prowadzący prosi, aby wychowankowie wybrali jedną z sytuacji wypracowanych przed chwilą, która jest trudna dla większości wychowanków. Wspólnie omawiają jak można się w takiej sytuacji zachować asertywnie. Następnie ochotnicy odgrywają tę scenkę. Następuje podsumowanie ćwiczenia.
Prowadzący omawia metodę trzech kroków i prosi, aby przy odgrywaniu scenek przestrzegać tych zasad.

I krok - Sprawdź, czy to co proponuje kolega jest dla Ciebie dobre. Czy to jest bezpieczne, co z tego wyniknie, jak się będziesz czuł gdy to zrobisz?...
II krok - Jeśli pomysł jest zły, powiedz sobie w duchu: Nie, nie będę tego robić.
III krok - Powiedz głośno „ Nie” i ewentualnie zaproponuj coś innego.
Zakończenie zajęć.

SCENARIUSZ nr 7.

Temat: Sobą być – dobrze żyć. Zdrowe i dobre życie – zasady współżycia z ludźmi.

Cele :
- Celem zajęć jest zaznajomienie młodzieży z różnymi formami pomocy psychologicznej i możliwościami korzystania ze wsparcia w różnych trudnych sytuacjach.. Zajęcia pozwalają wychowankom poznać korzyści związane z dbaniem o swoje potrzeby i otrzymywaniem wsparcia. Umożliwiają one młodzieży dowiedzenie się jak może wyglądać spotkanie z psychologiem oraz oswojenie się z taką sytuacją.
- komunikowanie się z ludźmi, budowanie poczucia wizerunku własnej osoby, otwartości, empatii.
Ćwiczenie 1: Czarodziej, czy specjalista od... ? Jak korzystać z pomocy psychologicznej – zaproszenie do Bursy psychologa. (Czas trwania 30 min)
Materiały: niepotrzebne
Przebieg: Mimo coraz bardziej powszechnej oferty psychologicznej we wszelkich dziedzinach życia, zwrócenie się po pomoc do psychologa wciąż obarczone jest znamionami słabości, nieporadności, nadwrażliwości. Młodzież często wstydzi się zwrócić ze swoimi problemami do specjalisty. Z drugiej strony nierzadko, kiedy już się do niego udają, liczą, że rozwiąże wszystkie problemy za nich. Tymczasem zawód psychologa jest jednym z wielu innych, którzy mogą pomóc nam w codziennym życiu. Nic się jednak nie wydarzy, bez naszej chęci wyrażenia potrzeb, rozwoju i dążenia do zmiany. Jak zatem w najbardziej efektywny sposób korzystać z jego wsparcia? Jak mieć wobec niego realne oczekiwania? Jak odrzucić poczucie wstydu związane z zapukaniem do gabinetu psychologa?
Mini wykład - Spotkanie z psychologiem- jak zacząć?

Ćwiczenie 2: – Współpraca z psychologiem. Odczuwaj, Ufaj, Mów ( Czas trwania 60 min)
Prelekcja poprowadzona przez psychologa. Dyskusja na temat: postrzegania siebie, własnej osoby. Wzmacnianie poczucia wartości we własne siły, możliwości – budowanie wizerunku własnej osoby. Moje relacje z innymi.
Zakończenie zajęć. Podsumowanie programu.

Podstawy teoretyczne programu :

1.M. Jachimska „Scenariusze lekcji wychowawczych”, UNUS, Wrocław 1997.
2.J. Rojewska „Grupa bawi się i pracuje”, UNUS, Wrocław 2001.
3.K.W.Vopel „Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży” ,Jedność, Kielce 1999.
4.K.W.Vopel „Zabawy, które łączą”, Jedność, Kielce 2001.
5.Bodanko A. ( red. ), Wspomaganie procesu wychowawczego programami profilaktyczno – edukacyjnymi. Kraków 1999.
6.Rosemarie Portmann, „Gry i zabawy kształtujące pewność siebie. Wydawnictwo Jedność, Kielce 2004.
7.Rosemarie Portmann, „Gry i zabawy przeciwko agresji, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2004.
8.Gajewska G.,”Szczęsna A., Doliński A., warsztat pracy pedagoga. Zbiór scenariuszy – zeszyt III, IV. Zielona Góra 2003.
9. Balawajder K., „Komunikacja, konflikty, negocjacje w komunikacji, Katowice 1998.
10.Brzeziński J. „Metodologia badań psychologicznych”, Warszawa 1996.
11.Doloński D., „Mechanizmy wzbudzania emocji. Ekspresja emocji. Emocje, poznanie i zachowanie. : J Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk 2000.
12. Ekman P., Davidson R. (red.), „Natura mocji”, Gdańsk 2000.
13. Everly G. S.,Rosenfled R., „Stres, przyczyny, terapia i autoterapia, Warszawa 1992.
14.Ferguson J., „Asertywność doskonała”, Poznań 1999.
15.Golińska L., „Emocje: przyjaciel i wróg”, Warszawa 2002.
16.Goleman D., „Inteligencja emocjonalna”, Poznań 1997.
17.Jachimska M., „Grupa bawi się i pracuje. Zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych”, Warszawa 1994.
18.Król – Fijewska M., „Trening asertywności”, Warszawa 1992.
19.Siek S., „Walka ze stresem”, Warszawa 1989.
20.Król – Fijewska M., Fijewski P.: Przewodnik do realizacji zajęć psychologicznych „Nasze Spotkania”, Warszawa: PARPA, IPZiT PTP, 1994.

Strony Internetowe:
1)http://edu.info.pl/file/25432
2)http://www.edukacja.edux.pl/p-12137-metody-radzenia-sobie-ze-stresem-scenariusz.php
3)www.oeiizk.edu.pl
4)Edukator.koweziu.edu.pl/index.php/archiwum/258-260

Załącznik nr 1
Ankieta ewaluacyjna

•Data przeprowadzonego badania ankietowego: .....................................
•Adresaci: WYCHOWANKOWIE!
Ankieta ma charakter anonimowy. Udzielone przez Ciebie odpowiedzi staną się mi pomocne do oceny skuteczności podejmowanych działań w zakresie przeciwdziałania agresji na terenie naszej placówki. Proszę o zaznaczenie wybranej odpowiedzi kółkiem.

•Czy zrealizowany program profilaktyczny poszerzył Twoją wiedzę na temat przeciwdziałania agresji na terenie placówki?
TAK NIE
•Czy chętnie uczestniczyłaś w zajęciach o tej tematyce (wg. zaproponowanych scenariuszy zajęć)?
TAK NIE
•Czy zaproponowane zajęcia sprzyjały integracji grupy?
TAK NIE
• Czy Twoim zdaniem udział w zajęciach wpłynął na ukształtowanie postawy asertywnej?
TAK NIE
•Czy według Ciebie zajęcia wykształciły wśród wychowanków umiejętność pokojowego rozwiązywania konfliktów koleżeńskich?
TAK NIE
• Czy według Ciebie proponowane treści programu profilaktycznego ułatwiły wychowankom przewidywanie następstw swoich zachowań agresywnych?
TAK NIE

Dziękuję!

Załącznik nr 2:
Przykładowe oznaki stresu:
> Bladość, pocenie się, przyspieszone bicie serca, zmiana ciśnienia krwi, suchość w ustach i gardle, ból głowy, pleców, napięcie mięśni, niestrawność, bezsenność,
> Luki w pamięci, zapominanie, słaba koncentracja, brak zainteresowań,
> Rozdrażnienie, lęk, depresja, nerwowość, złość, zamykanie się w sobie,
> Trudność z mówieniem, drżenie rąk, tiki nerwowe, nerwowy uśmiech, zgrzytanie zębami, zmiany w odżywianiu się,
> Bezradność, brak wartości, bezosobowe podejście do wykonywania zadań.

Załącznik nr 3:

WIZUALIZACJA ,,LATAJĄCY DYWAN”
Usiądź wygodnie. Zamknij oczy. Weź głęboki wdech i wydech... Wdech i wydech.....Niech krzesło podtrzymuje cały ciężar twojego ciała. Niech twoje nogi swobodnie spoczywają na podłodze. Wdech i wydech......Przez chwilę zwróć uwagę na mięśnie nóg, tułowia i rąk. Rozluźnij je. Wdech i wydech..... Za chwilę będziesz swobodnie podążać za swoją wyobraźnią. Nie zmuszaj się do precyzyjnego trzymania instrukcji. Po prostu delektuj się tym czego doświadczasz. Wdech i wydech.....Wdech i wydech....
Wyobraź sobie bardzo piękny dywan. Zobacz jego wzór. Przyjrzyj się jego kolorom.....
Być może masz ochotę pospacerować wśród jego wzorów...Być może masz ochotę położyć się na dywanie.....
Poczuj jaki ten dywan daje ci komfort. Poczuj jego miękkość.....
Czujesz swoje ciało, spoczywające całym ciężarem na dywanie. Może ci się wydawać, że jest ono ciężkie, bardzo ciężkie..... Przyjemne uczucie ciężaru.....
Teraz poczuj miejsca kontaktu twojego ciała z dywanem, nadgarstki, pięty, całe ciało. Przyjemne uczucie odprężenia....
Twoje ciało sprawia teraz wrażenie lżejszego, coraz lżejszego, cudownie lekkiego......Jest lekkie..... Bardzo lekkie.....
A teraz zdajesz sobie sprawę z tego, że leżysz na cudownym dywanie, na dywanie latającym. Stopniowo zaczynasz wyczuwać jego delikatne drżenie.....Odczuwasz falowanie, które przechodzi od pięt, wzdłuż kręgosłupa, aż do karku...Dywan faluje łagodnie. Jest ci przyjemnie....Czujesz masujące, lekkie falowanie......
Zdajesz sobie sprawę z tego, że twój dywan zaczyna delikatnie odrywać się od ziemi, i że znajdujesz się już 10 cm nad ziemią.... Dywan unosi się coraz wyżej... Niesie cię całkowicie bezpiecznie i cudownie lekko....... Wyruszasz we wspaniałą podróż. Lecąc, oglądasz wioski, pola, łąki...... Swobodnie podążaj za swoją wyobraźnią. Delektuj się widokiem. Może jest nim krajobraz wsi, może dzika przyroda, skraj morza, lub wysokie góry......
Mijasz przelatujące ptaki.....Wsłuchujesz się w dźwięki, które wydają....
Wyobraź sobie, ze możesz obniżyć swój lot. Może chcesz dotknąć koron drzew, płatków kwiatów, albo musnąć łany zbóż.......
Odczuwasz swobodę i spokój tego miejsca.....Delektujesz się jego zapachami.... Cieszysz się ciepłem promieni słonecznych lub przyjemnym powiewem chłodnego wiatru.....
Dywan jeszcze bardziej się obniża i powoli sięga ziemi. Powoli odczuwasz mocny, ale i przyjemny jej dotyk na swoim ciele. Może odczuwasz gładką trawę pod sobą, albo miękkość piaszczystego lądu. Delektuj się przez chwilę tym stanem, a gdy będziesz gotowy, możesz powoli powracać do rzeczywistości i zakończyć to ćwiczenie...... Możesz powoli otwierać oczy i przeanalizować swoje doświadczenie relaksu. Postaraj się zapamiętać moment, w którym osiągnąłeś największe odprężenie.

Załącznik nr 4:
1. W Bursie, podchodzą do Ciebie wychowankowie i mówią, abyś dal im pieniądze. Jak poradzisz sobie w tej sytuacji?
2. Kinga z Julią dokuczają Wiktorii. Próbują Ciebie namówić, abyś dołączyła i robiła to samo. Nie masz ochoty. Wiesz, że jest to przemoc psychiczna. Co zrobisz? Jak zareagujesz?
3. Czekasz w długiej kolejce na obiad w stołówce. Nagle podchodzi kilku chłopców i wpychają się przed Tobą w kolejkę. Wiesz, że są od Ciebie starsi i wyżsi. Co zrobisz lub powiesz?
4. W Bursie widzisz, jak dwóch twoich kolegów, z twojego pokoju bije się. Wokół zebrało się kilka osób. Jak powinieneś się zachować? Co zrobisz?