Kłopotliwe "R" - wskazówki dla rodziców

Kłopotliwe „R” - wskazówki dla rodziców
Głoska r jest jednym z najtrudniejszych dźwięków w naszym języku – przede wszystkim ze względu na wibrację koniuszka języka podczas jej artykulacji. U większości dzieci pojawia się ona między 3 a 5 rokiem życia. Do tego czasu dźwięk „r” może być zastępowany innymi, łatwiejszymi do wymówienia. Na ogół głoska ta najpierw jest pomijana, następnie zamieniana na dźwięk „j” (dziecko mówi wtedy „jak” zamiast „rak”), później zastępuje ją głoska „l” („rak” wymawiany jest jako „lak”).
Warto pamiętać o tym, że rozwój mowy przebiega u dzieci w indywidualnym tempie, u jednych szybciej, u innych nieco wolniej, jeśli więc nasza pociecha kończąc 5 rok życia nadal nie wymawia głoski „r”, nie należy się jeszcze zbytnio tym martwić. Trzeba jednak zwrócić uwagę, czy pozostałe głoski wypowiadane są przez dziecko prawidłowo, np. czy przy artykulacji dźwięków s, z, c, dz język nie jest wysuwany między zęby, czy głoska „l” nie jest nadal zastępowana przez „j” („jody” zamiast „lody”). Jeśli wymowa dziecka jest poprawna, można poczekać jeszcze pół roku. W przypadku jednak, gdy do tego czasu „r” się nie pojawi, należy skontaktować się z logopedą, który ustali przyczyny takiej sytuacji i pomoże dziecku w opanowaniu umiejętności poprawnej artykulacji tego dźwięku. W żadnym wypadku nie czekajmy na głoskę r do 7-8 roku życia. Już w klasie „0”, czyli przed rozpoczęciem nauki szkolnej proces rozwoju mowy powinien być w pełni zakończony aby nieprawidłowa wymowa nie utrudniała dziecku nauki czytania i pisania.
Często rodzice sami próbują nauczyć swą pociechę wymawiać „r” . Nie jest to dobre rozwiązanie, zwłaszcza gdy są to małe, np. 3 - letnie dzieci, które mają prawo tego dźwięku jeszcze nie wymawiać. Wiele dzieci w takiej sytuacji pragnie sprostać wymaganiom rodziców i szuka w jamie ustnej miejsca do wykonania potrzebnej przy „r” wibracji. Jeśli ich narządy mowy nie są do tego dostatecznie przygotowane, to miejsce i sposób artykulacji nie będą właściwe. W drgania są wtedy wprawiane np. policzki, tylna część języka lub podniebienie miękkie. Uzyskany dźwięk jest zbliżony do „r”, ale niepoprawny. Z czasem taki sposób wymowy utrwala się i trudno go przezwyciężyć, niejednokrotnie pozostaje u danej osoby na stałe.
Aby rozwój mowy przebiegał u dziecka prawidłowo, konieczne jest dostarczenie mu prawidłowych wzorców językowych – pamiętajmy, że dzieci w dużym stopniu naśladują sposób wymowy rodziców. Dajmy więc dziecku możliwość osłuchania się z poprawną wymową podczas wspólnych rozmów, oglądania i czytania książeczek oraz zabaw. Zadbajmy również o właściwą sprawność narządów mowy dziecka – niedostateczna sprawność języka, warg i policzków jest bardzo często przyczyną nieprawidłowej wymowy. Już z 2-3 latkiem można profilaktycznie wykonywać „gimnastykę buzi” wkomponowując ją w formie zabawy w codzienne zajęcia malucha.
Oto kilka prostych, przydatnych ćwiczeń:
nadmuchujemy policzki, po chwili szybko wypuszczamy powietrze otwierając usta
robimy baloniki (usta zamknięte, język wypycha policzki)
cmokamy (Całujemy lalki, misie)
naśladujemy karetkę (wymawiamy i- u- i-u, usta rozsunięte w szeroki uśmiech, po cym wysunięte do przodu)
kląskamy językiem naśladując biegnącego konika
dotykamy językiem po kolei wszystkich zębów górnych i dolnych (usta szeroko otwarte)
przy szeroko otwartej buzi podnosimy język do górnych dziąseł i opuszczamy na dno jamy ustnej (wymawiamy a-l-a)
malujemy językiem podniebienie, do przodu i do tyłu, na boki (usta szeroko otwarte)
masujemy język wysuwając go i wsuwając przez lekko zbliżone zęby
zagryzamy czubek języka zębami i lekko go masujemy
zdmuchujemy skrawki papieru z czubka języka znajdującego się przy dziąsłach
ostrzymy czubek języka o górne zęby przy szeroko otwartych ustach
zlizujemy czubkiem języka czekoladę z podniebienia przy szeroko otwartych ustach
Bibliografia:
Wasilewicz G., Zanim powiem r. Materiał językowy z głoską r po spółgłoskach, Gdańsk 2010
Skorek E., M., Reranie Profilaktyka, diagnoza, korekcja, Kraków 2003