Recenzja książki Kingi Kuszak pt. "Dynamika rozwoju samodzielności dziecka w wieku przedszkolnym"

Samodzielność stanowi jeden z najważniejszych aspektów w życiu każdego dziecka. Pierwszym środowiskiem, w którym dziecko uczy się samodzielności jest jego dom. Dziecko, by miało możliwość stania się osobą niezależną potrzebuje odpowiednich warunków dla rozwoju. Postawy otoczenia w jakim przebywa dziecko ma wpływ na stymulowanie samodzielności. Otoczenie społeczne może przyczynić się do większej lub mniejszej samodzielności dziecka. Dorośli reagując obojętnością, krytyką lub wyręczaniem często nieświadomie zabierają możliwość uczenia się przez dziecko samodzielności. Decydowanie o sobie wiąże się z konsekwencją popełnianych błędów, co stanowi skuteczną metodę nabywania samodzielności. Wychowanek wkraczając w wiek przedszkolny musi poradzić sobie ze zjawiskiem narastających oczekiwań, którym będzie stawiać czoła przebywając kilka godzin dziennie w placówce. Umieszczając malucha w przedszkolu wymagamy od niego samodzielności. Im dziecko bardziej potrafi radzić sobie z różnymi czynnościami, tym łatwiej uczy się w nowym miejscu. Bazując na mechanizmach rozwoju samodzielności, które wyróżnia K. Kuszak, można podać w pierwszej kolejności ten związany z wpływem społecznym. Człowiek będąc w określonym wieku ma narzucony przez społeczeństwo czas, w którym wykaże stawiane mu wymagania. Widząc obraz osoby mało zaradnej lub niesamodzielnej, która jest krytycznie postrzegana przez środowisko, człowiek świadomie będzie starał się unikać takich sytuacji. Poddając się właściwym normom w społeczeństwie odpowiednio do naszego wieku możemy odczuć pozytywne konsekwencje samodzielności. Nakaz radzenia jednostki w sytuacjach wymagających pojedynczego działania, wymusza na niej sposób samodzielnego funkcjonowania, jednak zbyt radykalne wymagania mogą spotkać się z dostosowaniem do danej sytuacji. Zauważając większy stopień w podejmowaniu określonych decyzji, przestrzeganie przyjętych zasad, otoczenie może przystąpić do wycofania się z kontroli nad jednostką. Można ją uznać za wystarczająco samodzielną, aby mogła wykazać się w podjętych zadaniach.
Autorka zwraca również uwagę na przebieg rozwoju. Mimo iż jest ciągły, może podlegać zróżnicowaniu w zależności od nacisku na cechę, która chcemy wzmacniać u dziecka. Zjawiskiem normalnym staje się fakt, iż w tym samym wieku rówieśnicy mają odmienne zachowani i różne podejście do wyszczególnionych dziedzin. Błędem stają się wygórowane oczekiwania, które mają na celu przyspieszenie nauki liczb, czytania tylko ze względu na szybsze wdrażanie dziecka w świat samodzielny. Należy również akceptować indywidualizm, ponieważ każdy może mieć własne zdanie i jeżeli nie zagraża ono w istotny sposób na dalszy okres ma prawo do uwydatniania się na etapach rozwojowych. Rozsądne narzucenia modelu wychowania doprowadza do przystosowania dziecka i pomaga w nabyciu takich przyzwyczajeń, które wspomogą w procesie rozwijania. O pięciu typach samodzielności u dziecka wspomina autorka, które w ścisły sposób można połączy z wpływem opiekuna na początkowy rozwój jednostki i przekazania dziecku cech wspomagających jego rozwój.
„ Samodzielność zdystansowana”- wychowanek ma ustaloną granice z otoczeniem, dokładnie analizuje podjęte działania;
„ Samodzielność emocjonalna”- wychowanek ma pozytywne nastawienie, umie opanować narastające pobudzenie, posiada własne zdanie;
„Samodzielność uspołeczniona”- dziecko nawiązuje dialog z drugą osobą, przyjmuje
zasady ustalone przez innych.
„Samodzielność przystosowawcza”- odnalezienie się w trudnej sytuacji i spełnienie oczekiwań wobec postawionych warunków. Prawo do posiadania własnej odrębności;
„Samodzielność organizacyjną”- planowanie swoich założeń, samodzielność w działaniu.
W książce znajdziemy również szczegółowe informacje zawarte w zestawieniach na podstawie badań autorki odnoszące się do zmian w samodzielności w okresie przedszkolnym.
Dotyczą one zmiany w obszarze czynności samoobsługowych, podejmowania decyzji, organizowania zajęć i doboru narzędzi, realizacji zadania. Przeprowadzone badania przez autorkę pozwalają zaproponować następujący wniosek. Oddanie dziecka do przedszkola to najlepsza decyzja jaką może podjąć rodzic. Nauka dzieci samodzielności w przedszkolu będzie sprzyjać ich edukacji i rozwojowi.
K. Kuszak podkreśla, że pełniąc rolę rodzica, nauczyciela lub opiekuna mamy ogromny wpływ na początkowy rozwój samodzielności u dziecka. Na podstawie uzyskanych informacji zawartych w książce autorki ważne jest, aby nie wyręczać dziecka z powierzonych mu zadań.