Rola baśni w wychowaniu dziecka

Rola baśni w procesie kształcenia i wielostronnego rozwoju osobowości dziecka jest ogromna. Bardzo często dzieci jeszcze nie potrafią czytać, a już znają różne historie opowiedziane przez bliską im rodzinę. baśń stale pełni rolę ponadczasowego gatunku, którego wartości są aktualne po dziś dzień, stanowiąc wzorzec do naśladowania. Zapewne ta ponadczasowość wywodzi się stąd, że „ baśń, bajka magiczna, to gatunek epicki ukształtowany w kulturze ludowej, odznaczający się obecnością pierwiastków fantastyki i cudowności, które harmonijnie, w sposób naturalny i nie wymagający żadnych uzasadnień łączą się ze światem realnym...Baśń należy do najstarszych gatunków literackich w historii kultury, nawiązuje do obrzędów inicjacyjnych, a ślady tego związku widać przede wszystkim w klasycznych, ale też we współczesnych realizacjach gatunku”.
Bajki i baśnie mają na ogół o charakter pouczający, dają więc pewną sumę wiedzy o świecie, wprowadzają elementy norm moralnych, kształtują wyobraźnię, wzbogacają słownictwo, skłaniają do refleksji.
Dzieci w przeciwieństwie do świata bajek i baśni żyją w świecie realistycznym. Z racji swojego wieku mają bardzo niewielkie doświadczenie życiowe, wszystkiego uczą się i wszystko co je otacza jest dla nich nowe. Poprzez poznawanie baśni dzieci uczą się rozumieć świat, wypracowują sobie poglądy na otaczającą je rzeczywistość, budują pewną skalę dobra i zła, formułują swoje pierwsze sądy wartościujące. „Zdaniem współczesnej psychologii (B. Bettelheim) obcowanie z baśnią w klasycznej postaci, możliwie bliskiej wzorcowi ludowemu, jest konieczne do pełnego rozwoju osobowości dziecka. Baśń bowiem, dzięki mechanizmowi projekcji i identyfikacji, pozwala dziecku rozładować narastające nieuświadomione lęki, konflikty wewnętrzne i rujnujące osobowość poczucie winy, pomaga mu zrozumieć i zaakceptować samego siebie, dostrzec, że w cierpieniu nie jest osamotnione”. Również zdanie wypowiedziane przez Marię Dąbrowska w odniesieniu do literatury, „ iż ma ona dać coś więcej w życiu” potwierdza opisane powyżej cechy charakterystyczne tego gatunku w odniesieniu do dzieci. „

Baśnie jako utwory literackie, stanowią materiał percepcyjny adresowany do specyficznego odbiorcy, nastawiony na przekazanie określonych treści i znaczeń . Sensem tego przekazu „ jest wskazanie na zasadnicze prawidłowości ludzkiego losu, na konieczność sprostania wymaganiom stawianym przez życie i trudnego dojrzewania w samotności, bólu, odrzuceniu i cierpieniu, na elementarną umiejętność oddzielania dobra od zła . „Dlatego też baśń w klasycznej postaci bywa uznawana za utwór moralizujący, choć moralistyka ta rzadko przybiera postać jednoznacznych rad i pouczeń. Opiera się ona bowiem na deterministycznej wizji świata, w którym działają prawa warunkujące absolutny triumf dobra i bezwzględne ukaranie zła”. Znane prawidłowości rozwoju moralnego nie wyjaśniają związku między baśnią, a moralnością dziecka. Nie tłumaczą także jak baśń może pomagać i w jaki sposób można stymulować rozwój moralności Odpowiednio wzmocnione mogą zostać w przyszłości trwale wbudowane w system wartości młodego człowieka. Bowiem już na przykładzie losu Kopciuszka dziecko odkrywa, że uczciwość, pracowitość, skromność bywają nagradzane, a z bajki o „Czerwonym Kapturku” dowiadują się, że przebiegłością i podstępem niczego trwałego nie można zbudować.

Psychoanaliza baśniowych sytuacji pomaga ujawnić rolę baśni, jej znaczenie dla duchowego rozwoju dziecka, dla uwolnienia go od problemów poprzez ich pokazanie. Identyfikacja z bohaterem baśni pomaga dziecku w przezwyciężeniu życiowych, duchowych, emocjonalnych trudności
Innym aspektem znaczenia baśni i bajek w życiu dziecka jest ich rola w kształtowaniu uczuć patriotycznych, szacunku do tradycji, lokalnej obrzędowości, języka. Niektóre z tych bajek wyjaśniają dodatkowo pochodzenie różnych zjawisk przyrody np. dlaczego woda w morzu jest słona, ale co najważniejsze mają moc jak sądzę – wiązania emocjonalnego z własnym regionem, lub budzenia szacunku do kultury innych regionów.
Kreatywne podejście do baśni pomaga realizować elementy wychowania literackiego i językowego tak ważnych w późniejszej karierze szkolnej dziecka.
Baśń budzi uwagę nawet u dzieci z trudnościami w uczeniu się, oddaje wielkie usługi w budzeniu chęci czytania. .
Pisząc o roli baśni w rozwoju i wychowaniu dziecka nie można nie wspomnieć o znaczeniu ilustracji w baśniach – są one bardzo ważne. Oprócz tego że ilustrują tekst pomagają go zrozumieć, czasem wręcz zachęcają do lektury, jednocześnie wpływają na rozwój estetyczny dziecka.
Rola baśni w rozwoju i wychowaniu dziecka jest ogromna. Oprócz tego, że przekazuje informacje o rzeczywistości jednocześnie pozwala przekładać tworzywo językowe na dziecięcą wypowiedź artystyczną, wyrażać uczucia.
Baśń pierwotnie bawiła i uczyła dorosłych, dziś znajduje entuzjastów wśród dziecięcych słuchaczy.
Baśń uczy, rozwija wyobraźnię, pobudza fantazję kształci wymowę oraz płynność czytania, uczy zadawania pytań, logicznego myślenia i wyciągania wniosków, a poprzez słuchanie bajek czytanych przez mamę lub tatę powoduje, że kontakt emocjonalny i poczucie bezpieczeństwa oraz przywiązanie do rodzica wzrasta.


Literatura
Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Warszawa, 2002
Kann M.: Baśń na rozdrożu W: Beniaminek czy podrzutek: głosy o literaturze dla dzieci i młodzieży, Nasza Księgarnia, Warszawa 1982