Metoda Handle

HANDLE jest nieinwazyjną metodą diagnozowania i terapii zaburzeń neuro-rozwojowych występujących przez całe życie. Została stworzona w oparciu o badania różnych dziedzin wiedzy (medycyna, rehabilitacja, edukacja). Bazę metody stanowi model prawidłowego rozwoju układu nerwowego. Program ma na celu wzmocnienie systemów neurologicznych, których nieprawidłowości powodują trudności w uczeniu się lub życiu. Wyklucza użycie środków farmakologicznych. Główną zasadą metody jest stosowanie zasady tzw. łagodnych wzmocnień.
Łagodne wzmocnienia są podstawową zasadą w terapii HANDLE, opierają się na szacunku osoby i jej sposób percepcji oraz znajomości prawideł funkcjonowania układu nerwowego, mówiących o tym, że przeciążone układy odcinają się i zamykają. Podczas udziału w programie terapeutycznym oraz jeżeli to możliwe podczas wydarzeń dnia codziennego, należy obserwować klienta. Wypatrywać oznak stresu lub zmian stanu danej osoby, sygnałów które prezentuje organizm, że doświadcza przeciążenia w którymś z kluczowych do przeżycia układzie.
Judith Bluestone, twórczyni metody, podaje najczęściej obserwowane, płynące z ciała, sygnały stresu i przeciążenia. Należą do nich: „zaczerwienienie uszu i/lub odbytu, zmiana koloru twarzy (bladość lub zarumienienie), zmiana tempa lub głębokości oddechu, zmiana napięcia mięśniowego (zwiększenie lub zwiotczenie), utrata skupienia wzroku lub szklenie się oczu, pogorszenie umiejętności wykonywania ćwiczenia po uprzednim jego opanowaniu (zintegrowaniu), skarżenie się na mdłości, zawroty głowy, dezorientację i inne problemy somatyczne” (Bluestone 2012, str. 179 – 180).
Zgodnie z procedurami, zauważenie pierwszych oznak zmiany stanu organizmu, wymaga przerwania ćwiczeń, by nie doprowadzić do całkowitego przeładowania, załamania, czy odcięcia układu ciało-umysł-mózg-duch. Należy również zmieniać elementy w środowisku, w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że mogą wywołać zmianę stanu. Do najczęstszych stresorów zaliczane są: „ostry lub nieoczekiwany dźwięk, jasne lub fluorescencyjne światło, silne zapachy, zwłaszcza
te używane do maskowania innych zapachów, zatłoczone miejsca grożące naruszeniem przestrzeni wokół ciała lub inwazją dotyku, przewaga syntetycznych materiałów (zabawki, ubrania, wykładziny itp.), pokarmy, które często są alergenami dla osób z ASD, miejsca z dużą liczbą małych lub ruchliwych dzieci, ponieważ zwykle wiąże się to z wszystkimi wymienionymi wyżej czynnikami” (tamże, str. 180).
Procedury kliniczne programu HANDLE rozpoczyna się od określenia stopnia i rodzaju dysfunkcji poszczególnych elementów układu nerwowego. Analiza wstępnego kwestionariusza oraz słowny wywiad dotyczący aktualnych i przeszłych trudności poprzedza kompleksową oceną stanu układu nerwowego danej osoby. Następnie, w obecności rodziców lub opiekunów, przeprowadzana jest obserwację wzorców reakcji podczas serii zadań. Nieoceniająca, niestresująca i afirmująca atmosfera badania pozwala zaangażować klienta w wykonywanie czynności. Różnego rodzaju zadania pozwalają dostrzec obszary, w których występują braki oraz te, które są zablokowane. Proces oceny trwa zazwyczaj dwie godziny. Następnie, w wolnym czasie klienta, certyfikowany praktyk HANDLE opracowuje wszechstronny profil dotyczący funkcjonowania układu nerwowego. Profil zawiera analizę przyczyn aktualnych trudności. Przedstawione, w nim dane, zawierają informacje obrazujące funkcjonowanie wzroku, słuchu, propriocepcji, kinestezji, układu przedsionkowego, dotyk, smak i powonienie, klienta. Uwzględniają również proces uwagi, rozróżniania, integrację i lateralizację danej osoby. W ten sposób zostają ujawnione podstawy kłopotliwych zachowań oraz obraz interakcji zachodzących w funkcjonowaniu układu nerwowego. Do profilu włączone są również informacje dotyczące historii rozwoju pacjenta, jego nawyków żywieniowych, ewentualnych kłopotów z trawieniem, odżywianiem, czy alergiami lub szczególnymi kłopotami zdrowotnymi. Niepominięte są również informacje związane z oceną całego środowiska, w którym przyczyny zaistniały. Profil stanowi podstawę stworzenia indywidualnego planu terapeutycznego (tamże).
Wyniki są szczegółowo omawiane z klientem i jego rodziną. Zalecenia i wszelkie wątpliwości skrupulatnie wyjaśniane. Jeżeli istnieje taka konieczność, program zawiera wskazówki
i sugestie dotyczące odżywiania oraz wskazania dotyczące wprowadzenia zmian w otoczeniu. Dostarczane są także wszelkie niezbędne narzędzia do wykonywania ćwiczeń (tamże).
Aktywności wykonywane są samodzielnie lub w przypadku osób obciążonych niepełnosprawnością, przy pomocy rodziny, w domu ewentualnie w innych sytuacjach opiekuńczych. Zorganizowane działania ruchowe, nie wymagają specjalistycznego sprzętu,
co znacznie ogranicza koszty stosowania terapii. Indywidualny program ma na celu polepszenie funkcji.
Program wymaga mnie niż pół godziny codziennej pracy. Zadania nie muszą być wykonywane od razu, czy nawet w określonym porządku. Mogą być robione w sekwencjach lub też pogrupowane po kilka, w zależności od rozkładu dnia i upodobań danej osoby. Niektóre wymagają wsparcia ze strony pomocnika. Najważniejsze jest zawsze łagodne wzmocnienie, które pozwala
na dostarczenie odpowiedniej ilości stymulacji i ochronę przed przeciążeniem, stresem organizm. Dodatkowym wsparciem jest robione podczas sesji diagnostycznej nagranie video. W warunkach domowych stanowi narzędzie, z którego można, w przypadku niejasności, skorzystać.
Po około dwóch tygodniach program podlega kontroli. Wszystko odbywa się w warunkach domowych. Sesja kontrolna ma na celu sprawdzenie rozumienia ćwiczeń i poprawności ich wykonywania. Procedura ta gwarantuje możliwość dopasowania programu do potrzeb klienta. Kolejne weryfikacje programu odbywają się co cztery – sześć tygodni. Szczegółowa kontrola programu odbywa się po sześciu miesiącach, co pozwala dokonać przeglądu założeń, zrewidować cele i przystosować je do aktualnej sytuacji klienta (tamże).
W swoistej nomenklaturze metody preferowany jest termin „różnice” zamiast powszechnie używanego „zaburzenia”. Dostrzegana jest indywidualność, unikatowość jednostki. Wszelkie zachowania klienta postrzegane są, jako komunikaty pozwalające odczytać i kontrolować, kryjące się za nimi, objawy. Jednostkowe zachowania, jako przejaw funkcjonowania różnych części ciała, zwłaszcza układu nerwowego i mózgu, pozwalają ocenić ich stan. Umiejętna obserwacja i analiza objawów oraz trafnie dobrany zestaw ćwiczeń prowadzi do zmniejszenia zachowań objawowych charakteryzujących daną osobę.
Cechą wyróżniającą program HANDLE jest całościowe postrzeganie człowieka w stosunku do jego środowiska oraz wychodzenie poza schematyczne etykietowanie osoby ze względu
na kłopotliwe zachowania, które demonstruje. Wszelkie czynności podejmowane podczas realizacji programu, z założenia, wzmacniają system nerwowy bez stresu poprzez tzw. łagodne wzmocnienia. Rozumienie powiązań i interakcji pomiędzy elementami systemu umożliwia zastosowanie takich działań, które pomagają stworzyć w mózgu efektywne połączenia wpływające na poprawę funkcjonowania. Zadaniem układu nerwowego, w tym mózgu, jest stałe przystosowywanie się
do zmieniających się warunków środowiska. Z uwagi na to, możliwe jest stosowanie metody bez względu na wiek klienta. Dlatego jest odpowiedni dla osób w każdym wieku z łagodnymi
do ciężkich uszkodzeń neurologicznych, osób, które mają kłopoty z nauką oraz prezentujących różnorodne objawy behawioralne.
Program HANDLE dostarcza klientom narzędzia do:
- zmniejszenia lub wyeliminowania cierpienia spowodowanego zaburzeniami rozwoju układu nerwowego
- wzbogacenia życia w sposób pozwalający budować poczucie własnej wartości
- prowadzenia produktywnego i twórczego życia.

Metoda choć z założenia stara zająć się całą jednostką, bez względu na różnice
w funkcjonowaniu, rozpoznaje zespoły, których objawy w szczególności odpowiadają założeniom programu. Należą do nich: zespół zaburzenia uwagi (ADD) i zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zaburzenia ze spektrum autyzmu i zachowań autystycznych (ASD), trudności w uczeniu się (dysleksja, dyskalkulia, dysgrafia i inne zaburzenia w uczeniu się), urazy mózgu, zespół Turetta, zaburzenia nastroju, kwestie związane z wiekiem, kłopotliwe zaburzenia zachowania (np. zachowania opozycyjne), apraksja i dyspraksja, zaburzenia pamięci, porażenie mózgowe, afazja i inne zaburzenia językowe, ataksja móżdżkowa, agenezja ciała modzelowatego
(http://translate.google.pl/translate?hl=pl&sl=en&u=http://www.handle.org/about/bluestone-
story.html&prev=/search%3Fq%3Djudith%2Bbluestone%26hl%3Dpl%26tbo%3Dd%26biw%3D1024%26bih%3D395&sa=X&
ei=06ASUcfqKMnssgb964G4Cg&sqi=2&ved=0CDAQ7gEwAA, 6 II 2013, godz. 19:30)

Nazwa metody HANDLE jest akronimem utworzonym z pierwszych liter słów Holisic Approach to Neuro-Development and Learning Efficiency, co w języku polskim oznacza holistyczne podejście do neuro-rozwoju i skutecznego uczenia się.
Twórczynią metody Handle jest Judith Bluestone (1944 – 2008), osoba z autyzmem, naukowiec i terapeutka. Metoda powstała na bazie jej doświadczeniach i obserwacji pacjentów (Bluestone 2012).
Metoda HANDLE trafiła na grunt Polski dzięki determinacji dwóch matek dzieci autystycznych, Katarzyny Śledziewskiej – doktora nauk ekonomicznych UW oraz Marii Dąbrowskiej-Jędral- lekarza AM w Warszawie. Obie panie przez lata poszukiwały skutecznych sposobów pomocy dzieciom autystycznym. Poznawszy skuteczność metody, by móc obniżyć koszty konsultacji ze specjalistami ze Stanów Zjednoczonych i pomóc innym rodzinom w podobnych sytuacjach postanowiły założyć fundację. Celem FUNDACJI ROZWIĄZAĆ AUTYZM jest sprowadzanie na grunt polski nowych metod terapii, propagowanie metod wsparcia i pracy, a także jest szkolenie rodziców i profesjonalistów. Fundacja pomocy dzieciom z autyzmem ROZWIĄZAĆ AUTYZM prowadzi kursy HANDLE.
Aktualnie ścieżka edukacyjna metody HANDLE® składa się z czterech kursów:
- jednodniowy kurs I stopnia (kurs wprowadzający – INTRODUCTION COURSE)
- dwudniowy kurs II stopnia (podstawowy – BASICS COURSE)
- dwutygodniowy kurs III stopnia (SCREENER COURSE)
- czterotygodniowy kurs IV stopnia na praktyka (PRACTITIOER COURSE).
(http://rozwiazac.autyzm.pl/szkolenia/kursy-handle, 6 lutego 2013, godz. 19:17).
Według twórczyni metody, wszystko to, co nazywane jest autyzmem nie jest oddzielną chorobą. Zaburzenia, które kształtowały się od najwcześniejszych doświadczeń życiowych są kumulacją zaburzeń na linii ciało-mózg-umysł-duch. Jest reakcją autonomicznego układu nerwowego na poważny stres organizmu. Podejście HANDLE w łagodny sposób sprzyja rozwojowi (Bluestone 2012).
Tak jak w każdym innym przypadku różnic w funkcjonowaniu, tak i w autyzmie, program HANDLE rozpoczyna się od oceny funkcjonowania organizmu i ustalenia zakresu problemu.
Założenia metody HANDLE przekonują mnie jako osobę pracującą z osobami obciążonymi autyzmem.
Fundamentem metody jest założenie, że terapeuta jest otwarty na komunikowanie się
i interakcje z klientem w formie typowej dla pacjenta. Przystępna forma przekazu skomplikowanych procesów rozwojowych, łączenie wielu wątków i faktów, pozwoliło mi uporządkować wiedzę
z zakresu procesów neurorozwojowych. Twórczyni metody precyzyjnie przedstawia poszczególne elementów układu nerwowego i spogląda na nie w sposób holistyczny, ukazuje połączenia pomiędzy nimi i współzależności. Wachlarz spojrzenia i propozycji poszerzył horyzont mego myślenia
o autyzmie. Poszerzył i niejako uzupełnił wiedzę z zakresu funkcjonowania zmysłów i integracji sensorycznej. Dostrzeżenie związku mózg-umysł-ciało-duch pozwala łatwiej zrozumieć, z czego mogą wynikać nietypowe zachowania osób z autyzmem i z szacunkiem spojrzeć na te osoby. Dodatkową wartość metodzie nadaje fakt bycia przez autorkę osobą z autyzmem. Program HANDLE powstał na bazie własnych doświadczeń autorki. Wiele ćwiczeń, które opisuje w książce „Materia autyzmu” oraz innych stosowanych w programie HANDLE stworzyła najpierw
dla siebie a potem je udoskonalała, stosownie do potrzeb klientów.
Program HANDLE składa się z ćwiczeń, które są dobierane zgodnie z indywidualnym profilem neurorozwoju. Praca odbywa się w domu, co minimalizuje koszty udziału w terapii poza miejscem zamieszkania.
W moim przekonaniu, z założeniami metody powinny zapoznać się osoby, którym bliska jest tematyka funkcjonowania i terapii osób z autyzmem.


Bibliografia:
Bluestone Judith, Materia autyzmu, Warszawa 2012, Wyd. Fundacja Rozwiązać Autyzm
http://rozwiazac.autyzm.pl/szkolenia/kursy-handle, 6 lutego 2013, godz. 19:17
http://www.planetaleny.pl/handle, 6 lutego 2013, godz. 21:06
http://rozwiazacautyzm.pl/metoda-handle-przeglad/judith-bluestone, 6 lutego 2013, godz. 19:27
http://translate.google.pl/translate?hl=pl&sl=en&u=http://www.handle.org/about/bluestone-
story.html&prev=/search%3Fq%3Djudith%2Bbluestone%26hl%3Dpl%26tbo%3Dd%26biw%3D1024%26bih%3D395&sa=X&
ei=06ASUcfqKMnssgb964G4Cg&sqi=2&ved=0CDAQ7gEwAA, 6 lutego 2013, godz. 19:30
http://rozwiazac.autyzm.pl/metoda-handle-przeglad, 6 lutego 2013, godz. 20:36