Opis i analiza przypadku rozpoznania problemu dziewczynki z głęboką niepełnosprawnością intelektualną

1.Identyfikacja problemu
Katarzyna lat 22, została oddana do Domu pomocy Społecznej przez opiekunów prawnych , dziadków, u których mieszkała wcześniej, a którzy z racji wieku nie byli w stanie dalej się nią opiekować. Rodzina odwiedza Kasię rzadko. Zdarza się jednak, że Kasia na święta jedzie do domu. Wcześniej uczęszczała do innej szkoły specjalnej. Diametralne zmiany jakie zaszły w jej życiu i otoczeniu spowodowały zmianę zachowania i bycia dziewczynki. W pracy rewalidacyjno- wychowawczej spotykam się z różnego rodzaju zaburzeniami rozwojowymi dzieci upośledzonych umysłowo. Praca z takimi dziećmi wymaga różnorodnych oddziaływań, szu-kania rozwiązań oraz zgłębiania wiedzy w tej dziedzinie.

Do głównych objawów wskazujących na istnienie problemu należą;
- Czterokończynowe porażenie mózgowe,
- Nowe miejsce i nowe osoby;
- Ataki agresji i samoagresji,
- Ogromne rozdrażnienie,
- Zmienność nastrojów,
- Brak akceptacjo nowego miejsca przejawiajaca się niechęciom do jedzenia
- dziewczynka nie przesypia nocy, najczęściej budzi się, zanieczyszcza i rozmazuje fekalia po ścianie;
- Brak samodzielności, wymaga ciągłej pomocy i kontroli osób dorosłych,

2. Geneza i dynamika problemu
Zaczynając pracę z dziewczynką przeanalizowałam dostępną dokumentację zwłaszcza orze-czenie z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, z którego otrzymałam informacje o zaleca-nych kierunkach pracy z dziewczynką oraz poziomie funkcjonowania w poszczególnych sfe-rach życia. Cenne informacje uzyskałam po spotkaniu z opiekunami prawnymi oraz doku-mentacja i opinią z poprzedniej szkoły. Dużą wskazówką do pracy z wychowanką oraz po-znaniem jej poziomu funkcjonowania było opracowanie Diagnozy Umiejętności Funkcjonal-nych w oparciu o Inwentarz P PAC Gunzburga. Na podstawie zaczerpniętych informacji opracowałam indywidualny program pracy rewalidacyjno- wychowawczej. Codzienna praca z dziewczynką oraz wnikliwa obserwacja jej zachowań w różnych sytuacjach życia codzienne-go pozwoliła mi na poznanie jej osobowości, predyspozycji, mocnych i słabych stron.
Katarzyna jest niepełnosprawna intelektualnie w stopniu głębokim. Komunikuje się z otoczeniem za pomocą pojedynczych wyrazów, czasami kombinacji dwóch słów, krzykiem, zwróceniem wzroku na przedmiot, który chce dostać. Dziewczynka reaguje na swoje imię, proste krótkie polecenia słowne wzmocnione gestem. Nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych wy-maga pomocy podczas spożywania pokarmów płynnych i stałych. Uwagę dowolną koncentruje na krótko. Lubi słuchać muzyki relaksacyjnej, disco polo i utworów śpiewanych przez dzieci. Różnicuje smaki, temperaturę, fakturę materiałów. Z pomocą nauczyciela potrafi przemieścić się kawałek po Sali, jednak musi być bardzo zmotywowana.. Samodzielnie zmienia pozycje ciała ( z pleców na brzuch i odwrotnie). Aktywność własna polega na eksploracji przedmiotów, przekładania ich z ręki do ręki, wkładania do ust. Manipuluje przedmiotami. Potrafi ułożyć wieżę z klocków, otworzyć pojemnik. Nie interesują ją zabawy z innymi dziećmi, w grupie zachowuje kontakt indywidualny. Od pierwszych dni pracy z Kasią występowały zachowania trudne w postaci agresji i autoagresji(gryzie inne osoby, drapie, uderza głową w podłogę, ramę wózka). Ta agresja ma wiele podłoży, najczęściej jest to wynik niezadowolenia dziewczynki, brak poczucia bezpieczeństwa, zmiany w otoczeniu, osób, jak również niechęć do czynności pielęgnacyjnej (czesanie włosów). Brak poczucia bezpieczeństwa i zmiana miejsca zamieszkania skutkuje również odmową na przyjmowanie posiłków i leków. Jedynie dziewczynkę interesują słodkości.
Znaczenie problemu
W rozpoznanym przypadku przy braku odpowiedniej stymulacji i podjęcia odpowiednich kroków funkcjonowanie dziewczynki w DPS-ie i w czasie zajęć będzie ograniczone. Kasia będzie siedziała w wózku w odosobnieniu, bez możliwości poznania nowego miejsca za-mieszkania i uczestnictwa w jego życiu. Brak chęci do jedzenia spowoduje spadek sił, a kar-mienie dziewczyny na siłę spowoduje wzrost agresji dziewczyny. Sposób prowadzenia zajęć będzie ograniczony ze względu na dużą agresję dziewczyny. Zajęcia będą mało urozmaicone i atrakcyjne ze względu na jej bezpieczeństwo i nieustanną pracę aby Kasię wyciszyć i uspokoić.
4. Prognoza
Prognoza pozytywna
Konsekwentne działania wychowawcze pozwolą wykształcić takie mechanizmy dziewczyny, nie będą stwarzały zagrożenia dla niej samej oraz osób z najbliższego otoczenia. Wprowa-dzenie Katarzynie w toku zajęć różnorodnych oddziaływań spowoduje jej wyciszenie, podda-nie się nauczycielowi i innym osobom współdziałającym. Wprowadzenie systemu nagród lub ich brak pozwoli dziewczynce na stabilizację. Strukturyzacja zajęć pozwoli orientować się w schemacie zajęć i dnia oraz wyeliminuje częste ataki agresji. W konsekwencji czego dziewczyna będzie mogła uczestniczyć w pełni w spotkaniach integracyjnych, zabawach i festynach. Umożliwi jej to również poznanie najbliższego otoczenia i okolicy oraz pozwoli innym mieszkańcom poznać Kasię.
Prognoza negatywna
Pozostawienie dziewczynki w obecnej sytuacji spowodowałoby silniejszą alienację dziew-czyny, odizolowanie, brak akceptacji ze strony współmieszkańców i obawy w kontaktach personelu. Jej zachowania agresywne mogłyby przybrać bardziej drastyczny wydźwięk, mo-głyby się znacznie pogłębić, czego wynikiem byłoby brak uczestnictwa w życiu szko-ły(zajęciach grupowych i integracyjnych) i DPS-u.
5. Propozycje rozwiązań
W pracy z dziewczynką należało podjąć następujące działania:
- Ścisła współpraca z opiekunami grup, personelem medycznym ;
- Regularne powtarzanie właściwych wzorców zachowania i reagowania na różne pole-cenia,
- Nawiązanie bliskiego i bezpośredniego kontaktu z wychowanką,
- Poznanie jej potrzeb i szukanie elementów odstresowujących
- Stosowanie różnorodnych ćwiczeń wyciszających, rozluźniających,
- Pozwolenie Kasi na stopniowe poznanie nowego miejsca zamieszkania, najbliższej okolicy podczas krótkich wyjść, spacery wokół Domu Pomocy Społecznej i po naj-bliższej okolicy
- Powoli włączać dziewczynkę do udziału w spotkaniach okolicznościowych,

6. Wdrażanie oddziaływań
Elementarnymi założeniami w pracy z dziewczynką była sama organizacja pracy rewalida-cyjno- wychowawczej, która przebiegała w sposób następujący:
- informowanie na bieżąco opiekunów grupy i personel medyczny o atakach agresji dziewczynki,
- Wprowadzenie strukturę czasu i przestrzeni ( zachowany był porządek zajęć, stałe miejsce pracy),
- Elementy struktury zadaniowej (w sposób jasny i konkretny pokazywałam Kasi zada-nia, które musiała wykonywać; zadania przeplatane były aktywnością muzyczną- słu-chaniem utworu)
- Stosowanie przerw w czasie zajęć(wyciszających, rozluźniających ) a ich długość do-stosowana była do możliwości koncentracji, uwagi oraz samopoczucia dziewczynki,
- Reagowanie na polecenia słowne (odbieranie słownej instrukcji w odpowiedzi na nią prawidłowego zachowania,
- Stosowanie szeregu ćwiczeń wyciszających, uspokajających wykorzystując stymu-lacje polisensoryczną, stymulację przedsionkową, elementy metody Ruchu Rozwijają-cego W. Sherborne, elementy metody Knillów, elementy muzykoterapii, artterapii pla-stycznej, zajęcia z żywiołami,
- Włączenie dziewczynki w spotkania i imprezy odbywające się na terenie DPS-u i czynnym życiu szkoły
- Oprowadzanie i pokazywanie poszczególnych pomieszczeń w Domu, poznawanie osób najbliższego otoczenia,
- Ograniczenie do minimum ingerencję innych osób przy czesaniu Kasi,
- Stopniowe i regularne poznawanie najbliższego otoczenia wokół Domu i poznawanie najbliższej okolicy,
- Włączenie dziewczynkę do udziału w zajęciach grupowych.
- Urozmaicanie stymulacji smakowej, częściowe realizowanie zachcianek smakowych dziewczynki pozwoli na pobudzenie soków żołądkowych i zwiększenie apetytu oraz przyzwyczai do potraw serwowanych przez stołówkę.

7. Efekty oddziaływań
W toku oddziaływań rewalidacyjno- wychowawczych udało mi się ograniczyć częste ataki agresji fizycznej wobec swojej osoby i osób na co dzień przebywających z Kasią. Nie atakuje osób zbliżających się do niej, jest bardziej ufna, zaakceptowała strukturę zajęć, wydłużył się czas koncentracji na zadaniu. Coraz częściej poddaje się woli nauczyciela, wykonuje proste polecenia słowne. Wspólne spacery sprawiają, że dziewczynka okazuje pozytywne emocje i zachowania wobec mojej osoby. Potrafi zjeść cały obiad, czasami sama ręka sięga do talerza. Jedynie czasami wykazuje zdenerwowanie podczas czesania włosów, gdy, po weekendzie są w większym nieładzie. Bez większych emocji uczestniczy w zajęciach grupowych.