Wychowanie komunikacyjne

Współczesna cywilizacja stawia ludzi wobec nowych i trudnych zadań wynikających z rozwoju nauki, techniki i technologii, a także z destrukcyjnej działalności człowieka. Jednym z takich zadań jest zminimalizowanie ofiar na drogach oraz poprawa jakości życia poprzez skuteczną edukację w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego.(1)
Co roku na drogach naszego kraju zdarza się kilka tysięcy wypadków z udziałem dzieci w wieku do 14 lat. W wypadkach tych wiele z nich ponosi śmierć. Śmierć każdego dziecka wiąże się z bólem i cierpieniem rodziców, rodzeństwa, najbliższych osób. Ilość wypadków w naszym kraju z udziałem dzieci stanowi wyzwanie dla nas wszystkich, aby zrobić co tylko jest możliwe, aby wypadków było jak najmniej.
Najmłodsi najczęściej giną na drogach poruszając się pieszo. Na drugim miejscu pod względem zagrożenia znajdują się dzieci, które są pasażerami samochodów osobowych. Trzecią grupę ofiar stanowią rowerzyści i motorowerzyści.(2)
Zagrożenia pieszych i rowerzystów występują we wszystkich krajach, jednak w Polsce zjawisko to ma niepokojące rozmiary. Najechania na pieszych stanowią w Polsce 40 % wszystkich wypadków drogowych, gdy w Unii Europejskiej 8-9% ogółu wypadków.
Na polskich drogach co 24 minuty jedna osoba piesza traci życie lub zdrowie. Najbardziej narażone są dzieci 6-9 letnie i osoby powyżej 75 roku życia. Promocja ruchu rowerowego spowodowała też, że zagrożeniem dla pieszych są także rowerzyści, głównie ci w wieku 14-18 lat.(3)
Dziecko dla rodziców jest największym skarbem i dlatego starają się oni przygotować swoje pociechy do bezpiecznego uczestniczenia w ruchu drogowym. Działania rodziców w tym zakresie wspiera szkoła, poprzez realizację wychowania komunikacyjnego, w ramach nauczania zintegrowanego oraz nauczania Techniki.
Wychowanie komunikacyjne dzieci jest jednym z elementów systemu działań profilaktycznych na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego.
W zakresie wychowania komunikacyjnego należy dążyć do ukształtowania w uczniach pożądanych postaw oraz do wyposażenia ich w umiejętności potrzebne w życiu codziennym. Aby działania uczniów były świadome i rozumne powinny wiązać się z pewną wiedzą, której przekazanie powinno wiązać się z praktyką. Działania nauczyciela powinny być zrozumiałe dla uczniów i rodziców oraz konsekwentnie realizowane, gdyż tylko wtedy będą skuteczne.(5)
Statystyki pokazują, iż mimo ogromnego rozwoju motoryzacji w Polsce, udało się jednak zmniejszyć ilość wypadków na polskich drogach. Są zauważalne symptomy poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym i to we wszystkich kategoriach. Osiągnięte wyniki nie są dziełem przypadku. Na taki stan rzeczy miało wpływ wiele czynników, miedzy innymi:
- systematyczne działania Policji ruchu drogowego na rzecz poprawy bezpieczeństwa na drogach
- działania profilaktyczne prowadzone przez Policję i inne podmioty
- kampanie społeczne w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu drogowego
- wzrost świadomości użytkowników dróg.(6)
Istotną rolę na poprawę bezpieczeństwa na polskich drogach, ma też wpływ realizowanie zajęć z wychowania komunikacyjnego w szkołach.
Prowadzenie działań edukacyjnych, umożliwiających wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie zagrożeń w ruchu drogowym jest nieodzowne, aby osiągnąć stan
poprawy bezpieczeństwa na polskich drogach. Powinno odbywać się w sposób ciągły w ramach długoterminowego procesu, jakim jest wychowanie komunikacyjne, przez które należy rozumieć: ogół świadomie organizowanych bezpośrednich i pośrednich działań podejmowanych w celu kształtowania, modyfikacji i utrzymania skutecznych form zachowania się człowieka w ruchu drogowym.(7)
Zajęcia w ramach wychowania komunikacyjnego są okazją do szerokiego przedstawienia uczniom zagadnień związanych z bezpieczeństwem w ruchu drogowym, ze szczególnym uwrażliwieniem na najcenniejsze wartości, jakimi są życie i zdrowie. Zajęcia te są przygotowaniem ucznia do bezpiecznego poruszania się po drodze, a w konsekwencji do egzaminu na kartę rowerową.(7)
„... główne cele wychowania komunikacyjnego to:
− kształtowanie właściwych nawyków i postaw dziecka jako uczestnika ruchu drogowego,
− przygotowanie do samodzielnego, bezpiecznego i kulturalnego uczestnictwa w ruchu
drogowym jako pieszego, pasażera i rowerzysty,
− ukazanie zagrożeń w różnych sytuacjach drogowych,
− kształtowanie zachowań chroniących przed wypadkiem,
− kształtowanie zasad prawidłowego zachowania dziecka w sytuacji gdy jest świadkiem
wypadku, w tym udzielania pierwszej pomocy,
− uzyskanie przez ucznia karty rowerowej”.(8)
Należy zaznaczyć że przygotowanie uczniów do bezpiecznego życia i pracy, do dbałości o zdrowie i życie swoje i innych oraz kształtowanie kultury bezpiecznych zachowań, przebiega podczas całego procesu dydaktyczno–wychowawczego w szkole, nie tylko w obrębie jednego przedmiotu. Dotyczy to szczególnie wychowania przedszkolnego oraz I etapu nauczania w szkole podstawowej – nauczania zintegrowanego. Natomiast na II etapie edukacyjnym szkoły podstawowej (klasy 4–6) hasła związane z edukacją komunikacyjną pojawiają się również w podstawach programowych poszczególnych przedmiotów. Dotyczy to szczególnie przedmiotu technika, gdzie zagadnień tych jest najwięcej. Tematyka bezpieczeństwa występuje również w tzw. ścieżkach edukacyjnych: edukacji prozdrowotnej, ekologicznej i innych.(9)
Trudno jest ocenić poziom realizacji edukacji komunikacyjnej w polskich szkołach. Niestety nie prowadzi się w tym zakresie badań i analiz. Miarą skuteczności podejmowanych działań może być jedynie liczba uczniów, którzy uzyskali kartę rowerową, oraz sposób poruszania się po drogach dzieci i młodzieży.(10)

LITERATURA:
1. I. Leśnikowska-Matusiak, M. Dądrowska-Loranc, Wychowanie komunikacyjne dzieci i młodzieży. Poradnik dydaktyczny, Warszawa, s.4.
2. H. Gutowska, B. Rybnik, Bezpieczna droga do szkoły. Zeszyt metodyczny dla nauczycieli i rodziców, Warszawa 1995r., s.4-5.
3. Pieszy też człowiek, katedr.republika.pl
4. B. Bogacka-Osińska, E. Królicka, D. Łazuchiewicz, Przygotowanie uczniów do uzyskania karty rowerowej, [w} Wskazówki do realizacji wychowania komunikacyjnego w szkołach, Warszawa 2002, s.14-15.
5. Wypadki drogowe w Polsce w 2006r. , http://www.policja.pl/portal/pol/71/6714/ Wypadki_drogowe_w_Polsce _w_2006r.html
6. Bądź bezpieczny na drodze, Program edukacyjny w klasach 4–6 szkoły podstawowej, www.wsipnet.pl/kfile. php?id=2614
7. "Bezpieczna Szkoła" w praktyce, http://www.wielkopolska.policja.gov.pl/?p=print&t=a&id=1487
8. K. Makowski, Pracownia Wychowania Komunikacyjnego, http://wckp.lodz.pl/b_okup/01/03.pdf
9. Warunki działań gwarantujących bezpieczeństwo dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach województwa opolskiego – stan obecny i perspektywy, www.opole.uw.gov.pl/1organizacja/gabinet_wojewody/kolegia /2005/1.rtf
10. T. Turkowska, Edukacja komunikacyjna dzieci i młodzieży-szansą na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, Bezpieczeństwo ruchu drogowego, 3/2007, s. 21.