Zastosowanie metody M. i Ch. Knill na zajęciach rewalidacji indywidualnej dzieci głębiej upośledzonych umysłowo

SPIS TREŚCI:

-WSTĘP.

1.Wyjaśnienie terminologiczne pojęć:
/ metoda, terapia pedagogiczna, rewalidacja /.

2. Charakterystyka metody M i Ch. Knill w terapii dziecka głęboko upośledzonego umysłowo.

-ZAKOŃCZENIE.

-LITERATURA.


WSTĘP:

Przed trudnym zadaniem staje nauczyciel rozpoczynając pracę z dzieckiem głęboko upośledzonym umysłowo, gdyż nie ma on do dyspozycji gotowych
programów nauczania. Każde dziecko głęboko niepełnosprawne umysłowo ma
inne możliwości.
Nauczyciel powinien poznać specyfikę i tempo rozwoju dziecka , a następnie stworzyć indywidualny program, poszukując optymalnych metod, które stworzą
odpowiednie warunki do rozwoju dziecka, umożliwiając mu nabycie nowych
doświadczeń i umiejętności.
Osoby głęboko niepełnosprawne umysłowo charakteryzują się prawie całkowitym brakiem czynności regulacyjnych. Nie są w stanie samodzielnie
zaspakajać podstawowych potrzeb i dbać o swoje bezpieczeństwo.
Jednak dzięki długotrwałym ćwiczeniom niektóre osoby można nauczyć sygnalizowania podstawowych potrzeb ( na przykład fizjologicznych oraz nawyków takich jak: ubieranie i mycie się). Znajomość specyfiki przebiegu
rozwoju dziecka głęboko upośledzonego umysłowo, jego potrzeb, zainteresowań i upodobań to prowadzi do wyboru właściwych metod terapii.
W literaturze znajdziemy kilka metod, które zostały opracowane głównie do pracy z osobami z głęboką niepełnosprawnością umysłową.
W tej pracy zajmę się opisaniem zastosowania i walorami rewalidacyjnymi
metody Marianny i Christophera Knillów.

1.Wyjaśnienie pojęć:

Metoda.
Według W. Kopalińskiego metoda to „sposób postępowania, stosowany świadomie, konsekwentnie i systematycznie; zespół czynności i środków użytych dla osiągnięcia celu; sposób wykonania zadania, rozwiązania problemu”.
W słowniku pedagogicznym odnajdujemy definicję metody: „Systematycznie
stosowany sposób postępowania prowadzący do założonego wyniku. Na dany
sposób postępowania składają się czynności myślowe i praktyczne, odpowiednio dobrane i realizowane w ustalonej kolejności”.

Terapia.
Według M. Pietniun – „terapia pedagogiczna to system zintegrowanych i zaplanowanych w czasie, zindywidualizowanych działań zapobiegawczo-
naprawczych, stymulacyjno- usprawniających i korekcyjno- kompensacyjnych,
realizowanych przez nauczycieli terapeutów w rożnych formach pomocy specjalistycznej dla uczniów wykazujących opóźnienia i zaburzenia funkcjonalne oraz niepowodzenia szkolne.

Rewalidacja.
Rewalidacja ( łac. validus – silny, sprawny, re – powtórnie) to ciąg zabiegów dydaktycznych, wychowawczych, leczniczych, których celem jest jak najlepsze przystosowanie jednostki niepełnosprawnej do życia społecznego. To zaspakajanie potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych jednostki, aby
umożliwić jej wszechstronny rozwój na miarę jej możliwości- K. Kirejczyk.
Rewalidację można określić jako wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju- O. Lipkowski.


2. CHARAKTERYSTYKA METODY M I CH. KNILLÓW W TERAPII DZIECKA GLĘBOKO UPOŚLEDZONEGO UMYSŁOWO.

Dziecko upośledzone, którego mózg został uszkodzony we wczesnym stadium rozwoju nie dysponuje wystarczającym doświadczeniem czuciowym dającym świadomość ciała, co wpływa na nawiązanie kontaktu z otoczeniem.
Powinno mu się przywrócić wrażliwość dotykową przez odpowiednie postępowanie terapeutyczne by wspomóc jego dążenie do samorozwoju.
Bardzo skuteczną metodą terapeutyczną stosowaną w rewalidacji osób niepełnosprawnych umysłowo jest metoda stworzona przez M i Ch. Knillów
zawarta w Programie Aktywności. Świadomość Ciała. Kontakt i Komunikacja.
Głównym celem tej metody jest kształtowanie świadomości własnego ciała i nawiązanie kontaktu z otoczeniem.

Metodę tworzą:

-Program wprowadzający,
-Program specjalny( SPH),
-Program: I, II, III, IV .

W przypadku dzieci głęboko upośledzonych umysłowo stosuje się głównie programy I i II. Program wprowadzający i program SPH przeznaczony jest
dla dzieci z poważnymi uszkodzeniami fizycznymi. Stosuje się go zazwyczaj
wtedy, kiedy dzieci nie są w stanie realizować Programu I i II.

1. Program wprowadzający – trwa około 8 minut. W jego skład wchodzą następujące aktywności:
*kołysanie,
*wymachiwanie rękoma,
*pocieranie dłoni,
*klaskanie,
*głaskanie głowy,
*głaskanie brzucha,
*relaksacja.

2. Program I – trwa około 15 minut.
*kołysanie,
*wymachiwanie rękoma,
*zginanie i rozprostowanie rąk,
*pocieranie dłoni,
*zaciskanie i otwieranie dłoni,
*ruchy palców,
*klaskanie,
*głaskanie głowy,
*głaskanie policzków,
*głaskanie łokci,
*głaskanie brzucha,
*przewracanie się (padanie),
*relaksacja.

3. Program II – trwa około 15 minut.
*kołysanie,
*klaskanie,
*głaskanie brzucha,
*głaskanie ud,
*głaskanie kolan,
*głaskanie palców u nogi,
*poruszane nogami,
*leżenie na plecach,
*obracanie się z pleców na bok,
*obracanie się z pleców na brzuch,
*relaksacja.

4.Program SPH (dla dzieci niepełnosprawnych fizycznie ) – trwa około 15 minut.
* kołysanie,
*wymachiwanie rękoma,
*pocieranie dłoni,
*zaciskanie i otwieranie dłoni,
*klaskanie,
*głaskanie policzków,
*głaskanie brzucha,
* głaskanie ud,
*ruchy stóp/nóg,
*przewracanie się,
*relaksacja.

Programy III i IV – wymagają znacznej świadomości społecznej, koordynacji i samodzielności i są dla większości dzieci z głębokim upośledzeniem nieosiągalne.

5.Program 3- trwa około 20 minut.
*leżenie na brzuchu,
*leżenie na plecach,
*obracanie się z pleców na brzuch,
* obracanie się z brzucha na plecy,
*poruszanie nogami,
*czołganie na brzuchu,
*raczkowanie,
*klęczenie i spacerowanie na kolanach,
*upadanie z pozycji klęczącej,
*odpychanie i przyciąganie,
*relaksacja.

6. Program 4- trwa około20 minut.
*leżenie na brzuchu,
*leżenie na brzuchu i mruganie oczyma,
*leżenie na plecach z rękoma wokół karku,
*poruszanie nogami (jazda rowerem).
*odbijanie się na siedzeniu,
*ślizganie się na siedzeniu,
*podnoszenie się i stanie bez ruchu,
*podnoszenie ramion – jednego a potem obu jednocześnie,
*podnoszenie jednocześnie jednej ręki i jednej nogi,
*stawanie przed kimś,
*podbieganie do- odbieganie od,
*spacerowanie szybko i delikatnie,
*spacerowanie- wolno i ciężko,
*spacerowanie wolno i delikatnie,
*dwa i dwa znajdź partnera.

Programy zawierają opis sposobów notowania postępów w rozwoju podopiecznego. Ujęte są w trzy następujące kategorie:
- uczestniczenie w zajęciach,
-uważność,
-występowanie zachowań zakłócających.

Wartość programów uzależniona jest umiejętności nauczyciela, który potrafi
odpowiedzieć na specjalne potrzeby dziecka.
Aktywności mogą być wykorzystane do pracy z dziećmi:

*fizycznie upośledzonymi,
*nie słyszącymi,
* niewidomymi,
*z poważnymi zaburzeniami komunikacji (autystycznymi i psychotycznymi).

DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNE FIZYCZNIE:

Dzieciom niepełnosprawnym fizycznie należy dostarczać jak najwięcej systematycznych informacji o ich ciele i o jego powiązaniu z otoczeniem .
Dzieci potrzebują pomocy w uzyskaniu wiedzy obejmującej:
-ciała jako całości,
-poszczególnych części ciała i ich powiązań z innymi.
-faktu, że różne części ciała mogą być używane w różny sposób.
-powiązania ciała z innymi ludźmi, przedmiotami i przestrzenią.

Realizowany program powinien być dostosowany do specyficznych potrzeb
każdego dziecka. Powinno się skonsultować fizjoterapeutą, jakie ruchy powinny
i mogą być wykorzystane szybciej, co należy dodać a co należy pominąć
Program SPH przeznaczony jest dla dzieci z poważnymi uszkodzeniami fizycznymi. Powinien być użyty, gdy napotykamy trudności w realizacji programu I i II.
Dzieci o znacznym stopniu niepełnosprawności fizycznej nie mogą od razu
dostosować swoich ruchów do melodyczno – rytmicznego akompaniamentu
z taśmy.
Najpierw powinny posłuchać taśmy i zapoznać się z muzyką oraz ze strukturą
Programu.


DZIECI Z USZKODZENIEM WZROKU I SŁUCHU.

Uszkodzenia wzroku i słuchu wpływają na rozwój zdolności do pozyskiwania informacji z otoczenia. Bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju świadomości
ciała jest zdolność do łączenia tego co się dzieje i tym co jest słyszane lub widziane.
Programy aktywności są przede wszystkim sposobem na wywołanie i ustrukturalizowanie uwagi dziecka.
Używając Programów w pracy z niewidomymi lub częściowo niewidzącymi dziećmi, musimy im pomóc zrozumieć związek między częściami ich ciała,
ruchem a kontaktem z osobą terapeuty i melodycznym akompaniamentem.
Ważne jest to, aby dziecko było świadome tonu sygnalizacyjnego i innych melodii będących znakami, dzięki którym może być zredukowane jego zaufanie
do wsparcia fizycznego. W trakcie realizacji programu ważne jest powściągliwe
i uważne korzystanie z kontaktu dotykowego. Bardzo ważny jest również sposób używania głosu w pracy z dziećmi niewidzącymi i niedowidzącymi, gdyż to pomaga podtrzymać uwagę dziecka i przygotować je na to co ma się
zdarzyć . Bardzo ważna dla niewidzących dzieci jest interpretacja sygnałów
wokalnych, tak jak interpretacja mimiki dla dzieci niedosłyszących.
Pracując z dziećmi nie słyszącymi duże znaczenie ma używanie zawsze tych
samych sygnałów wzrokowych, znaków i symboli językowych związanych
z każdą wyodrębnioną aktywnością. To powinno pomóc dziecku w integracji
wzrokowych, dotykowych i rytmicznych doznań i powiązaniu ich z aktywnością
Dzieci które są głuche i niewidome potrzebują wyraźnych sygnałów dotykowych, wzmożenia rytmu i ruchu.
Należy wskazać im wyraźnie początek i koniec każdej aktywności.
To powinno wzmocnić doświadczenia dziecka i pozwolić mu na zapamiętanie
sekwencji. W pracy z dzieckiem głucho-niewidomym sygnał „teraz jest koniec” powinien być używany tylko na koniec programu, a nie po każdej aktywności.
Bardzo ważny jest sprzęt do odtwarzania muzyki, dobrej jakości nagranie oraz rezonująca podłoga, gdyż jakość dźwięku jest częściej ważniejsza niż jego siła.

DZIECI Z POWAŻNYMI ZABURZENIAMI KOMUNIKACJI.
/ AUTYSTYCZNE LUB PSYCHOTYCZNE/.

Zdolność do podjęcia inicjatywy i uczestniczenia w społecznej zabawie zależy
od umiejętności zidentyfikowania wzorców oraz rozpoznania regularności zdarzeń zachodzących wewnątrz otaczającego środowiska.
Dzieci z cechami autystycznymi i psychotycznymi mają znacznie ograniczone
i chaotyczne doświadczanie rzeczywistości.
Sytuacja, w której realizowany jest program wymaga ograniczenia niepewności:
Dziecku powinno być znane pozytywne intencje terapeuty oraz określona struktura i sekwencja zdarzeń. To powinno pomóc dziecku osiągnąć zaufanie,
stać się bardziej aktywnym w uczestniczeniu w programie.
Dzieci autystyczne - mają wysoki poziom kontroli swojego ciała. Używają wielu różnych przedmiotów i poruszają znacznie swoim ciałem.
Jednakże ich działania są często mechaniczne i pozbawione znaczenia. Dzieci te wymagają pomocy w rozwoju lepszego zrozumienia relacji pomiędzy sobą i swoim ciałem. Wtedy są zdolne do odkrycia znaczących i dynamicznych powiązań z otoczeniem i innymi ludźmi.
Pracując z dziećmi o zaburzonej komunikacji ważna jest nasza wrażliwość.
Powinno się respektować odległość, jaką one trzymają między nauczycielem
a sobą. Ten dystans może być przekraczany stopniowo.
Dzieci są bardziej podatne na zaakceptowanie fizycznego kontaktu wewnątrz struktury muzycznej, kiedy jest dla nich pozytywny i znaczący.
Zawsze powinien być nawiązany kontakt fizyczny zanim powstanie kontakt
społeczny.
Dzieci z cechami autystycznymi i psychotycznymi często mają ustalony własny rytm, na który oddziaływanie otoczenia będzie miało mały wpływ.
We wprowadzeniu Programu I głównym celem pierwszej aktywności-kołysania
-jest rozwój zaufania. Dopiero wtedy, jak zaznajomione jest ze strukturą muzyczną, sytuacją jako całością, może być zachęcone do powiązania swojego
rytmu z tym, który wydobywa się z magnetofonu.
Dzieci z cechami autystycznymi i psychotycznymi naśladują ruchy mechaniczne
i pobieżnie. To może przyczynić się do braku kontaktu z własnym ciałem. Ważne jest aby terapeuta zmieniał ruchy zwracał uwagę dziecka na swoje działania, używając odpowiednich piosenek, ekspresji werbalnej oraz ruchów.
Dzieci z tendencjami autystycznymi łatwo wprowadzić w zakłopotanie.
Ważne aby ruchy, które wykonywane są wspólnie z nimi lub przez nie, powinny
być nasycone treścią i dla nich zrozumiałe, a poziom trudności powinien być stopniowo zwiększany.
Terapeuta w swoim działaniu musi pamiętać, że kołysanie jest stereotypowym
wzorem zachowania. Jeśli zacznie przez jakiś czas naśladować dziecko mówiąc
mu wyraźnie o tym, co robi. Jeżeli zdobędzie uwagę dziecka staje się możliwe wciągnięcie go i zaadoptowanie jego aktywności przez kołysanie w różny sposób, stopniowo zmieniając tempo aby nawiązać kontakt fizyczny.
Dziecko, które staje się bardziej świadome własnego ciała i czuje się bezpieczniejsze w kontaktach z terapeutą, jego potrzeba stereotypizacji zachowań może znacznie się zmniejszyć.
Przy wprowadzeniu Programu ważna jest stabilizacja personelu, gdyż wszystkie sygnały, które docierają do dziecka od terapeuty muszą być jasne i zrozumiałe.
Aby uniknąć nadmiernej zależności dziecka od osoby prowadzącej, należy po prawidłowym wykonaniu programu zmienić partnera. Nie może wystąpić to wcześniej, niż terapeuta nie będzie pewny, że dziecko czuje się wystarczająco bezpieczne wewnątrz ram Programu. Musi być pewny, że może się związać
z innym terapeutą.


ZAKOŃCZENIE:

W pracy z dzieckiem głęboko upośledzonym umysłowo, dobierając konkretną
metodę, trzeba uwzględnić jej wpływ na rozwój dziecka. Jak ona będzie oddziaływać na jego zachowanie i emocje. Ważne są również warunki w jakich będzie odbywała się praca. Stosując metodę M i Ch Knillów zaspakajamy podstawową potrzebę, gdyż umożliwia ona nawiązanie kontaktu z dzieckiem,
rozbudza sprawność poznawczą, kształtuje orientację w schemacie ciała, rozwija poczucie tożsamości, wpływa na jego rozwój ruchowy, dostarczając wielorakich bodźców, a także zapewniając poczucie bezpieczeństwa wyzwalając jego aktywność. Dodatkowym walorem tej metody jest uzyskany przez wprowadze- nie muzyki efekt orientacji oraz przewidywania zdarzeń. Każdemu etapowi przyporządkowana jest inna bardziej wyraźna melodia. Rytuał sesji rozpoczyna się w momencie przygotowań. Po pewnym czasie dziecko będzie bardzo wyraźnie łączyć bodźce słuchowe ze schematem i rodzajem wykonywanej czynności.
Forma zabawy muzyczno-ruchowej powoduje poprawianie się uwagi i pamięci.
Uzyskanie równowagi psychicznej zwiększa zdolność do szybkiego i precyzyjnego zapamiętania ruchów, przyczynia się do uzyskania dobrej koordynacji nerwowo-mięśniowej i słuchowej.

LITERATURA:

K. Kirejczyk; Upośledzenie umysłowe – Pedagogika. PWN; Warszawa 1981
O. Lipkowski; Pedagogika specjalna. Zarys. PWN; Warszawa 1981.
D. Teutsch Smith; Pedagogika specjalna. Podręcznik akademicki. PWN;
Warszawa 2009.
M. i Ch. Knill. Program Aktywności. „Świadomość Ciała. Kontakt i Komunikacja. Warszawa 1995.
M. Olechnowicz. Wyzwalanie dzieci głębiej upośledzonych umysłowo.
Warszawa 1994.
J. Kielin; Rozwój daje radość. Terapia dzieci z upośledzeniem głębokim. Gdańsk 2000.
H. Olechnowicz; Wyzwalanie dzieci głębiej upośledzonych umysłowo.
Warszawa 1994.
W.Okoń; Słownik pedagogiczny. PWN; Warszawa 1984