Częstotliwość występowania płaskostopia w Przedszkolu Miejskim Strzemięcin w Grudziądzu

- 3 -
SPIS TREŚCI
Wstęp ........................................ 4 - 5
I. Rozdział. Budowa i czynność kończyn dolnych ze szczególnym uwzględnieniem stopy – morfologiczne odchylenia rozwojowe w budowie stopy .. 6 - 7
1.1. Budowa anatomiczna stopy ........................................ 7 - 10
1.2. Wady stóp ........................................ 11 - 15
II. Rozdział. Cel badań, hipotezy badawcze ....................................... 15 - 17
III.Rozdział. Metodologia badań ........................................ 17 - 20
3.1. Grupa badawcza ........................................ 17
3.2. Metody i narzędzia badawcze ........................................ 17 - 20
IV.Rozdział. Wyniki badań ........................................ 21 - 31
V. Rozdział. Dyskusja ........................................ 31 - 33
VI.Rozdział. Wnioski ........................................ 34
Streszczenie ........................................ 35
Piśmiennictwo ........................................ 36
Załączniki ........................................ 37 - 45
- 4 -

Wstęp

Płaskostopie nazwać można schorzeniem społecznym, biorąc pod uwagę
niezwykłą częstość jego występowania w obecnych czasach. Skargi na bóle stóp,
łydek, kolan, czy nawet stawów biodrowych i kręgosłupa, pozostające
w ścisłym związku z płaskostopiem, spotyka się na każdym kroku [1].
Płaskostopie, to zniekształcenie stopy związane z nieprawidłowym jej
wysklepieniem. Staje się ona płaska i brakuje jej charakterystycznych łuków,
wskutek czego podeszwa przylega do podłoża. Wiele osób nie leczy tego defektu,
mimo że może on doprowadzić do rozwoju przewlekłych stanów zapalnych,
obrzęku i bólu.
Występowanie płaskostopia większość ludzi tłumaczy siedzącym trybem
życia, pracą w pozycji stojącej, niewłaściwie dobranym obuwiem, złym
odżywianiem, czy brakiem aktywności ruchowej. W niektórych przypadkach
przyczyną wywołującą płaskostopie może być powiększenie ciężaru ciała z powodu
otyłości lub ciąży, czy przeciążenie stóp w wyniku noszenia ciężarów [2].
Jednakże początków tego schorzenia należałoby szukać w okresie dzieciństwa,
a nawet w okresie niemowlęcym.
Stopa małego dziecka ma obfitą podściółkę tłuszczową, mięśnie
wysklepiające ją są słabe, koordynacja stabilizatorów stopy jest jeszcze
niedostateczna, a sklepienie nieznaczne.
By zwiększyć równowagę ciała, a co za tym idzie – płaszczyznę podparcia,
dziecko chodzi w szerokim rozkroku, obciążając krawędzie przyśrodkowe stóp.
W okresie tym trudno więc mówić o płaskostopiu jako wadzie. Stan ten zmniejsza
się stopniowo do wieku 3-5 lat. Uchwytne natomiast jest koślawe lub szpotawe
ustawienie kości piętowej, które po przekroczeniu 50 powinno być uznane
za odchylenie od normy. Najważniejszy okres kształtowania się stopy przypada
na wiek przedszkolny i wczesnoszkolny.
[1] Dziak Artur „Chcę mieć zdrowe nogi”, Warszawa 1987, PZWL str.48
[2] Ibidem, str.48
- 5 -
W wieku 12-14 lat stopa przybiera już postać prawie dorosłą, mimo że ostateczne
kostnienie kończy się ok. 18 roku życia [3].
Bardzo ważną rolę może tu odegrać obok rodzica nauczyciel wychowania
przedszkolnego, który przy współpracy z rodzicem stosuje odpowiednie ćwiczenia,
dba o prawidłową postawę ciała dzieci w każdej sytuacji.
Tematem mojej pracy jest częstotliwość występowania płaskostopia
podłużnego i poprzecznego u dzieci 6-letnich w Przedszkolu Miejskim
„Strzemięcin” w Grudziądzu. Praca ta ma na celu sprawdzenie, czy u dzieci
6-letnich występuje płaskostopie podłużne i poprzeczne oraz czy występuje
korelacja pomiędzy nadwagą u dzieci, a występowaniem płaskostopia.
Powyższa praca składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów i streszczenia.
W rozdziale pierwszym przedstawiono budowę i czynność kończyn dolnych
ze szczególnym uwzględnieniem stopy – morfologiczne odchylenia rozwojowe
w budowie stopy. Opisano także wady stóp najczęściej występujące u dzieci.
Rozdział drugi zawiera cel badań i hipotezy badawcze. W rozdziale trzecim
przedstawiono metody i narzędzia badawcze oraz przybliżono grupę badawczą.
Rozdział czwarty zawiera analizę wyników badań własnych, dotyczących
występowania u dzieci płaskostopia. Rozdział piąty dotyczy dyskusji na temat
powyższego problemu. Dokonałam podsumowania badań i przeanalizowałam
artykuły i książki dotyczące płaskostopia. Rozdział szósty zawiera wnioski
i wskazania dla rodziców i nauczycieli do dalszej pracy z dziećmi posiadającymi
płaskostopie.
Pracę badawczą kończy piśmiennictwo oraz załączniki.
[3] Kutzner - Kozińska Maria „Korekcja wad postawy. Wychowanie” WSiP,
Warszawa 1986, str. 175 - 177
- 6 -
I. Rozdział. Budowa i czynność kończyn dolnych ze szczególnym
uwzględnieniem stopy – morfologiczne odchylenia rozwojowe
w budowie stopy
Budowa stopy uwarunkowana jest swą funkcją: podporową, nośną
oraz amortyzatora wstrząsów. Jednakże dostosowana jest głównie do lokomocji.
Dlatego też długotrwała praca statyczna, zwłaszcza w warunkach przeciążenia,
jest czynnikiem wpływającym szkodliwie na kształtowanie i wydolność tego
narządu. W różnych okresach życia dziecka ukształtowanie kończyn dolnych i stóp
jest nieco odmienne. Znajomość tych fizjologicznych różnic rozwojowych jest
niezbędna dla postawienia właściwego rozpoznania i pozwoli ustrzec się zarówno
przed zbędną, szkodliwą ingerencją terapeutyczną, jak i przed przeoczeniem
stadium początkowego.
U noworodków prawidłowością rozwojową jest szpotawe ustawienie kości
piszczelowej oraz zgięciowe ustawienie w stawach kolanowych i biodrowych,
wynikające z przewagi zginaczy nad prostownikami. Ukształtowanie szpotawe
utrzymuje się do ok. 1 roku życia. W 2 roku życia szpotawość znika i stopniowo
przechodzi w fizjologiczną koślawość, charakterystyczną u dzieci w wieku 6-8 lat.
Za koślawość fizjologiczną uważa się odchylenie od osi nie większe niż 10-15o
lub wynoszący 4-5 cm rozstęp. Koślawość występuje częściej u dziewcząt
oraz u osób o smukłym, astenicznym typie budowy ciała. U człowieka dorosłego oś
kończyny dolnej w warunkach prawidłowych przebiega przez połowę kości udowej,
środek rzepki, środek stawu skokowego i rzutuje na drugi palec [4].
[4]) Kutzner - Kozińska Maria „Korekcja wad postawy. Wychowanie” WSiP,
Warszawa 1986, str. 175 - 176
- 7 -
Stopa małego dziecka ma obfitą podściółkę tłuszczową, mięśnie
wysklepiające ją są słabe, koordynacja stabilizatorów stopy jest jeszcze
niedostateczna. By zwiększyć równowagę ciała, a także płaszczyznę podparcia,
dziecko chodzi w szerokim rozkroku, obciążając krawędzie przyśrodkowe stóp.
W okresie tym trudno więc mówić o płaskostopiu jako wadzie. Stan ten zmniejsza
się stopniowo do wieku 3-5 lat. Natomiast uchwytne jest koślawe lub szpotawe
ustawienie kości piętowej, które po przekroczeniu 5o powinno być uznane
za odchylenie od normy. Ponieważ najważniejszy okres kształtowania się stopy
przypada na wiek przedszkolny i wczesny szkolny, należy na ten objaw zwrócić
szczególną uwagę. W wieku 12-14 lat stopa przybiera już postać prawie dorosłą,
mimo że ostateczne kostnienie kończy się ok. 18 roku życia [5].
1.1. Budowa anatomiczna stopy
Stopa składa się z trzech odcinków (elementów): stępu, śródstopia i palców.
Ryc.1. Schemat budowy kości stopy (Źródło: Kasperczyk Tadeusz „Wady
postawy ciała. Diagnostyka i leczenie”, str. 64)
Stęp tworzą: kość skokowa, piętowa, sześcienna, łódkowata oraz trzy kości
klinowe.
W skład śródstopia wchodzi pięć kości długich, przedzielonych przestrzeniami
międzykostnymi śródstopia. Wszystkie palce z wyjątkiem palucha, który posiada
dwa paliczki, składają się z trzech paliczków [6].
[5] Kutzner - Kozińska Maria „Korekcja wad postawy. Wychowanie” WSiP,
Warszawa 1986, str. 176 - 177
[6] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str.63 - 64
- 8 -
Układ kostny – będący elementem biernym w budowie stopy – posiada swoistą
architekturę zewnętrzną i wewnętrzną, zapewniającą zarówno utrzymanie ciężaru
ciała, jak i zdolność dostosowywania się do zmian podłoża, obciążenia, ruchów itp.
Architekturę zewnętrzną tworzy system łuków podłużnych i poprzecznych,
zwanych sklepieniem, które są jakby resorami rozciągającymi się pod wpływem
ucisku (obciążenia) i powracającymi do stanu wyjściowego dzięki swym
specyficznym właściwościom.
Sklepienie podłużne stanowią łuk podłużny przyśrodkowy (dynamiczny) i łuk
podłużny boczny (statyczny). Łuk dynamiczny przebiega od guza piętowego
poprzez kość łódkowatą, pierwszą kość klinową, do głowy pierwszej kości
śródstopia. Szczyt łuku przypada na kość łódkowatą, oddaloną od podłoża
ok. 2,5 cm. Łuk statyczny łączy guz piętowy z głową piątej kości śródstopia. Szczyt
łuku przypada na kość łódkowatą, oddaloną od podłoża ok. 2,5 cm.
Ryc.2. Sklepienie podłużne stopy (Źródło: Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała.
Diagnostyka i leczenie” Kraków 1994, str. 64)
Sklepienie poprzeczne stanowi łuk poprzeczny, łączący głowy pięciu kości
śródstopia. Przy znacznym obciążeniu stopy w czasie chodzenia, biegu, skoku – łuk
- 9 -
ten ulega spłaszczeniu i opiera się o podłoże wszystkimi głowami kości śródstopia,
by w warunkach odciążenia powrócić do podparcia go na głowach kości I, V [7].
Czynnikiem wiążącym układ kostny stopy jest układ więzadłowo – torebkowy, tzw.
stabilizatory bierne. Osłabienie więzadła piętowo – łódkowego podeszwowego
powoduje opadnięcie głowy kości skokowej i obniżenie łuku przyśrodkowego,
co prowadzi do płaskostopia. Łuk poprzeczny wzmacniają poprzecznie
przebiegające więzadła śródstopie podeszwowe, głównie więzadła poprzeczne
głębokie śródstopia, łączące głowy wszystkich kości śródstopia.
Stabilizatory czynne stopy to jej układ mięśniowy. Działanie tych mięśni
polega nie tylko na wykonywaniu odpowiednich ruchów czynnych,
lecz na stabilizacji stopy podczas obciążenia i chodu. Ich zadaniem jest więc
napinanie łuków. Do stabilizatorów czynnych należą zarówno mięśnie krótkie,
jak i długie stopy. Z mięśni długich szczególnie ważną rolę odgrywają mięśnie
piszczelowe, gł. tylny, strzałkowy długi, zginacze palców i palucha. Rolę
wspomagającą pełni mięsień trójgłowy łydki [8].
Głównymi mięśniami odpowiedzialnymi za wysklepienie łuku podłużnego są:
z mięśni długich – mięsień piszczelowy tylny, strzałkowy długi, piszczelowy
przedni; z mięśni krótkich – wszystkie mięśnie podeszwowej strony stopy. Łuk
poprzeczny utrzymują: mięsień strzałkowy długi, piszczelowy tylny oraz mięsień
przywodziciel palucha, zwłaszcza jego głowa poprzeczna.
[7] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str.64
[8] Kutzner - Kozińska Maria, „Korekcja wad postawy. Wychowanie” WSiP, Warszawa 1986,
str.178
- 10 -
Ryc. 3. Mięsień piszczelowy tylny
Ryc. 4. Mięśnie strzałkowe
Ryc. 5. Mięsień piszczelowy przedni
(Źródło: Kutzner - Kozińska Maria, „Korekcja wad postawy. Wychowanie” WSiP,
Warszawa 1986, str.179)
Należy jednak pamiętać, że patologia stopy nie występuje w wyniku niewydolności
pojedynczego, izolowanego mięśnia, lecz na skutek pojawienia się różnorodnych
napięć zespołów i grup mięśniowych, uzależnionych od siebie. Dlatego każdy
przypadek wymaga indywidualnej analizy i potraktowania.
W czasie chodu naprzemienne działanie wszystkich mięśni jest czynnością
automatyczną. Zapewnia to ich większą wytrzymałość. Na zaangażowanie mięśni
ma wpływ różnorodne podłoże po którym chodzimy, konstrukcja obuwia i materiał,
z jakiego je wykonano [9].
[9] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str.181
- 11 -
1.2. Wady stóp
Stopa małego dziecka różni się od stopy dorosłego człowieka. Stopa dziecka
ma obfitą podściółkę tłuszczową, słabe mięśnie, a co za tym idzie – sklepienie
nieznacznie zarysowane, przez co sprawia wrażenie płaskiej. W okresie ok. 3-4
roku życia tego stanu nie można uważać za wadę. Dopiero po 4 roku życia
stopniowo zanikają poduszeczki tłuszczu odsłaniając w widoczny sposób łukowatą
konstrukcję. Obserwacja stopy podczas stania i chodu pozwala nawet u dziecka
młodszego stwierdzić np.: koślawość kolan, nieprawidłowe ukształtowanie
stopy [10].
Do najczęściej występujących wad stóp należą:
a) stopa płaska,
b) stopa płasko – koślawa,
c) stopa poprzecznie płaska,
d) stopa szpotawa,
e) stopa wydrążona.
Rzadziej spotykane to:
f) stopa końska,
g) stopa piętowa.
Najczęstszą wadą jest płaskostopie czynnościowe, zwane też płaskostopiem
statycznym. Stopa prawidłowo zbudowana opiera się o podłoże trzema punktami:
guzem kości piętowej oraz głową pierwszej i piątej kości śródstopia.
[10] Kutzner - Kozińska Maria, „Korekcja wad postawy. Wychowanie” WSiP, Warszawa 1986,
str. 63 - 64
- 12 -
Ryc.6. Kierunek sił nacisku (a) i punkty podparcia stopy (b) (Źródło: Kasperczyk Tadeusz
„Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie” Kraków 1994, str. 67)
Stopa prawidłowa ma od strony przyśrodkowej łagodny łuk, opierający się
o podłoże piętą i śródstopiem. Odbicie takiej stopy, czyli ślad postawiony przez
bosą stopę na papierze, tzw. plantokonturogram, wykazuje charakterystyczne
wgłębienie po stronie przyśrodkowej. Stopę, w której doszło do obniżenia
sklepienia podłużnego nazywamy płaską [11].
Stopa płaska statyczna
Stopę płaską nabytą – w przeciwieństwie do wrodzonej – poprzedza płaskostopie
czynnościowe. Przez płaskostopie czynnościowe rozumiemy proces stopniowego
obniżania się podłużnego sklepienia stopy na skutek jej niewydolności statyczno –
dynamicznej, inaczej – stopa płaska niewydolna. Kutner - Kozińska określa ją
jako stopę niewydolną mięśniowo, dodając że jest to najlżejsza forma
płaskostopia.
[11] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str. 66 - 67
- 13 -
Ryc.7. Stopa płaska (Źródło: Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała.
Diagnostyka i leczenie” Kraków 1994, str. 67)
Stopa płasko - koślawa
W stopie prawidłowej – patrząc od tyłu – oś pięty jest przedłużeniem osi podudzia.
Fizjologiczne odchylenie wynosi ok. 5o (częściej w kierunku
do wewnątrz, tj. szpotawość). Przy koślawości stopy pięta ulega skręceniu
na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem przyśrodkowym.
Ryc.8. Stopa płasko – koślawa (widok z tyłu) (Źródło: Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy
ciała. Diagnostyka i leczenie” Kraków 1994, str. 68)
- 14 -
Dziecko z wadą tego typu zdziera obcas po stronie wewnętrznej. Stopy płasko –
koślawe łączą się często z koślawością kolan, co jest przyczyną pogłębienia się
dolegliwości[12].
Stopa szpotawa jest odwrotnością stopy płasko – koślawej. Charakteryzuje się
skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej.
Przy szpotawości stopy dziecko zdziera obcas po stronie zewnętrznej.
Stopa wydrążona
Zniekształcenie polega na pogłębieniu wydrążenia stopy
w odcinku między guzem piętowym a głowami kości śródstopia i równoczesnym
skróceniu tego odcinka. Wada charakteryzuje się tzw. wysokim podbiciem. Stopa
wydrążona na plantokonturogramie w części środkowej nie pozostawia śladów.
Leczenie polega na stosowaniu wkładek ortopedycznych i specjalnego obuwia
– w przypadkach niewielkich zniekształceń. Zniekształcenie dużego stopnia
wymaga leczenia operacyjnego.
Stopa płaska poprzecznie
Deformacja polega na obniżeniu kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego
przedniego. Często ze stopą poprzecznie płasko występuje paluch koślawy
(zniekształcenie polegające na odchyleniu na zewnątrz palucha), który podkłada się
lub nakłada na palec drugi. Paluch koślawy kwalifikuje się do leczenia
ortopedycznego [13].
Główną przyczyną osłabienia mięśni stóp jest brak odpowiedniej ilości ćwiczeń
i ruchu, przyzwyczajenie do nieprawidłowego ustawiania i obciążania stóp,
prowadzenia siedzącego lub stojącego trybu życia. Zwiększone obciążenie stóp
może być również spowodowane otyłością, noszeniem nieprawidłowego obuwia,
czy osłabieniem siły mięśni. Czynniki te powodują obniżenie sklepień stóp,
powstaje płaskostopie i dochodzi do stopniowego utrwalania się zniekształcenia.
[12] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str. 68
[13] Ibidem, str.70
- 15 -
Ze względu na zaawansowanie zmian wyróżnia się 3 stopnie płaskostopia:
Io - Występuje osłabienie napięcia mięśni. Po dłuższym staniu i chodzeniu
sklepienie stóp obniża się.
IIo - Zniekształcenie stopy widoczne jest w pozycji stojącej,
ale przy odciążeniu stopa przybiera prawidłowy kształt.
IIIo – Zniekształcenie stopy jest utrwalone. Stopniowo nasilają się dolegliwości
bólowe, chód staje się niezgrabny.
Zapobieganie występowaniu płaskostopia należy prowadzić już od najwcześniejszego
okresu życia, pamiętając o:
- zapewnieniu dziecku warunków do prawidłowego rozwoju stóp;
- stałym noszeniu odpowiedniego obuwia;
- utrzymaniu proporcjonalnego do wzrostu ciężaru ciała;
- nauce i przestrzeganiu na co dzień poprawnego obciążania stóp przy staniu
i chodzeniu [14].
II. Rozdział. Cel badań, hipotezy badawcze
2.1. Cel badań
Wszelka działalność ludzka, jeśli ma być skuteczna, musi być jednocześnie
celowa. Działania niepodporządkowanie żadnym celom, dokonywane na zasadzie
prób i błędów, skazane są z natury rzeczy na niepowodzenie. Podobny los spotyka
badania, które bądź to nie są związane z żadnym określonym celem badawczym,
bądź towarzyszący im cel jest zbyt ogólny lub niemożliwy do zrealizowania
przynajmniej na obecnym etapie badań naukowych [15].
[14] „ABC – rehabilitacji dzieci. Najczęstsze schorzenie narządu ruchu”
red. Marii Borkowskiej, str. 67 - 68
[15] Łobocki Mieczysław „Metody badań pedagogicznych”, PWN Warszawa 1978, str. 55
- 16 -
Według Tadeusza Pilcha zasadniczym celem poznania naukowego jest zdobycie
wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej,
maksymalnie prostej, o maksymalnej zawartości informacji [16].
Celem niniejszej pracy jest zatem sprawdzenie, czy u dzieci 6-letnich
z Przedszkola Miejskiego „Strzemięcin” w Grudziądzu występuje płaskostopie
podłużne i poprzeczne, oraz czy występuje korelacja pomiędzy nadwagą u dzieci
a występowaniem płaskostopia.
2.2 Hipotezy badawcze
Według Tadeusza Pilcha „hipoteza to wszelkie twierdzenia częściowo tylko
uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane
faktyczne, a więc też i domysł w postaci uogólnienia osiągniętego na podstawie
danych wyjściowych” [17].
Hipoteza w badaniach pedagogicznych przybiera najczęściej kształt zależności
dwu zjawisk.
Niezmiernie ważnym zadaniem jest zatem sformułowanie możliwie wielu
hipotez obejmujących wszelkie znaczące zależności i cechy badanego środowiska.
Powinna ona być na tyle precyzyjna, aby ściśle ograniczyć zasięg swego znaczenia
oraz zbudowana na podstawie uznanej wiedzy naukowej [18].
Hipoteza winna być także twórcza, to znaczy inspirować do dociekań
i sprawdzenia. Powinna ona dać się zweryfikować oraz wyrażać związek pomiędzy
dającymi się zbadać faktami, zdarzeniami i ludźmi [19].
[16] Pilch Tadeusz „Zasady badań pedagogicznych”, „Żak”, Warszawa 1995, str.8
[17] Ibidem, str. 26 - 27
[18] Ibidem, str. 27
[19] Łobocki Mieczysław „Metody badań pedagogicznych”, PWN Warszawa 1978, str. 74 - 76
- 17 -
W mojej pracy badawczej przedstawiono 3 hipotezy:
1. U dzieci 6 - letnich w Przedszkolu Miejskim „Strzemięcin” występuje
płaskostopie podłużne;
2. U dzieci 6 – letnich w Przedszkolu Miejskim „Strzemięcin” występuje
płaskostopie poprzeczne;
3. U dzieci z nadwagą występuje płaskostopie.
III. Rozdział. Metodologia badań
3.1. Grupa badawcza
Badania przeprowadziłam w mojej rodzinnej miejscowości – Grudziądzu.
Miasto to leży pośrodku Kotliny Grudziądzkiej, w północnej części Polski,
nad rzeką Wisłą. Ma powierzchnię ok. 59 km2 i liczy ok. 100 tys. mieszkańców.
Bliższym terenem moich badań jest Przedszkole Miejskie „Strzemięcin”
mieszczące się na ulicy Jackowskiego 47. Do placówki tej uczęszczają dzieci 3, 4, 5
i 6 – letnie.
Badaniom moim poddane zostały dzieci 6 – letnie z grupy „ZUCHY”. Grupa
ta liczy 22 dzieci, w tym 8 chłopców i 14 dziewczynek. Jestem wychowawczynią
tej grupy od 4 lat i dobrze znam zarówno dzieci, jak i środowisko rodzinne,
z którego dzieci pochodzą. Prawie wszystkie dzieci pochodzą z pełnych rodzin,
tylko 1 dziecko wychowuje samotnie matka. Z obserwacji wynika, iż warunki
materialne rodzin są w przeważającej większości dobre i bardzo dobre. Większość
dzieci ma rodzeństwo (68%), zaś 32% dzieci to jedynacy.
3.2. Metody i narzędzia badawcze
Jedną z najważniejszych czynności wykonywanych podczas badań jest wybór
właściwych metod, technik i narzędzi badawczych.
W zgodzie z tradycją oraz zasadami logiki, za punkt wyjścia przyjmuję
definicję proponowaną przez Kamińskiego A. oraz Pilcha T., którzy określają
metodę jako „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych
i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza,
zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego” [20].
[20] Pilch Tadeusz „Zasady badań pedagogicznych”, „Żak”, Warszawa 1995, str. 42
- 18 -
Ze względu na przedmiot moich badań, a jest nim występowanie płaskostopia
u dzieci 6 – letnich, wykorzystano metody plantokonturograficzne.
Plantokonturografia polega na sporządzeniu odcisków podporowej powierzchni
stopy. Plantogram – jest to wykonana na papierze odbitka podeszwowej części
stopy. Plantokonturografia jest najczęściej stosowaną metodą w badaniu stóp.
Jest ona wielce pomocna w ocenie typu budowy stóp.
Istnieją dwa sposoby oceny odbitek stóp, które przydatne będą w badaniu:
a) porównanie plantogramu badanego z wzorcowymi typami stóp, które opracował
Clarke;
b) wykreślenie odpowiednich kątów i wskaźników charakteryzujących budowę
stopy (kąt Clarke’a i wskaźnik ”W”– Wejsfloga) [21].
W niniejszej pracy badawczej porównano odbitki stóp dzieci z wzorcowymi
typami stóp Clarke’a. Podaje on 7 typów stóp:
1 – 3 stopa wydrążona
4 – 6 stopa normalna
7 – 10 różne postaci płaskostopia
Ryc.9. Typy stóp wg Clarke’a
(Źródło: Internet, www.wsh-leszno/wsch/nlice/20102011 dnia 20.05.2014)
[21] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str. 182
- 19 -
Aby dokładnie zbadać stopy dzieci wykorzystano także wskaźnik kątowy
Clarke’a (CL) oraz wskaźnik Wejsfloga (W).
Metoda Clarke’a polega na wykreśleniu prostej (C – S). Prosta ta przecinająca się
ze styczną wewnętrzną (Q – q) daje kąt Clarke’a. Kąt Clarke’a jest zawarty między
styczną przyśrodkowego brzegu odbitki a linią łączącą punkt największego
wgłębienia i zetknięcia stycznej przyśrodkowej z brzegiem przodostopia. Kąt ten
określa stan wysklepienia podłużnego łuku stopy [22].
Ryc.10. Wskaźnik kątowy Clarke’a (CL)
(Źródło: Internet, www.wsh-leszno/wsch/nlice/20102011 dnia 20.05.2014)
Wartość tego kąta przedstawia się odpowiednio:
stopa płaska x – 30o;
stopa z obniżonym wysklepieniem 31o – 41o;
stopa normalna 42o – 54o
stopa z podwyższonym wysklepieniem 55o – x
[22] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str. 183
- 20 -
Do oceny wysklepienia poprzecznego stopy dzieci wybrano wskaźnik “W”
– Wejsfloga.
W =
gdzie S – długość stopy, P – szerokość stopy
Stosunek długości stopy do jej szerokości powinien wynosić 3:1, tzn. że za idealną
pod względem wysklepienia poprzecznego uznajemy taką stopę, która przy
długości 30 cm (S), ma 10 cm szerokości (P) – wtedy 30:10= 3
Bardzo rzadko spotykamy taką stopę. Najczęściej wskaźnik “W” zamyka się
w przedziale pomiędzy 2 a 3. Wartości bliższe “2” świadczą o płaskostopiu
poprzecznym, natomiast wartości bliższe “3” dowodzą prawidłowego
wysklepienia poprzecznego stopy [23].
Aby zamknąć część metodologiczną, określono jeszcze pojęcie narzędzia
badawczego. Według Pilcha T. narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do
realizacji wybranej techniki badań [24].
W moich badaniach nad płaskostopiem u dzieci przedszkolnych wykorzystano
następujące narzędzia badawcze:
- siatka centylowa wysokości ciała i masy ciała chłopców
- siatka centylowa wysokości ciała i masy ciała dziewcząt
- ołówek
- liniał
- kątomierz
- farby plakatowe
- papier ksero
[23] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie.” Kraków 1994, str.185-186
[24] Pilch Tadeusz „Zasady badań pedagogicznych”, „Żak”, Warszawa 1995, str. 42
- 21 -
IV. Rozdział. Wyniki badań
W badaniu stóp wzięło udział 22 dzieci 6 – letnich (w tym: 8 chłopców i 14
dziewczynek). Do badań posłużyły mi wzorcowe typy stóp Clarke’a. Wśród
badanych dziewczynek i chłopców zaznaczyła się różnica w prawidłowym
wysklepieniu stóp. Prawidłowe wysklepienie obu stóp posiadało tylko 14%
dziewczynek i 50% chłopców. Obie nieprawidłowo wysklepione stopy miało aż
36% dziewczynek i 25% chłopców. Z badań wynika, iż niektóre dzieci mają 1 stopę
wysklepioną prawidłowo, a drugą płaską. W grupie tej znalazło się 29%
dziewczynek i 25% chłopców. U chłopców nie zaobserwowano stopy wydrążonej.
14% dziewczynek posiada stopę wydrążoną, zaś 7% dziewczynek ma jedną stopę
prawidłową, a drugą wydrążoną. Wyniki moich badań przedstawiono na poniższych
wykresach.
liczba chłopców
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
4 2 2 0 0
obie stopy
prawidłowe
jedna stopa
prawidłowa, druga
płaska
obie stopy płaskie
obie stopy
wydrążone
jedna stopa
prawidłowa, druga
wydrążona
Ryc.11. Wysklepienie stóp chłopców (Źródło: własne)
- 22 -
liczba dziewcząt
0
1
2
3
4
5
6
2 4 5 2 1
obie stopy
prawidłowe
jedna stopa
prawidłowa, druga
płaska
obie stopy płaskie
obie stopy
wydrążone
jedna stopa
prawidłowa, druga
wydrążona
Ryc.12. Wysklepienie stóp dziewczynek (Źródło: własne)
Po zebraniu wszystkich danych od chłopców i dziewcząt okazało się,
iż prawidłowo wysklepioną nogę lewą posiada 32% dzieci, zaś 55% dzieci ma
prawidłowo wysklepioną nogę prawą. Aż 59% dzieci posiada płaską stopę lewą
i 32% dzieci ma płaską stopę prawą. Tylko 9% badanych posiada lewą stopę
wydrążoną, natomiast prawą stopę wydrążoną ma 14% dzieci.
liczba dzieci
0
2
4
6
8
10
12
14
7 13 2
stopa
prawidłowa
stopa płaska
stopa
wydrążona
Ryc.13. Wysklepienie stopy lewej u dzieci 6 – letnich (Źródło: własne)
- 23 -
liczba dzieci
0
2
4
6
8
10
12
12 7 3
stopa
prawidłowa
stopa płaska
stopa
wydrążona
Ryc.14. Wysklepienie stopy prawej u dzieci 6 – letnich (Źródło: własne)
Do opisu odbitek posłużono się dwoma uznanymi sposobami oceny
wysklepienia stóp, tj. kąt Clarke’a oraz wskaźnik ”W” Wejsfloga. Pozwoliły one
dokładniej ocenić wysklepienie podłużne i poprzeczne stopy dzieci.
Najpopularniejszą i najprostszą jest metoda Clarke’a. Wartość kąta Clarke’a
przedstawia się odpowiednio:
- stopa płaska x – 30o
- stopa z obniżonym wysklepieniem 31o – 41o
- stopa normalna 42o – 54o
- stopa z podwyższonym wysklepieniem 55o – x
Kąt Clarke’a mierzono kątomierzem z dokładnością do 1o. Kąt Clarke’a jest
zawarty między styczną przyśrodkowego brzegu odbitki a linią łączącą punkt
największego wgłębienia i zetknięcia stycznej przyśrodkowej z brzegiem
przodostopia. Kąt Clarke’a określa wysklepienie podłużne stopy .
Grupę badawczą podzielono ze względu na płeć, aby porównać, jaki typ
wysklepienia stóp dominuje u chłopców, a jaki u dziewczynek. Z badań wynika, iż
u dziewcząt aż 29% posiada obie stopy płaskie, w których kąt Clarke’a mieści się
w przedziale od x-30o i 21% posiada jedno wysklepienie prawidłowe, a drugie
obniżone. Prawidłowe wysklepienie obu stóp posiada tylko 14% dziewcząt.
Tyle samo dziewcząt (14%) charakteryzuje się nadmiernym wysklepieniem obu
- 24 -
stóp (stopy wydrążone). Obie stopy obniżone posiada 7% badanych. Podobna ilość
osób (7%) ma jedną stopę wydrążoną, a drugą wysklepioną prawidłowo.
Wyniki badań przedstawiono na poniższym wykresie.
liczba dziewcząt
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
4 1 2 2 1 3 1
obie stopy płaskie
obie stopy obniżone
obie stopy prawidłowe
nadmierne wysklepienie
obu stóp
jedna stopa wydrążona,
druga prawidłowa
jedna stopa prawidłowa,
druga obniżona
jedna stopa prawidłowa,
druga płaska
Ryc.15. Typ wysklepienia stóp u dziewcząt 6 – letnich (Źródło: własne)
U połowy chłopców (50%) zaobserwowano prawidłowe wysklepienie obu
stóp (kąt Clarke’a wynosi 42o – 54o). Obie stopy płaskie pojawiły się u 12,5%
badanych. 12,5% chłopców posiada jedną stopę wysklepioną prawidłowo, a drugą
obniżoną. Tyle samo chłopców charakteryzuje się jedną stopą wysklepioną
prawidłową, a drugą płaską. Z badań wynika, iż u 12,5% chłopców zaobserwowano
jedną stopę płaską, a drugą obniżoną. Badania wskazują, iż u chłopców nie
zaobserwowano nadmiernie wysklepionych stóp ani obu stóp obniżonych.
Wyniki badań przedstawiono poniżej na wykresie.
- 25 -
liczba chłopców
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
1 0 4 0 1 1 1
obie stopy płaskie
obie stopy obniżone
obie stopy prawidłowe
nadmierne wysklepienie
obu stóp
jedna stopa płaska,
druga obniżona
jedna stopa prawidłowa,
druga obniżona
jedna stopa prawidłowa,
druga płaska
Ryc.16. Typ wysklepienia stóp u chłopców 6 – letnich (Źródło: własne)
Podczas badań nad płaskostopiem u dzieci dokonano także podziału
na kończynę dolną lewą i prawą. Wyniki badań wskazują, iż u 55% badanej
populacji występuje prawidłowe wysklepienie prawej stopy. Prawidłowo
wysklepioną lewą stopę posiada tylko 32% badanych (kąt Clarke’a wynosi 42o –
54o). U 36% badanych dzieci zaobserwowano płaskostopie lewej kończyny dolnej,
zaś u 27% - płaskostopie prawej kończyny (kąt Clarke’a od x – 30o).
Wysklepienie obniżone prawej stopy zaobserwowano u 5% badanych, zaś lewej
stopy u 23% (kąt Clarke’a 31o – 41o). Nadmiernie wysklepioną prawą stopę
posiadało 13% badanych, zaś lewą stopę – 9% (kąt Clarke’a wynosi 55o – x).
Wyniki badań zamieszczono w tabeli I.
- 26 -
Tab. I. Charakterystyka badanej grupy na podstawie wartości kąta Clarke’a
(Źródło: własne)
Cała grupa Dziewczynki Typ Chłopcy
wysklepienia N % N % N %
płaska x-30o 6 27 4 29 2 25
obniżona 31o-41o 1 5 1 7 - -
prawidłowo
wysklepiona
42o-54o
12 55 6 43 6 75
stopa
prawa
nadmiernie
wysklepiona 55o 3 13 3 21 - -
płaska 8 36 5 36 3 37
obniżona 5 23 4 29 1 13
prawidłowo
wysklepiona 7 32 3 21 4 50
stopa
lewa
nadmiernie
wysklepiona
2 9 2 14 - -
Dokona no także oceny stóp dzieci z wykorzystaniem współczynnika ”W”
Wejsfloga. Na jego podstawie można określić wysklepienie poprzeczne stopy.
Stosunek długości stopy do jej szerokości powinien wynosić 3:1. Najczęściej
wskaźnik ˝ W ˝ zamyka się w przedziale pomiędzy 2 a 3. Wartości bliższe ˝ 2 ˝
świadczą o płaskostopiu poprzecznym, natomiast wartości bliższe ˝ 3 ˝ dowodzą
prawidłowego wysklepienia poprzecznego stopy.
Podzielono grupę badawczą ze względu na płeć oraz kończynę prawą i lewą.
Wartość wskaźnika 2,55 – 3,00 określa prawidłowe wysklepienie poprzeczne,
natomiast wartość 2,00 – 2,50 - płaskostopie poprzeczne.
Wyniki badań wskazują, iż u 43% dziewcząt wartość wskaźnika ˝ W ˝
oscyluje w granicach 2,5. Wartości wyższe ˝ W ˝ (2,6 – 2,8) zaobserwowano u 36%
badanych dziewcząt, co wskazuje na prawidłowe wysklepienie poprzeczne.
Wartości niższe (2,3 – 2,4) posiada ok. 28% badanych. Wynik ten dowodzi na
obecność u dziewcząt płaskostopia porzecznego.
Wyniki badań zamieszczono na wykresach.
- 27 -
liczba dziewcząt
0
1
2
3
4
5
6
7
2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8
"W" = 2,3
"W" = 2,4
"W" = 2,5
"W" = 2,6
"W" = 2,7
"W" = 2,8
Ryc.17. Wysklepienie poprzeczne lewej stopy u dziewcząt (Źródło: własne)
liczba dziewcząt
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8
"W" = 2,3
"W" = 2,4
"W" = 2,5
"W" = 2,6
"W" = 2,7
"W" = 2,8
Ryc.18. Wysklepienie poprzeczne prawej stopy u dziewcząt (Źródło: własne)
Podobną analizę dokonano u chłopców. Wyniki badań wskazują, iż wartość
wskaźnika ”W” wynoszącą 2,6 posiada najwięcej badanych – 50%. Niższe
wartości ”W” (2,3 – 2,4) posiada ok. 25% badanych chłopców, co świadczy
- 28 -
o pojawieniu się u nich płaskostopia poprzecznego. Wartość ”W” (2,5) posiada
ok. 12,5% badanych.
Wartości wyższe wskaźnika ”W” (2,7 – 2,8) – dowodzą prawidłowemu
wysklepieniu stopy i występują tylko u 12,5% chłopców.
Wyniki badań zamieszczono poniżej na wykresie.
liczba chłopców
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8
"W" = 2,3
"W" = 2,4
"W" = 2,5
"W" = 2,6
"W" = 2,7
"W" = 2,8
Ryc.19. Wysklepienie poprzeczne lewej stopy u chłopców (Źródło: własne)
liczba chłopców
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8
"W" = 2,3
"W" = 2,4
"W" = 2,5
"W" = 2,6
"W" = 2,7
"W" = 2,8
Ryc.20. Wysklepienie poprzeczne prawej stopy u chłopców (Źródło: własne)
- 29 -
Powyższe wyniki badań zsumowano i przedstawiono w tabeli.
Tab. II. Charakterystyka badanej grupy na podstawie wartości wskaźnika
Wejsfloga (Źródło: własne)
Cała grupa Dziewczynki Typ Chłopcy
wysklepienia N % N % N %
prawidłowe
wysklepienie
poprzeczne
10 45 6 43 4 50
stopa
prawa płaskostopie
poprzeczne
12 55 8 57 4 50
prawidłowe
wysklepienie
poprzeczne
10 45 5 36 5 63
stopa
lewa płaskostopie
poprzeczne
12 55 9 64 3 37
Wnikliwa analiza wyników badań wskazuje na to, że u większości dzieci 6 –
letnich (55%) występuje płaskostopie poprzeczne, co budzi ogromny niepokój.
U 45% badanych zaobserwowano prawidłowe wysklepienie poprzeczne stopy.
Niepokojące stają się także wyniki badań dotyczące płaskostopia podłużnego
u dzieci. U ok. 36% badanych stwierdzono płaskostopie. 23% dzieci posiada
obniżone wysklepienie stopy.
Prawidłowe wysklepienie stopy prawej różni się od prawidłowego
wysklepienia stopy lewej.
Ponad połowa dzieci (55%) posiada prawidłowo wysklepioną stopę prawą,
zaś prawidłowo wysklepioną stopę lewą posiada tylko 32% dzieci 6 – letnich.
Stopa z podwyższonym wysklepieniem występuje tylko u dziewcząt (13%).
Jedną z częstych przyczyn płaskostopia u dzieci jest nadwaga. Metodą
oceniającą masę ciała i wzrost dzieci jest analiza krzywej masy i wzrostu
na siatkach centylowych. Systematyczne nanoszenie wartości na te siatki pozwala
ocenić, czy dziecko rozwija się harmonijnie, czy nie, czy znajduje się w strefie
zagrożenia otyłością lub niedoborem masy ciała. Normą jest poruszanie się stale
w określonym kanale mieszczącym się między 10 a 90 centylem, a krzywa masy
ciała winna się znajdować najwyżej o 1 kanał wyżej, w tym samym kanale
- 30 -
lub najlepiej o 1 kanał niżej niż kanał krzywej wzrostu. Aby sprawdzić, czy
u badanych dzieci występuje nadwaga, poddano je pomiarowi masy i wzrostu ciała.
Wyniki pomiarów przedstawiono w centylach.
Tab. III. Pomiar masy ciała i wzrostu w centylach u dzieci 6-letnich
(Źródło: własne)
Lp. Dziecko Masa ciała Wzrost Nadwaga
+ -
Obecność
płaskostopia
podłużnego
Obecność
płaskostopia
poprzecznego
1 F.B. 23 kg
50-75 centyli
113 cm
10-25 centyli
+ + +
2 R.C. 23 kg
25-50 centyli
123 cm
25-50 centyli
- - -
3 I.C. 23 kg
25-50 centyli
127 cm
75-90 centyli
- - +
4 S.K. 20 kg
10-25 centyli
116 cm
10-25 centyli
- - -
5 K.M. 19 kg
3-10 centyli
118 cm
25-50 centyli
- - -
6 J.P. 19,5 kg
3-10 centyli
120 cm
25-50 centyli
- + -
7 C.S. 31 kg
90-97 centyli
119 cm
25-50 centyli
+ + +
8 B.T. 30 kg
90-97 centyli
120 cm
25-50 centyli
+ + +
9 W.D. 28 kg
75-90 centyli
132 cm
pow.97 centyli
- + -
10 A.F. 29 kg
75-90 centyli
119 cm
25-50 centyli
+ + +
11 Z.G. 21 kg
25-50 centyli
118 cm
25-50 centyli
- - -
12 M.K. 22 kg
25-50 centyli
120 cm
50-75 centyli
- + -
13 P.N. 30 kg
90-97 centyli
120 cm
25-50 centyli
+ + +
14 A.P. 26,5 kg
50-75 centyli
124 cm
50-75 centyli
- + -
15 I.P. 25,5 kg
75-90 centyli
115 cm
25-50 centyli
+ + +
16 Ł.P. 24 kg
50-75 centyli
120 cm
50-75 centyli
- - +
Lp. Dziecko Masa ciała Wzrost Nadwaga
+ -
Obecność
płaskostopia
podłużnego
Obecność
płaskostopia
poprzecznego
17 K.S. 26 kg
75-90 centyli
116 cm
25-50 centyli
+ + +
- 31 -
18 N.T. 20 kg
25-50 centyli
124 cm
75-90 centyli
- - -
19 W.W. 22 kg
50-75 centyli
122 cm
50-75 centyli
- - -
20 K.W. 18 kg
25-50 centyli
112 cm
25-50 centyli
- - +
21 M.W. 20 kg
25-50 centyli
120 cm
50-75 centyli
- + +
22 J.W. 22 kg
50-75 centyli
124 cm
75-90 centyli
- + -
Dokładna analiza wyników badań pozwoliła mi potwierdzić moją hipotezę, że
nadwaga u dzieci jest czynnikiem sprzyjającym powstawaniu u dzieci płaskostopia.
W badaniu uczestniczyło 22 dzieci, w tym – 14 dziewczynek i 8 chłopców. Wśród
badanych, siedmioro dzieci ma nadwagę (3 chłopców i 4 dziewczynki).
Badania wskazują, że dzieci z nadwagą mają zarówno płaskostopie podłużne,
jak i poprzeczne. Jak wskazują wyniki, nie tylko dzieci otyłe posiadają
płaskostopie. Występuje ono także u dzieci szczupłych, lecz w mniejszej ilości.
V. Rozdział. Dyskusja
Analiza występowania wad stóp u dzieci w wieku przedszkolnym jest źródłem
zainteresowania dla wielu autorów. Badania własne, podobnie jak raporty innych
badaczy wykazały, że wady stóp są dość powszechnym zjawiskiem, który jest
poważnym wyzwaniem medyczno – społecznym. O płaskostopiu, czynnikach
wywołujących to schorzenie i jego profilaktyce pisze wielu autorów, m.in.
Kasperczyk T. „Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie”, Wilczyński J.
„Korekcja wad postawy”, Owczarek S., Bondarowicz M. „Zabawy i gry ruchowe
w gimnastyce korekcyjnej”, Kutzner – Kozińska, Wlaźnik K. „Gimnastyka
korekcyjna dla dzieci 6-10 – letnich. Autorki: Palczewska i Niedźwiecka Z.
opracowały siatki centylowe do oceny rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży.
Z przeprowadzonych badań własnych wynika, że u dzieci 6-letnich występuje
płaskostopie podłużne i poprzeczne. Do zbadania wysklepienia podłużnego stopy
posłużyły mi wzorcowe typy stopy Clarke’a oraz kąt Clarke’a. Badania dowodzą, iż
u 36% dzieci stwierdzono płaskostopie, zaś u 23% zauważono obniżone
wysklepienie stopy. Ok. 55% badanych posiada prawidłowo wysklepioną stopę
- 32 -
prawą, zaś stopę lewą – 32%. Stopę z podwyższonym wysklepieniem można
zaobserwować tylko u 13% dziewcząt.
Do zbadania u dzieci płaskostopia poprzecznego posłużono się
współczynnikiem ”W” Wejsfloga. Wyniki badań wskazują, że u większości dzieci
(55%) występuje płaskostopie poprzeczne. 45% badanych dzieci 6-letnich posiada
prawidłowe wysklepienie poprzeczne stopy. Po dokładniejszej analizie danych
zaobserwowano, że dzieci z nadwagą są bardziej narażone na płaskostopie.
W badaniach własnych zauważono korelację pomiędzy nadwagą dzieci 6-letnich,
a występowaniem płaskostopia.
Innymi czynnikami wywołującymi płaskostopie oprócz nadwagi są:
- pozycja siedząca dzieci (w opuszczonych i pozbawionych ruchu kończynach
utrudnione jest prawidłowe krążenie krwi)
- sposób ubierania się, w tym rodzaj obuwia
- zbyt długie stanie, bieganie i skakanie po twardym podłożu, długotrwałe wysiłki
prowadzące do przemęczenia mięśni wysklepiających stopy (przy staniu
w rozkroku ciężar ciała pada na przyśrodkowe brzegi stóp, spłaszczając je jeszcze
bardziej)
- okres szybkiego wzrostu, czyli skok pokwitaniowy (istnieje dysproporcja między
szybkim rozwojem układu kostnego a znacznie wolniejszym rozwojem układu
mięśniowego
- czynniki wrodzone, np. wrodzona stopa płaska
- brak wiedzy u rodziców na temat płaskostopia.
- 33 -
Profilaktyka obejmuje:
- obuwie, tryb życia, higienę, ćwiczenia ruchowe, prowadzone systematycznie;
- obuwie specjalne i wkładki ortopedyczne (obuwie z tzw. obcasem Thomasa
lub obuwie z odwrotnym obcasem Thomasa);
- systematycznie prowadzone ćwiczenia ruchowe zarówno w przedszkolu,
jak i w domu rodzinnym [25].
Innym elementem profilaktyki leczenia wad stóp jest wiedza, świadomość
oraz zaangażowanie rodziców. Bardzo niepokojący jest fakt, że dużo rodziców nie
wie, czy ich dziecko ma jakąkolwiek wadę stóp. Rodzice mają też niską wiedzę
na temat płaskostopia.
Wady stóp stanowią poważny problem medyczno – społeczny i istnieje duża
potrzeba zwiększenia wiedzy oraz świadomości w społeczeństwie w tym zakresie.
Szczególny nacisk należy położyć na zasady profilaktyki i leczenia wad stóp,
ponieważ część osób pomimo wiedzy nie stosuje jej w praktyce.
[25] Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała; Diagnostyka i leczenie”, str.234
- 34 -
VI. Rozdział. Wnioski
Na podstawie analizy wyników badań nasunęły się następujące wnioski:
1. U dzieci 6-letnich występuje płaskostopie podłużne i poprzeczne, zaś otyłość
sprzyja występowaniu płaskostopia.
2. Istnieje duża potrzeba poszerzenia u rodziców i opiekunów wiedzy na temat
profilaktyki płaskostopia oraz zwiększenia świadomości w tym zakresie.
Poinformowano rodziców badanych dzieci przedszkolnych o wynikach badań,
zalecono im ćwiczenia przeciwko płaskostopiu.
3. Dbać o prawidłowe odżywianie dzieci, gdyż obciążone nadmierną masą ciała
wiązadła i mięśnie nie są w stanie udźwignąć takiej dużej masy ciała.
4. W celu poprawy wysklepienia stopy należałoby:
· nosić odpowiednie obuwie i wkładki ortopedyczne, sprzyjające
kształtowaniu stopy ( np. obuwie z tzw. obcasem Thomasa oraz obuwie
z odwrotnym obcasem Thomasa);
· stosować systematycznie, najlepiej codziennie, ćwiczenia korekcyjne,
których celem jest wzmocnienie osłabionych mięśni i usunięcie przykurczów
(co najmniej 10 minut);
· dbać o prawidłowe ustawienie stóp przy każdym ćwiczeniu i zwracać uwagę
na poprawność chodu, zarówno w domu, jak i w przedszkolu.
- 35 -
Streszczenie
Częste występowanie u dzieci wad kończyn dolnych, a szczególnie
płaskostopia, skłoniło mnie do napisania powyższej pracy.
Przedmiotem moich badań jest występowanie płaskostopia podłużnego
i poprzecznego u dzieci 6-letnich Przedszkola Miejskiego „Strzemięcin”
w Grudziądzu oraz sprawdzenie, czy występuje korelacja pomiędzy nadwagą
u dzieci, a występowaniem płaskostopia.
Płaskostopie, to zniekształcenie stopy, polegające na obniżeniu się jej
fizjologicznych sklepień, w wyniku czego staje się ona płaska.
Do badań wykorzystano metody plantokonturograficzne. Plantogram
badanych porównano z wzorcowymi typami stóp wg Clarke’a, a także
wykorzystano wskaźnik kątowy Clarke’a oraz wskaźnik Wejsfloga. Wyniki
badań wskazują na to, że u dzieci występuje płaskostopie podłużne i poprzeczne.
Problem płaskostopia dotyczy bardziej dziewcząt, niż chłopców. U dzieci
zaobserwowano także stopę wydrążoną (u dziewcząt) oraz obniżoną.
Wnikliwa analiza wyników badań pozwoliła mi stwierdzić, iż nadwaga
u dzieci jest czynnikiem sprzyjającym powstawaniu płaskostopia.
Nie należy bagatelizować tego problemu, gdyż nie leczone płaskostopie
może powodować problemy zdrowotne związane z poruszaniem się
i utrzymaniem właściwej postawy. Główną przyczyną osłabienia mięśni stóp
jest brak odpowiedniej ilości ćwiczeń i ruchu, prowadzenie siedzącego lub
stojącego trybu życia, otyłość, noszenie nieprawidłowego obuwia.
Aby zapobiec płaskostopiu, należy poszerzyć wiedzę i świadomość
rodziców na temat płaskostopia, dbać o prawidłowe odżywianie dzieci, nosić
odpowiednie obuwie z wkładkami ortopedycznymi, a przede wszystkim
stosować właściwe ćwiczenia gimnastyczne codziennie, przez co najmniej 10
minut.
Nawyk prawidłowego ustawiania stóp, siedzenia i chodzenia należy
utrwalać u dzieci systematycznie, zarówno w domu, jak i w przedszkolu.
- 36 -
PIŚMIENNICTWO
1. „ABC – rehabilitacji dzieci. Najczęstsze schorzenie narządu ruchu”
red. Marii Borkowskiej, cz. 1, Wyd. Pelikan, Warszawa 1989
2. Dziak Artur „Chcę mieć zdrowe nogi”, Warszawa 1987 PZWL
3. Kasperczyk Tadeusz „Wady postawy ciała; Diagnostyka i leczenie”,
Kraków 1994
4. Kutzner - Kozińska Maria, „Korekcja wad postawy. Wychowanie” WSiP,
Warszawa 1986
5. Łobocki Mieczysław „Metody badań pedagogicznych”, PWN Warszawa
1978
6. Pilch Tadeusz „Zasady badań pedagogicznych”, „Żak”, Warszawa 1995
7. Internet, www.wsh-leszno.pl