"Pieśń o Rolandzie" - scenariusze zajęć

Cykl lekcji poświęcony omówieniu lektury „Pieśń o Rolandzie”

Scenariusz nr 1

Temat: Epika rycerska obrazem życia w średniowieczu.

Cele lekcji:
1. Cele ogólne:
- poznanie cech średniowiecznego etosu rycerskiego,
2. Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
- wymienić tytuły najsłynniejszych romansów i utworów o tematyce rycerskiej,
- porównać tematykę i bohaterów różnych eposów rycerskich,
- opisać obyczajowość stanu rycerskiego,
- przedstawić podział społeczeństwa doby średniowiecza,
- wymienić cechy etosu rycerza, toposu zdrajcy i idealnego władcy,
- porównać rycerza średniowiecznego z bohaterem homeryckim,
- wyjaśnić i zastosować pojęcia: chansons de geste, etos, honor, ideał, lennik, motyw sapientia et fortituto, pasowanie, patos, romans rycerski, giermek, turniej rycerski, wasal,
3. Metody pracy:
- metoda konferencji prasowej,
- praca z tekstem,
- „burza mózgów”,
- pokaz materiałów przygotowanych przez uczniów,
4. Formy:
- zbiorowa,
- grupowa,
- indywidualna,
5. Środki:
- teksty charakteryzujące najsłynniejsze eposy rycerskie (Załącznik 1 i 2),
- schemat utworów literackich o tematyce chansons de geste,
- tekst lektury,
- podręcznik – „Barwy epok. Kultura i literatura”. Podręcznik do klasy 1 Liceum ogólnokształcącego, Witold Bobiński, Anna Janus – Sitarz, Bogusław Kołcz, Warszawa 2002, s. 120 – 124.
6. Uwagi dotyczące realizacji zajęć:
- uczniowie czytają wcześniej lekturę „Pieśń o Rolandzie”,
- przygotowanie się uczniów do konferencji prasowej,
- przygotowanie przez jednego z uczniów referatu na temat Karola Wielkiego,

Tok lekcji pierwszej

1. Przywitanie: sprawdzenie obecności, adnotacja w dzienniku lekcyjnym.
2. Sformułowanie i zapisanie na tablicy tematu lekcji: Epika rycerska obrazem życia w średniowieczu.
3. Zastosowanie metody aktywizującej – konferencja prasowa. Uczniowie zostają podzieleni na dwie grupy: ekspertów (4 uczniów) i dziennikarzy (reszta uczniów). Celem pracy uczniów jest zdobycie jak największej ilości informacji na temat życia i postawy średniowiecznego rycerza. Trzej uczniowie mają za zadanie w ciągu tygodnia przygotować się do wywiadu na temat: „Życie rycerza i jego pozycja w średniowiecznym społeczeństwie”. Uczniom zostały przydzielone konkretne zagadnienia. Jeden z uczniów ma przygotować pokaz rycin i ilustracji średniowiecznego rycerza. Pozostali uczniowie opracowują pytania do ekspertów oraz sporządzają identyfikatory, na których widnieje ich nazwisko oraz nazwa czasopisma, które reprezentują. Uczniowie mają do dyspozycji podręcznik oraz inne źródła o podanej tematyce.
- UCZEŃ 1 - trójczłonowy podział społeczeństwa feudalnego,
- UCZEŃ 2 - etapy życia rycerza (giermek, pasowanie na rycerza, turniej rycerski),
- UCZEŃ 3 - ekwipunek rycerza i jego postawa (walka w bitwie, honor, cechy rycerza, etos rycerski, chansons de geste (pieśni o czynach))
- UCZEŃ 4 – ryciny i ilustracje przedstawiające średniowiecznego rycerza (wystawa na tablicy),
Konferencja prasowa polega na tym, iż eksperci siadają naprzeciwko audytorium (dziennikarzy) zawieszają na tablicy przyniesione ilustracje, a w trakcie wywiadu odpowiadają na pytania dziennikarzy. Nauczyciel ocenia przygotowanie uczniów ich trafne pytania i odpowiedzi. Czas trwania – 15 min.
4. Nauczyciel zapisuje na tablicy trzy niedokończone zdania, dzieli uczniów na 3 grupy i prosi o uzupełnienie wypowiedzi odpowiednimi wyrażeniami. Uczniowie w grupach dyskutują nad swymi spostrzeżeniami. Przedstawiciele grup zapisują wybrane odpowiedzi w odpowiednim miejscu na tablicy i odczytują wyniki pracy. Reszta uczniów przepisuje informacje z tablicy, gdyż zapisane wiadomości będą potrzebne w dalszym toku lekcji. Czas trwania 5 min.
Grupa 1 – Cechy etosu rycerskiego, zaczynając od słów – Rycerz powinien być ...
Grupa 2 – Cechy toposu zdrajcy, zaczynając od słów – Zdrajca to człowiek ...
Grupa 3 – Cechy idealnego władcy, zaczynając od słów –
Władca powinien być ...
Po wykonaniu zadania nauczyciel zadaje pytanie: Czy eposy rycerskie opowiadają tylko o dobrych rycerzach?
Informacje zdobyte w trakcie omówionego ćwiczenia będą potrzebne do charakterystyki postaci średniowiecznego rycerza.
5. Nauczyciel rozdaje uczniom siedzącym w ławkach teksty charakteryzujące najsłynniejsze eposy rycerskie (Załącznik 1 i 2). Dzieli uczniów na 2 grupy według rzędów jak siedzą. Rząd 1 otrzymuje 2 pierwsze teksty, a drugi rząd 3 kolejne. Zawiesza wcześniej zrobiony schemat utworów na tablicy (Schemat 1). Przed przeczytaniem opisów uczniowie wybierają spośród siebie, z każdej grupy, trzech kolegów, którzy mają za zadanie odpowiedzieć na postawione pytania uczniów grupy przeciwnej. Uczniowie nie będący ekspertami przygotowują pytania dla ekspertów z grupy przeciwnej. Po 7 minutach zadawania pytań grupy się wymieniają i pytania do ekspertów z drugiej grupy zadają uczniowie z grupy przeciwnej. Dziennikarze zadają pytania ekspertom (metoda pytania do eksperta) dotyczące treści utworów, ich pochodzenia, wspólnych i różniących ich cech. Po zakończeniu pytań obu grup do ekspertów nauczyciel sprawdza utrwalenie wiadomości uczniów i zadaje własne pytania. Prowadzący zajęcia zapisuje pytania na tablicy i głośno je odczytuje, a wskazani uczniowie odpowiadają na nie.
Celem zadania jest dostrzeżenie różnorodności utworów o rycerzach i ich czynach oraz cech różniących te eposy. Uczniowie po właściwym wykonaniu poleceń potrafią wyjaśnić cechę łączącą prezentowane utwory, czyli chansons de geste. Zapisuje pytania na tablicy i głośno je odczytuje. Czas trwania 20 min.
- Co opisują i kogo przedstawiają prezentowane streszczenia utworów?
- Czy dostrzegasz cechy różniące te eposy?
- Na czym polega różnorodność tych eposów?
- Z jakich części Europy pochodzą te utwory?
- Jakie są cechy wspólne bohaterów utworów?
- Dlaczego mówimy, że utwory te to tzw. chansons de geste (pieśni o czynach)?

Schemat 1
Słowo o wyprawie Igora

Pieśń o Cydzie

Pieśń o Rolandzie

6. Praca domowa:
Nie tylko w średniowieczu poeci opisywali czyny sławnych wojowników. W epoce starożytnej także wywyższano wielkich bohaterów. Czy w obu tych epokach wzór wielkiego wojownika był taki sam? Celem zadania domowego jest zdobycie umiejętności porównywania bohaterów literackich, co będzie potrzebne w trakcie kolejnych zajęć. Nauczyciel prosi o przypomnienie sobie cech greckich herosów z epopei Homera oraz o porównanie ich z bohaterami średniowiecznego etosu rycerza. Przy pomocy zdobytych na lekcji informacji o średniowiecznym rycerzu uczniowie mają za zadanie wypisać podobieństwa i różnice bohaterów np.:
Podobieństwo: Są to znakomici wojownicy.
Różnica: Roland nie ukazuje strachu. Bohater homerycki okazuje strach.

Załącznik 1

Przykłady epiki rycerskiej w literaturze europejskiej to: „Pieśń o Rolandzie” - XI w. (francuski), „Pieśń o Nibelungach” - XII / XIII w. (niemiecki, germański), „O królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu” - ok. XII w. i „Dzieje Tristana i Izoldy” (bretoński), „Pieśń o Cydzie” - XII w. (hiszpański).

1. „Pieśń o Nibelungach”

Germańskim odpowiednikiem postaci Rolanda jako rycerza bez skazy, stał się Zygfryd – bohater eposu „Pieśń o Nibelungach” opartego na sagach skandynawskich. Tytułowy bohater oprócz niezwykłej siły posiada także czarodziejską moc, która umożliwia mu między innymi stanie się niewidzialnym lub odpornym na ciosy. Zygfryd dzięki swej niezmiernej odwadze oraz waleczności osiąga cel swojej wyprawy – pokonuje w walce Alberyka i zdobywa skarb Nibelungów, który następnie składa w wianie swej żonie Krymhildzie. Zygfryd podobnie jak inni najświetniejsi rycerze ginie zabity podstępem. Zostaje zamordowany na polowaniu, przez zawistnego o jego chwałę Hagena.
Pieśń o Nibelungach to bohaterski epos germański napisany ok. 1200 roku przez nieznanego autora, który opierał się na opowieściach zawartych w Eddach i Sadze rodu Wőlsungów. Historycznym podłożem eposu jest wędrówka ludów z IV i V w. oraz podbój Burgundii przez Hunów pod wodzą Attylii.

2. „Legenda o Królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu”

Kolejnym cyklem przedstawiającym życie i wyczyny słynnych rycerzy są opowieści bretońskie. Jest to zbiór historii inspirowanych dziejami i wierzeniami Celtów, ludu który u schyłku okresu starożytnego został częściowo wyparty z wysp brytyjskich i osiedlił się na północno-zachodnich wybrzeżach dzisiejszej Francji. Bohaterem tych pieśni stał się legendarny król Artur, obrońca wyspy przed germańskimi zdobywcami z kontynentu. Otaczało go grono 12 dzielnych rycerzy, zasiadających przy słynnym Okrągłym Stole symbolizującym równość królewskiej drużyny. Król Artur miał być bardzo sprawiedliwym władcą, który wprowadził prawo w Brytanii, jak kraj długi i szeroki. Jego rycerze mieli poszukiwać świętego Graala, czyli kielicha, z którego Jezus Chrystus odprawiał eucharystię podczas Ostatniej Wieczerzy Graal mógł zostać znaleziony tylko przez najbardziej prawego spośród ludzi. Po pojawieniu się kielicha na zamku Camelot zorganizowano wyprawę poszukiwawczą, zakończoną sukcesem za sprawą Galahada. Za radą czarownika Merlina założył rycerskie Bractwo Okrągłego Stołu, mające walczyć ze złem. Artur w wieku 13 lat ożenił się Ginewrą. Został koronowany w wieku lat 15.
Jego najsłynniejszymi z rycerzami strzegącymi legendarnego Camelotu byli: Lancelot, Tristan, Lamerok, Galahad, Gawain, Gareth, Palamedes, Kay i Mordred. Jednak mimo ich bohaterskich wyczynów i bardzo dużych rycerskich umiejętności nie wszyscy oni zasługiwali na miano określenia ich jako „rycerzy bez skazy i zmazy”. Mordred – mimo iż był wspaniałym wojownikiem i postrachem potworów, nie był w stanie oprzeć się żądzy władzy i zdradził swego pana przywłaszczając sobie jego królestwo wraz z królową. Lancelot – najdzielniejszy i najsłynniejszy z rycerzy Okrągłego Stołu. Stał się wcieleniem ideału średniowiecznego rycerza bretońskiego. Nie cofa się przed żadnym upokorzeniem, jeżeli tylko tego chce pani jego serca. W końcu jednak jego grzeszna miłość do królowej Guinevry, żony króla Artura - jego pana, powoduje plamę na jego honorze. W rezultacie zostaje wygnany z królestwa i obraca się przeciwko Camelotowi. Parsifal – według legend, był jednym z najdzielniejszych uczestników wyprawy po Święty Graal. Odnalazł on zamek króla Rybaka, w którym znajdował się ów kielich. Obok Artura i Lancelota był jednym z najdzielniejszych rycerzy ówczesnego okresu, stał się wzorem do naśladowania dla przyszłych pokoleń.

Załącznik 2

Przykłady epiki rycerskiej w literaturze europejskiej to: „Pieśń o Rolandzie” - XI w. (francuski), „Pieśń o Nibelungach” - XII / XIII w. (niemiecki, germański), „O królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu” - ok. XII w. i „Dzieje Tristana i Izoldy” ( bretoński), „Pieśń o Cydzie” - XII w. (hiszpański).

1. „Słowo o wyprawie Igora”

Zabytek literatury staroruskiej z okresu Rusi Kijowskiej. Po raz pierwszy został wydany w 1800 roku przez Musina – Puszkina, który odnalazł tekst w rękopiśmiennym zbiorze. W roku 1812 rękopis Słowa strawił pożar. Badacze zabytku dysponują zatem jedynie tekstem drukowanym, do dnia dzisiejszego zachowało się około 60 egzemplarzy. Zabytek wielokrotnie tłumaczono na współczesny język rosyjski, najwybitniejszego przekładu na język polski dokonał Julian Tuwim.
Akcja utworu rozgrywa się w wieku XII podczas wyprawy Igora Swiatosławicza, księcia Nowogrodu Siewierskiego przeciw Połowcom. Dzieło powstało najprawdopodobniej tuż po poniesionej przez księcia klęsce, czyli około 1186 roku. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że autor był świadkiem opisywanych wydarzeń. Utwór dzieli się na trzy części: 1 – zawiera charakterystykę Igora, opis wymarszu oddziałów, spotkanie z oddziałami Połowców i przegranie bitwy (był to rok 1184), 2 – sen Swiatosława, 3 – ucieczkę Igora z niewoli.

2. „Pieśń o Cydzie”

Pieśń o Cydzie to kastylijski epos rycerski napisany przez anonimowego autora i opisujący dzieje rzeczywistej postaci historycznej – Cyda, walczącego z niewiernymi małrami. Jest to literackie opracowanie tradycyjnego wątku obecnego również w kronikach i balladach. Ponieważ od śmierci Cyda do powstania utworu upłynęło zaledwie kilkadziesiąt lat warstwa fabularna odznacza się zachowaniem realiów historycznych i geograficznych, bez nadmiernego mitologizowania postaci lub zdarzeń.
Chociaż autor poematu jest nieznany, przypuszcza się, że mógł nim być wędrowny poeta mauretański recytujący go na różnych uroczystościach dworskich. Utwór przedstawia wiele szczegółów z życia średniowiecznej Kastylii. Opisuje nie tylko walki i dokonania rycerskie, ale także uroczystości rodzinne, życie na królewskim dworze, sposoby rozstrzygania sporów i karania winnych. Tytułowy bohater jest przedstawiony w sposób realistyczny z zachowaniem ludzkich przywar takich jak podstępność, zabobonność czy uleganie nastrojom. Jednak zgodnie z duchem epoki jest także idealizowany jako wierny obrońca króla i chrześcijaństwa.

3. „Dzieje Tristana i Izoldy”

Utwór ten to starofrancuski romans z XII w., wchodzący w skład poematów miłosnych cyklu bretońskiego. W utworze ukazano miłość jako wielką namiętność ludzką, która jest źródłem radości, cierpień i poświęceń.
Tristan był dzielnym i odważnym rycerzem oraz wiernym kompanem swego pana króla Marka. Uwolnił kraj od irlandzkiego potwora Marhołta. W walce jednak został zraniony zatrutym mieczem. Uleczyła go z rany siostra potwora Marhołta, która nie wiedziała kim jest tajemniczy ranny przybysz. Podobnie jednak jak u wielu innych rycerzy bez skazy, tak i u niego, plama na honorze została spowodowana przez miłość. Uczucie jakie żywił do Izoldy Złotowłosej, po wypiciu wina nasyconego ziołami, zmusiło go do udania się na wygnanie i tułaczkę po świecie. W Bretanii Tristan ożenił się z inną Izoldą, o Białych Dłoniach, lecz nie mógł zapomnieć pierwszej miłości. Zmarł oczekując przybycia ukochanej.
Poemat jest pisany czternasto- i szesnastozgłoskowcem, a odwołania do słuchaczy podkreślają jego recytacyjny charakter. Składa się z 3 części:(1. Pieśni o wygnaniu, 2. Pieśni o weselu córek bohatera, 3. Pieśni o zniewadze.)

-----------------------------------------------------------------------------------

Scenariusz nr 2

Temat: „Pieśń o Rolandzie”, czyli o rycerzu doskonałym.

Cele lekcji:
1. Cele ogólne:
- poznanie wzorców osobowych średniowiecza: rycerz i dobry władca,
2. Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
- scharakteryzować średniowiecznego rycerza na przykładzie Rolanda i Oliwiera,
- porównać postaci Rolanda i Oliwiera,
- wymienić cechy rycerza – zdrajcy na podstawie Ganelona,
- wymienić cechy dobrego władcy na przykładzie Karola Wielkiego,
- opisać dokonania Karola Wielkiego,
- wyszukać w tekście poematu fragmenty potwierdzające własne wypowiedzi na temat bohaterów utworu,
3. Metody pracy:
- rozsypanka zdaniowa,
- „burza mózgów”
- elementy przekładu intersemiotycznego tekstu literackiego,
- wywiad,
4. Formy pracy:
- zbiorowa,
- grupowa,
- indywidualna,
5. Środki dydaktyczne:
- koperty z rozsypanymi zdaniami określającymi bohaterów lektury (Załącznik 1),
- fragmenty tekstu lektury,
- karta pracy „Rycerz – mój bohater” (Załącznik 2),
6. Uwagi dotyczące realizacji zajęć:
- uczniowie zapoznali się z treścią lektury „Pieśń o Rolandzie”,
- przygotowanie przez jednego z uczniów (zainteresowanego historią) informacji na temat Karola Wielkiego,

Tok lekcji drugiej

1. Przywitanie. Sprawdzenie frekwencji i adnotacja w dzienniku lekcyjnym.
2. Sformułowanie i zapisanie na tablicy tematu lekcji: „Pieśń o Rolandzie”, czyli o rycerzu doskonałym.
3. Sprawdzenie pracy domowej. Jeden z uczniów czyta wykonaną zadanie. Czas wykonania 3 min. Przykład wykonanej pracy:
A, podobieństwa rycerza średniowiecznego i wojownika homeryckiego: znakomici
wojownicy, wierzą w Boga lub bogów, lojalni i wierni przyjaciele,
B, Różnice:
Roland – walczy zwykle w obronie wiary, nigdy nie okazuje strachu, walczy uczciwie
i honorowo,
Wojownik homerycki – walczy najczęściej o łupy, może okazać strach, używa czasem podstępu.
4. Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się nad problemem: Cechy i atrybuty Rolanda jako idealnego rycerza średniowiecznego? Zagadnienie przeprowadzone na początku metodą „burzy mózgów”, a następnie metodą diamentowego rankingu (Załącznik 1). Jeden z uczniów zapisuje na tablicy imię bohatera, a wskazywani chętni uczniowie kolejno podchodzą i wypisują jego cechy. Praca uczniów ma na celu zdobycie jak największej ilości informacji o Rolandzie, zarówno o jego cechach charakteru, wyglądzie, jak i najbliższym otoczeniu. Odpowiedzi popierają cytatami zaczerpniętymi z treści utworu. Zdobyta wiedza posłuży do kolejnego ćwiczenia. Następnie uczniowie zostają podzieleni na 6 grup, otrzymują diagram diamentowego rankingu, który wypełniają informacjami uzyskanymi w czasie „burzy mózgów”. Uczniowie mają za zadanie wybrać spośród wielu uzyskanych pomysłów dziewięć i uszeregować je według ważności cechy Rolanda świadczących o tym, iż jest wzorem średniowiecznego rycerza. Po wykonaniu prac następuje czytanie wyników na forum klasy przez liderów grup. Czas wykonania 10 min.
Cechy Rolanda, które mogą wymieniać uczniowie:
- walczy w obronie wiary chrześcijańskiej,
- wierzy bezgranicznie w Boga,
- kocha swoją ojczyznę,
- jest honorowy i odważny,
- wykazuje się męstwem,
- jest wierny władcy,
- ma damę serca – Odę, przyjaciela (Oliwier), wiernego wierzchowca (Wejlantyf) i miecz (Durendal),
5. Uczniowie mają za zadanie scharakteryzować dwa wzorce rycerza przedstawione w utworze. Zostają podzieleni na 6 zespołów, które otrzymują koperty z rozsypanymi zdaniami (Załącznik 2).
Nauczyciel podaje koperty (zawierają 5 zdań) z pomieszanymi zdaniami na temat obu bohaterów, które uczniowie mają odpowiednio zakwalifikować. W czasie jak uczniowie pracują nad zdaniami nauczyciel zawiesza na korkowej tablicy poniższy schemat. Gdy uczniowie są już gotowi kolejno podchodzą do tablicy i przyczepiają zdania. Na bieżąco wszyscy starają się sprawdzać prawidłowość wykonania zadania. Ćwiczenie ma na celu ukazanie dwóch typów średniowiecznego rycerza. Czas wykonania 15 min.
rozwaga i męstwo
(sapientia et fortitudo)
OLIWIER ROLAND
CECHY WSPÓLNE

Jest roztropny.
Realnie ocenia sytuację.
Nie widzi hańby w wezwaniu pomocy.
Uparcie namawia do rozsądku.
Odróżnia dzielność od szaleństwa.
Przewiduje konsekwencje nierozważnej decyzji.

Los wojska jest ważniejszy niż własna ambicja.

W obliczu klęski czyni wyrzuty przyjacielowi, ale przed śmiercią go błogosławi.

W obliczu klęski gniewa się i rozpacza.

Zmienia zdanie pod wpływem przyjaciela. Wysoko urodzony.
Bardzo pobożny.
Bierze udział w wyprawie wojennej.
Kocha swoją ojczyznę – Francję.
Walczy bardzo dzielnie.
Dba o honor swój i rodziny.
Walczy z niewiernymi (Saracenami).
Nie unika bitwy mimo przewagi wroga.

Jest wierny królowi.
Rozpacza po śmierci innych żołnierzy.

Honor i duma biorą w nim górę nad rozsądkiem.

Wezwanie pomocy uważa za hańbę.
Boi się o posądzenie o tchórzostwo.
Nie słucha rad przyjaciela.
Wola zwycięstwa przesłania mu rzeczywistość.

Wierzy w odwagę i siłę swego miecza.

Przed śmiercią zmienia zdanie i wzywa pomoc.

Rozpacza nad śmiercią przyjaciela.

Nie czuje się winny klęski, ale opłakuje poległych.

Uważa, że przysłuży się królowi, jeśli sam podejmie walkę.

6. Znając już cechy etosu średniowiecznego uczniowie mają scharakteryzować bohatera - zdrajcy. Uczniowie opisując postać Ganelona, posługują się notatkami z poprzedniej lekcji. Wypisują w zeszytach następujące cechy bohatera: podstępny, obłudny, mściwy, gwałtowny, tchórzliwy.
Zadaje pytanie: W jakim celu opisane są w poemacie losy rycerza zdrajcy? Cechy postaci popierają cytatami z utworu. Celem ćwiczenia jest zwrócenie uwagi, iż w średniowieczu byli także rycerze, dla których obce były zasady przysięgi rycerskiej. Czas 3 min.
7. Nauczyciel zadaje pytanie: W jaki sposób król rozpoznał w Galeonie zdrajcę i jak go ukarał? Uczniowie odpowiadają na pytanie, które ma na celu przybliżyć postać króla Karola Wielkiego.
8. Nauczyciel rozpoczyna kolejny etap lekcji (metoda wywiadu) zapraszając na środek klasy ucznia, który przygotował się do wejścia w rolę Karola Wielkiego. Uczeń siada na środku sali. Nauczyciel zaprasza do tablicy jeszcze jednego z uczniów tzw. sekretarza, który zapisywał będzie na tablicy pytania uczniów (w rolach dziennikarzy) do „przybyłej na lekcję postaci”. W tym czasie uczeń, który wciela się w postać może jeszcze poszukać w notatkach odpowiedzi na pytania lub przyszykować pomoce, które przygotował. Po zapisaniu pytań następuje sprawdzenie, czy pytania się nie powtarzają. Ustalone zostają zasady zadawania pytań, każdy z uczniów ma szansę zadać jedno z pytań. Czas trwania 10 min.
9. Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedz na pytanie: W jaki sposób przedstawiony jest w utworze Pieśń o Rolandzie ten władca? Prosi o poparcie swych wypowiedzi cytatami z lektury. Ćwiczenie ma na celu ukazanie postaci rzeczywistej w utworze literackim. Czas trwania 3 min.
Cechy - wygląd: „Broda jego jest biała, a twarz rumiana; ciało piękne, postać dumna”,
„Ciało ma szlachetne, dzielne i postawne; twarz jasną i spokojną.”
- charakter: mężny, szlachetny, pobożny, dzielny, odważny,
10. Praca domowa: Rozdaje uczniom kartę pracy „Rycerz – mój bohater”, na której uczeń ma wymyślić rycerza oraz jego historię. Uczeń ma za zadanie wykonać na karcie pracy rysunek rycerza, jego herbu, a także stworzyć jego historię. Praca ta rozwija wyobraźnię i utrwala wiadomości zdobyte na lekcji, gdyż uczeń musi przypomnieć sobie atrybuty rycerza (Załącznik 3).

Załącznik 1
Diamentowy ranking

Załącznik 2
Zdania dla sześciu grup.
Zdania należy pociąć i umieścić w sześciu kopertach.

GRUPA 1

Jest roztropny.
Przewiduje konsekwencje nierozważnej decyzji.
Uważa, że przysłuży się królowi, jeśli sam podejmie walkę.
Jest wierny królowi.
Rozpacza nad śmiercią przyjaciela.

GRUPA 2

Nie czuje się winny klęski, ale opłakuje poległych.
Walczy bardzo dzielnie.
Wierzy w odwagę i siłę swego miecza.
Zmienia zdanie pod wpływem przyjaciela.
Nie unika bitwy mimo przewagi wroga.

GRUPA 3

Rozpacza po śmierci innych żołnierzy.
Kocha swoją ojczyznę – Francję.
Wola zwycięstwa przesłania mu rzeczywistość.
W obliczu klęski czyni wyrzuty przyjacielowi, ale przed śmiercią go błogosławi.
Odróżnia dzielność od szaleństwa.

GRUPA 4

Przed śmiercią zmienia zdanie i wzywa pomoc.
Bardzo pobożny.
Bierze udział w wyprawie wojennej.
Los wojska jest ważniejszy niż własna ambicja.
Nie słucha rad przyjaciela.

GRUPA 5

Nie widzi hańby w wezwaniu pomocy.
Boi się o posądzenie o tchórzostwo.
Dba o honor swój i rodziny.
Wezwanie pomocy uważa za hańbę.
W obliczu klęski gniewa się i rozpacza.

GRUPA 6

Realnie ocenia sytuację.
Uparcie namawia do rozsądku.
Walczy z niewiernymi (Saracenami).
Wysoko urodzony.
Honor i duma biorą w nim górę nad rozsądkiem.


Załącznik 3
„Rycerz – mój bohater”

IMIĘ:
WYGLĄD: HERB:
KRAINA:
SENIOR:
ZAWOŁANIE:
DAMA SERCA:
SŁUGA: PRZYJACIEL:
BROŃ:
1.
2.
3.
4.
5. SPECJALNE PRZEDMIOTY:
1.
2.
3.
WIERZCHOWIEC: WROGOWIE:
CZYNY
UMIEJĘTNOŚCI: EKWIPUNEK

------------------------------------------------------------------------------

Scenariusz nr 3

Temat: Dobra śmierć – czy taka istnieje?

I. Cele lekcji:
1. Cele ogólne:
- interpretowanie „Pieśni o Rolandzie” w kontekście wiedzy o epoce,
- poznanie średniowiecznego modelu „dobrej śmierci”,
2. Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
- wskazać we fragmentach utworu Pieśń o Rolandzie treści, które świadczą o tym, że bohater umiera jako rycerz, chrześcijanin, bohater uwznioślony,
- dostrzec w śmierci Rolanda realizację motywu ars moriendi,
- rozumie pojęcia: ars moriendi, bohater uwznioślony,
- wyjaśnić na czym polega wyjątkowość i cudowność śmierci Rolanda,
- ocenić postępowanie bohatera w kontekście jemu współczesnych oraz dzisiejszego świata,
3. Metody dydaktyczne:
- wypełnianie schematu (Schemat 1),
- dyskusja,
- praca z tekstem lektury,
- tworzenie i interpretowanie tabeli,
- metaplan,
- technika kuli śniegowej,
4. Formy dydaktyczne:
- zbiorowa,
- grupowa,
- indywidualna,
5. Środki dydaktyczne:
- tekst lektury,
- schemat 1(Schemat śmierci Rolanda)
- karta pracy (Załącznik 1),
- tabela (Załącznik 2),
- metaplan (Załącznik 3),
- podręcznik: „Barwy epok. Kultura i literatura”. Podręcznik do klasy 1 Liceum ogólnokształcącego, Witold Bobiński, Anna Janus – Sitarz, Bogusław Kołcz, Warszawa 2002, s. 120 – 122.
- Mały słownik języka polskiego, pod red. Elżbiety Sobol, Warszawa 1997, PWN,

Tok lekcji trzeciej

1. Przywitanie. Sprawdzenie frekwencji i adnotacja w dzienniku lekcyjnym.
2. Sprawdzenie pracy domowej. Uczniowie pokazują swoje dzieła. Najciekawsze prace zostają wywieszone w szkolnej gablocie.
3. Sformułowanie i zapisanie tematu na tablicy: Dobra śmierć – czy taka istnieje?
4. Uczniowie analizują scenę śmierci Rolanda jako przykład realizacji motywu ars moriendi (sztuki umierania). Wspólnie na lekcji analizują tekst poematu zawarty w podręczniku. Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy, w których pracują po cztery zespoły, każdy zespół otrzymuje karteczki z tematem i pytaniami pomocniczymi. Czas trwania 10 min. Oto ich treść:
Zadanie : Wskaż i zinterpretuj we fragmencie Pieśni o Rolandzie treści, które mówią, że Roland umiera jak:
a, GRUPA I i II – rycerz i wasal Karola Wielkiego:
- W jakim kierunku obraca twarz w chwili śmierci?
- O czym myśli przed śmiercią?
- Dlaczego umiera z mieczem przy boku? (Jakie miejsce w życiu Rolanda zajmuje Durendal?)
b, GRUPA III i IV – chrześcijanin:
- W jaki sposób przygotowuje się na śmierć?
- Dlaczego ofiarowuje Bogu swoją prawą rękawicę?
- W jakiej pozycji umiera bohater i o czym to świadczy?
c, GRUPA V i VI – bohater uwznioślony:
- Gdzie umiera Roland ?(zastanów się nad sensem wzgórza i sosny w tej scenie),
- Co przypomina zdanie: „Opuścił głowę na ramię”?
- Na czym polega wyjątkowość i cudowność śmierci Rolanda?
Po wykonaniu prac w zespołach, liderzy zespołów prezentują efekty swej pracy następnemu zespołowi, który otrzymał identyczne zadanie. Rozwiązania porównuje się, wybiera się i uwzględnia wspólne elementy (technika „kuli śniegowej”). Podobnie czynią pozostałe zespoły, aż do chwili, gdy wszystkie zespoły znów stają się grupami i uzgadniają wspólne elementy. Następnie wnioski zostają zweryfikowane przez klasę i zostają zapisane przez wyznaczonych uczniów na tablicy w formie schematu graficznego (Schemat 1). Wybrani liderzy grup wypełniają schemat na tablicy. Czas trwania 3 min.

Schemat 1:
ŚMIERĆ ROLANDA

jako:

rycerza i wasala:
1. ........................................
2. .................................
3........................................

chrześcijanina:

1. .................................
2. ........................................
3. .................................

bohatera uwznioślonego:
1. ........................................
2. ........................................
3. ........................................

5. W życiu, a także podczas śmierci Rolanda szczególną rolę odgrywał jego miecz –
Durendal. Był to bardzo ważny przedmiot dla rycerza, często pełny relikwii.
Uczniowie otrzymują kartę pracy z zadaniami i pytaniami, którą mają wypełnić.
Celem ćwiczenia jest doskonalenie umiejętności posługiwania się słownikiem
języka polskiego oraz treścią lektury. Po 15 minutach wybrani lub chętni uczniowie czytają odpowiedzi, na zawarte w karcie pracy, pytania. Czas trwania 15 min. Załącznik 1.
6. Informacje zdobyte na obecnej i poprzednich lekcjach na temat tytułowego bohatera omawianego utworu posłużą do kolejnego zadania. Uczniowie podczas dyskusji na temat postawy Rolanda, starają się ocenić zachowanie bohatera zarówno w kontekście świadomości średniowiecznej, jak i współczesnej. Zespół uczniów podzielony zostaje na dwie grupy (najlepiej według rzędów ławek, aby nie wydłużać czasu formowania grup). Każda z grup wybiera swego lidera, który czuwa nad właściwym przebiegiem dyskusji oraz daje prawo głosu. Nauczyciel wybiera także spośród uczniów strażnika czasu który kontroluje czas dyskusji, gdyż każda z grup wymienia się poglądami na przemian przez dwie minuty. Uczniowie dostają tabelkę (Załącznik 2), po jej przeczytaniu jedna z grup ma za zadanie tak dobrać argumenty, aby obronić tezę, iż Roland postąpił właściwie, a druga grupa ocenia jego postępowanie jako wysoce nieodpowiednie, kierując się wartościami średniowiecza i współczesności. Nauczyciel dzieląc uczniów na dwie grupy podaje temat dyskusji: „Honor ponad wszystko, czy rozsądek w dążeniu do celu. Postawa Rolanda okiem ówczesnych i współczesnych ludzi”. Ćwiczenie ma na celu uświadomić uczniom, jak wielce różni się epoka średniowiecza od współczesnych czasów. Oceniając bohatera uczniowie podpierają swe spostrzeżenia treścią utworu. Czas trwania: 10 min.
7. W celu zgłębienia treści lektury dotyczącej fragmentu śmierci Rolanda nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy i rozdaje uczniom schematy metaplanu (Załącznik 3 i 4), który zawiera 2 pytania problemowe „Czy śmierć Rolanda była nieunikniona?” I „Dlaczego Roland nie zadął w róg?” Na podstawie tekstu lektury oraz własnych przemyśleń uczniowie wypełniają schemat metaplanu. Schemat jest tworzony przez wszystkich uczniów jednocześnie poprzez zgłaszanie kolejnych pomysłów i rozwiązań. Celem wykorzystanej metody jest aktywizowanie uczniów do pracy z tekstem, twórczego rozwiązywania problemów i formułowania sądów. Czas trwania – 10 min.
8. Praca domowa. Nauczyciel prosi o pisemną odpowiedz na pytanie: Która scena w poemacie Pieśń o Rolandzie została opisana najdokładniej, stanowiąc punkt kulminacyjny? Co świadczy o doniosłości tej sceny i czym się ona objawia? (scena śmierci Rolanda). Nawiązując do tematyki lekcji uczniowie mają za zadanie napisać krótką pracę podkreślającą moment śmierci Rolanda jako punkt kulminacyjny poematu.


Załącznik 1

Karta pracy 1
Miecz Rolanda to szczególny przedmiot. Rycerz zwracał się do niego:
„Ha, Durendalu, jakiś ty piękny i święty! Twoja złota gałka pełna jest relikwii: ząb świętego Piotra, krew świętego Bazylego i włosy wielebnego świętego Dionizego, strzęp szaty Najświętszej Panny”.

1. Wyjaśnij słowo relikwie?( Posłuż się słownikiem języka polskiego)
relikwie - ........................................
........................................
2. Dopasuj zawarte w ramce poniżej znaczenia do relikwii miecza Rolanda.

Relikwie znajdujące się w głowicy miecza: Znaczenie:
• ząb św. Piotra - pierwszego namiestnika Chrystusowego
na ziemi
• krew św. Bazylego – twórcy reguły zakonnej
• włosy św. Dionizego – pierwszego biskupa Paryża,
męczennika i patrona Francji
• strzęp szaty Najświętszej Panny

3. W treści utworu wyszukaj fragmenty, w których Roland zwraca się do Durendala lub o nim mówi.
A, ........................................
........................................
B, ........................................
........................................
C, ........................................
........................................
4. Odpowiedz na poniższe pytania:
A, Jak Roland odnosił się do swego miecza?
........................................
B, Co czyni ze swym mieczem Roland w chwili śmierci i dlaczego?
........................................
C, Przez kogo i jak jest scharakteryzowany Roland w pieśni CLX?
........................................

Załącznik 2

Perspektywa świadomości średniowiecznej Perspektywa świadomości współczesnej
Wojna z poganami to wojna słuszna, nie warto dbać o zachowanie życia, ponieważ śmierć poniesiona w boju z niewiernymi otwiera wrota do raju. Roland jest zbyt zadufany w sobie.

Roland wybiera słusznie gdyż utrata honoru to znacznie gorsza hańba niż klęska i śmierć. Jest nieodpowiedzialny bo dla własnego honoru naraża na śmierć siebie i swoich towarzyszy.
Bohater nigdy nie okazuje strachu, walczy uczciwie i honorowo. Roland bezgranicznie ceni sławę, honor, a nie racjonalną kalkulację.
Inne:
Inne:

Załącznik 3

Czy śmierć Rolanda była nieunikniona?

1........................................ 1........................................
........................................ ........................................
2........................................ 2........................................
........................................ ........................................
3........................................ 3........................................
........................................ ........................................

Załącznik 4

Dlaczego Roland nie zadął w róg?
1........................................ 1........................................
........................................ ........................................
2........................................ 2........................................
........................................ ........................................
3........................................ 3........................................
........................................ ........................................

------------------------------------------------------------------------------

Scenariusz nr 4

Temat: Honor, odwaga, rycerskość. Co przetrwało do dziś?

I. Cele lekcji:
1. Cele ogólne:
- ukazanie „Pieśni o Rolandzie” jako źródła wiedzy o postawach ludzi średniowiecza,
- umiejętność oceny postaw i zachowań bohaterów literackich i ludzi współczesnych,
2. Cele szczegółowe:
Uczeń potrafi:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia rycerskość, honor, patriotyzm,
- skonstruować na podstawie fragmentu tekstu krótką scenkę z dialogami,
- wypowiedzieć się na temat miejsca honoru, rycerskości, odwagi i patriotyzmu w życiu współczesnego człowieka,
- wczuć się w rolę Rolanda i innych bohaterów w kluczowych fragmentach utworu,
3. Metody dydaktyczne:
- piramida wartości,
- „burza mózgów”
- praca z tekstem lektury,
- elementy dramy,
4. Formy dydaktyczne:
- zbiorowa,
- grupowa,
- indywidualna,
5. Środki dydaktyczne:
- fragmenty tekstu lektury „Pieśń o Rolandzie”(Załącznik 1),
- schemat piramidy wartości (Załącznik 2),

Tok lekcji czwartej

1. Przywitanie. Sprawdzenie frekwencji i adnotacja w dzienniku lekcyjnym.
2. Sprawdzenie pracy domowej. Wybrani uczniowie czytają swe prace domowe. Następuje ocena prac uczniów.
3. Sformułowanie i zapisanie tematu na tablicy: Honor, odwaga, rycerskość. Co przetrwało do dziś?
4. Nauczyciel dzieli uczniów na 6 grup. Rozdaje fragmenty tekstu i prosi o ułożenie krótkich dialogów wraz z przygotowaniem scenek oraz o nadanie tytułu odegranemu fragmentowi. Po ułożeniu scenek uczniowie w grupach prezentują swoje prace z podziałem na role na forum klasy. Grupy nie prezentujące scenki uważnie słuchają wystąpienia kolegów. Ćwiczenie ma na celu lepsze zrozumienie postępowa bohaterów utworu, wczucie się w ich rolę. Celem jest także doskonalenie umiejętności tworzenia krótkich scenek (dialogów lub kwestii kilku bohaterów) na podstawie podanych fragmentów tekstu (Załącznik 1). Praca ta ma pomóc wczuć się uczniowi w realia epoki średniowiecza i porównać ją w dalszym ciągu lekcji z realiami współczesnego świata. Czas trwania 20 min.
5. Nauczyciel prosi o podejście jednego z uczniów do tablicy. Uczeń dzieli ją kreską na pół i zapisywanie wszystkich wskazanych odpowiedzi kolegów na pytanie? Jakie są najważniejsze wartości średniowiecznego rycerza, a jakie współczesnego człowieka? Przykładowe odpowiedzi dotyczące:
a, rycerza: odwaga, honor, patriotyzm, umiłowanie ojczyzny, wiara w Boga,
lojalność, uczciwość prawdomówność, itp.,
b, współczesnego człowieka: materializm, chęć zdobycia sławy, chęć zdobycia
pieniędzy, ateizm, tchórzliwość, itp.,
Celem „burzy mózgów” jest wydobycie jak największej liczby wartości i cech
aby uzmysłowić różnicę jaka dzieli nasz świat od epoki średniowiecza. Metoda ta pozwala na tworzenie zespołowych (klasowych) pomysłów, gdyż propozycje uczniów nie są oceniane, kontrolowane ani odrzucane. Zgromadzone informacje będą potrzebne w dalszym ciągu lekcji. Czas trwania 5 min.
6. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy, gdzie zamieszczona jest piramida wartości średniowiecznego rycerza i współczesnego człowieka (Załącznik 2). Uczniowie mają uzupełnić schematy zwrotami lub słowami zapisanymi wcześniej na tablicy. Kilku uczniów czyta uzupełnione schematy i odpowiadają na pytania:
a, Dlaczego te dwie epoki tak wiele różni?
b, Co możemy zrobić, aby wizerunek współczesnego człowieka był inny?
Celem zadania jest uświadomienie uczniom, że przyszłość i obraz człowieka zależy od
nas samych. Czas trwania 5 min.
7. Na zakończenie cyklu zajęć poświęconych poematowi Pieśń o Rolandzie, nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się, które z cech średniowiecznego rycerza uważają za szczególnie cenne i warte naśladowania także w dzisiejszych czasach. Zadaje kilka pytań pomocniczych, np.:
a. Czy znaczenie słowa honor jest dziś takie samo jak w średniowieczu?
b. Czy należy dbać o własny honor, a jeśli tak, to czy za wszelką cenę?
c. Czy należy bronić honoru ojczyzny? Jak możemy to robić w dzisiejszych czasach?
d. W jakich sytuacjach powiemy dziś o kimś, że jest rycerski?
e. Czy możliwe jest wskazanie granicy między odwagą a brawurą? Jeśli tak to gdzie mogłaby ona przebiegać?
f. Czy odwagą o męstwem możemy wykazać się tylko w czasie bitew i wojen?
g. Dlaczego dzieje się tak, iż honor, odwaga, męstwo i patriotyzm w obecnych czasach tak mało znaczą?
Celem zadania jest uzmysłowienie uczniom, że coraz rzadziej współcześnie mamy do czynienia z ludźmi honoru, z rycerską postawą człowieka i uświadomienie zagrożenia płynącego z tych faktów. Czas trwania 10 min.
8. Praca domowa
Wypowiedz się pisemnie na temat: „Obrazy patriotyzmu i odwagi we współczesnym świecie”. Celem zadania jest utrwalenie wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcji oraz głębszego spojrzenia na współczesny świat.

Załącznik nr 1

Teksty dla uczniów:
Polecenia:
1. Ułóż krótki dialog do przedstawionego fragmentu tekstu.
2. Nadaj tytuł przedstawianej scence.

Tekst 1 – grupa 1
II
Król Marsyl jest w Saragossie. Przechadza się w sadzie, w cieniu. Kładzie się na ganku z błękitnego marmuru; więcej niż dwadzieścia tysięcy ludu jest wkoło niego. Woła swoje diuki i swoje hrabie: „Słuchajcie, panowie, co za klęska na nas spadła! Cesarz Karol przybył tu ze słodkiej Francji, aby nas pognębić. Nie mam wojska, aby mu wydać bitwę; ludzie moi nie są mocni stawić mu czoło. Radźcie mi, doradcy mądrzy, i chrońcie mnie od śmierci i wstydu!".
Żaden poganin nie odpowiedział słowa prócz Blankandryna z walfundzkiego kasztelu.
III
Ten-ci Blankandryn najmędrszy był śród pogan; męstwem swym dzielny rycerz; rozumem dobry rajca swego pana. Rzecze królowi: „Nie przerażaj się, królu! Prześlij Karolowi, dumnemu, hardemu władcy, słowa powolnej służby i wielkiej przyjaźni.
Dasz mu niedźwiedzie i lwy, i psy; i siedemset wielbłądów, i tysiąc wypierzonych sokołów; czterysta mułów ładownych zlotem i srebrem i pięćdziesiąt wozów, z których on złoży tabor;
i daj mu szczerego złota tyle, aby mógł hojnie opłacić swoich najemników. Przekaz mu, ze dość długo wojował już w tej ziemi; że powinien by wracać do Francji, do Akwizgranu, ze pośpieszysz tam za nim na święty Michał, że przyjmiesz tam prawo chrześcijan i zostaniesz jego wiernym lennikiem. A zechce zakładników, to poślij mu ich, dziesięciu albo dwudziestu, aby go natchnąć ufnością,. Poślijmy mu synów naszych żon; ja poślę mego, choćby miał i zginąć. Lepiej, by tam potracili swoje głowowy, a my żebyśmy nie stracili naszej swobody i państwa i nie przyszli do torby żebraczej!".

Tekst 2 – grupa 2
LXIX
Bratanek Marsyla wysunął się naprzód na mule, którego popędza różdżką. Rzecze do stryja, śmiejąc się głośno: „Miły panie królu, długo ci służyłem, a miałem za całą zapłatę cierpienia i trudy! Tyle wydanych i wygranych bitew! Daj mi lenno: łaskę zadania Rolandowi pierwszego ciosu! Zabiję go moją ostrą włócznią. Jeśli Mahomet raczy mnie mięć w opiece, uwolni wszystkie ziemie Hiszpanii, od bram Hiszpanii aż do bram Durestant. Karol będzie zmęczony, Francuzi się poddadzą, nie będziesz miał już wojny całe życie!". Za czym król Marsyl daje mu na to rękawicę.
LXX
Bratanek Marsyla trzyma rękawicę w garści. Rzecze do króla dumne słowo: „Miły panie królu, uczyniłeś mi wielki dar. Owo wybierz mi dwunastu ze swoich baronów; z nimi będę walczył przeciw dwunastu parom". Wraz odpowiada Falsaron, brat króla Marsyla: „Miły bratanku, pójdziemy wraz obaj, ty i ja, i z pewnością stoczymy te bitwę z tylnymi strażami wielkiej armii Karola. Rzecz postanowiona: wybijemy ich!".
LXXI
Przybywa z drugiej strony król Korsalis. Jest z Barbarii i zna czarnoksięskie sztuki. Mówi jak szczery baron: za wszystko złoto świata nie chciałby okazać się tchórzem. Przybywa w galopie Malprymis z Brygantu, szybszy w biegu od konia. W obliczu Marsyla woła donośnym głosem: „Zawiodę moich ludzi do Ronsewal. Jeśli tam znajdę Rolanda, potrafię go zetrzeć!"

Tekst 3 – grupa 3
CXXVIII
Hrabia Roland widzi wielką rzeź swoich. Woła Oliwiera, swego towarzysza: „Miły panie, drogi towarzyszu, na Boga, co o tym rozumiesz? Widzisz tylu junaków leżących na ziemi! Mamy wielką przyczynę płakać nad słodką Francją, nad piękną ojczyzną. Jakże pusta będzie, stradawszy takich baronów! Ach, królu, przyjacielu, czemuż cię tu nie ma? Oliwierze, bracie, co my poczniemy? Jak zdołamy mu przesłać nowiny?". Oliwier powiada: „Jak? Nie wiem. Mogliby o tym mówić ku naszej hańbie, wolę raczej umrzeć”.
cxxix
Roland powiada: „Zatrąbię w róg. Karol usłyszy, przebywa teraz wąwozy. Przysięgam ci, wrócą Francuzi!". Oliwier powia¬da: „To byłby dla wszystkich twoich krewnych wieki wstyd i hańba i ten despekt ciążyłby na nich całe życie. Kiedy cię prosiłem, abyś to zrobił, nie chciałeś. Zróbże teraz; nie zrobisz tego z mojej rady. Trąbić w róg to by nie był czyn mężnego rycerza! Ale jak twoje ręce są zakrwawione!". Hrabia odpowiada: „Waliłem nimi tęgo!".
CXXX
Roland powiada: „Sroga jest dla nas ta bitwa. Zatrąbię w róg; nasz Karol usłyszy”. Oliwier powiada: „nie byłby to czyn godny rycerza! Kiedym ci mówił, abyś to uczynił, nie chciałeś, druhu. Gdyby król był z nami, nie bylibyśmy nic ucierpieli. Ci co tu leżą, nie zasługują na żadną naganę. Na tę moją brodę, jeśli ujrzę jeszcze Odę, moją słodka siostrę, nie będziesz nigdy spał w jej ramionach!”.

Tekst 4 – grupa 4
CCLXXI
Napisane jest w starej pieśni, ze Karol z wielu krajów zwołał swoich wasalów. Zebrali się w Akwizgranie w kaplicy. Jest to dzień uroczystego święta; dzień (powiada wielu) świętego barona Sylwestra. Wówczas zaczyna się sąd; a oto historia Ganelona zdrajcy - cesarz kazał go zawlec przed siebie.
CCLXXII
„Panowie baronowie - rzecze Karol, wielki król - osądźcie mi Ganelona wedle prawa. Przybył z wojskiem aż do Hiszpanii ze mną wydarł mi dwadzieścia tysięcy moich Francuzów i mego siostrzana, którego już nie ujrzycie, i dzielnego, dwornego Oliwiera, i dwunastu parów; zdradził ich dla pieniędzy". Ganelon rzekł: „Hańba na mnie, jeśli co będę taił! Roland mnie pokrzywdził na majątku, na moich dostatkach i dlatego szukałem jego śmierci i zguby. Ale żeby w tym była jaka zdrada, temu przeczę". Frankowie odpowiadają,: „Będziemy nad tym radzili".
CCLXXIII
W obliczu króla Ganelon stoi prosto. Ma ciało krzepkie, twarz rumianą; gdyby był wierny, wzięlibyście go za dzielnego rycerza. Patrzy na Francuzów i na wszystkich sędziów, i na trzydziestu krewnych, którzy zaręczyli za niego; po czym krzyczy silnym i doniosłym głosem: „Na miłość Boga, baronowie, wysłuchajcie mnie! Panowie, byłem w wojsku przy cesarzu. Służyłem mu z całą wiarą, z całą miłością. Roland, jego siostrzan, znienawidził mnie i skazał mnie na śmierć i na cierpienie. Wysłano mnie za posła do króla Marsyla; przez moją zręczność zdołałem się ocalić. Wyzwałem rycerzy Rolanda i Oliwiera, i wszystkich ich towarzyszów. Karol i jego szlachetni baronowie słyszeli moje wyzwanie. Pomściłem się ale to nie była zdrada”. Frankowie odpowiadają: „Będziemy nad tym radzili”.

Tekst 5 – grupa 5
CCLXVIII
Cesarz wrócił z Hiszpanii. Przybywa do Akwizgranu, najpiękniejszego miasta we Francji. Wstępuje do pałacu, idzie do sali. Oto wychodzi ku niemu Oda, piękna panienka. Rzecze królowi: „Gdzie jest rotmistrz Roland, który przysiąg pojąc mnie za żonę?". Karol czuje wielki ból i strapienie. Płacze, szarpie białą, brodę: „Siostro, droga przyjaciółko, o kogo ty pytasz? 0 umarłego! Dam ci lepszego w zamian. Dam ci Ludwika, nie mogę rzec lepiej. To mój syn, on to będzie dzierżył moje marchie". Oda odpowie: „Dziwne to słowa! Nie daj Bóg ani Jego święci, ani aniołowie, abym po śmierci Rolanda została przy życiu!". Blednie, pada do nóg Karola Wielkiego. Umarła natychmiast; niech Bóg zlituje się nad jej duszą. Baronowie francuscy płaczą i żalą się jej.
CCLXIX
Piękna Oda dożyła swego końca. Król mniema, ze ona zemdlała; lituje się nad nią, płacze. Bierze ją za ręce, podnosi ją; głowa jej opada na ramiona. Niosą ją do klasztoru mniszek; całą noc, aż do świtu, czuwają przy niej; pod ołtarzem pięknie ją chowają. Król wielce ją uczcił.

Tekst 6 – grupa 6
LXXXIII
Oliwier powiada: „Poganie są bardzo silni; a naszych Francuzów, tak mi się zda, jest bardzo skąpo. Rolandzie, towarzyszu mój, zadmijże w swój róg; Karol usłyszy i wojsko wróci". Ro-land odpowiada: „Chybabym oszalał! Postradałbym w słodkiej Francji moje imię. Wnet zacznę walić Durendalem, co wlezie. Brzeszczot zakrwawi się po złotą rękojeść. Zdrajcy poganie przyszli w ten wąwóz na swoje nieszczęście. Przysięgam ci, wszyscy naznaczeni są przez śmierć!".
LXXXIV
„Rolandzie, mój towarzyszu, zadzwoń w róg! Karol usłyszy, zawróci wojsko, wspomoże nas ze wszystkimi swymi barona¬mi". Roland odpowie: „Nie daj Bóg, aby przeze mnie hańbiono mój ród i aby słodka Francja miała iść w pogardę! Raczej będę walił Durendalem co sił, moim dobrym mieczem, który nosze przy boku. Ujrzycie brzeszczot jego cały zakrwawiony. Zdrajcy poganie zebrali się na swoje nieszczęście. Przysięgam wam, wszyscy skazani są na śmierć!".
LXXXV
„Rolandzie, mój towarzyszu, zadzwoń w róg! Karol usłyszy, ciągnie teraz przez wąwozy. Przysięgam ci, Francuzi wrócą!" -„Nie daj Bóg - odpowie Roland - aby ktoś mógł powiedzieć kiedy, ze przez pogan zadzwoniłem w róg! Nigdy krewni moi nie usłyszą, tego wyrzutu. Kiedy przyjdzie do wielkiej bitwy, będę walił tysiąc i siedemset razy i ujrzycie stal Durendala we krwi. Francuzi są mężni i będą bili dzielnie; ci z Hiszpanii nie ujdą, śmierci!"
LXXXVI
Oliwier rzecze: „Czemu miałby cię ktoś hańbić? Widziałem hiszpańskich Saracenów - doliny i góry pełne są pogan, i hale, i wszystkie równiny. Wielkie jest wojsko tego obcego nasienia, a szczupłe jest nasze". Roland odpowie: „Tym większa moja ochota! Nie daj Bóg ani aniołowie jego, aby z mojej przyczyny Francja miała stracić imię! Wolę raczej umrzeć, niż popaść w osławę! Im lepiej będziemy bili, tym więcej cesarz będzie nas kochał!”

Załącznik nr 2

Piramida wartości
Polecenie 1.: Wpisz w pola, te wartości, które uważasz za najważniejsze dla rycerza średniowiecznego?

Polecenie 2: Wpisz w pola, te wartości, które uważasz za najważniejsze dla człowieka współczesnego?

Polecenie 3: Odpowiedz ustnie na pytania.
a, Dlaczego te dwie epoki tak bardzo się różnią?
b, Co możemy zrobić, aby wizerunek współczesnego człowieka był inny?