Program do nauki gry na gitarze klasycznej dla uczniów szkoły podstawowej

Program autorski do nauki gry na gitarze klasycznej
dla uczniów szkoły podstawowej

Autor: Magdalena Kozieł
Opole luty 2016


SPIS TREŚCI:

1. Wstęp
2. Zasady nauki gry na instrumencie
3. Treści nauczania
4. Cele edukacyjne
5. Metody i formy zajęć
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia
7. Przykładowe scenariusze zajęć
8. Zakończenie

Ad.1 Wstęp

Program ten jest efektem moich doświadczeń pedagogicznych w nauczaniu gry na gitarze podczas pracy w szkole muzycznej jak i w szkołach podstawowych prowadząc nauczanie indywidualne jak i grupowe. Głównym celem jest rozbudzenie w uczniach chęć muzykowania, indywidualnego i grupowego w zespole muzycznym. Proponowany program oparty jest głownie na książkach współcześnie opracowanych z uwzględnieniem gry akordowej, podstaw czytania nut oraz gry z uwzględnieniem czytania tabulatory. Nauczając podstaw gry na gitarze należy wziąć pod uwagę zdolności dzieci oraz ich zainteresowania.. Umiejętność gry na gitarze na podstawie akordów, można łatwo przekazać starszym uczniom. Młodsze dzieci mają trudności w uchwyceniu całego akordu, szczególnie gdy zaczyna dokuczać ból opuszków palców, dlatego naukę powinno zaczynać się od pojedynczego dźwięku poprzez dwudźwięk a następnie cały akord.

O instrumencie

Gitara to instrument muzyczny z grupy strunowych szarpanych z pudłem rezonansowym, gryfem i progami na podstrunnicy. Na gitarze gra się palcami, a pomagać sobie można kostką. Strojenie gitary może być problemem dla osoby bez wykształcenia muzycznego, dlatego rodzice mogą posłużyć się specjalnymi stroikami elektronicznymi. Gitary są wykonywane i naprawiane przez lutników. Gitara klasyczna należy do grupy gitar akustycznych. Naukę gry na tym instrumencie mogą rozpocząć dzieci 7,8 letnie.
Spotkania w szkole podstawowej odbywają się przeważnie raz w tygodniu w ramach kółka gitarowego. Efekty w nauczaniu zależą od możliwości uczniów ale ważna jest tu również rola rodziców w motywowaniu dzieci do pracy w domu.
Dzieci chcące rozpocząć naukę gry na gitarze w szkole muszą posiadać własny instrument. Rodzice zainteresowani nauką gry powinni zgłosić się do prowadzącego w celu wstępnego przesłuchania swoich dzieci Warto przed pierwszymi zajęciami rodzicom , którzy jeszcze nie kupili jeszcze, przekazać sugestie, jaki instrument i akcesoria należy zakupić.

Wskazówki dotyczące zakupu gitary:
Gitarę powinno kupować się w sklepie muzycznym stacjonarnym, w żadnym wypadku przez Internet. Instrument powinno się kupować z dzieckiem, które będzie na niej grać. Wielkość gitary oraz szerokość gryfu musi pasować do wzrostu dziecka i wielkości jego dłoni. Pracownicy w sklepie muzycznym dostosują odpowiednią gitarę
Gitara powinna być przechowywana pokrowcu na instrument który najlepiej zakupić razem z gitarą. Można również zakupić komplet zapasowych strun.

Budowa gitary klasycznej
Gitara klasyczna składa się z:
- główki gitarowej na której zamocowane są stroiki.
- stroiki zwane są potocznie kluczykami. Kluczyki to małe elementy mechaniczne, za pomocą których naciągamy lub poluzowujemy strunę dostosowując do odpowiedniego dźwięku czyli stroimy
- gryf posiada progi oraz zamieszczone pomocnicze kropki lub wzorki, najczęściej z masy perłowej, które ułatwiają orientowanie się w odnajdowaniu określonego progu.
- progi - metalowe sztabki nabite na gryf, określają miejsca wydobywania dźwięków z gitary, każdy kolejny próg oznacza dźwięk wyższy od poprzedniego o pół tonu (lub inaczej mówiąc - półton). Progi numerujemy kolejno idąc od główki w stronę pudła rezonansowego, im dalej tym znajdują się one coraz bliżej siebie.
- struny - są źródłem dźwięku. Dźwięk powstaje przez ich szarpanie. Strun jest najczęściej sześć, trzy najgrubsze zwane są basowymi, a kolejne trzy cieńsze wiolinowymi.
- pudło rezonansowe to element wzmacniający dźwięki wydobywane z gitary. W chwili szarpnięcia struny wierzch pudła wchodzi w drgania a dzięki temu, że ma dużą powierzchnię, muzyka jest głośna, tym głośniejsza im większy rozmiar pudła.
- otwór rezonansowy - to otwór w pudle rezonansowym, dzięki któremu z pudła wydobywa się dźwięk.
- mostek - przyklejony jest do czoła pudła, na nim znajduje się poprzeczka, która stanowi punkt podparcia dla strun

Ad 2. Zasady nauki gry na instrumencie

Ważne jest dobrze zaplanować zajęcia pod względem organizacyjnym. Zaczynając naukę gry na kole gitarowym przeznaczonym dla dzieci młodszych liczba uczestników nie powinna przekraczać czworo dzieci. W klasach starszych może być większa liczba dzieci. Jest to podyktowane dojrzałością i możliwościami percepcyjnymi i manualnymi dzieci oraz możliwości pracy z konkretnym instrumentem. Należy pamiętać o zasadzie stopniowania trudności i stawiać przed dziećmi takie zadania, które mogą wykonać z niewielkim wysiłkiem. Jeśli utwór jest bardziej skomplikowany, nauczyciel pomaga w nauce stopniowo analizując tekst nutowy, oraz zadaje dodatkowe ćwiczenia aby ułatwić jego wykonanie. Grę można wykonać fragmentami ćwiczyć z dzieckiem grę poprzez naśladownictwo. Przy nauce gry na gitarze należy też przestrzegać zasady, aby dzieci ściśle stosowały się do zaleceń nauczyciela. Wpływa to na dobrą atmosferę zajęć pozalekcyjnych, skupienie dzieci, skraca czas nauki a nauczycielowi pozwala spokojnie i rzeczowo objaśniać poszczególne części lekcji.
Zaznajomienie dzieci z instrumentem powinno rozpoczynać się od pokazu instrumentu, omówienia jego budowy oraz pokazu różnych możliwości wydobycia dźwięku. Dzieci w domu na pewno próbowały samodzielnej gry. Jeżeli nie było nikogo, kto mógł pokazać dziecku jak należy właściwie chwycić akord, próby takiej gry spełzają na niczym.
Z powodu bólu opuszków palców, dzieci mają problem z wydobyciem czystego dźwięku z gitary. Bardzo łatwo o zniechęcenie, Nauka nie należy do zupełnie prostych, dlatego ważne jest wsparcie rodziców, duża motywacja oraz współpraca z nauczycielem, nauka gry na niej do zupełnie prostych nie należy.
Ważne jest aby po każdych zajęciach, dzieci wykonywały nabyte umiejętności w domu. Nauczyciel pomimo planu nauki powinien być bardzo elastyczny, ponieważ dzieci uczęszczające na kółko mogą w różnym stopniu przyswajać umiejętności, dlatego ważne jest indywidualny dobór repertuaru do możliwości grającego. Czasami już po kilku lekcjach, dzieci prezentują różne poziomy gry. Jeżeli dziecko jest leworęczne, może uczyć się grać tak jak pozostałe dzieci lub można przełożyć struny i odwróciwszy będzie grało trzymając gryf gitary w prawej dłoni, lub najlepiej uświadomić rodziców i zakupić gitarę dla osób leworęcznych.
Program ten oparty na nauce gry na gitarze klasycznej w szkole, na kole gitarowym w wymiarze 1godzinie lekcyjnej tygodniowo. Dzieci które sumiennie wykonują zadane ćwiczenia po kilkunastu lekcjach potrafią już samodzielnie zagrać prostą piosenkę.


Ad.3 Treści nauczania
- Budowę gitary, oraz akcesoria, zasady konserwacji.
- Zastosowanie podstawowych pojęć muzycznych (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama, tempo);
Wykorzystanie w śpiewie oraz w grze na instrumentach znajomość pojęć i terminów muzycznych określających podstawowe elementy muzyki (melodię, rytm, harmonię, agogikę, dynamikę, artykulację);
- Granie na instrumencie z wykorzystaniem nut, z tabulatury (solo i w zespole) melodie, schematy rytmiczne, proste utwory i akompaniamenty
- Granie akompaniamentów z wykorzystaniem akordów
- rozszerzanie przestrzeni międzypalcowej lewej ręki
- koordynacja pracy obu rąk;
- jedno-, dwu-, trzy-, i czteropalcowe układy lewej ręki na wszystkich strunach
- nauka funkcyjnego akompaniamentu akordowego- budowa akordów durowych, molowych, przewroty akordów ( C, a, D, G, D7, d, E, E7, e, A, A7, G7).
- Tworzenie według ustalonych zasad improwizacji muzycznych na gitarze
- Podstawowe wiadomości w zakresie notacji muzycznej, techniki gry na instrumentach strunowych
- Samodzielne dobieranie barwy akompaniamentu, dźwięku, układanie wstępu i zakończenia utworów
- Kształcenie umiejętności grania solowego i zespołowego.
Samodzielne dobieranie barwy akompaniamentu, dźwięku, układanie wstępu i zakończenia utworów.
- Poznawanie utworów kompozytorów z muzyki klasycznej, muzyki rozrywkowej oraz melodie ludowe, harcerskie, biesiadne, religijne itp.
- Korzystanie z multimedialnych źródeł muzyki i informacji o muzyce.

Ad.4 Cele edukacyjne:
• Nauka gry na gitarze klasycznej, akordowo-akompaniującej, solowej.
• Poznanie możliwości wykonawczych instrumentów gitarowych.
• Przygotowanie do aktywnego i twórczego uczestnictwa w społecznym życiu kulturalnym.
• Rozwijanie pasji muzykowania poprzez grę solo, zespołowo, oraz udział w popisach i przeglądach, koncertach
• Zdobywanie wiedzy muzycznej, podnoszenia swoich umiejętności w zakresie gry na instrumencie oraz osiągnięcie lepszej motywacji do czynnego muzykowania.
• Zainteresowanie kulturą regionu i lokalnymi wydarzeniami kulturalnymi.

Ad.5 Metody i formy zajęć
- Podstawy pracy z instrumentem (właściwa pozycja ciała oraz odpowiednie ułożenie gitary, budowa oraz strojenie instrumentu, ogólne zasady wydobycia dźwięku, itp.)
- Ćwiczenia techniczne ułatwiające swobodną oraz precyzyjną pracę lewej i prawej ręki a także ich koordynację
- Technika gry palcami
- Akordy wprowadzane w przemyślanej kolejności z uwzględnieniem ich zależności funkcyjnych oraz odniesieniem do konkretnych utworów z repertuaru, którym interesuje się uczeń
- Naukę kreatywnego akompaniowania z opracowywaniem własnych podziałów oraz przebiegów funkcyjnych

Ad 6 Ewaluacja osiągnięć uczniów
Na zajęciach koła powinna panować atmosfera inna niż na normalnych lekcjach, są to zajęcia Nie powinno oceniać się tradycyjnymi ocenami, raczej pochwała ustna., drobne nagrody za zaliczenie kolejnych ćwiczeń, dyplomy, i.t,p

Sprawdzenie osiągnięć uczniów z zakresu umiejętności gry na gitarze:
• ocena umiejętności gry na instrumencie dokonana na zajęciach koła gitarowego,
• gra uczniów wraz z nauczycielem na zajęciach, oraz udział dzieci w występach klasowych i okolicznościowych
• chęć uczestniczenia w występach poza szkołą np.; na konkursach, festynach
• korzystanie z umiejętności gry na gitarze na przykład w organizacjach pozaszkolnych

Ad.7 Przykładowe scenariusze zajęć

Zajęcia 1

Temat: Poznajemy gitarę. Wprowadzenie struny E1i H2
1. Omówienie ćwiczeń rozciągających dłonie i palce, które będą wykonywane przed każdymi zajęciami.
2. Przedstawienie dzieciom instrumentu.. Omówienie jego części.
(główka, stroiki zwane potocznie kluczykami, gryf, progi, struny, pudło rezonansowe, otwór rezonansowy, mostek)
3. Omówienie i pokazanie pozycji w jakiej dzieci będą trzymać gitarę.
Gra odbywa się w pozycji siedzącej.
Nauczyciel ustawia i poprawia ułożenie gitary każdego ucznia. Sprawdza ułożenie rąk.
a) lewa ręka numery palców 1,2,3,4 odpowiadają progom n gitarze
Palce lewej ręki służą do przyciskania strun do gryfu i powinny być ułożone do niego możliwie jak najbardziej prostopadle, aby nie zahaczać o sąsiednie struny. Nauczyciel demonstruje chwyt.
b) prawa ręka = wykorzystujemy litery- i. m. a, do uderzeń w struny
Prawa ręka, opiera się swobodnie łokciem na szerszej części pudła rezonansowego. Ułożenie dopasowuje samodzielnie uczeń, który wypracuje własny sposób trzymania reki w ciągu dalszych ćwiczeń. W przypadku gry palcami prawa ręka zwisa swobodnie, opierając się o pudło rezonansowe.
4.Ćwiczenia z lekcji pierwszej i drugiej z ksiązki Arkadiusza Wiecha „Szkółka gitarowa”
5.Podsumowanie zajęć.

Zajęcia 2

Temat:Doskonalenie ćwiczeń na poznanych strunach C-dur, a-mol, d-mol.
1. Nauczyciel wita uczniów. Stroi wszystkie gitary. Uczniowie gimnastykują dłonie i palce.
2. Przesłuchanie uczniów z zadanych ćwiczeń z lekcji pierwszej i drugiej.
3. Prezentacja ćwiczeń z lekcji trzeciej z książki Arkadiusza Wiecha „Szkółka gitarowa”
Nazewnictwo dźwięków poprzez zabawę opowiadanie,
3. Nauczyciel rytmizuje grę. W przerwie gry, dzieci bawią się z nauczycielem w odtwarzanie rytmów, tworzą własne, naśladują.
Nauczyciel gra akord C dur i przejście na a- moll Następnie dzieci próbują zagrać poznane akordy najpierw osobno następnie wspólnie.
4. Nauka prostego uderzenia, które dzieci następnie zapisują w zeszycie C↓↓ a↓↓
5. Podsumowanie zajęć, przypomnienie poznanych pojęć.

Zajęcia 4

Temat: Doskonalimy poznane umiejętności gry na gitarze. Poznanie wartości rytmicznych- ósemek

1. Powitanie. Nauczyciel stroi wszystkie gitary. Uczniowie gimnastykują dłonie i palce.
2. Chętni uczniowie przedstawiają swoje umiejętności. Nauczyciel sprawdza jak dzieci ćwiczyły w domu, jaki jest poziom zaawansowania gry każdego z dzieci oraz koryguje błędy.
3. Razem z dziećmi gra poznane schemat rytmiczny na poprzednich zajęciach
4. Wprowadzenie nowego schematu według schematu ↓↓↑↓↓↑
5. Lekcja 5 z książki Arkadiusza Wiecha – ćwiczenia z ósemkami.
6. Zabawa w pociąg rytmiczny- zabawa w grę zespołową
5. Podsumowanie zajęć.

W zależności od grupy dzieci, nauczyciel uczy nowych akordów na piosenkach znanych przez dzieci.
Pokazuje różne rodzaje bicia, utrwala już znane. Dzieci powinny poznać wszystkie akordy podstawowe. Mogą samodzielnie w domu ćwiczyć również te, które nie były przećwiczone w szkole. Po pewnym czasie dzieci nauczą się samodzielnie odczytywać akordy z tabeli i będą potrafiły samodzielnie zagrać je w domu.

Ad.8 Zakończenie

Dalsza część ćwiczeń, opiera się na doskonaleniu nabytych umiejętności. Każda następna lekcja, musi być dostosowana do możliwości i umiejętności dzieci. W grze na gitarze niczego nie da się niczego przyśpieszyć. Czas nauki wyznaczają dzieci. Zajęcia powinny być zróżnicowane, z wykorzystaniem różnych technik np. granie z nut krótkich ćwiczeń oraz gra akordowa. Utwory i piosenki powinny być dobierane zgodne z porą roku. Dzieci starsze mogą ćwiczyć grę na piosenkach popularnych zespołów grających muzykę pop, rock. W klasach młodszych, najlepiej oprzeć się na repertuarze dobrze znanym uczniom. Najlepiej gdy dzieci same dokonują wyboru z kilku prezentowanych piosenek przez nauczyciela. Ilość i jakość granych utworów i piosenek, zależy od nauczyciela oraz możliwości i zainteresowań uczniów.