Ćwiczenia utrwalające przewroty dominanty septymowej i wprowadzające do wychylenia modulacyjnego w oparciu o fragment utworu "Słodkie marzenie" P. Czajkowskiego

Scenariusz lekcji z Kształcenia Słuchu w klasie IV cyklu czteroletniego Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia


Temat lekcji: Ćwiczenia utrwalające przewroty dominanty septymowej
i wprowadzające do wychylenia modulacyjnego
w oparciu o fragment utworu „Słodkie marzenie” op.39
Piotra Czajkowskiego.

Cele lekcji:
1. Kształcenie słuchu harmonicznego
2. Kształcenie słuchu melodycznego
3. Kształcenie pamięci muzycznej
4. Kształcenie czystej intonacji w śpiewie wielogłosowym
5. Utrwalenie umiejętności rozróżniania i budowania wszystkich
postaci D7 od danego dźwięku lub w podanej tonacji wraz z
rozwiązaniem na (o)T
6. Wprowadzenie pojęcia wychylenia modulacyjnego

Pomoce do lekcji:
- Karteczki z cyframi (1,3,5,7) odpowiadającymi składnikom
dominanty septymowej dla każdego ucznia
- Nagranie utworu „Słodkie marzenie” op.39 Piotra Czajkowskiego
- Karta pracy dla ucznia (8 pustych taktów na zapisanie górnego i
dolnego głosu na osobnych pięcioliniach w kluczach wiolinowych, z
podaniem metrum 3/4 i początkowych dźwięków w obu głosach, oraz
dźwięku fis1 w górnym głosie w t.7 i zmiany w tym takcie w dolnym
głosie na klucz basowy)
- Tablica, fortepian

Przebieg lekcji:
• Część wstępna:
1. Ćwiczenia utrwalające umiejętność budowania D7 i jej przewrotów
wraz z rozwiązaniem na (o)T.
a) Rozśpiewanie.
Uczniowie intonują literowo D7 i jej kolejne przewroty od
podanego dźwięku, kończąc na prymie toniki. Określają
tonacje w jakich może się pojawić dana dominanta septymowa.
- śpiewanie co drugiego dźwięku,
- klaskanie w miejscach, gdzie pojawia się sekunda.
b) Zabawa w dyrygenta.
Jeden z uczniów jest dyrygentem. Nauczyciel podaje dyrygentowi
tonację i przewrót dominanty septymowej, jaką ma zaśpiewać chór
złożony z reszty uczniów. Po ustaleniu dźwięków D7 i jej
rozwiązania dyrygent podaje głosem dźwięki 4-głosowemu chórowi
(każdy głos to jeden składnik D7). Poszczególne głosy dołączają
się kolejno i zatrzymują swój dźwięk, rozwiązanie śpiewają
wszystkie głosy razem melodycznie.

• Część główna:

2. Ćwiczenia w rozpoznawaniu przewrotów trójdźwięków oraz dominanty
septymowej.

Uczniowie otrzymują karteczki z cyframi 1,3,5,7 oznaczającymi składniki akordów i:
a) rozpoznają przewrót trójdźwięku granego melodycznie i harmonicznie układając karteczki na ławce w pionie. Odwzorowują wizualnie również odległość kwarty.
b) rozpoznają postać D7 granej melodycznie i harmonicznie, odwzorowując wizualnie położenie sekundy.
c) rozpoznają trójdźwięki i D7 grane tylko harmonicznie z podaniem dźwięku najniższego.

3. Ćwiczenia w oparciu o fragment utworu „Słodkie marzenie” op.39
P. Czajkowskiego

a) zapis melodii górnego głosu z pamięci
- nauczyciel gra 8-taktowy fragment zatrzymując się w takcie 2, 4,
5 i 7, uczniowie określają usłyszane w miejscach zatrzymania
interwały
- zwrócenie uwagi na powtarzający się 4-krotnie schemat rytmiczny
- wysłuchanie całego utworu z nagrania (zwrócenie uwagi na fakturę
homofoniczną, budowę formalną i rytmy uzupełniające), podczas
którego uczniowie zapamiętują 8-taktowy fragment (uczniowie
otrzymują kartę pracy)
- ostatnia prezentacja przez nauczyciela fragmentu – uczniowie
zapisują z pamięci melodię górnego głosu
- sprawdzenie poprawności zapisu poprzez śpiewanie fragmentów 2-
taktowych przez kolejnych uczniów i zapisanie górnego głosu na
tablicy
b) zapis dolnego głosu
- nauczyciel gra fragmenty 2-taktowe
- uczniowie powtarzają głosem partię dolnego głosu najpierw na
sylabie „la”, potem literowo
- zapisanie dolnego głosu na tablicy
c) śpiewanie zapisanego fragmentu w 2-głosie

4. Wprowadzenie pojęcia „wychylenie modulacyjne”
a) analiza harmoniczna akordów przypadających na pierwsze części taktów zapisanego fragmentu (z pominięciem t.5), określenie trójdźwięków triady harmonicznej a także literowe oznaczenie akordów
- zauważenie przez uczniów zmiany tonacji (t.2,3 – d-moll, t.7,8 – G-dur)
b) wspólne ustalenie definicji wychylenia modulacyjnego i zapisanie jej w zeszytach.
c) próba akompaniamentu harmonicznego przez jednego z uczniów do śpiewanego przez pozostałych uczniów górnego głosu


• Zakończenie:
5. Przypomnienie na czym polega zboczenie modulacyjne.
6. Zadanie domowe:
- śpiewanie solmizacją górnego głosu z jednoczesnym graniem na fortepianie akordów przypadających na mocne części taktów opartych na dźwiękach dolnego głosu.
- śpiewanie solmizacją dolnego głosu z jednoczesnym graniem głosu górnego.