Wartości terapeutyczne zajęć ceramiki

Nadawanie kształtu glinie towarzyszyło człowiekowi od zarania dziejów. Figurki ulepione z gliny służyły do celów religijnych i magicznych. Gdy prehistoryczny człowiek odkrył, że ogień utwardza glinę poszerzyły się możliwości wykorzystania wyrobów ceramicznych. Pierwotny człowiek aby nadać kształt glinie wygniatał lub łączył uformowane zwoje gliniane. Pomimo tysięcy lat, które upłynęły istnieje bardzo duże podobieństwo pomiędzy tamtymi, pradawnymi a współczesnymi technikami ceramicznymi. Dzisiaj, w dobie wszechobecnego betonu, sztucznych tworzyw, spalin – człowiek nadal i w podobny sposób nadaje kształt szarej, czerwonej, brązowej glinie, suszy i utwardza w ogniu swoje dzieła. Tworzenie w glinie - najbardziej naturalnym i autentycznym tworzywie, bardzo korzystnie wpływa na ogólny rozwój fizyczny i psychiczny człowieka- twórcy, szczególnie dzieci i młodzieży. Chciałybyśmy przedstawić Państwu wartości terapeutyczne ceramiki na podstawie naszych doświadczeń w pracy z uczniami w Zespole Szkół Zawodowych Specjalnych nr 6 w Katowicach.
Uczestnicy zajęć to młodzież w wieku od 16 do 24 lat, upośledzona umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym, ze sprzężeniami neurologicznymi, z zaburzeniami emocjonalnymi. Są to ze względu na stopień upośledzenia najsłabsi absolwenci gimnazjów specjalnych, szkół integracyjnych, gdzie często przez cały etap edukacji towarzyszyła im świadomość posiadania mniejszych możliwości niż ich rówieśnicy. Uczniowie przychodzą do pracowni ceramicznej i napotykają bardzo plastyczny, spolegliwy materiał w naturalny sposób zachęcający do nadania mu konkretnego kształtu. Już pierwsze próby tworzenia w glinie przynoszą konkretny rezultat. Bardzo dużą wagę przykładamy do atmosfery panującej na zajęciach - staramy się stworzyć atmosferę bezpieczeństwa, braku obaw przed negatywną oceną, przed rywalizacją podziałem na zwycięzców i przegranych. Zadania, stopień trudności zadań dostosowany jest do możliwości psychofizycznych poszczególnych uczniów. Unikamy porównań, każdy ma szansę tworzenia w swoim indywidualnym tempie.
Praca w glinie to szereg czynności: ugniatanie, zlepianie, formowanie, nacisk – to zaangażowanie wielu mięśni, zarówno dłoni jak i całego ciała. Powtarzalność tych procesów rozwija ogólną sprawność manualną, precyzję, kształtuje świadome regulowanie siły nacisku. Nadawanie kształtu glinie aktywizuje do wypowiedzi, daje możliwość wgniecenia w glinę swoich emocji, radości, gniewu, smutku, pobudza ciekawość twórczą. Uczestnictwo w procesie twórczym istotnie wpływa na stan emocjonalny - łagodzi napięcia u osób nadpobudliwych - pobudza do działania osoby apatyczne, zahamowane. Tworzeniu w glinie towarzyszy poczucie bezpieczeństwa - jest to materiał, którego nie można zniszczyć, wysuszona glina po dodaniu wody odzyskuje swoje plastyczne właściwości, gdy w trakcie lepienia forma ulegnie deformacji można z powrotem uzyskać żądany kształt, gdy odpadnie dany element można go dolepić raz jeszcze. W procesie twórczym zaangażowanych jest wiele zmysłów - glina ma swój kolor, konsystencję różną w zależności od ilości dodanej wody, możemy nadać jej różnorodną fakturę, ma swój zapach, temperaturę. Tworzenie trójwymiarowych form sprzyja rozwojowi wyobraźni przestrzennej, logicznego myślenia. Pokonywanie kolejnych etapów pracy rozwija szereg procesów myślowych (m.in. analizę, syntezę, porównywanie, klasyfikowanie, wnioskowanie) konsekwencji działań, podejmowanych decyzji. Jedne z ważniejszych wartości terapeutycznych, które mają kolosalny wpływ na kondycję psychiczną zarówno dzieci, młodzieży jak i osób dorosłych, niezależnie od możliwości intelektualnych to wzmacnianie poczucia własnej wartości i zaspakajanie potrzeby sukcesu. Sukces w nabywaniu nowych, zawodowych i twórczych umiejętności często na nowo kształtuje życie osób niepełnosprawnych, nadaje nowy sens i wymiar ich życiu. Gdy bezkształtna masa gliny w ich często do tej pory uznawanych za nieporadne dłoniach zmienia się w misę, barwną postać aniołka, ptaka, drzewa i towarzyszy temu uznanie pojawia się radość i ogromna satysfakcja z wykonanego dzieła. Uwieńczeniem całorocznej pracy jest wystawa prac w galerii sztuki. Organizujemy uroczysty wernisaż, drukowane są zaproszenia z nazwiskami wszystkich twórców, uczniowie samodzielnie przygotowują poczęstunek, zapraszają swoich bliskich. Pięknie wyeksponowane prace, zainteresowanie i podziw osób postronnych bardzo korzystnie wpływa na samopoczucie uczniów. Rodzicom towarzyszy duma z umiejętności swojego niepełnosprawnego dziecka. Zdarza się że rodzic, rodzeństwo widząc zachwyt oglądających, słysząc słowa pochwały dla wytworów niepełnosprawnego dziecka zaczyna doceniać jego możliwości, umiejętności. Zmienia się jego pozycja w rodzinie, wśród znajomych, potrafi wykonać coś innego niż jego zdrowi rówieśnicy. Dzięki takim działaniom rozszerza się również zakres funkcjonowania społecznego i integracji ze środowiskiem. Wykonywanie prac ceramicznych pozwala na komunikowanie się z otoczeniem przy pomocy wytworu, który jest często obrazem wewnętrznych przeżyć, autorzy odkrywają cząstkę swojego świata, codzienne życie, ulubione miejsca, przedmioty, emocje, myśli, marzenia. Obcowanie z twórczością niepełnosprawnego dziecka, z jego przełamującą stereotypy wrażliwością skłania do głębszej refleksji, zadumy nad prostotą i pięknem zwykłych przedmiotów, mijanych codziennie miejsc. Gdzieś obok jest człowiek, dla którego możność wykonywania czynności dla nas często
prozaicznych jest największym marzeniem.