Teatr w moim życiu - program edukacyjny z zakresu edukacji teatralnej

Adresat programu
Dzieci Zespołu Edukacyjno – Terapeutycznego
Szkoły Podstawowej Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego
im. Jana Pawła II w Tczewie

Czas realizacji programu
wrzesień 2014 – czerwiec 2015

Autor programu
mgr Joanna Dąbrowska

Teatr to magia, teatr to czary
Miejsce niezwykłe, aż nie do wiary
Tutaj królują sny i marzenia,
Świat szaro- bury w bajkę się zmienia.
Światła przygasły, w górę kurtyna,
Podróż w nieznane się rozpoczyna...

Maria Witewska „Teatr”


Wstęp

Sztuka wzbogaca światopogląd i przeżywanie piękna, a przede wszystkim wpływa na kształtowanie pełnej, wszechstronnej i harmonijnie rozwiniętej osobowości. W przypadku dziecka sztuka jest środkiem wyrazu. Dzieci są bardziej niż my dorośli dociekliwe, mają swobodniejsze podejście do rzeczywistości, są zdolne do przeżyć, przez które rozwijają swoje zainteresowania oraz kształtują postawę aktywnego uczestnika i odbiorcy kultury.
Inspiracją do opracowania programu z zakresu edukacji teatralnej stały się moje doświadczenia z pracy z dziećmi i młodzieżą (od 2006 roku prowadzę zespół teatralny „Sarabanda”, od 2011 roku teatrzyk „Krasnoludki”). Podczas zabawy w „teatr” mogłam obserwować dzieci, które poprzez działania wyzwalały potrzebę aktywności twórczych, uzewnętrzniały swoje możliwości artystyczne.
Zabawa w teatr jest zawsze ogromnym przeżyciem, głęboko zapisuje się
w pamięci dzieci, które mogą poznać swoje zupełnie nowe możliwości i umiejętności, dostarcza okazji do rozwoju emocjonalnego i społecznego. Teatr bowiem uczy myślenia i sprawia, że stajemy się bardziej otwarci na świat i ludzi. Budzi i rozwija zdolności, zainteresowania, inicjatywę. Dzieci wykazują spontaniczne dążenie do poznawania języka sztuki, aby za jego pomocą, w swojej naturalnej potrzebie twórczej, ekspresji wyrazić swoje doznania i przeżycia.
Szkolna edukacja teatralna uczy współodpowiedzialności, liczenia się z innymi. Prezentacje na scenie wyzwalają twórczą inwencję, pomysłowość, uczą wspólnej pracy nad słowem, gestem, ruchem nad kontaktem z partnerami, nad umiejętnościami pracy z całym zespołem, dowartościowują uczniów – aktorów, motywując do dalszej pracy twórczej. Każdy uczeń oczekuje pochwały, akceptacji, aprobaty, a zajęcia teatralne mogą mu to wszystko dać. Teatr szkolny zapewnia rozrywkę kulturalną, jest animatorem wszelkich artystycznych poczynań, które pobudzają samokształcenie.

Charakterystyka programu

Program ten został przygotowany dla dzieci uczących się
w Zespołach Edukacyjno – Terapeutycznych Szkoły Podstawowej w Specjalnym Ośrodku Szkolno – Wychowawczym w Tczewie.
Zajęcia prowadzone będą w ramach zajęć dydaktyczno – wychowawczych w ciągu roku szkolnego od września 2014 roku do czerwca 2015 roku, cyklicznie raz w miesiącu.
Program ma strukturę otwartą, częstotliwość i ilość godzin może być modyfikowana oraz dostosowana do możliwości i potrzeb ucznia i nauczyciela związanych z realizacją poszczególnych zadań. Zajęcia będą służyły rozwijaniu aktywności intelektualnej, emocjonalno – społecznej i ruchowej, będą budziły ciekawość i zainteresowanie.
W trakcie przekazywania wiedzy, wprowadzanych treściach nowego bloku tematycznego, różnorodność ćwiczeń, metod, środków dydaktycznych w tym teatralizacja zajęć, będą interesującymi sposobami, które posłużą jako wzmocnienie w lepszym zrozumieniu i przyswajaniu przez dzieci omawianych zagadnień.
Przewidziane są wyjścia do kina, wyjazdy do teatru z przeprowadzeniem lekcji teatralnej, zapoznaniem się z tworzywem teatru, zwiedzaniem tego miejsca od kulis. Uczniowie będą odbiorcami sztuki poprzez oglądanie spektakli teatralnych, jak również sami staną się aktorami w przygotowanych, krótkich inscenizacjach oraz dłuższych przedstawieniach ( raz na kwartał), swoje umiejętności będą mogli zaprezentować przed rodzicami, klasową, szkolną publicznością oraz szerszą publicznością, biorąc udział w przeglądach teatralnych. Zajęcia będą przebiegały w atmosferze zabawy, radosnym współdziałaniu i tworzeniu, sprzyjać będą harmonijnemu rozwojowi dziecka.

Cele programu

Cele główne

• wspomaganie wszechstronnego rozwoju dzieci, dokonywanie w nich
pozytywnych zmian
• rozbudzanie wrażliwości estetycznej, emocjonalnej, zachęcanie
do twórczych działań
• rozwijanie kreatywności, wyobraźni i swobodnej ekspresji artystycznej
• zdobycie ogólnych wiadomości i zrozumienia pojęć związanych z teatrem
• integracja zespołu i nauka współdziałania w grupie,
• wzmacnianie w dzieciach wiary we własne siły, odwagi, poczucia
własnej wartości
• wyrównywanie dysproporcji rozwojowych
• przygotowanie dzieci do aktywnego uczestnictwa w życiu
kulturalnym i społecznym


Cele szczegółowe

• wzbogacanie słownictwa związanego z teatrem, pracy aktorów, niezbędnych elementów do powstawania przedstawienia
• wspomaganie dziecka w odkrywaniu własnych możliwości
twórczych: plastycznych, technicznych, aktorskich, muzycznych i innych
predyspozycji indywidualnych
• rozwijanie umiejętności komunikacji niewerbalnej w wyrażaniu uczuć i emocji poprzez gest, ruch, mimikę
• zdobywanie umiejętności improwizacyjnych i naśladowczych
• wdrażanie do odkrywania swoich uzdolnień scenicznych, wczuwanie się
w rolę
• rozwijanie zmysłu równowagi, refleksu, zwinności, płynności
wyrazistości ruchów, poczucia rytmu, orientowania i odnajdywania się
ruchem w przestrzeni
• nabywanie umiejętności odczytywania informacji przekazywanej
gestem, ruchem, mimiką, układem tanecznym, grą aktorów
nastroju zaakcentowanego dekoracją, strojem, użytym rekwizytem
charakteryzacją, przebiegiem akcji przedstawionej w prezentacjach
scenicznych
• kształcenie właściwego natężenia głosu, wyrazistości mowy,
poszerzania pamięci
• rozwijanie umiejętności samodzielnej pracy i współpracy w zespole
• rozwijanie polisensoryczne
• stwarzanie przyjaznej atmosfery, pozytywnych więzi emocjonalnych
odprężenia, poczucia bezpieczeństwa


Treści programowe

Bloki tematyczne

• co to jest teatr? ( zdobywanie ogólnej wiedzy o teatrze, słownictwo związane z teatrem, zasady kulturalnego zachowania się w teatrze)
• poznajemy teatr od kulis ( lekcje teatralne w formie wycieczki)
• warsztat dykcyjny – technika mówienia
• ćwiczenia relaksacyjne, odprężające
• praca nad ekspresją, plastyką ciała i gestem scenicznym
• rola kostiumu i scenografii
• rekwizyt teatralny – wielofunkcyjność rekwizytu
• Teatr Lalek
• pantomima teatr ruchu
• uwaga i pamięć – doskonalenie spostrzegania, pamięci wzrokowo – słuchowo – ruchowej, słuchania i zapamiętywania
• projektowanie i wykonywanie rekwizytów, scenografii, dekoracji potrzebnych do przedstawień
• prezentacja twórczych działań przed publicznością
• wyjścia i wyjazdy do kina, teatru


Metody, formy i środki realizacji programu

Metody pracy

• pogadanka, objaśnienia, pokaz, plakaty
• improwizacje ruchowe, słowne, teatrzyk lalek na podstawie gotowych tekstów i na bazie własnych pomysłów
• ćwiczenia dramowe, mimiczno – ruchowe:
- gry dramatyzowane,
-inscenizacje pantomimiczne – przedstawianie ciałem, gestem,mimiką,
- opowieści ruchowe,
- wchodzenie w rolę,
- rzeźba,
- pomnik – wchodzenie w różne stany emocjonalne,
- zabawy cross – cutting – technika stop – klatka,
• ćwiczenia ogólnorozwojowe:
- gry i zabawy dydaktyczne,
- zagadki, krzyżówki,
- ćwiczenia dykcyjne, oddechowe, artykulacyjne, emisji głosu,
- kinezjologia edukacyjna P. Denissona,
- metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne,
- zabawy muzyczno – ruchowe ze śpiewem, pląsami,
- układy taneczne,
- zajęcia plastyczno – techniczne, manualne,
• kontakt ze sztuką – wyjazdy, wyjścia do kina, teatru

Formy pracy

• indywidualna jednolita i zróżnicowana,
• praca z całą grupą.

Środki realizacji programu

• teksty wierszy, scenariuszy, utwory baśni w wersji słowno – muzycznej
i filmowej
• rekwizyty teatralne kukiełki, pacynki, stroje i kostiumy sceniczne
• materiały i przybory plastyczno – techniczne
• materiały papiernicze
• instrumenty muzyczne
• odtwarzacz CD, płyty


Wskazówki metodyczne

Zabawa w teatr wpływa na zaspakajanie różnych pragnień, rozładowuje napięcia, emocje, łagodzi kompleksy, ma duże znaczenie dla dobrego samopoczucia dziecka i zachowania równowagi psychicznej. Pożądane jest stosowanie różnego rodzaju metod, technik, gier czy zabaw wspomagających wszechstronną aktywność twórczą dzieci. Różnorodność działań, przemienność podnosi atrakcyjność zajęć, pobudza zainteresowanie i umożliwia ekspresję w najodpowiedniejszy dla uczestników sposób.
Zajęcia teatralne z dziećmi prowadzimy poprzez zabawy z wykorzystaniem muzyki, śpiewu, pląsów. Stosujemy ćwiczenia w spontanicznym wyrażaniu się w ekspresji ruchowej połączonej z elementami tańca, rytmiką, służących rozwijaniu świadomości i panowania nad ciałem, odnajdywaniu się ruchem w przestrzeni. Dzieci nabywają umiejętność improwizowania, wchodzenia w rolę, panowania nad uczuciami, grania emocjami, które poparte są gestem, mimiką, pozą ciała. Ponadto dzieci uczą się starannej, poprawnej mowy, ćwiczą dykcję, intonację, odpowiednio modulują i natężają głos. Wszystkie te elementy są ważne w przygotowaniach do pracy nad konkretnym występem, spektaklem. Naszym zadaniem jest obudzić w dzieciach chęć działania, otworzenia się, wyjścia naprzeciw, ukazanie ich mocnych stron. Potrzebne są do tego łagodność, cierpliwość, współdziałanie, zachęta, pochwała, wspólne przeżywanie radości z sukcesów dziecka, ostrożne dawkowanie pracy, by obudziła się w dziecku chęć działania.
Teatr to niezapomniana przygoda, którą możemy przeżyć wspólnie z dziećmi dając im siebie za przewodnika, przyjaciela w odkrywaniu własnej osobowości i przygotowania do funkcjonowania w różnych rolach społecznych jakie niesie ze sobą życie.

Ewaluacja programu

• obserwacja uczniów – aktorów na zajęciach i w trakcie
prezentacji na scenie
• przeprowadzanie rozmów z uczniami – aktorami
• prezentowanie inscenizacji przed publicznością
• miniankieta obrazkowa sprawdzająca atrakcyjność zajęć


Literatura

Program został opracowany w oparciu o literaturę i wiedzę zdobytą
w czasie warsztatów teatralnych.

A .Misiurska „ Zróbmy sobie teatrzyk lalkowy” WSiP Warszawa 1991

B. Way „Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży” Warszawa 1997

I.Fleming, J. Fritz „ Teatr w szkole. Propozycje zabaw dla dzieci w wieku
od 6 – 13 lat” Kielce 2002

E. J. Konieczna „ Arteterapia w teorii i praktyce” Kraków 2004

H. Burno- Nowakowska, I. Polkowska „ Zajęcia pozalekcyjne z dziećmi upośledzonymi umysłowo” Warszawa 1988

M. Osuch „ Program pracy koła teatralnego dla klas I- III
kształcenie zintegrowane Przewale

R. Gloton, C. Clero „ Twórcza aktywność dziecka” Warszawa 1976

J. Darman „ Zabawa dzieci w teatr” Warszawa 1981

L. Montanari „ Poznajemy język ciała. Techniki animacji oraz gry i zabawy dla dzieci i młodzieży” Kielce 2003

( red ) E. Misiorna, E. Ziętkiewicz „ Zintegrowana edukacja w klasach I- III”
Poznań 1999

J. M. Śmieciński „Mój mały świat. Scenariusze dla przedszkoli” Warszawa 1996

B. Broszkiewicz, J. Jarek „ Teatr szkolny Głoski Sylaby Wyrazy”
wyd. Europa 2003

K. Pankowska „ Pedagogika dramy- teoria i praktyka” Warszawa 2000

( red ) O. K.W. Vopel „ Umiejętność współpracy w grupach.
Zabawy i improwizacje” Kielce 2002

Opracowała M. Jachimska pod red. O. Tokarczuk „ Grupa bawi się i pracuje
Zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych” Wrocław 1994

D. Tillman „ Wychowanie w duchu wartości. Poszerzanie świata 8- 14 lat
Program edukacyjny” Warszawa 2004

D. Brett „ Bajki, które leczą” Gdańsk 2006

M. Kubiczek „ Kółko teatralne w szkole podstawowej i gimnazjum”
Warszawa 2003

J. Awgulowa, W. Świątek „ Inscenizacja w klasach początkowych”
Warszawa 1985

Publikacje z Internetu:
Kurierblazowski.w.interia.pl. Rola nauczyciela kl. I- III w edukacji teatralnej dzieci w młodszym wieku szkolnym”

www.profesor.pl. J. B. Brzostowska Zajęcia zintegrowane Znaczenie zabaw teatralnych dla rozwoju dzieci



Program „Teatr w moim życiu” jest programem otwartym na zmiany, może być modyfikowany wraz z postępami aktorów, jak również ulec zmianie biorąc pod uwagę predyspozycje dzieci.