Diagnoza ryzyka dysleksji u dziecka w wieku przedszkolnym

Badanie ryzyka dysleksji zostało przeprowadzone u dziecka w wieku przedszkolnym. Mikołaj ma 6 lat, od 4-go roku życia uczęszcza do przedszkola. Ma duże problemy z wymową, dlatego w poprzednim roku szkolnym uczestniczył w zajęciach logopedycznych, prowadzonych w przedszkolu. Od 3 m-cy objęty jest indywidualną terapia logopedyczną.
U dziecka stwierdzono następujące wady wymowy:
seplenienie (zastępowanie szeregu szumiącego, szeregiem syczącym),
reranie (zastępowanie głoski /r/ głoską /l/, oraz
nieprawidłową wymowę głosek: k, g.
Diagnozę ryzyka dysleksji przeprowadzono wg metody proponowanej przez prof. J. Cieszyńską

Badaniom poddane zostały następujące funkcje:
1. Sprawność motoryczna dziecka
- motoryka duża,
- motoryka mała (sprawność manualna),
- sprawność narządów artykulacyjnych,
2. Lateralizacja
3. Spostrzeganie wzrokowe
4. Spostrzeganie słuchowe
5. Umiejętności językowe
6. Operacje myślowe
7. Pamięć

Według prof. J. Cieszyńskiej każda z wymienionych funkcji warunkuje prawidłowy przebieg procesu uczenia się, a zaburzenie rozwoju obserwowane choćby w jednym obszarze może mieć wpływ na trudności w czytaniu i pisaniu. Dlatego też badając ryzyko dysleksji należy dokonać analizy jakościowej wszystkich tych funkcji tzn. uwzględnić zarówno możliwości intelektualne i wykonawcze dziecka, jak również aspekt motywacyjny - wpływający na stopień realizowania możliwości. 1 Należy zatem zwrócić uwagę także na sposoby działania dziecka, jego wypowiedzi oraz trudności jakie przejawia podczas badania.
Metoda prof. Cieszyńskiej i proponowane w niej ćwiczenia / zadania pozwalają ustalić, jaki ich rodzaj jest dla dziecka łatwy, a jaki sprawia trudności. Diagnoza całościowa oraz wnikliwa analiza działań dziecka pozwala ustalić jak przebiega rozwój poszczególnych funkcji, czyli określić ich etap rozwojowy. Pozwala także wyodrębnić najlepiej rozwinięte zdolności, ustalić mocne i słabe aspekty funkcjonowania dziecka i na tej podstawie sprecyzować cele i ćwiczenia terapeutyczne.

I. BADANIE SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ
1. Motoryka duża: chłopiec potrafi skakać na jednej nodze, łapie, rzuca i kopie piłkę, ale robi to z dużym skupieniem uwagi na wykonywanej czynności, ma problemy z rzutami do celu (rzucane woreczki i krążki z różnych odległości w ok. 40 % prób były niecelne). Ma duże problemy z koordynacją i naśladowaniem zmiany złożonych ruchów ciała (czołganie i czworakowanie wykonywał najpierw w ruchu jednostronnym. Dopiero po zaprezentowaniu prawidłowego ruchu, próbował wykonać je naprzemienne). Problemy sprawia mu także utrzymanie równowagi - zwłaszcza w ćwiczeniu chodzenia po sznurku w linii prostej z zamkniętymi oczami.
2. Motoryka mała: dziecko opanowało czynności samoobsługowe związane z ubieraniem się, myciem i jedzeniem (zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, posługuje się tylko łyżką i widelcem) Wykazuje się jednak małą sprawnością manualną. Chłopiec nie potrafi sprawnie posługiwać się nożyczkami, wycinane figury są kanciaste i ostatecznie niestarannie wycięte. Rysowanie wzorów i szlaczków też jest niestaranne (nie mieści się w liniach, zamalowuje wyznaczone konturem płaszczyzny).
3. Badanie praksji oralnej:
Słaba sprawność języka- badany z trudem unosi język do wałka dziąsłowego, z trudem wykonuje też ruchy w płaszczyźnie pionowej („malowanie” podniebienia językiem), przy kląskaniu chłopiec nie potrafi utrzymać otwartej buzi, żuchwa wykonuje ruchy razem z językiem.
Długość wędzidełka podjęzykowego prawidłowa (brak widocznego skrócenia).
Słaba sprawność warg- mięśnie okrężne ust są osłabione, dziecko ma trudności z dłuższym utrzymaniem ust w układzie ryjka oraz sprawnym wykonywaniu naprzemiennie ćwiczenia „uśmiech - ryjek”.
Ruchliwość szczęki dolnej- dziecko potrafi wykonać ruchy żuchwą

II. BADANIE LATERALIZACJI
Badanie dominacji ręki.
Mikołaj podczas wykonywania czynności takich jak: rysowanie, trzymanie nożyczek, sprzątanie ze stolika klocków, wkładanie 5 koralików do buteleczki, posługuje się prawą ręką.
Badanie dominacji oka.
Podczas wykonywania zadań takich jak: „podglądanie przez dziurkę od klucza”, oglądanie przedmiotów przez lunetkę, zaglądanie do butelki, dominowało prawe oko.
Badanie dominacji nogi
Podczas ćwiczeń z piłką tj. kopania piłki, skakania na jednej nodze oraz wykonania tzw. „jaskółki’ dominowała prawa noga.
Badanie dominacji ucha, przeprowadzono podając następujące polecenia:
sprawdź, czy zegarek leżący na stole tyka
przyłóż ucho do muszli i posłuchaj jak szumi
przyłóż ucho do drzwi i posłuchaj co mówi osoba po drugiej stronie
powiem ci coś na ucho, a ty powtórz głośno
Podczas tego badania chłopiec za każdym razem wybierał ucho lewe.
Badanie koordynacji wzrokowo-ruchowej
1. Przerysowując wzory geometryczne chłopiec zachował prawidłowy kierunek rysowania od góry do dołu. Figury były jednak odwzorowane niestarannie.
2. Labirynt- chłopiec miał narysować myszce drogę do sera tak, żeby nie dotknąć linii, ani ustawionych przeszkód. Badany wybrał krótszą drogę, mimo iż miał przed sobą wzór i polecenie, aby omijać wszystkie przeszkody.
3. Przy rysowaniu wzorów literopodobnych miał trudności z utrzymaniem się w liniaturze, wzory wykonane niestarannie, były różnych wielkości (jedne zbyt małe inne zbyt duże).

III. BADANIE ANALIZY I SYNTEZY WZROKOWEJ (SPOSTRZEGANIE)
1. Wyszukiwanie wśród sześciu obrazków tematycznych jednego różniącego się szczegółem. Dziecko prawidłowo odpowiedziało w pięciu zadaniach, ale za każdym razem potrzebowało czasu na odnalezienie szczegółu. W pierwszym zadaniu nie potrafiło wskazać różniącego się obrazka.
Za każdym razem Mikołaj wskazywał różniący się szczegół, ale nie umiał tego nazwać.
2. Wyszukiwanie wśród sześciu obrazków atematycznych jednego różniącego się szczegółem.
We wszystkich zadaniach odpowiedzi były poprawne, ale tak samo jak w poprzednim badaniu nie były to szybkie, automatyczne odpowiedzi, lecz zajmowały dziecku czas na analizę i wyszukiwanie różnic. Wskazywał różniące się szczegóły, ale nie potrafił ich określić, nazwać (że coś jest np: odwrotnie u góry, lub na dole, z prawej lub lewej strony).
3. Opowiedz czym różnią się te dwa rysunki.
Chłopiec prawidłowo odnalazł większość różnic dotyczących formy graficzne]: zauważył, że domek nie ma klamki, jest inny płot i komin. Nie dostrzegł różnicy w oknach domków. Nie zauważył jednak praktycznie żadnych różnic przestrzennych (tego, że jeden domek ma drzwi po lewej stronie a drugi po prawej, że komin, okno i płot też są po przeciwnej stronie). Podobne trudności pojawiały się przy następnych rysunkach (zadaniach). Wyraźnie zaburzone są relacje przestrzenne, Mikołaj nie odróżnia lewej strony od prawej.
4. Wyszukaj podane litery.
Zadanie wykonane zostało niepoprawnie, gdyż dziecko kilkakrotnie myliło kształty inaczej położone w przestrzeni (litery g, b, d )
5. Wykreśl wszystkie takie same elementy.
Mikołaj nie odnalazł i nie wykreślił wszystkich takich samych elementów (koła, kwadraty)
6. Składanie obrazków z części.
Dziecko miało ułożyć obrazek z części pociętych na skos. Zadanie zostało wykonane poprawnie.
7. Znajdź taki sam.
Chłopiec wskazał prawidłowo właściwe elementy/obrazki, ale zajęło mu to dużo czasu. Pracując na materiale atematycznym zadania również wykonywał wolno, ale wykonał je prawidłowo.
8. Który wzór jest z tych klocków?
Dokonując analizy materiału i porównania, badany prawidłowo wskazał wzory stworzone z klocków przedstawione na obrazkach.
9. Czy figury są z tych samych klocków?
Zadaniem dziecka było porównanie wzorów i określenie, czy składają się z tych samych elementów. Większość odpowiedzi w tym zadaniu była nieprawidłowa. Chłopiec pracował wolno, i skupiał swoją uwagę na kształtach poszczególnych figur geometrycznych, nie porównując ich ilości, próbował wielokrotnie zgadywać poprawną odpowiedź.
10. Czy wzory są takie same?
Zadanie polegało na porównaniu wzorów oraz wskazaniu ewentualnych różnic. Mikołaj pracował w dużym skupieniu, wolno ale ostatecznie udzielił poprawnych odpowiedzi. Miał problemy z nazwaniem odnajdywanych różnic.
11. Gdzie jest błąd ?
Dziecko miało dostrzec regułę, według której uporządkowane zostały elementy. Badany prawidłowo zaobserwował zastosowaną zasadę, jednak próba werbalizacji była bardzo uboga. Pracując na materiale atematycznym pojawiały się błędne odpowiedzi. Największą trudność sprawiało chłopcu nazywanie reguł, które odnalazł.
12. Ułóż po kolei.
Zadaniem dziecka było ułożenie historyjki obrazkowej i stworzenie na jej podstawie opowiadania. Chłopiec dobrze poukładał obrazki, jednak miał duże trudności z wypowiedzą. Zdania były krótkie, niegramatyczne, z ubogim zasobem słownictwa. Mikołaj nie wiedział co powiedzieć.
13. Dlaczego tak ?
Zadane polegało na werbalizacji reguły, według której uporządkowano elementy sekwencji. Badany nie dostrzegał zasad w podawanych przykładach.

IV. BADANIE SPOSTRZEGANIA SŁUCHOWEGO
1. Identyfikowanie i rozróżnianie dźwięków.
Najpierw dziecko jednocześnie obserwując, wysłuchało czynności wykonywanych przez badającego takich jak: cięcie kartki nożyczkami, mieszanie wody łyżeczką przelewanie wody, obracanie kartek książki, „pstrykanie” długopisem oraz stukanie w kubek łyżeczką ołówkiem oraz gumką (dźwięki różnią się od siebie wysokością tonów). Następnie odwrócone plecami musiało identyfikować jeszcze raz zaprezentowane dźwięki. Zadanie to sprawiło wiele trudności, Mikołaj zgadywał odpowiedzi, Część dźwięków nie zidentyfikował poprawnie, miał też problemy z nazywaniem zidentyfikowanych dźwięków.
2. Słuchanie dźwięków mowy.
Zadaniem dziecka było odróżnić jakim głosem wypowiedziane zostało zdanie: „Na stole stoją kwiaty”- głosem „smutnym”, „zdziwionym”, czy „wesołym”? i wskazać do tego odpowiedni rysunek schematyczny. Mikołaj miał trudności z ustaleniem danego rodzaju głosu. Miał też problemy ze zrozumieniem na czym polega zadanie.
3. Badanie opozycji
bezdźwięczność- dźwięczność
zębowość- dziąsłowość
szczelinowość- zwartość
twardość- miękkość
Mikołaj wykazywał dużo trudności z różnicowaniem głosek w opozycji. Często nie potrafił wskazać wyrazu /zdania nieprawidłowo wypowiedzianego przez badającego. Miał też trudności ze wskazywaniem prawidłowych obrazków różniących się jedną głoską (np. półka- bułka). Badany zdawał się mieć problemy ze zrozumieniem zadań i poleceń, często zgadywał odpowiedzi i zmieniał je. Był wyraźnie zdezorientowany. Nie był w stanie wymyślić ani znaleźć rymów (Tomek- Adam- domek), dokonać analizy i syntezy głoskowej (scalanie i wydzielanie głosek ze słów), a także analizy struktury fonologicznej słów (np. szukanie słów ukrytych w wyrazach frak, mrok, góral, kanwa). Te zadania całkowicie wykraczały poza jego możliwości rozumienia i wykonania. Ujawniły się poważne zaburzenia słuchu fonemowego.

V. BADANIE UMIEJĘTNOŚCI JĘZYKOWYCH
1. Badanie systemu semantycznego.
Spośród rzeczowników własnych, badany potrafił wymienić imię jednego kolegi i członków rodziny. Duże kłopoty pojawiły się z przypomnieniem imion bohaterów znanych bajek.
Mikołaj miał duże trudności z wymienieniem dni tygodnia, pór roku, trochę mniejsze z nazywaniem owoców i warzyw oraz sekwencji czasowych: wczoraj, dziś jutro. Nie był w stanie poprawnie policzyć do 10. Za każdym razem liczył inaczej, mieszał kolejność.
Wyrazy szeregujące (weź czwartego i piątego klocka) były dla niego niewykonalne. Podobnie zdecydowana większość zadań z wykorzystaniem wyrażeń przyimkowych (na, obok, pod, miedzy, przed, za). Praktycznie wszystkie polecenia zostały błędnie wykonane. Mikołaj był zdezorientowany i zdawał się zgadywać rozwiązania np. na polecenie: połóż misia obok krzesła, raz kładł go na krzesło, po czym szybko zmieniał i kładł go pod krzesło.
Wiele trudności, pojawiało się także podczas używania zaimków wskazujących (ten, tamten, tamta) oraz zaimków dzierżawczych (mój, twój, jego jej), aczkolwiek przy tych zadaniach pojawiały się także poprawne odpowiedzi.
2. Badanie systemu syntaktycznego.
Polegało na ogólnej orientacji w sposobie budowania wypowiedzeń. Zadaniem dziecka było wybranie jednej ilustracji sytuacyjnej i samodzielnego wypowiedzenia się na temat tego co dzieje się na obrazku.. Mikołaj miał duże trudności z wykonaniem tego zadania. Jego zasób słownictwa i wypowiedź była bardzo ograniczona, z wieloma błędami gramatycznymi. Chłopiec nie dostrzegł też i nie był w stanie określić co mogło się wydarzyć i co przedstawia wybrany obrazek.

VI. BADANIE OPERACJI MYŚLOWYCH
1. Umiejętność szeregowania
Zadaniem dziecka było uzupełnienie ciągu elementów wg określonej zasady (przy czym badający zasady tej nie werbalizuje, dziecko powinno odkryć je samo) W zadaniach z wykorzystaniem zasad od najmniejszego do największego i odwrotnie, Mikołaj poradził sobie dobrze i prawidłowo ułożył pozostałych pięć figur.
Uzupełnianie sekwencji trzyelementowej wg zasad: xyz xyz xyz oraz xxy xxy xxy również nie sprawiło chłopcu problemów. Umiejętność uzupełnienia ciągu i zbudowania sekwencji wymaga odkrycia zasady, według której zostały zbudowane oraz zrozumienia relacji między elementami.2 Badany potrafił odkryć te relacje, nie jestem w stanie ocenić czy to było tylko wzrokowe odwzorowanie sekwencji czy też Mikołaj rozumiał zależności między elementami. Zadanie wykonał poprawnie aczkolwiek wykazał przy tym niski poziom graficzny . Tak więc dorysowane elementy były zbyt duże lub zbyt małe, czasami nie mieściły się w pustych miejscach.
2. Umiejętność przeprowadzania klasyfikacji
Zadania takie jak: rozdzielanie klocków wg cechy kształtu i cechy wielkości na materiale atematycznym zostały wykonane po dłuższym namyśle, prawidłowo.
Dobieranie par uzupełnianie brakującego elementu w zbiorze, oraz budowanie klas zarówno na materiale tematycznym jak i atematycznym w większości zadań zostało wykonanych poprawnie. Więcej błędów pojawiło się jednak w pracy na materiale atematycznym.
3. Badanie myślenia przyczynowo-skutkowego
Zadanie polegało na układaniu obrazków, na których pojedyńcze przedmioty zmieniają się pod wpływem działania jakiegoś czynnika. ( W zadaniach: „od jabłka do ogryzka” oraz „więdnące kwiaty w wazonie” chłopiec prawidłowo ułożył obrazki).
W kolejnym zadaniu układania historyjek obrazkowych „Co wydarzyło się najpierw , a co potem” ? Mikołaj pracował wolno, długo się zastanawiał i przymierzał do siebie obrazki, ostatecznie zadanie wykonał z jednym błędem.
4. Myślenie symboliczne
Zadaniem dziecka było dopasowanie rysunków schematycznych do przedmiotów oraz dopasowanie symboli do obrazków (kodowanie). Zadania sprawiały trudności, część odpowiedzi była prawidłowych a część błędnych.

VII. BADANIE PAMIĘCI
1. Badanie pamięci symultanicznej (jednoczesnej)
Polegało na zapamiętaniu dwóch, trzech obrazków pokazywanych jednocześnie. Badający ze swojego zestawu „Memory” pokazał jednocześnie dwa, a następnie trzy obrazki, przeznaczając trzy sekundy na każdy obrazek. Zadaniem badanego było wskazanie (w swoim identycznym zestawie „Memory”) właściwych obrazków. Próba z dwoma obrazkami była udana, problemy pojawiły się ze wskazaniem trzech właściwych obrazków.
2. Badanie pamięci sekwencyjnej.
Polegało na zapamiętaniu dwóch, trzech (czterech) obrazków pokazywanych kolejno (każdy przez trzy sekundy w odstępach jedno-sekundowych). Badany nie zawsze dokonywał prawidłowego wyboru i wskazania właściwych obrazków. Trudności zwiększały się wraz z liczbą prezentowanych obrazków. Duże trudności pojawiły się także podczas odtwarzania sekwencji ruchów oraz wcześniej usłyszanego ciągu cyfr. Te ostatnie zadania były wykonane błędnie.

WYNIKI DIAGNOZY ORAZ ZALECENIA DO PRACY:
Przeprowadzone badania ujawniły szereg nieprawidłowości i duże trudności podczas wykonywania zadań, praktycznie w każdym badanym obszarze. Od samego początku zauważalne było również opóźnienie rozwoju słowno-pojęciowego. Dziecko ma ubogi zasób słownictwa, mówi mało, krótkimi urywanymi zdaniami, bardzo niewyraźnie, zastępuje i opuszcza głoski, buduje zdania niepełne i niegramatyczne, nie rozumie wielu pojęć, ma trudności w analizie słuchowej. Wskazuje to jednoznacznie, że Mikołaj jest obciążony wysokim ryzykiem dysleksji i w przyszłości może mieć duże problemy w nauce czytania i pisania.
Biorąc pod uwagę fakt, że jest dzieckiem 6-letnim należy zintensyfikować pracę terapeutyczną i poprawić funkcje, które obecnie są zaburzone. Niektóre funkcje, relatywnie do wieku dziecka, są nawet znacznie opóźnione.

Badanie sprawności motorycznei dziecka wykazały duże problemy z koordynacją i naśladowaniem zmiany złożonych ruchów ciała oraz zaburzenia równowagi. Słaba koordynacja przekłada się z kolei na słabą sprawność manualną i trudności w wykonywaniu ruchów precyzyjnych (np. przy rysowaniu, wycinaniu). Oprócz opóźnienia w rozwoju ruchowym stwierdzono małą sprawność motoryczną narządów mowy. Przeprowadzone badanie praksji oralnej ujawniło słabą pionizację języka oraz osłabione, trochę nawet wiotkie mięśnie okrężne warg.
Zalecane ćwiczenia do usprawnienia tej sfery to wszelkie ćwiczenia związane z rozwijaniem motoryki dużej i małej oraz intensywne ćwiczenia warg i języka. Ćwiczenia dużej motoryki przygotowują dziecko do ćwiczeń sprawności manualnej i praksji oralnej. Z kolei ćwiczenia warg i języka mają na celu wzmocnić ich mięśnie oraz wypracować zręczne i celowe ruchy tych narządów. Jest to warunek konieczny do szybkich zmian i różnego ułożenia układu artykulacyjnego podczas prawidłowej artykulacji.

Badanie lateralizacii wykazało dominację prawego oka, ręki i nogi oraz lewego ucha. Nie ma więc pełnej jednostronnej dominacji. Lateralizacja skrzyżowana (w tym wypadku na poziomie ucha/słuchu) jest zaburzeniem procesu lateralizacji i niestety może być przyczyną trudności w opanowywaniu umiejętności czytania i pisania. Choć najbardziej zaburzającą proces uczenia się jest inna lateralizacja skrzyżowana typu: prawa ręka - lewe oko, to i tak brak pełnej „dominacji stronnej wskazuje na niezakończony przebieg procesu dojrzewania struktur centralnego układu nerwowego” i tym samym podnosi ryzyko dysleksji.
Zalecane ćwiczenia do pracy to: zapoznanie z kierunkami w przestrzeni i schematem własnego ciała, usprawnianie oburęczne, utrwalanie podstawowych kierunków (góra-dół, prawo-lewo), rozpoznawanie i różnicowanie liter o podobnym kształcie).* 4

Badanie funkcji spostrzegania ujawniło wiele dysfunkcji. Mikołaj miał trudności w poprawnym wykonaniu większości zadań , pracował wolno i choć dostrzegał pewne reguły, szczegóły i różnice - praktycznie nie był w stanie ich nazwać i nic o nich powiedzieć. Najbardziej zaburzone jest spostrzeganie relacji przestrzennych. Mikołaj, jak się później okazało, nie odróżnia prawej strony od lewej. Ma ogromne problemy z poczuciem swojego ciała w przestrzeni i poprawnym wskazaniem części swojego ciała po danej stronie.
Zaburzenie to jednoznacznie przekłada się na zaburzone spostrzeganie wzrokowe w obszarze relacji przestrzennych (góra-dół, prawo-lewo) oraz wykorzystywaniu wyrażeń przyimkowych - co potwierdziło późniejsze badanie umiejętności językowych. Mikołaj po prostu „nie rozumie” i „nie widzi” takich relacji (pod, nad, obok, między, na, za, z prawej strony, z lewej stron) ponieważ „nie czuje” tych zależności kinestetycznie w swoim ciele i w ruchu czyli w przestrzeni.
Dlatego zaleceniem do poprawy tej funkcji będą wszelkie ćwiczenia rozwijające spostrzeganie wzrokowe oraz syntezę i analizę wzrokową zarówno na materiale tematycznym jak i atematycznym. (Ćwiczenia podobne jak te zastosowane podczas badania).
Przede wszystkim jednak należy pracować nad poprawą „czucia własnego ciała” (schematem własnego ciała). Można wykorzystać w tym celu elementy z zakresu terapii SI. Wzmocnieniu „czucia” służą specjalne ćwiczenia, masaże. Terapeuta zaczynając od głowy dziecka dotyka kolejnych części ciała, zatrzymując się i zaznaczając dodatkowo uściskiem poszczególne z nich. Jednocześnie nazywa je (np;” to jest twoja prawa strona, to jest twój prawy bark, dalej prawy łokieć i twoja prawa dłoń...”). Następnie terapeuta sprawdza, co dziecko zapamiętało (pyta np. gdzie jest twoja prawa dłoń? a gdzie jest twoja lewa stopa? pokaż swoje prawe oko itp).

Badanie percepcji słuchowej ujawniło poważne zaburzenia słuchu fonemowego, czyli słabą umiejętność rozróżniania fonemów (dźwięków mowy). Mikołaj miał trudności w identyfikowaniu i rozróżnianiu dźwięków w przeprowadzonych zadaniach. Nieprawidłowo rozróżniał również głoski w opozycji zwłaszcza dźwięczne od bezdźwięcznych. Po jakimś czasie wykonano jeszcze dodatkowe badania, które potwierdziły problemy dziecka z wyodrębnieniem z potoku mowy wyrazów, sylab w wyrazach i głosek w sylabach. Mikołaj nie zna podstaw dotyczących budowy i struktury wyrazu oraz zdania. Nie rozumiał poleceń. Nie był też w stanie powtórzyć rytmu wystukiwanego ołówkiem na stoliku, ani prawidłowo rozróżnić „dźwięków z otoczenia”. W badaniu wykorzystano zagadki obrazkowo-dźwiękowe odtwarzane z płyty CD. 5
Zalecenia do pracy: Według prof. J. Cieszyńskiej ćwiczenia percepcji słuchowej powinny rozpocząć się od koncentrowania się na dźwiękach płynących właśnie z otoczenia. „Podczas ćwiczeń dziecko raz jest osobą słuchającą, a innym razem ono demonstruje dźwięki, których pochodzenie odgaduje terapeuta”6 Oprócz stosowania ćwiczeń percepcji dźwięków niewerbalnych (rozpoznawanie głosów zwierząt, dźwięków instrumentów oraz dźwięków wydawanych przez różne przedmioty), należy ćwiczyć percepcję dźwięków mowy (przyporządkowywanie wypowiedzi osobom na obrazkach sytuacyjnych, dzielenie wyrazów na sylaby, różnicowanie głosek opozycyjnych, recytowanie wierszy i odgadywanie zagadek).

Badanie umiejętności językowych - jak już wcześniej wspominałam wykazało zaburzenia w relacjach przestrzennych (stosowaniu wyrażeń przyimkowych). Potwierdziło również problemy Mikołaja z pamięcią sekwencyjną, wyrazami szeregującymi oraz trudności w budowaniu wypowiedzi.
Do usprawnienia tej funkcji wykorzystać należałoby ćwiczenia podobne do tych zastosowanych przy okazji badania systemu semantycznego i systemu syntaktycznego.

Badanie operacji myślowych wykazało stosunkowo poprawne umiejętności szeregowania, uzupełniania sekwencji, przeprowadzania klasyfikacji, myślenia przyczynowo-skutkowego. Oczywiście Mikołaj w realizowanych w tym obszarze zadaniach również popełniał błędy, ale było ich mniej niż w zadaniach poprzednio badanych funkcji. Więcej błędów pojawiło się na materiale atematycznym. Nie potrafił jednak nazywać odkrywanych zasad ani uzasadnić swoich wyborów.
Zalecane ćwiczenia do pracy to ćwiczenia związane z klasyfikowaniem oraz zadania ćwiczące myślenie przez analogię, które pomagają w odkrywaniu reguł językowych, a także operowanie symbolami. W pracy terapeutycznej wykorzystać należałoby wszystkie zadania zastosowane wcześniej podczas badania tej funkcji (klasyfikowanie, szeregowanie, budowanie i uzupełnianie sekwencji, myślenie przyczynowo -skutkowe oraz myślenie symboliczne).

Badanie pamięci wykazało zaburzenia zarówno pamięci symultanicznej jak i sekwencyjnej. Zdaniem prof. Cieszyńskiej „w toku terapii pamięć powinna być specjalnie usprawniana”, ponieważ do odbioru mowy konieczna jest pamięć sekwencyjna , a pamięć symultaniczna odgrywa zasadniczą rolę w procesie czytania.
Dlatego też w terapii powinny być wykorzystywane ćwiczenia usprawniające te rodzaje pamięci. Dodatkowo należy ćwiczyć pojemność pamięci (układanie wzoru z figur geometrycznych, który znika z pola widzenia), a także stosować naśladownictwo ruchów (powtarzanie przez dziecko wykonywanych przez terapeutę ruchów ciała, dłoni, palców, ruchów warg, języka i szczęki, naśladowanie mimiki oraz wydawanych dźwięków itp.)

Podsumowując: badany chłopiec obciążony jest wysokim ryzykiem dysleksji.
Wykazuje zaburzenia i/lub opóźnienia w realizacji praktycznie większości badanych funkcji. Wymaga intensywnej terapii logopedycznej oraz pedagogicznej z uwzględnieniem ćwiczeń ogólnorozwojowych oraz wszystkich wskazanych ćwiczeń wspierających rozwój poszczególnych obszarów.


Bibliografia/ Przypisy:
1,2,3,6 J. Cieszyńska : „Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji”, Wydawnictwo Naukowe
4, E. Chmielewska: „Zabawy logopedyczne i nie tylko” Poradnik dla nauczycieli i rodziców, Kielecka Oficyna Wydawnicza „MAC”, 1995
5, Publikacja: „Dźwięki naszego otoczenia. Zagadki obrazkowo-dźwiękowe”, Wydawnictwo Harmonia