Program pomocy uczniom klas pierwszych w adaptacji do nowych warunków szkolnych

Wstęp

W obrębie obowiązującego w Polsce trzyletniego cyklu nauczania i wychowania początkowego szczególną rolę spełnia klasa I . Mimo objęcia dzieci 6-letnich zorganizowanymi formami przygotowania do pracy w szkole, rozpoczęcie przez dziecka nauki w klasie I stanowi przełomowy moment w jego życiu. Oznacza istotną zmianę jego sytuacji psychospołecznej. Dziecko staje wobec nowych obowiązków, staje się uczniem.
Szczególnie przemyślane od strony dydaktyczno-wychowawczej a zarazem organizacyjnej, powinny być pierwsze dni dziecka w szkole.
Uczeń musi stale adoptować się do zmieniających warunków społecznych i wszelkich innych warunków w szkole i w dodatku przystosowywać się czynnie.
Powinien pomagać mu w tym nauczyciel.
Program, który przedstawiam, został napisany w oparciu o fachową literaturę i refleksje związane z pracą w klasie pierwszej. Zakłada on minimalizowanie negatywnych przeżyć dziecka, pojawiających się w fazie początkowej pobytu dziecka w szkole.
Szkoła jest środowiskiem, w którym dziecko zdobywa niezależność, uspołecznia się. Kontakty z rówieśnikami uczą norm współżycia i respektowania grupy społecznej. Jako środowisko społeczne pełne różnorodnych bodźców będzie spełniało swoje funkcje dydaktyczne i wychowawcze tylko wówczas, gdy dziecko będzie je postrzegało jako bezpieczne i atrakcyjne dla siebie.
Z adaptacją jednostki do nowych warunków wiąże się jej dobre samopoczucie, radość, satysfakcja życiowa, samorealizacja. Ponadto przystosowania nie należy postrzegać jedynie jako odczuwanie komfortu psychicznego. Warto pamiętać o innych wyznacznikach tego procesu, miedzy innymi o radzeniu sobie z trudnościami, umiejętności znoszenia ograniczeń, zmianach standardów, zaspokajaniu swoich potrzeb. Ważny jest, zatem, aktualny poziom rozwoju dziecka związany z jego wiekiem, indywidualnymi możliwościami, posiadanym zakresem kompetencji komunikacyjnych.
Nieprzystosowanie zaś przejawia się w złym samopoczuciu jednostki, niezadowoleniu z siebie, utrzymującym się przez dłuższy czas. W kontaktach społecznych najczęściej u tych dzieci występuje brak współdziałania przy realizacji działań grupowych, osłabienie aktywności intelektualnej i społecznej, a pojawienie się w jej miejsce mechanizmów obronnych.

I. CELE OGÓLNE PROGRAMU.

W trosce o dobro każdego dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej niniejszy program uwzględnia te czynniki, które mają wpływ na przebieg procesu adaptacji. Hasło przewodnie brzmi-„Jestem wesołym pierwszaczkiem”. Oznacza to, że dziecko podejmujące naukę w klasie pierwszej przy pomocy różnych bodźców, staje się wesołym, zadowolonym uczniem, któremu uśmiech będzie od tej pory towarzyszył i w domu i szkole.

Cele :
o Wspomaganie dziecka w procesie przystosowania do życia w nowych warunkach.
o skrócenie czasu adaptacji dzieci w nowym środowisku, w nowej sytuacji, nowej roli.
o Poznanie u dzieci możliwości percepcji wzrokowej, słuchowej, orientacji przestrzennej, koordynacji wzrokowej, ruchowej i słuchowej wspomagające poznanie możliwości każdego ucznia.
o Kształtowanie poczucia przynależności do grupy rówieśniczej w klasie.
o Sukcesywne nabywanie umiejętności korzystania z różnych przedmiotów, sprzętów i pomieszczeń .
o Poznawanie osób pracujących w szkole – umiejętność zachowania się w stosunku do nich.
o Wyrabianie orientacji czasowej w rozkładzie dnia w szkole
o Przygotowanie rodziców do udzielania dziecku wsparcia psychicznego i pomocy w procesie przystosowania .
o Pogłębienie wiedzy psychologicznej o problemach przystosowawczych małego dziecka .
o Ograniczenie w środowisku szkolnym liczby bodźców utrudniających dziecku adaptację .

II. OCZEKIWANE EFEKTY:

o dziecko bezstresowo staje się uczniem;
o uczeń czuje się bezpiecznie w murach szkolnych
o swobodnie porusza się po budynku szkolnym
o wie, jak funkcjonuje szkoła
o Poznają pracowników i pomieszczenia szkoły.
o Poznają organizację życia w grupie.
o Będą pozytywnie nastawione do nowego środowiska.
o Uświadomią sobie, że pobyt w szkole może być dla nich ciekawą i wesołą zabawą oraz formą radosnego działania i nauki.

III. WARUNKI SKUTECZNOŚCI PROGRAMU ADAPTACYJNEGO.

Przystosowanie do nowych warunków „nie oznacza pełnej aprobaty jednostki dla wszystkich przejawów życia w nowym środowisku, nie jest to pożądane ani korzystne z punktu jej rozwoju. Chodzi o to, aby środowisko edukacyjne stworzyło jak najlepsze warunki do wykorzystania przez dziecko swoich szans rozwojowych w atmosferze stymulującej je do pokonywanie różnorodnych trudności i aby te ostatnie były na miarę jego możliwości” [Lubowiecka J. (2000), s. 59-60].
Mając na uwadze minimalizowanie negatywnych przeżyć dziecka, związanych z pierwszymi dniami pobytu dziecka w szkole, warto zadbać o to, aby:
o przygotować rodziców wobec możliwych zachowań dziecka, jakie mogą być spowodowane zmianą środowiska dziecka;
o umożliwić dzieciom poznanie szkoły w poczuciu bezpieczeństwa oraz aranżować sytuacje do nawiązywania swobodnych kontaktów z pracownikami szkoły i otoczeniem materialnym;
o zapoznać rodziców i dzieci z organizacja życia w szkole i klasie;
o zapewnić udział w zabawach integracyjnych ułatwiających nawiązanie kontaktów interpersonalnych z rówieśnikami i dorosłymi.
Pierwsze kontakty szkoły z przyszłym uczniem i jego rodziną są doskonałą okazją do swobodnych rozmów i wymiany informacji między zainteresowanymi.

IV. METODY, FORMY ORAZ OPIS PROGRAMU „JESTEM WESOŁYM PIERWSZACZKIEM”

Zrealizowanie założonych celów jest możliwe, jeśli w ich doborze uwzględni się nie tylko cechy rozwojowe siedmiotatków, lecz także jego ewentualne mechanizmy obronne mogące mieć miejsce w procesie adaptacji.
Program zakłada uaktywnianie różnych zmysłów i całego ciała dziecka poprzez działanie i stosowanie szeregu zabaw i metod aktywizujących, takich jak: metoda inscenizacji, symulacji, ćwiczenia w ciszy, podróże w wyobraźni, twórczego myślenia i działania, metoda pytań i odpowiedzi.
Staram się, aby zajęcia były atrakcyjne dla uczestników, budziły ich ciekawość i zaskakiwały.

V. FORMY I SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU

Dzień 1-2

1.Wzajemne przedstawianie się :

• wszyscy siedzą w kręgu.
• nauczyciel przedstawia się dzieciom a następnie prosi by każde z dzieci podało rękę sąsiadowi z prawej i lewej strony i przedstawiło się swoim kolegom . dzieci starają się zapamiętać imiona kolegów. zabawę powtarzamy kilka razy w ciągu dnia, za każdym razem dzieci witają się z inna osobą.
• nauczyciel wręcza pluszową zabawkę - misia pierwszemu dziecku oraz informuje, że pluszowe zabawki będą nam towarzyszyły cały czas podczas zabawy i nauki. dziecko trzymając w ręce misia wypowiada jeszcze raz swoje imię i podaje następnemu uczniowi. następny uczeń wypowiada imię sąsiada ,od którego dostał maskotkę a następnie wypowiada swoje imię i podaje zabawkę dalej. zabawa trwa aż do momentu gdy wszyscy uczniowie wypowiedzą imię swoje i sąsiada.
• nauczyciel siada pośrodku i rozkłada kartoniki z wypisanymi imionami dzieci. dzieci muszą odszukać swoje imię. w przypadku ,gdy imiona powtarzają się na karteczce dopisane jest nazwisko, wówczas przy odszukiwaniu karteczki przez dziecko pomaga nauczyciel.
• nauczyciel nawleka igłę leżącą na podłodze na włóczkę i proponuje dzieciom nawlekanie kartoników ze swoim imieniem /kartoniki mają zrobione 2 dziurki/
• nawlekając kartoniki uczniowie wybrzmiewają swoje imiona i głoskują je.
• nitkę z kartonikami nauczyciel zawiesza na tablicy z hasłem „ TO MY –UCZNIOWIE KLASY I ”.

2.Rysowanie swoich portretów

• na stolikach są przygotowane kartki i kredki. dzieci narysują teraz swoje portrety .
• nauczyciel pokazuje swój rysunek , mówiąc : to ja ,wasza wychowawczyni. mam na imię .... i lubię swoją pracę....kto chce pokazać swój rysunek i powiedzieć coś o sobie ?
chętne dzieci przedstawiają się i podają dowolną informacje na swój temat .
• co można zrobić z tymi rysunkami ? / można zawiesić w klasie /
• wieszanie rysunków

3.Nauka piosenki „ Mam siedem lat… ”

• uczniowie słuchają piosenki i nucą ja razem z nauczycielem.
• rozmowa na temat bycia uczniem klasy pierwszej na podstawie słów piosenki.
• nauczyciel śpiewa kolejne fragmenty zwrotki i refren - uczniowie powtarzają .
• wspólne śpiewanie piosenki można powtórzyć w różnych momentach dnia.
• wykonanie ćwiczeń na układanie różnych elementów do w zakresie siedmiu.

4.Zabawa ruchowa „ Rób tak jak ja ”

• nauczyciel pokazuje wymyślony przez siebie gest i mówi : róbcie tak jak i ja – uczniowie naśladują ruchy
• następnie nauczyciel mówi imię dziecka, które ma zaprezentować inny ruch uczeń prezentuje ćwiczenia, klasa naśladuje go, następnie mówi imię kolejnego dziecka ,które ma kontynuować zabawę.
• nauczyciel proponuje uczniom jeszcze dwa ćwiczenia naśladujące np.: wioślarza i łucznika.

5. Zabawy w przedstawianie się kończy krąg, w którym dzieci wypowiadają się na temat:

„ Dzisiaj na zajęciach najprzyjemniej mi było, gdy .........................”

Dzień 3-4

1. Krąg rozpoczynający zajęcia – „Uścisk dłoni ”
2. Wybór „misia” –maskotki dnia.
3. Zabawa integracyjna „Czyj to portret?”

• nauczyciel pokazuje dzieciom losowo wybrany portret i prosi ,aby wskazały osobę ,która na nim jest narysowana.
• wskazane dziecko wstaje, przedstawia się imieniem i nazwiskiem oraz mówi ,gdzie mieszka.
• w czasie zabawy nauczyciel zwraca uwagę ,aby dzieci nie odpowiadały chórem. ustala z dziećmi zasadę „ głos ma uczeń do którego powędruje maskotka ”.

4.Zabawa ruchowa „Marmurki „- marsz i bieg po obwodzie koła .Na
umówiony sygnał uczniowie zatrzymują się w bezruchu .

5.Ustawienie się w kręgu twarzami do koła ,prezentowanie siebie i
przekazywanie sobie klasowej maskotki.

• każde z dzieci w chwili otrzymania maskotki mówi , jak na imię i co najbardziej lubi robić a czego nie lubi, następnie maskotkę przekazuje koledze stojącemu obok.
• sprawdzenie co dziecko zapamiętały o sobie.

6.Nauka tańca grupowego „Witam was” słowa i melodia KLANZA
zabawa ruchowa rozwijająca orientację w schemacie własnego ciała.

7. Wizytówka – cięcie i zaginanie papieru.

• wspólne ustalenie zasad przygotowania miejsca pracy
• omówienie zasad bezpieczeństwa posługiwania się nożyczkami
• pokaz różnych wizytówek, omówienie ich roli, wskazanie sytuacji, w których się nimi posługujemy.
• przekazanie dzieciom dodatkowej informacji:
Wizytówki wymyślili Chińczycy. Pisali je początkowo na jedwabiu ,używając piórek i tuszu .Do Europy wizytówki przywędrowały w XIX w. Wizytówki wysyłano wraz z życzeniami prezentami i kwiatami .Obecnie wizytówki służą bardzo wielu ludziom. Zawierają ona informacje i nich samych i ich pracy .Bilet wizytowy wręczamy ,kiedy chcemy by ktoś nas zapamiętał i mógł nawiązać z nami kontakt.

• wykonanie wizytówek. naklejanie drukowanych liter swojego imienia z wycinanki.
• ułożenie wizytówek na swoich ławkach. wspólne odczytywanie imion dzieci.
• wspólne ustalenie zasad porządkowania sali po zakończonej pracy /co porządkują dyżurni ,a co pozostałe dzieci ,gdzie należy chować pomoce./

8. Przypomnienie słów piosenki „Mam siedem lat ”.Śpiewanie
piosenki.

9. Nasze myśli i marzenia –swobodne wypowiedzi dzieci .Zamykanie
myśli w granicach zdania.

• dzieci siedzą w kręgu , zamykają oczy i zaczynają marzyć. Kończą zdanie które zaczyna nauczyciel:
Co by było ,gdybyś był…( lwem Indianinem , piłkarzem , tatą ,mamą) ?
• układanie na podłodze obrazka wcześniej rozciętego przez nauczyciela .
na rysunku przedstawione dziecko, które marzy o rowerze, słodyczach ,psie ... itp.
• po ułożeniu puzzli dzieci odpowiadają na pytania”
-O czym marzy to dziecko ?
-Czy miewasz czasami podobne marzenia , czy zupełnie inne ?
• dzieci siedzą w kole i uzupełniają ustnie zdania tak, jak w danej chwili myślą i czują:
-Kiedy będę duży ,to .........
-Czasami boję się , że........
-Cieszę się ...........
-Marzę ,aby ................

10. Zajęcia kończy przypieczętowanie swojej dłoni na brystolu z
napisem:
„TO MY-UCZNIOWIE KLASY PIERWSZEJ…”

• nauczyciel zamalowuje dłoń dziecka wybranym przez niego kolorem farbki a następnie pomaga odbić dłoń na brystolu.
• po umyciu rączek zadaniem dziecka jest odnaleźć kartonik ze swoim imieniem i nazwiskiem i przykleić go pod swoją dłonią.

Dzień 5 - 6

1. Krąg rozpoczynający zajęcia „Co dobrego mnie spotkało”.

• dzieci opowiadają o swoich przeżyciach.

2. Wybór maskotki dnia .

3. Zabawa ruchowa.

• uczniowie zamykają oczy i spokojnie chodzą po wyznaczonym terenie. Wyobrażają sobie . że tak poruszają się niewidomi w obcym mieście.
• uczniowie dobierają się parami, jedno z nich zamyka oczy ,drugie prowadzi go tak ,aby o nic się nie uderzył.
• Zmiana ról.

4. Rozmowa w kręgu – jak się czuje się niewidomy samotnie spacerujący po obcym mieście ( jak się czuliście w tej roli, co sobie myśleliście ).

• nauczyciel prosi by uczniowie opowiedzieli o swoich odczuciach, kiedy prowadził ich partner ( porównują sytuacje i odczucia z obu ćwiczeń )
• pokaz gestami lub mimiką ,co czuli gdy w podobnej sytuacji mieli przy boku partnera.
• zabawa ruchowa „Dwom tańczyć się zachciało”.

5. Wykonanie farbami plakatowymi obrazka „Mój kolega”

• nazywanie kolorów ocena wykonanych prac
• wystawa obrazków
• rozmowa na temat cech charakterystycznych mojego kolegi.

6. Nauka tańca grupowego „ Lisek” –KLANZA

• wspólny taniec

7. Rozmowa w kręgu „ Gdy byłem mały ...

• ukierunkowanie dzieci na kreślone rodzaje doświadczeń / balem się ... , lubiłem ,gdy.../
• rysunek kredkami - moment z dzieciństwa.
• zebranie i omówienie prac .

8. Zabawa „Co lubiłbym robić z sąsiadem siedzącym po mojej prawej ( lewej)
stronie?”

• dzieci wypowiadają się podając swoje propozycje.

9. Wyjście na boisko szkolne. Zabawy ruchowe na powietrzu : „ Poszukaj swojego koloru” , „Samoloty” , „Karuzela” „Spacerek z psem”,” Złap mnie”
.
10. Zabawy na jednej nodze

• rysowanie kółka palcami stopy nogi po podłożu i w powietrzu
• dotykanie czołem kolana nogi wzniesionej
• klaskanie nad kolanem i pod kolanem nogi wzniesionej
• przekładanie nogi przez splecione ręce
• obracanie dokoła osi ciała i /na sygnał / zatrzymanie się w staniu jednonóż.
• rozłożenie ramion w bok , pochylenie się do przodu i wykonanie jaskółki.

11.Ćwiczenia ruchowe z przyborem ( szarfa, wstążeczka, sznurek)

a. wymachy w gorę , w dół, zataczanie kół, rysowanie kształtów liter.

12.Powrót do klasy.

• rysowanie kredą na tablicy swoich buziek obrazujących nasz nastrój w danej chwili.
13.Podsumowanie dnia
• dzieci siedzą w kręgu i wypowiadają się na temat : „ Co mi się dzisiaj najbardziej podobało na zajęciach”.
• rozmowa na temat nastrojów towarzyszących dzieciom w trakcie pobytu w szkole.

VI. KOMENTARZ DO PROGRAMU POMOCY UCZNIOM KLAS I W
ADAPTACJI W NOWYCH WARUNKACH SZKOLNYCH

Program, który przedstawiam, został napisany w oparciu o fachową literaturę i refleksje związane z pracą w klasie pierwszej. Zakłada on minimalizowanie negatywnych przeżyć dziecka, pojawiających się w fazie początkowej pobytu dziecka w szkole.
Dlatego w pierwszych dniach nauki szkolnej w klasie pierwszej na moich zajęciach przeważają zabawy i ćwiczenia relaksujące. Wprowadzam od lat tzw. „ dni aktywności” .
Celem tych dni jest kształtowanie u dzieci umiejętności swobodnego wypowiadania się, uważnego słuchania wypowiedzi innych, rozumienia poleceń ustnych i zamykania myśli w obrębie zdań o pewnych strukturach semantycznych jak tez lepszego poznania siebie nawzajem. Zajęcia są tak przemyślane, aby dostarczały dzieciom poczucia bezpieczeństwa, otwartości i szczerości, aby integrowały klasę i uczyły poprawnych relacji interpersonalnych uczeń-uczeń, nauczyciel –uczeń.
Służą temu odpowiednie zabawy i ćwiczenia, doprowadzające w efekcie do nabycia przez dzieci umiejętności posługiwania się językiem, co wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na pracę wyrównawczą w tym zakresie.

VII. EWALUACJA PROGRAMU

Formy ewaluacji:

• obserwacja ucznia;
• rozmowy z dziećmi;
• ocena rodziców - ankieta.

Wyniki ewaluacji zostaną przedstawione na spotkaniu Rady Pedagogicznej oraz podczas spotkania nauczycieli kształcenia zintegrowanego.