Ćwiczenia emisyjne kształcące głos dzieci w szkole podstawowej

Emisja głosu to ważny element metody stosowanej przy kształceniu głosu. Wymaga systematycznego stosowania ćwiczeń, które pomagają zdobywać umiejętność rozwijania prawidłowej emisji.
W swojej praktyce zawodowej stosuję tradycyjne metody kształcenia głosu.
Czynności związane ze śpiewem to: oddychanie, fonacja i artykulacja.
Kształcenie głosu można realizować poprzez następujące ćwiczenia:
• relaksacyjne
• gimnastyczne
• oddechowe
• usprawniające aparat artykulacyjny
• rozwijające aparat piersiowy, głowowy, mieszanie rejestrów
• kształcące głos w artykulacji legato, staccato, portato
• rozwijające ruchliwość głosu
Zajęcia wokalne rozpoczynam od ćwiczeń relaksacyjnych.
Swobodnie rozstawieni uczniowie, w lekkim rozkroku wykonują skłon, rozluźniają zwisające ręce, głowa opuszczona w dół. Ćwiczenie to ma wpłynąć na dotlenienie mózgu, uspokojenie i odprężenie całego organizmu.
W innym ćwiczeniu, uczniowie stojąc podnoszą ręce do góry, nabierają jednocześnie powietrze i robią wydech na spółgłosce s lub f opuszczając jednocześnie ręce w dół.
Przy kolejnym ćwiczeniu uczniowie siedząc w ławkach przy wyprostowanym kręgosłupie, ręce układają na kolanach, zamykają oczy, wyciszają się, porządkują swoje myśli, rozluźniają swoje mięśnie, o niczym nie myślą, niczemu się nie przysłuchują, oddychają swobodnie. Trwają tak przez chwilę w ciszy.
Są to ćwiczenia indywidualne, każde dziecko wykonuje je w tempie wygodnym dla siebie.
Celem ćwiczeń gimnastycznych jest utrzymanie właściwej postawy oraz wzmocnienie mięśni klatki piersiowej i mięśni brzucha.
Dzieci kładą dłonie na żebrach, nabierają wdech i wydychają powietrze wracając do pozycji wyjściowej.
Wykonują również ćwiczenia w pozycji siedzącej na krzesłach, unosząc nogi do góry do pozycji poziomej. Ćwiczenie to przyczynia się do znacznego wzmocnienia dolnych mięśni brzucha.
Do uelastycznienia przepony stosuję energiczne wymawianie spółgłosek : t k t k t k..,
c k c k c k.., p k p k p k ...
W czasie ćwiczeń łączę również wymowę spółgłosek bezdźwięcznych z samogłoskami wymawianymi oddzielnie lub seryjnie: tuku tuku tuku, pukupukupuku, tiki tiki tiki, stukupukustukupuku.
Za najważniejsze i obowiązujące podczas zajęć wokalnych przyjęłam ćwiczenia oddechowe.
Podczas ćwiczeń wszystkie mięśnie muszą być aktywne, a cały aparat głosowy musi wykazywać gotowość do pracy.
Ćwiczenia oddechowe polegają na nabieraniu wdechu w takcie czteromiarowym i wypuszczaniu powietrza na dwa takty czteromiarowe. Wydech wypuszczamy na spółgłoskach: s, sz, f.
Można stosować przerywany oddech w regularnym rytmie wdech – pauza – wdech – pauza... aż po górną granicę wytrzymałości, a następnie wydech na jednej ze spółgłosek: s, sz lub f.
Stosuję również „staccatowany” wdech w regularnym rytmie, wydech.
Inne ćwiczenie to krótki wdech długa pauza,.... wydech.
Podczas zajęć nad podparciem oddechowym należy zwracać uwagę indywidualnie na każde dziecko. Zdarzają się przypadki nieprawidłowego oddechu, tj. obojczykowego. U tych uczniów należy dokonać korekty i kontrolować ich postępy.
Właściwa dykcja wymaga sprawnego aparatu artykulacyjnego.
Ćwiczenia artykulacyjne stosuję systematycznie. Rozpoczynam od zwolnionego tempa wymowy i przesadnej pracy narządów ruchomych, stopniowo przyspieszam tempo doprowadzając do precyzyjnych ruchów języka, warg, żuchwy.
W wymowie samogłosek ważna jest umiejętność odpowiedniego otwierania ust. Każda samogłoska chociaż jest zaliczana do grupy otwartych wymaga innego otwarcia ust przy ich wymowie. Barwa samogłosek zależy od stopnia otwarcia rezonatora jamy ustnej, położenia języka, układu dolnej szczęki i warg.
Podczas śpiewania zwracam uwagę aby dolna szczęka była nisko opuszczona w dół, przednia część języka dotykała dolnych siekaczy, wargi zaokrąglamy.
Wyrównywanie samogłosek realizuję na wypowiadaniu samogłosek o różnym układzie warg: a – e – i – o – u – y – ą - ę – ó lub śpiewaniu samogłosek na tej samej wysokości.
Dzięki tym ćwiczeniom można wyeliminować błędy wymowy polegające na śpiewaniu z zaciśniętą dolną szczęką lub z przymkniętymi ustami.
Trudnym problemem podczas śpiewu jest wyeliminowanie załamania głosowego, tzw. „progów” głosowych. Swobodne prowadzenie głosu od dźwięków niskich do wysokich i z powrotem bez zmiany barwy jest dla wielu uczniów trudne.
Swobodne prowadzenie głosów wymaga systematycznych ćwiczeń. Problem obejmuje dwa mechanizmy rejestralne:
• rejestr piersiowy
• rejestr głowowy
Gdy oba mechanizmy funkcjonują właściwie, wysokość i siła dźwięku przeplatają się w samoczynny mechanizm rejestralny.
Do rejestru całościowego stosuję następujące ćwiczenia:
- w miejscach załamania głosowego wyrównanie barwy dźwięku osiągam przez przechodzenie z jednej wysokości na drugą
- ćwiczenia rezonansowe
- oktawowanie
- osadzanie głosu w głowie
U dzieci z przewagą rejestru piersiowego i siłowego śpiewania zalecam wyciszanie niskich dźwięków, dzięki czemu łatwiej osiągają dźwięki wyższe.
Gdy sytuacja jest odwrotna, uczeń posługuje się rejestrem głowowym, śpiewanie jest delikatne. Należy wówczas wzbudzać rezonatory piersiowe, przez co głos brzmi pełniej i się wyostrza.
Celem nabycia przez uczniów artykulacji legato stosuję następujące ćwiczenia:
- w czasie jednego wydechu dziecko emituje jeden dźwięk przy szeroko otwartych ustach
- dziecko osadza dźwięk w rejestrze głowowym pamiętając o szeroko otwartych ustach
Nauka artykulacji staccata polega na wydobywaniu przerywanych, krótkich, sprężystych dźwięków. Najchętniej wykonywanym ćwiczeniem przez uczniów jest śpiew imitujący śmiech na sylabach: hi, hi, hi oraz ha, ha, ha.
Artykulacja portato polega na wykonywaniu następujących po sobie dźwięków
z małymi przerwami.
Ćwiczenia rozwijające ruchliwość głosu realizuję na szybkich przebiegach szesnastkowych. Do ćwiczeń wykorzystuję samogłoskę „i” lub „a” gdyż bliski rezonans ułatwia śpiewanie w szybkim tempie.

Materiałem sprawdzającym przeprowadzanych ćwiczeń są piosenki. Dostosowuję
je do wieku dzieci oraz zwracam uwagę na wartość artystyczną. Sięgam do repertuaru piosenek tworzonych z myślą o dzieciach i młodzieży. Propaguję piosenki festiwalowe konkursu „Wygraj sukces” odbywającego się w Tarnobrzegu.
Inną grupę piosenek stanowią utwory okolicznościowe na różne okazje.
Piosenki te należą do utworów najchętniej śpiewanych przez dzieci.
Dzięki nim zachęciłam wielu uczniów do uczestnictwa w zajęciach wokalnych.
Były one prezentowane na festiwalach, konkursach, występach szkolnych
i środowiskowych.


Napisała: Małgorzata Dzioba