Taniec a kształtowanie pojęć matematycznych u dzieci w przedszkolu

TANIEC A KSZTAŁTOWANIE POJĘĆ MATEMATYCZNYCH

Im młodsze dziecko tym ważniejszy w poznawaniu świata jest ruch i polisensoryczność, a im więcej zmysłów zaangażowane jest w poznawanie świata tym lepiej dziecko przyswaja wiedzę. W związku z tym dzieci chętnie uczą się poprzez śpiew połączony z ruchem.
Dziecko od najmłodszych lat żywo reaguje na muzykę. Już roczny maluch słysząc, znaną piosenkę uśmiecha się i podryguje. Dzieci bardzo chętnie biorą udział w zabawach tanecznych, gdyż zaspokajają one ich wielka potrzebę ruchu dodatkowo ukierunkowanego melodią. Taniec wyrabia w dziecku wiele pozytywnych cech i umiejętności min. skupiania uwagi, szybkiej orientacji, uczy przestrzegać ładu i porządku. Pozwala rozwijać samodzielność, kreatywność, aktywność i wrażliwość estetyczną. Ruch przy muzyce poprawia sprawność ruchową dziecka, jego gibkość, skoczność lekkość i płynność ruchów. Doskonali też koordynację ruchową i orientację przestrzenną. Zmusza dziecko do przyjmowania prawidłowej postawy. Taniec uczy też współpracy
w zespole oraz wrażliwości na potrzeby innych. Pozwala przełamywać nieśmiałość i lęk, daje możliwość „popisania się”. Sprawia, że dzieci są bardziej otwarte na świat, pozbywają się kompleksów i zahamowań. Taniec i zabawy muzyczne dają też okazję do kształtowania pojęć matematycznych.
Kształtowanie tych pojęć( cytując za E. Gruszczyk – Kolczyńską) jest procesem ciągłym i w głównej mierze dokonuje się w naturalnych sytuacjach życia codziennego, podczas nadarzających się okazji i właśnie jedną z takich okazji są zabawy taneczno- ruchowe oraz zabawy ze śpiewem. Poza tym wg teorii Howarda Gardnera o siedmiu typach inteligencji tzw. inteligencja matematyczna jest często skorelowana z inteligencją muzyczną, a starożytni uważali muzykę za dział matematyki.
Podczas tańca dziecko coraz lepiej zaczyna się orientować w organizacji przestrzeni i położenia przedmiotów wokół własnego ciała. Ustawiając dzieci do tańca w naturalny sposób posługujemy się pojęciami przestrzennymi takimi jak: „jedno za drugim”, „stanąć za (przed lub obok) partnera”, podnieść rękę wyżej, niżej”, podnieść rękę nad głowę, przejść pod ręką, wewnątrz koła, na zewnątrz itp., geometrycznymi tj: koło, szereg, kolumna, rząd. Wykorzystujemy także pojęcia z zakresu liczebności zbiorów: ustawić się dwójkami, trójkami, czwórkami. W czasie tańca bardzo często odwołujemy się do strony prawej i lewej, a także do pojęć czasowych: szybciej, wolniej. W ten sposób utrwalamy je w sposób przyjemny i naturalny dla dziecka. Dziecko nie czuje presji nauki i może uczyć się poprzez naśladowanie innych.
Ważnym aspektem matematycznym jest pojęcie liczby we wszystkich trzech jej aspektach: kardynalnym porządkowym i miarowym. Najczęściej skupiamy się na tym pierwszym, a najbardziej zaniedbujemy aspekt miarowy. Taniec daje nam okazję do ćwiczenia wszystkich tych aspektów. W czasie przygotowania do tańca przeliczamy dziewczynki i chłopców, porównujemy czy jest ich tyle samo ustawiając w pary. Sprawdzamy czy do danego tańca jest odpowiednia ilość par itp.(aspekt kardynalny).
W czasie niektórych figur posługujemy się aspektem porządkowym liczby np. pierwsza para na prawo, druga na lewo , trzecia na prawo itd.
Początkowo wprowadzając jakąś figurę taneczną, dokładnie odliczamy kroki, a więc doskonalimy nie tylko umiejętność przeliczania, ale także w niektórych figurach aspekt miarowy liczby. Odliczając kroki pokonujemy pewną odległość (odcinek, który mierzymy krokami). Aspekt miarowy jest dla dziecka o tyle trudny, że nie ma tu konkretu, który można wziąć do ręki.
W czasie ruchu utrwala się on gdzieś podświadomie, tak jak i inne pojęcia związane z miarą. Przemieszczając się w jedną stronę, a następnie wracając
na miejsce, intuicyjnie dziecko zapamiętuje, że dany odcinek można mierzyć w różnych kierunkach, a nie wpływa to na wynik. Podczas pierwszych prób dzieci zwykle stawiają różnej długości kroki i szybko zauważają, że wychodzi im „nie równo”. Jest to świetna okazja do zwrócenia uwagi, że kroki nie są najlepszą miarką i zaprezentowanie dzieciom miarek uniwersalnych.
Poprzez występowanie w większości utworów powtarzających się cyklicznie fraz kształtuje się w dziecku intuicyjne poczucie następstwa jednostek czasu, jego cykliczności np., na bazie melodii „Owczareczek” można pobawić się z dziećmi w „Dzień i noc”, szybka fraza to dzień dzieci ruchowo mogą interpretować go jak chcą, fraza wolna to noc i dzieci leżą na dywanie. Następstwo fraz uświadamia dzieciom powtarzalność dnia i nocy. Cykliczność można także wykorzystać do tworzenia rytmów obrazkowych np. wolna fraza to ślimak, a szybka- kotek. Wprowadzamy tu jednocześnie pojęcie symbolu.
W niektórych tańcach także figury powtarzają się rytmicznie np. w tańcu „Litery” mamy cykl: kroki wolne, kroki szybkie, kółeczko, kroki szybkie, kółeczko co możemy graficznie przedstawić jako prostokąt, kwadracik, kółko, kwadracik, kółko. Dzięki takim symbolom, dzieciom o pamięci wzrokowej łatwiej zapamiętać figury. W tańcu używamy także symboli-gestów
do „podpowiadania figur” .
A oto kilka zabaw taneczno- muzycznych, które możemy wykorzystać do kształtowania pojęć matematycznych:

UTRWALENIE ELEMENTÓW CIAŁA I ORGANIZACJI PRZESTRZENI

„Tu jedną rączkę mam”
„Tańczymy labado”
„Dalej w tany”- cztery kroki zrób do przodu, potem cztery kroki w tył
„Gimnastyka i zabawa”
„Pingwinek”

UTRWALANIE UMIEJĘTNOŚCI PRZELICZANIA

„Magiczna liczba siedem”- utrwalanie przeliczania do 7 lub kształtu znaków cyfrowych
Ustawiamy się w kręgu i łapiemy za ręce, chodząc w kręgu śpiewamy słowa:
Czy znasz, czy znasz magiczną liczbę 7 (powtarzamy wers 2 razy)
· To jest 1 (zatrzymujemy się i tupiemy prawą nogą)
· To jest 2 (wykonujemy podskok w górę)
· To jest 3 (uderzamy się rękami w uda)
· To jest 4 (klaszczemy w ręce)
· To jest 5 (poruszamy rękami zgiętymi w łokciach)
· To jest 6 (pokazujemy nos)
· To jest 7 (chwytamy rękami głowę i ruszamy nią w lewo i prawo)
Oczywiście u dzieci młodszych możemy wprowadzić inną sekwencje ruchów, oraz dowolnie skrócić ilość liczb np. do 4.
· To jest 1 – klaszczemy
· To jest 2 – tupiemy
· To jest 3 – podskakujemy
· To jest 4 – robimy przysiad

Chcąc utrwalić kształt znaków cyfrowych mogą je dzieci rysować w powietrzu lub formować kształt z dłoni.

UTRWALANIE LICZEBNIKÓW PORZĄDKOWYCH

„STONOGA”- utrwalenie liczebników porządkowych
Dzieci ustawione jedno za drugim maszerują po całej sali w rytm muzyki (można zmieniać rytm zmieniając słowa- „Biegnie, biegnie”, „skacze, skacze”, wlecze się wlecze”, Maszeruje”
„Idzie, idzie stonoga, stonoga, aż się trzęsie podłoga, podłoga hej” (dzieci idą gęsiego, przy słowach tupią np. prawą nogą)
Teraz maluchy razem liczą, wyciągając po kolei prawe nogi do przodu:
· Pierwsza noga (pierwszy maluch wysuwa prawą nogę do przodu)
· Druga noga (drugi maluch wyciąga nogę do przodu)
· Trzecia noga (trzeci maluch wyciąga nogę do przodu)
itd. Kiedy utworzy się tunel pierwsze dziecko przechodzi nim na koniec i zabawa zaczyna się od nowa.


„KRASNOLUDKI”- utrwalenie liczebników porządkowych
Dzieci maszerują po kręgu lub naśladują to co dzieje się w piosence, po każdej zwrotce od wskazanego przez nauczyciela dziecka odliczają do siedmiu:

Pod czerwonym grzybkiem, przy krzaczku poziomek,
Mają krasnoludki swój malutki domek. Bis
· Pierwszy
· Drugi
· Trzeci
· Czwarty
· Piąty
· Szósty
· Siódmy


Domek choć malutki, zawsze jest czyściutki,
Sprzątają w nim co dzień małe krasnoludki. Bis

Jeden zmywa garnki, drugi ściera kurze,
Trzeci wielką miotłą zamiata podwórze. Bis

A gdy posprzątają, do stołu siadają,
i drewnianą łyżką kaszkę zajadają. Bis

Zawsze po obiedzie, lubią długo siedzieć,
Palą długie fajki i czytają bajki. Bis

UTRWALANIE POJĘĆ MATEMATYCZNYCH:

„GRUBY- CHUDY”
Na dźwięki niskie i wolne dzieci poruszają się jak grube niedźwiedzie,

„NISKI- WYSOKI”
Na dźwięki niskie i wolne dzieci poruszają się jak żółwie, na szybkie i wysokie galopują jak żyrafy

„DŁUGI- KRÓTKI”
1. Na całe nuty dzieci robią długie kroki, na ósemki króciutkie
2. Dzieci swobodnie poruszają się w rytm muzyki na hasło „długi”- formują węża, na hasło „Krótki” poruszają się pojedynczo lub dwójkami.
3. Krok poloneza, Długi, krótki, krótki”

PORÓWNYWANIE LICZEBNOŚCI, DŁUGOŚCI

„POCIĄGI”
Dzieci na hasło „Pociągi” (podajemy ilość- dwa, trzy, cztery) formują się i dojeżdżają do stacji na koniec zwrotki. W przerwie muzycznej porównujemy długość pociągów. Liczymy liczbę wagonów. Porównujemy o ile wagonów są dłuższe od siebie.

"SKACZĄCE KASZTANY"
Piosenkę można wykorzystać jako utrwalenie liczebników porządkowych, albo jako porównywanie liczebności zbiorów. Po każdej części piosenki te dzieci które chcą spadają na ziemię, a te które chcą udają, że zostają na drzewie. Dzieci przeliczają te które spadły i te które zostały. Porównują których jest więcej.

Gdy jesienny powiał wietrzyk,
Wtedy z drzewa skoczył pierwszy.
Ref. Brązowy kasztanek, hopla, hopla, bęc.
W kolczastym ubraniu, bęc, bęc, bęc. /x2
Za nim skoczył drugi, trzeci.
Patrzcie, czwarty jeszcze leci.
Ref. Brązowy kasztanek... /x2
Piąty kasztan skoczył w trawę.
W chowanego ma zabawę.
Ref. Brązowy kasztanek... /x2
Wiatr potrząsa mocno drzewem,
Zaraz spadnie i dla ciebie.
Ref. Brązowy kasztanek... /x2

TWORZENIE ZBIORÓW O OKREŚLONEJ LICZEBNOŚCI

„TAŃCZĄCA WIEWIÓRECZKA”
Podczas refrenu dzieci poruszają się swobodnie. Po czym wymieniają kogo i liczą ile zwierzątek spotkała wiewióreczka i dalej tańczą już w dwu- trzy-, cztero- i pięcioosobowych kółeczkach.
Ref.:
Wiewióreczka mała,
po lesie biegała,
hopsa sasa, hopsa sasa, po lesie biegała. (bis)
1.Spotkała jeżyka,
tańczyli walczyka,
· Dzieci liczą że wiewióreczka i jeżyk to para i tworzą dwuosobowe kółeczka

tańczyli walczyka, raz, dwa, trzy, raz. (bis)

Ref. Wiewióreczka mała....
2.Spotkała owieczkę,
tańczyli poleczkę,
· Dzieci liczą że wiewióreczka, jeżyk i owieczka to trzy i tworzą trzyosobowe kółeczka

raz i dwa i raz i dwa i tańczyli poleczkę. (bis)

Ref. Wiewióreczka mała....
3.Spotkała ślimaka,
tańczą kujawiaka,
· Dzieci liczą że wiewióreczka, jeżyk, owieczka i ślimak to cztery i tworzą czteroosobowe kółeczka

raz i dwa, raz i dwa, trzy, tańczą kujawiaka. (bis)

Ref. Wiewióreczka mała....
4.Spotkała szaraka,
tańczą krakowiaka,
· Dzieci liczą że wiewióreczka, jeżyk, owieczka, ślimaki szarak to pięć i tworzą pięcioosobowe kółeczka

dookoła polany, tańczą krakowiaka. (bis)

„OWCZARECZEK”
Utwór dzieli się na część szybką i wolną. W czasie szybkiej pierwszej części dzieci tańczą swobodnie. W czasie następnych w kilku osobowych kółeczkach. Ilość dzieci w kółeczku zależy od tego co w części wolnej powie lub pokaże nauczyciel.