Program wychowania ekologicznego: Człowiek jest częścią przyrody

„Człowiek jest częścią przyrody,
są na to niezbite dowody.
I jeśli ktoś myśli rozumnie,
temu część przyrody brzmi dumnie.”

ŚWIĘTY FRANCISZEK Z ASYŻU – PATRON EKOLOGÓW

DEKALOG EKOLOGICZNY:
1. Bądź człowiekiem wśród stworzeń, bratem między braćmi.
2. Traktuj wszystkie byty stworzone z miłością i czcią.
3. Tobie została powierzona Ziemia jak ogród: rządź nią z mądrością.
4. Troszcz się o człowieka, o zwierzę, o zioło, o wodę i powietrze, aby Ziemia nie została ich zupełnie pozbawiona.
5. Używaj rzeczy z umiarem, gdyż rozrzutność nie ma przyszłości.
6. Tobie jest dane zadanie odkrycia misterium posiłku: aby życie napełniało się życiem.
7. Przerwij węzeł przemocy, aby zrozumieć jakie są prawa istnienia.
8. Pamiętaj, że świat nie jest jedynie odbiciem twojego obrazu, lecz nosi w sobie wyobrażenie Boga Najwyższego.
9. Kiedy ścinasz drzewo zostaw choć jeden pęd aby jego życie nie zostało przerwane.
10. Stąpaj z szacunkiem po kamieniach, gdyż każda rzecz ma swoją wartość.

Człowiek o zarania swych dziejów żył wśród otaczającej go przyrody. Korzystał z jej darów, brał tylko tyle, ile było mu potrzebne do życia. Ekologią interesował się na sposób praktyczny. Wówczas każdy osobnik aby mógł przeżyć, musiał posiadać określony zasób wiedzy o siłach przyrody oraz o roślinach i zwierzętach, które go otaczały. Człowiek nauczył się używać ognia i różnych narzędzi w celu przekształcania przyrody. W obecnych czasach, bardziej niż kiedykolwiek dotąd człowiek musi mieć naukową wiedzę o przyrodzie i racjonalnym jej wykorzystaniu, aby mógł przerwać.
Zainteresowanie ekologią, a szczególnie edukacją ekologiczną wzrasta obecnie w dużym tempie. Najważniejszym, a zarazem centralnym ogniwem w Edukacji ekologicznej jest uczeń i cele kształcenia. Zadaniem kształcenia ekologicznego jest dokonywanie zmian w aktywności emocjonalnej, poznawczej i praktycznej ucznia, przy pełnym respektowaniu jego podmiotowości.
Istotny element w Edukacji ekologicznej stanowi nauczyciel. „Nauczyciel – wychowawca – to mistrz – przyjaciel dziecka, który mniej naucza a więcej dzieli się swoimi odczuciami. Jest uważany, skierowany na wychowanków, skupia ich uwagę, patrzy, doświadcza z nimi, a dopiero na końcu mówi”.
Nauczyciel realizujący program ekologiczny powinien być człowiekiem o wysokiej kulturze osobistej, powinien być pozytywnie nastawiony do środowiska, aktywnie uczestniczyć w pracach na rzecz jego ochrony, własna postawą powinien potwierdzać słuszność swojego działania.
Do zadań nauczyciela winno należeć:
- podnoszenie wiedzy ekologicznej za pomocą literatury, prasy i programów telewizyjnych,
- doskonalenie warsztatów pracy przez uczestniczenie w kursach nowości pedagogicznych (np. muzykoterapia, drama, pedagogika zabawy)
- nawiązanie współpracy z nauczycielami innych placówek szkolnych w celu wymiany doświadczeń,
- włączenie rodziców w realizację swojego programu ekologicznego.

Nauczyciel musi być człowiekiem wrażliwym na problemy ekologiczne, musi być obdarzony zdolnością dostrzegania ich w materiale nauczania, w treściach popularyzowanych przez środki masowego przekazu, a głównie we własnym otoczeniu.

1.1. Cele kształcenia i założenia programu
Głównym celem jest ukształtowanie u uczniów postawy człowieka, który jako najsilniejszy degradujący przyrodę czynnik, może i musi zatrzymywać lub odwrócić proces degradacji środowiska przyrodniczego, znać przyrodę i umieć korzystać z jej zasobów.

A oto cele szczegółowe:
1. Kształtowanie kultury ekologicznej.
2. Poznanie i rozumienie skutków działalności człowieka w przyrodzie.
3. Wyrabianie poczucia odpowiedzialności człowieka za fatalny stan naturalnego środowiska.
4. Zrozumienie pilnej potrzeby zmiany stosunku człowieka do Ziemi.
5. Kształtowanie umiejętności i zamiłowania do obserwacji przyrody.
6. Ukształtowanie postawy szacunku do wszystkich istot, także dla własnego życia i zdrowia.

Realizacja programu ma umożliwić osiągnięcie następujących wiadomości, umiejętności i postaw uczniów:
1. Osiągnięcia w zakresie wiedzy ekologicznej:
• Poznanie naturalnych i sztucznych elementów środowiska przyrodniczego oraz ich wzajemnych powiązań,
• Poznanie podstawowych sposobów i metod ochrony środowiska
• Poznanie niekorzystnych skutków integracji człowieka w środowisko przyrodnicze,
• Poznanie podstawowych związków i współzależności zachodzących pomiędzy środowiskiem a człowiekiem,
• Ukazywanie zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym pod wpływem gospodarczej działalności człowieka,
• Ukazywanie korzyści wynikających z racjonalnego i oszczędnego gospodarowania zasobami przyrody.

2. Kształcenie umiejętności uczniów:
• Przestrzeganie zasad ochrony środowiska
• Dostrzeganie znaczenia środowiska przyrodniczego w życiu człowieka
• Wykonywanie prostych działań na rzecz ochrony środowiska
• Dostrzeganie piękna przyrody i jej rola w regeneracji sił człowieka
• Rozpoznawanie roślin i zwierząt w najbliższym otoczeniu
• Prowadzenie ukierunkowanej obserwacji i prostych doświadczeń ekologicznych, dokonywaniu ich opisu i oceny
• Posługiwanie się lupą, mikroskopem
• Prowadzenie prac pielęgnacyjnych i hodowlanych
• Stosowanie zasad zdrowego żywienia
• Dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych zachodzących w środowisku przyrodniczym
• Samodzielne, poprawne wyciąganie i formułowanie wniosków dotyczących stanu środowiska i jego niekorzystnych przekształceń
• Prowadzenie analizy lub syntezy podanych faktów
• Stosowanie zdobytych wiadomości w wyjaśnianiu, interpretowaniu i wartościowaniu zjawisk zachodzących w przyrodzie
• Wykrywanie prawidłowości i praw rządzących w przyrodzie oraz przewidywanie skutków integracji człowieka

3. Kształtowanie postaw uczniów:
• Pobudzanie zaciekawienia i rozwijanie zainteresowań uczniów problematyką ekologiczną, zgodnie z ich oczekiwaniami, potrzebami i pragnieniami
• Uwrażliwienie na środowisko przyrodnicze, szacunek do niego, poczucie odpowiedzialności za stan środowiska,
• Kształtowanie wartości estetycznych poprzez wzbudzanie wrażliwości uczniów na piękno otaczającej przyrody
• Przekonanie, że ze środowiska należy korzystać tak, aby zachować je dla przyszłych pokoleń
• Kształtowanie świadomości ekologicznej, a zwłaszcza poglądów i przekonań zmierzających do poszerzania każdej formy życia
• Przekonanie o prawie człowieka do życia w czystym środowisku
• Pobudzanie do aktywnego działania na rzecz ochrony środowiska i przyrody
• Kształtowanie emocjonalnych więzi z przyrodą, osobiste zaangażowanie na rzecz ochrony przyrody
• Współodpowiedzialność za ochronę środowiska
• Propagowanie ekologicznego stylu życia opartego na zgodności z naturą i jej prawami
• Wyrabianie postaw proekologicznych (np. oszczędzanie wody, energii, zmniejszenie ilości odpadów itp.)

Bardzo dobrą formą realizacji tego programu będzie integracja międzyprzedmiotowa. Na realizację tego programu nie trzeba będzie dodatkowych godzin lekcyjnych. Koordynatorem działań będzie nauczyciel przyrody z którym ściśle współpracować będą: nauczyciele wychowawcy, świetlica szkolna, nauczyciele przedmiotów.

Przedstawiam wieloprzedmiotowy sposób realizacji programu.
Temat: Degradacja a ochrona środowiska
Informatyka:
- wykonywanie albumów roślin i ptaków chronionych

Matematyka:
- obliczenia oceniające natężenie ruchu samochodów na ulicy
- ocena zanieczyszczenia powietrza przez motoryzację

Sztuka:
- plakat „Ziemia planeta ludzi”
- nauka piosenki o tematyce ekologicznej

Godzina wychowawcza:
- nasz wkład w upiększanie środowiska
- badania ankietowe

Przyroda:
- prelekcja nt. segregacji odpadów
- badanie kropli wody z kanału
- program ochrony środowiska

Język polski:
- konkurs na wiersz o przyrodzie
- przyroda w literaturze
- las w utworach poetów

Matematyka:
- obliczenia oceniające natężenie ruchu samochodów na ulicy
- ocena zanieczyszczenia powietrza przez motoryzację

Działania dodatkowe wspomagające realizację programu:
1. Organizowanie i udział w akcjach:
- Sprzątanie Świata
- Światowy Dzień Ziemi
- Zbiórka karmy dla zwierząt leśnych
- Dokarmianie ptaków zimą
2. Gazetki w klasach i na korytarzu szkolnym o tematyce ekologicznej
3. Apele i konkursy
4. Filmy wideo w świetlicy szkolnej
5. Wystawy książek w bibliotece szkolnej

Jednoprzedmiotowy (monodyscyplinarny) sposób realizacji programu uwzględniający podejście holistyczne.
Temat: Zagrożenia cywilizacyjne i ochrona przed nimi.
Godzina wychowawcza:
- poznanie zagrożeń cywilizacyjnych
- klęski żywiołowe

Katecheza:
- analiza fragmentów Starego Testamentu dotycząca potopu

Przyroda:
- przyczyny i skutki zanieczyszczeń wody i powietrza
- kwaśne deszcze
- efekt cieplarniany
- dziura ozonowa

Sztuka:
- klęski żywiołowe w sztuce
- plakat nt.: „Eliminowanie zagrożeń cywilizacyjnych”

Historia i społeczeństwo:
- rola państwa w zwalczaniu i zapobieganiu zagrożeniom cywilizacyjnym
- solidarność społeczna w czasie klęsk żywiołowych

Technika:
- środki toksyczne i łatwopalne
- niewybuchy i niewypały
- zachowanie się w sytuacjach niebezpiecznych

Dodatkowo:
1. W świetlicy szkolnej filmy video na temat zagrożeń cywilizacyjnych:
a) „Kwaśne deszcze”
b) „Efekt cieplarniany”
c) „Niewypały i niewybuchy”
d) „Las pali się szybko”
2. Konkurs na plakat nt.: „Eliminowanie zagrożeń cywilizacyjnych”
3. Gazetka szkolna z 10 najładniejszych plakatów
4. Spotkanie z pracownikiem straży pożarnej.


Bibliografia:
1. Hull Z. „Świadomość ekologiczna” Aura 1984 nr 11
2. Umiński Miński. „Ekologia, środowisko, przyroda” WSiP, Warszawa 1996
3. Dymara B. „Dziecko w świecie przyrody”, Impuls, Kraków 2000
4. Realizacja ścieżek dydaktycznych w SP Szadek- praca zbiorowa zespołu (przewodnicząca zespołu Anna Pawlak)
5. Program wychowawczy SP Szadek