Jak przeciwdziałać agresji w środowisku szkolnym? - program działań

Świat początku XXI bywa określany światem zła. Fala agresji dotyka podstawowe i najważniejsze środowiska wychowawcze- rodzinę i szkołę.Postawy rodzicielskie mają zdecydowany wpływ na dyspozycje agresywne wśród uczniów.Szczególnie odrzucenie dziecka,chłód emocjonalny oraz nadopiekuńczość matek przyczyniają się do zahamowania rozwoju emocjonalnego oraz niewłaściwego reagowania w trudnych sytuacjach.Poziom agresji u dzieci ma związek z deprywacją potrzeb egzystencjonalnych, intelektualnych i emocjonalnych.
Obok rodziny ”szkoła jest główną agendą socjalizacji przez co zapewnia ciągłość wartości i norm kulturowych, a więc ciągłość społeczeństwa” A. Sawisz (1989)
Oprócz funkcji oficjalnych szkoła ma „drugie życie” ukryte pod warstwą wydarzeń, celów, wypowiedzi. Jest miejscem, w którym występuje coraz większa brutalizacja. Wiele mówi się i pisze o przypadkach przemocy w szkole,wymuszeniach o wzajemnej agresji uczniów i nauczycieli.Od wielu lat pracuję w szkole jako pedagog szkolny. W środowisku szkolnym często zdarzają się sytuacje, w których mam do czynienia ze sprawcami i ofiarami przemocy.
W związku z tym na bazie własnych osiągnięć, umiejętności i kompetencji zdobytych na studiach podyplomowych oraz w oparciu o przeprowadzone badania dotyczące agresywnego zachowania uczniów - częstotliwości i sposobu interweniowania nauczycieli, miejsc wzmożonej agresji, opracowałam program przeciwdziałania agresji w mojej szkole.
W tworzeniu działań korygujących wykorzystałam koncepcję D. Olweusa (1998) i H.Rylke (1999)
Oparcie się na wspomnianych wynikach programów było zasadne, gdyż rezultaty ich zastosowania zostały potwierdzone radykalnym spadkiem mobbingu i poprawą klimatu wychowawczego w szkołach. Celem ogólnym programu jest wyeliminowanie bądź ograniczenie bezpośredniej lub pośredniej agresji oraz zapobieganie jej powstawaniu.
Program jest realizowany głównie metodami aktywnymi, a odbiorcami jego są głównie uczniowie oraz nauczyciele i rodzice. Działania obejmują swym zasięgiem wszystkich,którzy w jakikolwiek sposób wpływają na dzieci.
W programie ujęłam zadania dla całej społeczności szkolnej,działania dla klasy, oraz środki zaradcze dla poszczególnych uczniów..
Zapraszam do zapoznania się ....

SZKOLNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA AGRESJI

CELE GŁÓWNE PROGRAMU:
1. Wyeliminowanie lub ograniczenie zachowań agresywnych w szkole.
2. Integrowanie społeczności szkolnej.
CELE OPERACYJNE:
1. Uczeń zna swoje prawa i obowiązki.
2. Uczeń ma wiedzę i umiejętności w zakresie komunikacji,rozwiązywania konfliktów, radzenia sobie z własną złością i agresją innych
3. Uczeń potrafi współpracować w grupie
4. Uczeń przestrzega reguł zgodnego życia w szkole
5. Uczeń konstruktywnie wykorzystuje swój czas wolny
6. Uczeń asertywnie rozwiązuje konflikty

MIERNIKI:
1. Ankieta dla uczniów
2. Ankieta dla nauczycieli
3. Ankieta dla rodziców

I. ZADANIE
Diagnoza szczegółowa rozmiaru agresji w szkole.
FORMY REALIZACJI
1.Opracowanie narzędzi diagnostycznych.
2.Przeprowadzenie ankiet.
3.Zaprojektowanie działań korygujących

II.ZADANIE
Zaznajomienie uczniów (przypomnienie) z prawami dziecka, ucznia zawartymi w:
Konwencji o Prawach Dziecka, Statucie Szkoły
FORMY REALIZACJI
1.Przeprowadzenie zajęć dotyczących praw dziecka, ucznia.
2.Apel nt. postanowień Konwencji o Prawach Dziecka.
3.Quiz „Tak,Nie.” nt.praw dziecka.
4.Prawa dziecka w rysunku, plakacie.
5.Ankieta.

III. ZADANIE
Opracowanie szkolnego kodeksu norm przeciwko agresji oraz sankcji w przypadku ich nie przestrzegania.
FORMY REALIZACJI
1.Opracowanie klasowych kodeksów norm (zasad) oraz sankcji.
2.Szkolny Kodeks Norm - ogólnoszkolne głosowanie – wybór najbardziej konstruktywnych propozycji.
3.Wdrożenie w życie szkolnego kodeksu zachowania się.
4.Wizualizacja kodeksu zachowania w klasach i na korytarzach szkolnych

IV. ZADANIE
Poszerzanie wiedzy i umiejętności uczniów w zakresie komunikacji, rozwiązywania konfliktów, radzenia sobie z własną złością i agresją innych.
FORMA REALIZACJI
1.Realizacja programów profilaktyczno-edukacyjnych
-„Spójrz inaczej”.”Agresja”
2.Prowadzenie zajęć nt. komunikacji werbalnej:
- ćwiczenie komunikatu „Ja”,
- stosowanie zwrotów grzecznościowych
3.Prowadzenie „ Szkolnej Akademii Dobrych Manier”
4.Promowanie pozytywnych zachowań- wybory „Mistrza dobrego zachowania”, wybory ” Klasy z uśmiechem”
5.Zajęcia rozwijające umiejętność radzenia sobie z własną złością, stresem:
" Trening złości",
"Jak radzić sobie ze stresem?"
6.Zajęcia dotyczące konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.
7.Kurs radzenia sobie z biciem.
8.Kurs radzenia sobie z przemocą innych.
9.Zajęcia indywidualne ze sprawcami i ofiarami przemocy.
10.Zajęcia socjoterapeutyczne

V.ZADANIE
Współpraca z Komisariatami Policji,Strażą Miejską, Sądem Rejonowym,Rejonowym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Bydgoszczy w zakresie bezpieczeństwa i przestrzegania praw dziecka.
FORMA REALIZACJI:
1.Akcja "Niebieska skrzynka"
2.Zajęcia edukacyjne nt bezpieczeństwa dziecka, odpowiedzialności karnej nieletnich
3.Konkurs "Bezpieczeństwo dziecka".
4.Środowiskowe ognisko- integracyjno- profilaktyczne "Bezpieczne pierwszaki"
5.Udział w środowiskowych festynach
6."Dni bez agresji w szkole"
7.Otwarcie na terenie szkoły PIK-u/ (Punktu Informacyjno- Konsultacyjnego- dyżury przedstawicieli różnych instytucji wspomagajacych szkołę)
8.Współtworzenie grupy wsparcia pedagogów z przedstawicielami Policji i Straży Miejskiej/ dzielnica/

VI.ZADANIE
Zwiększenie umiejętności oddziaływań profilaktycznych oraz poszerzenie kompetencji nauczycieli w zakresie agresji.
FORMY REALIZACJI
Praca warsztatowa z nauczycielami:
1.Opracowanie zasad reagowania na agresję (szkolny system interwencji),
- działania wobec sprawcy/kontrakty z: nauczycielem, wychowawcą, pedagogiem szkolnym, dyrektorem szkoły/
- działania wobec ofiary
2.Opracowanie procedur postępowania w trudnych sytacjach szkolnych
3.Warsztaty dla nauczycieli w ramach WDN np.:
" Trening złości"
"Jak rozwijać umiejętnosci społeczne u uczniów ?”
„Jak pracować z uczniem z ADHD?”
"Prawa człowieka zaczynają się od praw dziecka"

VII.ZADANIE:
Wyposażenie rodziców w odpowiednia wiedzę nt.agresji (źródeł i sposobów zapobiegania).
FORMY REALIZACJI:
1. Zajęcia psychoedukacyjne dla rodziców np.:
" Jak mówić, aby dzieci słuchały. Jak słuchać aby mówiły? "
"Źródła agresji i środki zaradcze".
" Dzieci też mają prawa"
" Jak radzić sobie z agresją u dzieci?"
" Trening złości"
2. Utworzenie grupy wsparcia dla rodziców "Razem Łatwiej"
3. „Akademia dla Rodziców”

VIII.ZADANIE:
Integrowanie społeczności szkolnej
FORMY REALIZACJI:
1.Spotkania integracyjne „Poznajmy się”.
2.Realizacja programu „Rekreacja rodzinna”
3.Wyjazdowe warsztaty integracyjne – uczniowie kl.I i klas IV
4.Biwak integracyjno- terapeutyczny "Zielony Parasol'
5.Klasowe wycieczki integracyjne.
6.Uroczystości klasowe i zajęcia sportowe.
7.Akcje profilaktyczno –integracyjne:
- Szkolny Dzień Integracji.
- Szkolny Dzień Uśmiechu-‘
- Kolorowy Tydzień

IX. ZADANIE:
Propagowanie zdrowych form aktywności obniżających poziom złości, agresji.
FORMY REALIZACJI:
1.Diagnoza dot. zainteresowań uczniów i sposobów spędzania czasu wolnego
2.Organizacja ciekawych form zajęć pozalekcyjnych wynikających z potrzeb/ zadbanie, aby każdy uczeń mógł znaleźć zajęcia dla siebie/
3.Organizacja przerw międzylekcyjnych
- "Wesołe przerwy z konkursami".
- Zabawy sportowo-rekreacyjne na sali gimnast.
- ćwiczenia relaksacyjne dla uczniów z ADHD i zaburzeniami emocji (metoda W. Sherborne)przy współpracy ze szkolnymi wolontariuszami

X. ZADANIE
Inspirowanie ekspresji teatralnej, plastycznej, literackiej nt.agresji – jej przyczyn i skutków, sposobów przeciwdziałania
FORMY REALIZACJI:
1.Zajęcia edukacyjne, psychoedukacyjne
2.Szkolne Dni bez Agresji pn. „ Z niebieskim misiem agresji mówimy” NIE”
(każda klasa prezentuje krótkie formy – co przerwa inna)
- formy teatralne
- pantomima
- wiersz „Agresji powiedz -Nie!”
- pokaz mody antyagresyjnej
- Szkolna poczta „ Dobre Słowo”
- okolicznościowa gazetka szkolna
- plakaty tematyczne (bardzo duże rozmiary)
- list do rodziców” Mamo !Tato! Podaruj mi swój czas”.
- rozgrywki sportowe pn.” Agresywne zachowanie zamieniamy na integracyjne granie"

XI.ZADANIE:
Wzbogacenie biblioteki w książki,filmy edukacyjne, publikacje,scenariusze zajęć nt.agresji.
FORMY REALIZACJI:
1.Zakup nowych interesujących pozycji.
2.Opracowanie bibliografii.
3.Zakup filmów tematycznych.
4.Zbiór scenariuszy zajęć opracowanych przez pedagoga, psychologa dotyczących przeciwdziałania agresji.

XII. ZADANIE:
Diagnoza końcowa ewaluacyjna
FORMY REALIZACJI:
1.Opracowanie i przeprowadzenie ankiety ewaluacyjnej.
2.Przedstawienie wyników Radzie Pedagogicznej, rodzicom i uczniom.
3.Wnioski do dalszej pracy.

Bibliografia
1.Olweus D.,Mobbning–fala przemocy w szkole.Jak ją powstrzymać? Warszawa 1998
2.Rylke H.,Pokolenie zmian, Warszawa, 1999 WsiP
3.Sawisz A.,Szkoła, a system społeczny W;Przemoc w szkole, Karkowska M., Kraków IMPULS (1989)
4.Bach- Olasik T.,Oddziaływanie telewizji na zachowania agresywne dzieci i młodzieży, Problemy Opiekuńczo- wychowawcze, 1993 nr.2
5.Grochulska J.,Reedukacja dzieci agresywnych, Warszawa1982, WSiP
6. Strzemieczny J.,Program zajęc terapeutycznych dla dzieci ze szkół podstawowych, Warszawa,1998,MEN