Aktywne metody pracy z dziećmi w przedszkolu. Innowacja pedagogiczna

Innowacja pedagogiczna

„ AKTYWNE METODY PRACY
Z DZIEĆMI W PRZEDSZKOLU

Spis treści

1. Wstęp
2. Cele główne i szczegółowe
3. Opis innowacji
4. Wybrane - aktywne metody pracy z dziećmi w świetle literatury
5. Spodziewane efekty wprowadzenia innowacji
6. Sposoby ewaluacji
7. Program zajęć z wykorzystaniem metod aktywizujących
8. Bibliografia
9. Załączniki
- wzory ankiet
- scenariusze zajęć realizowanych w ramach działalności innowacyjnej
- scenariusze zajęć dodatkowych


Osoba wdrażająca innowację:

Alicja Świgoń

Termin wprowadzenia i czas trwania innowacji:

Wrzesień 2014 r. – Czerwiec 2015r. /cały rok szkolny/

Miejsce realizacji :

Przedszkole, Bielsko-Biała

Zakres innowacji:

Grupa w której pracuje nauczyciel – czterolatki

Koszt innowacji :

We własnym zakresie

Cel główny: Rozwijanie aktywności poznawczej dzieci - wyzwalanie swobodnej, naturalnej ekspresji /uczenie przez przeżywanie i działanie/.
Wspomaganie wszechstronnego rozwoju osobowości dziecka, jego umiejętności oraz sprawności – we wszystkich sferach: fizycznej, intelektualnej, emocjonalnej, społecznej i moralnej. Podnoszenie samodzielności myślenia i działania, stawiania pytań i szukania na nie odpowiedzi. Metody aktywne sprzyjają lepszemu rozumieniu zadania, wypracowaniu własnych poglądów, uogólnień i wniosków, stają się impulsem do rozwoju indywidualnego.

Cele szczegółowe:

- prowokowanie do wykorzystania posiadanej wiedzy i własnych doświadczeń
- pobudzanie do samodzielnego, twórczego myślenia
- nabywanie umiejętności praktycznych
- rozwijanie umiejętności samodzielnego pokonywania trudności
- nauka poprawnego wypowiadania się z poszanowaniem godności rówieśników
- poszerzanie doświadczeń indywidualnych dzieci
- kształcenie ogólnej sprawności ruchowej, estetyki i płynności ruchów
- tworzenie przyjaznej, serdecznej atmosfery w grupie
- rozwijanie wielu cech osobowości, takich jak: pamięć, spostrzegawczość, wyobraźnia, samodzielność, dociekliwość, wytrwałość, kreatywność,
- przyswojenie bez trudu nowej wiedzy często w formie zabawy
- wdrażanie własnych pomysłów, planowanie i organizowanie własnego uczenia się, - komunikowanie się i wymiana poglądów na różne tematy
- rozwiązywanie problemów w sposób twórczy
- efektywne współdziałanie w zespole, podejmowanie działań twórczych
- integracja grupy
- kształtowanie świadomości ciała, doskonalenie orientacji przestrzennej
- rozwijanie poczucia rytmu i wrażliwości muzycznej
- redukowanie lęku
- ośmielenie dzieci, przyśpieszenie ich rozwoju na wielu płaszczyznach
- usuwanie u dzieci napięć emocjonalnych, zmęczenia
- pomaganie w uzyskiwaniu odprężenia psychicznego


Dodatkowym argumentem przemawiającym za potrzebą stosowania metod aktywizujących jest fakt, iż metody te angażują u dzieci w procesie wychowawczo–dydaktycznym jednocześnie wiele zmysłów, co potęguje efektywność uczenia się. Nie chodzi więc o to, aby uczeń zapamiętywał gotowe informacje i formuły - bowiem tak często wyglądają zajęcia z dziećmi – ale o to, aby dziecko zdobywało umiejętności wykorzystywania wiedzy i samodzielnego jej przetwarzania.


Wstęp


Wiek przedszkolny to okres wzmożonej aktywności poznawczej, wyrażającej się silną potrzebą intelektualnych wrażeń, dużym napięciem emocjonalnym, potrzebą działania jako narzędziem służącym poznawaniu otaczającej rzeczywistości. Priorytetowym zadaniem przedszkola w tym zakresie powinno być permanentne stwarzanie sytuacji, w których dziecko znalazłoby źródło zaspokojenia własnych potrzeb, rozbudzanie zainteresowań, motywacji, aktywności, aranżowanie sytuacji wyzwalających napięcie psychoruchowe dziecka i działanie w kierunku jego redukcji.
Jednym z zasadniczych elementów ułatwiających to zadanie jest działanie w oparciu o aktywne (nowatorskie) metody pracy. Chciałabym zaproponować wykorzystanie w codziennej praktyce pedagogicznej metod, które pomogą wyzwolić naturalną, swobodną i twórczą aktywność przedszkolaków. Aby wyzwolić w dzieciach swobodną ekspresję, należy zwrócić uwagę na różnorodność metod i form, jakie stosujemy podczas zajęć, dzięki temu praca z dziećmi stanie się ciekawsza i twórcza.

Wiek przedszkolny jest okresem bardzo istotnym dla dalszego rozwoju dziecka. Każdy przedszkolak posiada wrodzony potencjał, rozwija się według własnych możliwości i nie zawsze potrafi osiągnąć dojrzałość w danym wieku. Przyczyną mogą być częściowe lub całościowe opóźnienia funkcji poznawczych, ruchowych, emocjonalnych i intelektualnych. Przejawia się to strachem przed podjęciem zadań, lękiem w kontaktach z rówieśnikami, blokadą psychiczną przed wystąpieniem na tle grupy itp. . Specyfika pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym polega na ostrożnym doborze form i metod pracy z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb oraz dostosowanie ich do poziomu rozwoju dziecka, co pozwala dzieciom na pełne i aktywne uczestnictwo w życiu grupy. W pracy z dziećmi zauważyłam, że bardzo chętnie biorą one udział w zajęciach, którym towarzyszy ruch. Niektóre osoby mają jednak trudności w przyswajaniu wiedzy, dostosowaniu się do otoczenia, skupienia na dłużej uwagi, nierzadko sprawiają kłopoty wychowawcze. Bez wątpienia właściwie dobrane metody pracy mogą okazać się „kluczem” do rozwiązania wielu dziecięcych problemów.
Aktywność we wszystkich jej przejawach jest naturalnym elementem rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. Małe dziecko jest ciekawe świata, zadaje wiele pytań a także wyszukuje problemy i poszukuje rozwiązania ich. Stosowanie metod aktywizujących jest najskuteczniejszym sposobem kształtowania umiejętności kreatywnego rozwiązywania problemów a ponadto ułatwiają uczenie się i jednocześnie trwałe zapamiętywanie.

Opis innowacji

Metody aktywizujące to grupa metod nauczania, które charakteryzuje to, że w procesie kształcenia aktywność dzieci przewyższa aktywność nauczyciela. Stosowanie metod aktywizujących w procesie dydaktycznym sprzyja pogłębieniu zdobytej wiedzy, jej operatywności i trwałości. Dzieci muszą myśleć podczas wykonywania podjętych działań. Angażują się emocjonalnie; są aktywne w sferze percepcyjnej, ruchowej, werbalnej i emocjonalno- motywacyjnej. Wykorzystując metody aktywne, uczymy dzieci właściwych stosunków międzyludzkich, zrozumienia, tolerancji. W trakcie przeprowadzania zajęć z wykorzystaniem metod aktywnych należy pamiętać o kilku zasadach:
Nie wykluczamy nikogo z zabawy, dlatego, że czegoś nie wie lub nie potrafi.
Nie dzielimy dzieci na lepsze/ gorsze.
Jeżeli ktoś nie ma ochoty się bawić, nie zmuszamy go.
Nauczyciel także uczestniczy w zabawie.
Każdy ma prawo do popełniania błędów.
Praca metodami aktywizującymi determinuje odmienny charakter procesu dydaktycznego i to zarówno w dziedzinie organizacji oraz przebiegu zajęć, jak i w pojmowaniu roli nauczyciela i dziecka. Przedstawione w niniejszej pracy metody aktywizujące zapewniają dzieciom podmiotowość w procesie nauczania , stosowanie ich daje większą możliwość indywidualnych i twórczych działań zarówno jeśli chodzi o nauczyciela jak i o dziecko. Celem owych systemów jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka. Choć wybrane przeze mnie koncepcje opracowane są przez różnych pedagogów i powstały w różnych okresach sądzę, iż można zauważyć w nich pewne wspólne cechy tj.: wychowanie człowieka aktywnego , otwartego, twórczego, zdolnego do samorealizacji i ciągłego rozwoju. Szczególne miejsce we wszystkich wspomnianych metodach aktywizujących zajmuje twórcza aktywność dziecka, cechująca się wewnętrzną motywacją do działania, osobistym, pozytywnym stosunkiem do wykonywanych czynności, poczuciem subiektywnej nowości własnych odkryć.
Organizacja pracy polega na przygotowaniu przez nauczyciela odpowiednich materiałów pomocniczych oraz zaaranżowaniu i zapewnieniu dzieciom wystarczającej przestrzeni do działania. Skuteczność metod aktywizujących zależy przede wszystkim od nauczyciela. „Musi on być dobrze przygotowany do zajęć, przewidywać ewentualne trudności, zagwarantować wszystkim uczestnikom poszanowanie wytworów przez innych i właściwe zachowanie podczas ich prezentacji...” (I. Zarzycka, 2001). W dalszej części chciałbym przedstawić wybrane metody aktywizujące, które stały się inspiracją do podjęcia przeze mnie działalności innowacyjnej. Bogactwo i różnorodność tych systemów z pewnością bardzo korzystnie wpłynie na wszechstronny rozwój „moich” przedszkolaków, o czym mam nadzieję przekonać się osobiście.
Wybrane - aktywne metody pracy z dziećmi w świetle literatury.

Metoda opowieści ruchowej J. C. Thulin

Metoda ta polega na tym, że nauczyciel przez odpowiedni dobór tematu wymyślonego przez siebie opowiadania, działa na wyobraźnię dziecka, skłaniając je odtwarzania ruchem treści opowiadania, przedstawiania różnych sytuacji, zdarzeń, sposobów poruszania się zwierząt, itp. Opowiadanie musi opierać się na zasadach wszechstronności ruchu, stopniowania wysiłku i zmienności pracy mięśniowej. Można zaproponować następującą tematykę opowiadań: Wyjeżdżamy na wakacje, Zwiedzamy ZOO, Spacer po lesie itp. .

Metoda ruchu rozwijającego W. Sherborne

Metoda ruchu rozwijającego według Weroniki Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i związku z tym możliwości ruchowych. Dziecko zaczyna mieć zaufanie do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Czuje się ono w niej bezpiecznie, staje się aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze. Dzielenie przestrzeni z drugą osobą nie musi być zagrażające, może stać się źródłem współprzeżywania, nawiązania bliskiego kontaktu, opartego na zaufaniu i współpracy, daje możliwość poczucia wspólnoty i przeżycia szczęścia. Metoda tejże autorki, prezentuje ruch rozwijający jako metodę, szczególnie przydatną w pracy z dziećmi nadpobudliwymi, agresywnymi, lękliwymi oraz w przypadkach głębszych zaburzeń rozwojowych. Warunkiem prowadzenia zajęć jest zabawowa, radosna atmosfera, możliwość osiągania sukcesu w każdym ćwiczeniu i wspólna satysfakcja z pokonywania trudności.

Metoda gimnastyki twórczej (ekspresyjnej) R. Labana

Metoda ta, nazywana jest także metodą improwizacji ruchowej. Ważną rolę odgrywać tu będzie inwencja twórcza ćwiczących, ich pomysłowość, fantazja doświadczenie ruchowe. W metodzie tej posługujemy się różnymi formami ruchu, takimi jak: odkrywanie, naśladowanie, inscenizacja, pantomima, gimnastyka wykorzystująca ruch naturalny, ćwiczenia muzyczno-ruchowe, taniec opowieść ruchowa, itp. .Nauczyciel staje się współuczestnikiem i współpartnerem zabaw. Metoda ruchowa ekspresji twórczej daje możliwość rozwijania się w zakresie między innymi: wyczucia własnego ciała, wyczucia przestrzeni, wyczucia ciężaru ciała (siły), doskonaleniu płynności ruchu, w zakresie kształtowania umiejętności współdziałania z partnerem lub grupą.

Metoda według C. Orffa

Głównym elementem tej metody jest śpiew i gra na prostych instrumentach perkusyjnych. Pozwala na twórczą samodzielność dzieci, poszukiwanie różnych rozwiązań. Taka aktywność prowadzi do intensywnego rozbudzania wyobraźni i wrażliwości muzycznej. Twórca tej metody (C. Orff) wyszedł z założenia, iż ćwiczenie gimnastyczne należy rozwijać w ścisłej korelacji z kulturą rytmiczno muzyczną oraz kulturą słowa. Wprowadził przede wszystkim instrumenty perkusyjne o nieskomplikowanej technice gry, a dla starszych dzieci instrumenty strunowe i dęte. Głównym celem i zadaniem metody jest wyzwolenie u dzieci tendencji do swobodnej ekspresji i rozwijania inwencji twórczej poprzez powiązanie muzyki z ruchem i słowem. Zarówno muzyka jak i ruch, oraz żywe słowo przenikają się wzajemnie, przy czym w konkretnych ćwiczeniach dominuje zwykle jeden z wymienionych elementów

Gimnastyka rytmiczna A.i M. Kniessów

To rodzaj gimnastyki twórczej, utanecznionej, polegającej na poszukiwaniu coraz to nowych form ruchu sprzężonego z rytmem, muzyką. W metodzie tej eksponuje się naturalne formy ruchowe, z wyłączeniem baletu i technik sportowych, chociaż może być stosowana ich interpretacja w formach taneczno-rytmicznych. Stosowane są przy tym nietypowe przybory w większości przypadków zrobione własnoręcznie przez dzieci. Używane również jako instrumenty perkusyjne (bijak obustronny, łuski orzecha kokosowego, dzwoneczki, itp.). W tej metodzie ogranicza się do minimum mówienie w czasie zajęć. Rola nauczyciela polega na demonstracji ruchu i wzbogaceniem go muzyką, instrumentem perkusyjnym oraz przyborami. Główny tok zajęć polega na naśladownictwie ruchu prowadzącego, który nie tylko demonstruje ruch, ale jest również współćwiczącym, jest często osobą wiodącą, ale w miarę zaawansowania ruchowego grupy, pozostawia jej wiele swobody.

Metoda M. Ch. Knillów

Metoda ta podobnie jak metoda W. Sherborne może być kluczem do każdego dziecka, bez względu na jego możliwości i stan psychofizyczny. Jej zastosowanie możliwe jest zarówno w czasie terapii indywidualnej, jak i przy nawiązywaniu kontaktu z dzieckiem, rozbudzaniu sprawności oraz kształtowanie orientacji w schemacie ciała i rozwoju poczucia tożsamości. Dodatkowym plusem tej metody jest uzyskany przez wprowadzenie określonej muzyki, efekt orientacji w czasie oraz przewidywania kolejnych czynności.
Programy aktywności noszą tytuły: „Świadomość ciała”, „Kontakt i komunikacja”. Obecnie są one realizowane w 7 krajach. Są to programy aktywności przeznaczone do indywidualnej aktywności z dzieckiem, wzbogacone kasetami ze specjalnie skomponowaną muzyką, która towarzyszy wszystkim czynnościom.

Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz

Metoda „Bon Départ" znana w Polsce pod nazwą metody „dobrego startu" została opracowana we Francji. Przystosowano ją do prowadzenia zajęć, ćwiczeń i zabaw podczas przygotowania dziecka do nauki pisania. Oprócz tego znalazła szerokie zastosowanie w działaniach profilaktycznych w odniesieniu do dzieci o prawidłowym rozwoju psychosomatycznym, aktywizując ich rozwój, jak również w stosunku do dzieci z zaburzonym rozwojem usprawniając zaburzone funkcje. Metoda "dobrego startu" szczególnie aktywizuje i usprawnia czynności analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno - ruchowego. Kształci prawidłową lateralizację, orientację w przestrzeni i w schemacie ciała. Koordynuje więc czynności wzrokowo - słuchowo - ruchowe oraz usprawnia i harmonizuje wszystkie funkcje psychomotoryczne. Metoda ta ma wielostronne oddziaływanie i dlatego nosi nazwę metody psychomotorycznej.
W metodzie "dobrego startu" stosuje się trzy rodzaje ćwiczeń:
- ćwiczenia ruchowe,
- ćwiczenia ruchowo - słuchowe,
- ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe.
Przygotowaniem do właściwych ćwiczeń mogą być ćwiczenia o charakterze musztry, mające na celu orientację w schemacie ciała i w przestrzeni /zabawy orientacyjno - porządkowe/. Mogą zaczynać się i kończyć pląsami ruchowymi kształtującymi motorykę i percepcję słuchową dziecka oraz orientację w schemacie ciała /zabawy paluszkowe, tańce, masażyki/.

Metoda Kinezjologii Edukacyjnej Paula Deninsona

Kinezjologia edukacyjna, to praktyczny i dynamiczny system, który posługuje się prostymi ruchami ciała dla zintegrowania funkcji mózgu. Dużą atrakcją tej metody jest jej wyjątkowa łatwość i użyteczność. Specyficzne ruchy gimnastyki mózgu uaktywniają sieci neuronowe w całym mózgu, w obu półkulach równocześnie, pomagają budować podstawy potrzebne do zapewnienia sukcesu w uczeniu się w ciągu całego życia Kinezjologia Edukacyjna pomaga poprzez ćwiczenia, na poprawę wzroku, pamięci, rozumienia, koordynacji i podstawy. W skład tej metody wchodzą elementy: treningu wzroku, Dotyku dla Zdrowia, procesów emocjonalnych i specyficznych działań ruchowych.
Pedagogika zabawy

Pedagogika zabawy jest metodą, która stwarza możliwości dzieciom do działania w atmosferze akceptacji i zaufania. Celem pedagogiki zabawy jest dostarczenie prowadzącemu różnorodnych pomysłów, które umożliwią świadomą i kreatywną pracę z grupą. Aktywizowanie dzieci w procesie nauczania jest obecnie uznawane za najważniejszą zasadę nauczania i uczenia się. Głównymi celami pedagogiki zabawy są: harmonijny i wszechstronny rozwój dziecka, pomoc w odkrywaniu najlepszych cech dziecka.
Bajkoterapia

Głównym celem tej metody jest pokonywanie różnorodnych lęków u dziecka i wszelkich trudnych dla niego sytuacji; zwracamy uwagę na psychoedukacyjną, psychoterapeutyczną i relaksacyjną funkcję bajek.

Techniki parateatralne


Technika zmiany ról

Technika ta polega na tym, że rola jaką ma odegrać dziecko powinna mu umożliwić zdobywanie nowych doświadczeń. Na przykład: dziecku z objawami lęku w interakcjach społecznych, nieśmiałemu organizujemy zabawę, w której ono gra rolę nauczyciela, a nauczyciel przyjmuje na siebie rolę dziecka. Zawsze jednak rozpoczynamy od stworzenia takiej sytuacji zabawowej, w której tkwią warunki sprzyjające wyzwalaniu u dziecka niezależnego zachowania się.

Drama

W grupie pracującej metodą dramy dzieci uczą się współpracy, bycia ze sobą wzajemnej akceptacji, znika wstydliwość, a w jej miejsce pojawia się otwartość, szczerość, pewność siebie, umiejętność dzielenia się i pomaga sobie. Drama polega na zaangażowania się w fikcyjną sytuację, "wczucie się" w postać, rzecz, bycie nią i działanie jako ona. Nie chodzi tu o wyreżyserowane popisy aktorskie. W dramie każdy odnosi sukces, nie ma tu, bowiem nieważnych ról, nie jest to teatr, więc nie ma tu ról źle zagranych.

Pantomima

Połączenie ruchu, gestu, mimiki - właściwie każdą sytuację można wyrazić ruchem , dlatego pantomima jest bardzo przydatną metodą już w pracy z dziećmi młodszymi. Pozwala na ujawnianie swoich uczuć, emocji, stwarza sytuacje, w których wyobraźnia uaktywnia się jednocześnie u osoby prezentującej pantomimę w różnych sytuacjach, jak u odbiorcy.

Teatr palcowy

Teatr, w którym dziecko samodzielnie na palcach swojej ręki rysuje główki różnych postaci. Przedstawia różne sytuacje np. występujące w domu, na podwórku, w przedszkolu, także bajki lub wymyślane przez siebie opowiadania

Teatrzyk wyboru

Tu nauczyciel po uprzednim wspólnym z dziećmi ustaleniu tematu, wybiera jedno dziecko i określa jego rolę. Dziecko samo dobiera sobie aktorów(koleżanki/kolegów z grupy) i przydziela im role. Dzieci same dokonują podziału ról, a przebieg zabawy wypływa od nich samych, co bardzo integruje grupę, daje możliwość współpracy w zespole, poznawania siebie nawzajem.

Metoda twórczego myślenia J. Osborne - Burza mózgów

Metoda ta jest szczególnie polecana podczas rozwiązywania problemów. Wszyscy uczestnicy mają prawo zgłaszać swoje pomysły, pomysły te nie podlegają ocenie ( co jest bardzo istotne w pracy z dziećmi).Ważna jest duża ilość pomysłów, nie jest istotne, kto jest autorem pomysłów. Po zakończeniu zgłoszeń można przystąpić do oceny pomysłów pod kątem przydatności w pracy. Polecamy tę metodę codziennej pracy z dziećmi, która bardzo wpływa na integrację grupy.

Teatr skojarzeń

Nasuwa skojarzenia: Coś co jest przyjemne, coś co wyzwala spontaniczność, coś co daje radość. Repertuar zabaw zapewnia dobrowolność uczestnictwa, uwzględnia wszystkie poziomy komunikowania się, posługuje się różnorodnymi środkami wyrazu, uznaje niwelowanie lęku a wzmacnianie motywacji do wysiłku. Oznacza to, zabawę z doświadczaniem różnorodności własnych zmysłów, możliwości wyrażania i kontaktowania się: czucie ciała, ruch, granie ról, malowanie twarzy szminkami, śpiewanie na głosy, uczestniczenie w rozmowach itp.

Metoda malowania dziesięcioma palcami (FINGER - PAINTING)

Autorka zaobserwowała, że malowanie dziesięcioma palcami, ma wiele wspólnego z naturalną skłonnością do paćkania się w substancjach o konsystencji błota. Wykorzystanie tej skłonności okazało się przydatne w terapii. Walory tej metody to: pomoc w pokonywaniu lęków, uwalnianie się od zahamowań, wzmacnianie wiary we własne siły, pobudzanie ekspresji fantastycznej oraz wartości diagnostyczne. Malowanie palcami jest wykorzystywane do nadania swobody wzorcom ruchowym, do uzyskiwania płynności ruchów. Metoda wymaga tylko przygotowania farb o sześciu kolorach oraz papieru.

Bardzo ważne są także techniki relaksacyjne w pracy z dziećmi.

Technika relaksacji według Edmunda Jacobsona
Technika relaksacji w wersji dla dzieci polega na wykonywaniu przez nie celowych ruchów wymagających przeplatania dwóch stanów: napinania i rozluźniania mięśni w czasie zabawy i nazwano zabawą słabego i silnego. Schemat ćwiczeń obejmuje kolejno: ręce, nogi, mięśnie tułowia, szyi oraz twarzy. Można wprowadzić przy tym postacie z bajek, opowiadań itp.
Relaksacja oparta na treningu autogennym wg A.Polender

To metoda oddziaływania na własny organizm i życie psychiczne polegająca na wyzwalaniu w sobie reakcji odprężenia i koncentracji oraz stosowania autosugestii. Dzieci słuchając opowiadania nauczyciela np. o zmęczonym misiu, identyfikują się z nim naśladują go poddając się sugestii zawartej w słowach prowadzącego. Relaksacja powinna być prowadzona w pozycji leżącej, w pomieszczeniu odizolowanym od hałasu.

Wybrane metody twórcze, które będą stosowane w pracy z dzieckiem w ramach działalności innowacyjnej:

- metody parateatralne / drama, zabawy w teatr - odgrywanie scenek, gry mimiczne , zagadki ruchowe, etiudy pantomimiczne, teatr palcowy/
- metoda gimnastyki twórczej Rudolfa Labana
- metoda Carla Orffa
- metoda gimnastyki rytmicznej A. i M. Knissów
- twórcza ekspresja w plastyce /„finger painting” –malowanie 10 palcami do muzyki/
- metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne / zabawy w pozycji stojącej, siedzącej, leżącej, aktywność z chustą animacyjna, piłką itp. /
- elementy metody Kinezjologii Edukacyjnej Paula Deninsona
- techniki relaksacyjne według E. Jacobson A. Schultz / wszelakiego rodzaju masaże , ćwiczenia oddechowe , muzyka relaksacyjna itp./
- Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz


Oczywiście, to tylko kilka z metod twórczych, które będę stosowała w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym. Podczas zabaw i zajęć z wykorzystaniem tego typu metod bardzo ważne jest zaangażowanie obu stron. Im ciekawsza i zaskakująca dla dzieci zabawa, tym efekt większy. Pomysłowość i wyobraźnia dzieci w tym wieku jest tak duża, że niejednokrotnie dorosły nie jest w stanie przewidzieć efektu końcowego proponowanych przez siebie działań. Organizując zabawy w domu rodzic może wykorzystać przedmioty które go otaczają. Wystarczy zaproponować dziecku wykonanie np. robota z opakowań po sokach, serkach, butach, aby przekonać się jaką wyobraźnia i kreatywnością wykażą się ich dzieci. Dzieci w wieku przedszkolnym bez trudu znajdują nowe zastosowanie dla rzeczy z najbliższego otoczenia.
W związku z powyższym, mam nadzieję, że podejmując działalność innowacyjną w roku szkolnym 2014/2015 w grupie 4 latków, (z wykorzystaniem elementów w/w metod aktywnych), uda mi się zaprosić wszystkie dzieci do wspólnej, wspaniałej zabawy, która dostarczy każdemu uczestnikowi wielu ciekawych wrażeń.

Spodziewane efekty wprowadzenia innowacji

- przyjazne nastawienie do uczenia się oraz podejmowania wysiłku intelektualnego
- wzbogacenie wiedzy o otaczającej rzeczywistości
- aktywny udział w zajęciach i zabawach
- zgodne współdziałanie z partnerem
- dziecko staje się twórcze, pomysłowe, kreatywne, cierpliwe, konsekwentne w działaniu, podejmuje się różnorodnych aktywności zgodnie z własnymi potrzebami i zainteresowaniami
- dziecko współpracuje: potrafi z innymi podejmować się realizacji zadań, przestrzega ustalonych zasad i norm współżycia w grupie
- nawiązywanie poprawnych kontaktów z rówieśnikami /innymi ludźmi/
- dziecko potrafi wyrażać swoje myśli i potrzeby, umiejętnie kieruje własnymi emocjami
- dziecko doskonali się: wykazuje się samodzielnością, samooceną, samokontrolą w zakresie doskonalenia i modyfikowania swojego nastawienia do siebie i innych
- większa świadomość własnego ciała, /ograniczeń i możliwości/
- wzrost pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa
- uruchamianie procesów myślowych oraz emocji
- czynnościowe poznawanie otaczającej rzeczywistości
- mobilizacja nauczyciela i ucznia do twórczych rozwiązań,
- prawidłowa i skuteczna komunikacji interpersonalna
- postawa otwartości i tolerancji
- umiejętność interpretowania i oceniania własnych działań
- zastępowanie rywalizacji współdziałaniem
- poprawa nastroju, wzrost energii /nauka wydaje się być zabawą/
- wzrost dyscypliny, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas zabaw i zajęć
- umiejętność pokonywania trudności, niezrażanie się niepowodzeniami
Należy podkreślić, że metody aktywizujące wpływają na podniesienie sprawności intelektualnych dzieci, wyzwalają u uczniów aktywność, pomysłowość i inwencję twórczą, uczą wzajemnej współpracy, komunikowania się, podejmowania nowych wyzwań i odpowiedzialności za wynik własnej pracy i pracy grupy.
Korzyści wynikające ze stosowania aktywizujących metod nauczania są tak wielkie, że metody te powinny stanowić podstawę w procesie kształcenia i wychowania.

Sposoby ewaluacji
Ewaluacja wykaże, że stosowanie metod aktywizujących w procesie edukacyjnym pomaga nie tylko dzieciom, lecz także ułatwia pracę nauczycielowi, który odkrywa nowe możliwości pedagogiczne. Z kolii dzieci stają się bardziej twórcze, samodzielne, rozwijają własne strategie uczenia się, wyzwalają w sobie autentyczną motywację i ciekawość świata. Główna zaleta metod aktywizujących polega na doskonaleniu umiejętności przydatnych nie tylko podczas zajęć, ale również w codziennym życiu.

Wybrane narzędzia ewaluacji :
• ankieta dla nauczycieli
• ankieta dla rodziców
• rozmowy z dziećmi
• wystawa prac dzieci
• obserwacja dzieci

ANKIETA DLA RODZICÓW

1. Czy Pana/Pani zdaniem dziecko chętnie chodzi do przedszkola? Od czego to zależy?
tak nie
Od czego to zależy:
- miłej atmosfery,
- kolegów i koleżanek,
- rodzaju zajęć w przedszkolu,
- wychowawcy,
- zabaw organizowanych w przedszkolu,

2. Czy dziecko opowiada o pobycie w przedszkolu?
tak czasami nie

3. Czy dziecko okazuje zadowolenie z pobytu w przedszkolu?
tak nie

4. Jeżeli tak, to w jaki sposób Pana/Pani dziecko po powrocie do domu okazuje zadowolenie z zajęć, w których uczestniczyło w przedszkolu?
- opowiada o nich z entuzjazmem,
- chce się bawić,
- opowiada i prezentuje to, czego się nauczyło;
- śpiewa piosenki,
- powtarza te same zajęcia w domu;
- zapamiętuje dużo informacji, a potem sprawdza czy rodzice wiedzą o tym;
- wprowadza do swojej zabawy elementy zabaw przedszkolnych;

5. Których zajęć najczęściej to dotyczy?

- zabawy przy muzyce
- zabawy edukacyjne
- zajęcia plastyczne
- zabawy ruchowe
- matematyka
- nauka wierszyków

6. W jaki sposób dziecko tłumaczy zadowolenie z zajęć?
- opowiada z entuzjazmem,
- chwali się, że coś potrafi,
- powtarza poznane słówka, piosenki,
- rysuje, maluje, lepi,
- powtarza wierszyki,
- nie może doczekać się następnego dnia,
- nie tłumaczy
7. Czy dziecko okazuje niezadowolenie z pobytu w przedszkolu?
tak nie
8. W jaki sposób dziecko okazuje niezadowolenie z pobytu w przedszkolu ?
........................................

9. W których zajęciach dziecko niechętnie uczestniczy i dlaczego?
- zajęcia muzyczne
- zajęcia plastyczne
- zajęcia ruchowe
- zajęcia matematyczne
- nauka wierszyków
- zabawy edukacyjne
- inne?

10. Jakie zabawy dziecko najczęściej proponuje w domu?
- taniec, śpiew
- pisanie, rebusy, puzzle,
- malowanie, rysowanie
- zabawa w lekarza, nauczyciela, rodzinę
- przyjęcia dla lalek
- w chowanego
- budowanie z klocków
- gry planszowe
- zabawa „Na dywanie siedzi jeż”
- zabawa w sklep

11. Czy obserwuje Pan/Pani u dziecka nowe pomysły na zabawę w domu?
tak nie
12. Które czynności samoobsługowe potrafi wykonywać Pana/Pani dziecko?
• samodzielnie ubierać się i rozbierać
• poprawnie trzymać łyżkę i widelec
• myć ręce, twarz
13. Czy zauważa Pan/Pani przyrost umiejętności samoobsługowych u dziecka?
tak nie
14. Z jakimi czynnościami samoobsługowymi Pana/Pani dziecko ma najwięcej problemów?
- przewracanie ubrań,
- dbanie o higienę osobistą,
- zakładanie obuwia,
- samodzielne, kulturalne spożywanie posiłków
- rozbieranie i ubieranie się,
- ubieranie skarpetek

ANKIETA DLA RODZICÓW DZIECI


1. Czy dziecko potrafi skupić się na jednej czynności?
TAK NIE

2. Czy dziecko radzi sobie w trudnych dla niego sytuacjach?
TAK NIE

3. Czy dziecko potrafi zorganizować sobie zabawę?
TAK NIE

4. Czy dziecko przestrzega polecenia i wypełnia obowiązki?
TAK NIE

5. Czy dziecko pamięta o różnych codziennych sprawach?
TAK NIE

6. Czy dziecko chętnie uczęszcza do przedszkola?
TAK NIE

7. Czy dziecko opowiada o ulubionych formach aktywności podjętych w przedszkolu?
TAK NIE

8. Czy wystąpił u dziecka ogólny wzrost umiejętności np. samoobsługowych ?
TAK NIE

ANKIETA DLA NAUCZYCIELI

„WYKORZYSTANIE METOD AKTYWIZUJĄCYCH W PRACY Z DZIEĆMI”.

1. Jakimi metodami najczęściej prowadzi Pani/Pan zajęcia?
A – Podające (słowne)
B - Pokaz i demonstracja
C - Pytania i odpowiedzi
D – Metody aktywizujące ( np. drama, „burza mózgów”, opowieści ruchowe, metoda P. Deninsona, W. Sherborne, R. Labana, C. Orff itp.)

2. W jaki sposób przygotowuje się Pani/Pan do zajęć?
A – Przygotowuję szczegółowy scenariusz zajęć
B - Przygotowuję się tylko do niektórych zajęć , jeśli czas mi na to pozwala
C – Nie muszę się przygotowywać się do zajęć
E – Inaczej niż wymienione sposoby........................................

3. Jakie pomoce wykorzystuje Pani/ Pan na swoich zajęciach?
A – Pomoce dydaktyczne do pokazu i demonstracji
B – Pomoce audiowizualne
C – Książki dydaktyczne, karty pracy
D – Pomoce dydaktyczne do ćwiczeń.
F – Plansze i obrazki.
G – Inne ?

4. Jakich pomocy brakuje Pani/ Panu do prowadzenia zajęć ?
........................................

5. Czy ma Pani/ Pan wypracowane metody pracy z dzieckiem zdolnym?
A – Tak
B – Nie

6. W jaki sposób pracuje Pani/Pan z dzieckiem zdolnym?
A – Różnicując zadania.
B – Stosując zróżnicowane wymagania.
C – Stosując indywidualną pomoc w rozwiązywaniu problemów.
D – Stosując gry dydaktyczne.
E – W inny sposób.

7. Czy wypracowała Pani/ Pan metody pracy z dzieckiem mającym trudności w nauce?
A – Tak
B – Nie

8. W jaki sposób pracuje Pani/Pan z dzieckiem mającym trudności w nauce?
A – Różnicując zadania.
B – Stosując zróżnicowane wymagania.
C – Stosując indywidualną pomoc w rozwiązywaniu problemów.
D – Stosując gry dydaktyczne.
E – W inny sposób.

9. Jak ocenia Pani/Pan aktywność dzieci na zajęciach?
A – Większość uczniów jest aktywna.
B – Część uczniów jest aktywna.
C – Tylko jednostki są aktywne.
D – Uczniowie nie są aktywni.

10. Jak ocenia Pani/Pan efektywność wykorzystania czasu na zajęciach ?
A – Czas jest bardzo efektywnie wykorzystywany.
B – Czas jest efektywnie wykorzystywany.
C – Tracąc czas na czynności zbędne, pozostały staram się wykorzystywać efektywnie.
D – Tracę czas na czynności zbędne.
E – Dużo czasu racę na czynności zbędne.

ANKIETA DLA NAUCZYCIELI PRZEDSZKOLA

„WYKORZYSTANIE METOD AKTYWIZUJĄCYCH W PRACY Z DZIEĆMI”.

1. Czy stosuje Pani w czasie zajęć z dziećmi wszystkie grupy metod nauczania- słowne, oglądowe, problemowe, aktywizujące? * (zaznacz wybraną odpowiedź)
Tak
Nie
2. Od czego Pani zdaniem zależy dobór metod nauczania? *
Wieku dzieci
Tematu zajęć
Dostępnych pomocy dydaktycznych
Czasu przeznaczonego na zrealizowanie tematu
Inwencji nauczyciela
3. Które Pani zdaniem grupy metod najbardziej służą zapamiętywaniu przez dzieci zdobytych informacji? *
słowne
oglądowe
problemowe
aktywizujące
4. Jakie metody wykorzystuje Pani najczęściej podczas zajęć? *
........................................
5. Czy stosuje Pani podczas zajęć metody aktywizujące? *
tak, bardzo często
tak, czasami
bardzo rzadko
nie, nigdy
6. Jak często stosuje Pani na zajęciach metody aktywizujące? *
zawsze
staram się stosować je prawie na każdych zajęciach
często
czasami
nigdy
7. Które spośród metod aktywizujących stosuje Pani na zajęciach? *
Metody twórczego myślenia / „ burza mózgów”/
Metoda Ruchu Rozwijającego
Metoda C. Orffa
Metody parateatralne / teatr palcowy, teatr skojarzeń, pantomima, drama /
Metoda R. Labana, P. Deninsona, A.M.Kniessów
Metoda opowieści ruchowej
Bajkoterapia
Techniki relaksacyjne wg. E. Jacobsona, A. Polender
Pedagogika zabawy KLANZA
Inne ........................................
Nie stosuję metod aktywizujących
8 .Czy Pani zdaniem metody aktywizujące sprzyjają zapamiętywaniu przez dzieci zdobytych informacji? *
Tak
Nie
9. Czy zajęcia, podczas których wykorzystuje Pani metody tradycyjne (słowne, oglądowe, problemowe) pomagają dzieciom lepiej poznać i zrozumieć temat zajęć? *
Tak
Nie

10. Czy zajęcia, podczas których stosuje Pani metody aktywizujące pomagają dzieciom lepiej poznać i zrozumieć temat zajęć? ? *
Tak
Nie
11. Czy zajęcia, podczas których stosuje Pani metody aktywizujące pozwalają na odkrycie nowych zainteresowań i zdolności dzieci? *
Tak
Nie

12. Czy uważa Pani, że dysponuje wystarczającym poziomem wiedzy n/t. metod aktywizujących w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym? *
Tak
Nie
13. Jeśli nie, to co jest tego powodem?*

........................................
14. W jaki sposób chciałaby Pani pogłębić swoja wiedzę w tym zakresie?

........................................
15. Kiedy ostatnio uczestniczyła Pani w szkoleniu n/t. wykorzystania metod twórczych w pracy z dziećmi?*

........................................

16. Czy zdecydowałaby się Pani na udział w szkoleniu z wykorzystaniem metod aktywizujących w pracy przedszkolnej?*
Tak
Nie


ANIETA DLA NAUCZYCIELI PRZEDSZKOLA

„WYKORZYSTANIE METOD AKTYWIZUJĄCYCH W PRACY Z DZIEĆMI”

1. Kiedy zetknęła się Pani z metodami i technikami aktywizującymi? *
na studiach
na kursach i szkoleniach
w literaturze metodycznej
inne ........................................
2. Czy w swojej pracy stosuje Pani metody aktywizujące? *
tak
nie
3. Czy uważa Pani że stosowanie metod aktywizujących przynosi pozytywne efekty dydaktyczne w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym? *
tak
nie
nie mam zdania
4. Jakie metody i techniki aktywizujące są najczęściej wykorzystywane przez Panią w pracy z dziećmi? *

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
Metoda C. Orffa
Metody parateatralne / drama, teatr palcowy, pantomima, teatr skojarzeń itp. /
Metoda R. Labana, P. Deninsona, A.M.Kniessów
Metoda opowieści ruchowej
Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz
Techniki relaksacyjne wg E. Jacobson, A. Polender, A. Schultz
Pedagogika zabawy KLANZA
Metody twórczego myślenia /”burza mózgów/
Inne ........................................
nie stosuję metod aktywizujących


5. Czy metody i techniki aktywizujące mają lepszy wpływ na osiągnięcia edukacyjne dzieci? *
tak
nie
czasami
trudno powiedzieć
6. Czy postawa nauczyciela ma wpływ na zainteresowanie dzieci metodami aktywizującymi? *
tak
nie
7. Czy zdarzyło się Pani jakieś niepowodzenie dydaktyczne podczas stosowania metod i technik aktywizujących? *
tak
nie
8. Jakie są zdaniem Pani największe trudności związane ze stosowaniem metod aktywizujących? *
czas
brak miejsca
brak pomocy dydaktycznych
dezorganizacja zajęć
liczebność grupy
brak zdyscyplinowania
inne........................................
9. Czy istnieją techniki sprawiające dzieciom trudności ? *
tak
nie
czasami
trudno powiedzieć
10. Czy dzieci podczas zajęć chętnie pracują przy pomocy metod i technik aktywizujących? *
tak
nie
czasami
trudno powiedzieć
12. Czy według Pani warto stosować metody aktywizujące? *

........................................
13. Która ze stosowanych metod i technik jest najbardziej efektywna? *

........................................
14. Jakie są najważniejsze walory metod aktywizujących? *

........................................
15. Co zyskuje nauczyciel pracując w oparciu o te metody? *

........................................
16. Czy uważa Pani, że dysponuje wystarczającym poziomem wiedzy n/t. metod aktywizujących w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym? *
tak
nie
17. Jeśli nie, to co jest tego powodem?*

........................................
18. W jaki sposób chciałaby Pani pogłębić swoją wiedzę w tym zakresie?

........................................
19. Kiedy ostatnio uczestniczyła Pani w szkoleniu n/t. wykorzystania metod twórczych w pracy z dziećmi?*

........................................

20. Czy zdecydowałaby się Pani na udział w szkoleniu z wykorzystaniem metod aktywizujących w pracy przedszkolnej?*
tak
nie



PRZYKŁADY METODYCZNYCH ROZWIĄZAŃ PROGRAMOWYCH

SCENARIUSZ ZAJĘĆ Z WYKORZYSTANIEM METOD AKTYWIZUJĄCYCH

TEMAT ZAJĘCIA „ NA ŁĄCE I W STAWIE”

METODY: „ Burza mózgów”, „ Skojarzenia”, Symulacje, twórcza wizualizacja

CELE OGÓLNE:
- kształtowanie postaw kreatywnych,
- rozwijanie umiejętności dokonywania skojarzeń nawet
odległych,
- pobudzenie procesów myślowych: uwaga, pamięć,
- kształtowanie umiejętności wypowiadania się,
- pobudzenie obu półkul mózgowych,
- kształtowanie umiejętności współdziałania w zespole.

CELE OPERACYJNE
* dziecko potrafi wypowiadać się i zachować w sposób
kreatywny,
* - rozwiązuje problemy ( zagadki słowne)
*- trafnie analizuje wysłuchany tekst,
*- potrafi kojarzyć,
* naśladuje otaczający świat przyrody,
* sprawnie wykonuje polecenia nauczycielki,
* wykonuje żabkę wg wzoru- nakleja oczy, nogi, łączy głowę
z korpusem,
* potrafi dokonać oceny postępowania bohaterów wiersza,
* doskonali własne umiejętności w toku działania.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
* sylwety do wiersza: dwie żabki i bocian
* przedmioty do „czarodziejskiego pudła pani Wiosny” w kolorze zielonym i czerwonym( może to być ogórek, świeczka, kiwi, jabłko, czerwony kwiatek z filcu, kredka, lub inne)
*magnetofon, płyta z muzyką relaksacyjną (wybór muzyki do zajęć zależy od nauczyciela, mogą to być odgłosy przyrody np. ptaki, szum wiatru, czy rwący strumyk)
* plastelina, elementy z zielonego kartonu do wykonania żabek, farby, folia, pędzle ( materiał plastyczny)

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Wprowadzenie:
- Powitanie dzieci: Witam wszystkie dzieci, które mają ubranko w kolorze......
- które czekają na niespodzianki,.....
Dzieci stają w kręgu, kiedy usłyszą słowa które ich dotyczą machają ręką.
2. „ Burza mózgów”
Pani Wiosna przybyła do nas, trzymając w ręku wielki pędzel. Jak myślicie, co pomalowała wiosna? Dzieci podają swoje propozycje wykorzystania pędzla przez panią Wiosnę.
3. „ Skojarzenia” Czarodziejskie pudło Wiosny:
Przyniosłam do przedszkola pudło Pani Wiosny, zaraz zobaczymy co w tym pudle jest.
Prezentacja przedmiotów.
Określanie, co jest wspólną cechą przedmiotów ?( kolor zielony, kolor czerwony)
Dzieci nazywają przedmioty, określają ich kształt, przeznaczenie, smak
( poznanie zmysłami.)
W pudełku są ogórek, świeczka zapachowa w kolorze zielonym, kredka, kiwi, cukierek, pomidorek, jabłuszko, kwiatek z filcu.
4. Rozwiązanie zagadek słownych:
„ Jakie zwierzę na łące być może, w takim kolorze?- pokaz kartonika koloru zielonego
„ Kto w czerwonych rajstopach chodzi ,za żabką po wodzie brodzi”? Dzieci rozwiązują problem; podają hasło zagadki: żabka, bocian.
5. Słuchanie wierszyka „ Kłótnia żabek”- B. Zielińskiej ( treść umieszczona poniżej) ilustracja tekstu przygotowanymi sylwetami ( teatrzyk sylwet) Próby odpowiedzi na pytanie o co kłóciły się żabki, i czy ładnie się zachowały- kształtowanie właściwych postaw, uczenie się oceny postępowania innych.
6. Zabawa ruchowa” Boćki i żabki”- z wyk. emblematów oraz instrumentów perkusyjnych. Uruchomienie dużych grup mięśniowych. Dzieci zmieniają swe role po usłyszeniu sygnału dźwiękowego- kołatka- bocian, dzieci- boćki klekoczą. Na sygnał żabki skaczą po łące, kumkają. Gdy pojawi się sygnał klekotki boćki udają się na polowanie na żabki, żabki uciekają do stawu.
7. Twórcza wizualizacja:
Zapraszam was na bajkową wycieczkę nad łąkę i staw. Połóżcie się na dywanie i zamknijcie oczy. Jesteśmy na wiosennej łące, pełno tu kolorowych kwiatów, barwnych motyli. Czy słyszycie cichy szum wiatru, brzęczenie pszczoły i śpiew ptaków. Tę ciszę przerywa chlupot wody, do której wskakują żabki uciekające przed bocianem. Wyobraźcie sobie, że jesteście mieszkańcami łąki lub stawu. Wstańcie i spróbujcie pokazać ruchem jakim zwierzątkiem jesteście Dzieci leżą, wsłuchują się w słowa nauczycielki, odpoczywają. (wykorzystanie muzyki z odgłosami wiosennej łąki) .
Dzieci naśladują ruchem wybranego mieszkańca łąki.
8. Improwizacja - zabawa z tekstem: wiersz pt. „ Dwie malutkie żabki”
Dwie malutkie żabki,
Grały sobie w łapki.
Jedną łapką klap, klap, klap.
Drugą łapką klap, klap, klap,
Potem dwiema klap......
A ty boćku nas nie łap”
W czasie zabawy uruchamiamy obie półkule, wprowadzamy wesoły nastrój.
- dzieci kreślą ósemki w powietrzu,
- uderzenie dłonią o kolana,
- grożenie paluszkiem.
Można wykorzystać wiersz do zabawy w kole. Dzieci siadają do siebie plecami i w trakcie recytacji piszą sobie po plecach ( kreślą koła, ósemki, pukają w plecy, itp.)
9. Ekspresją plastyczna - zaproszenie dzieci do wykonania żabki przy stole. Pozostałe dzieci mogą zamienić się w malarzy i swobodnie malować /staw/ na dużym arkuszu papieru umieszczonym na folii malarskiej. Dzieci, wykonują żabki, które wykorzystają do zabaw w improwizacje słowne, podczas kolejnych dni aktywności.
Zajęcie kończą czynności porządkowe do których angażujemy dzieci. Wykonane żabki umieszczamy w kąciku przyrody tworząc mini staw i łąkę.


Teksty do zajęcia:
„ Kłótnia żabek”- autor: Barbara Zielińska
Kłóciły się żabki z rana,
Która lepiej jest ubrana:
- Ja mam suknię śliczną, nową
- A ja za to kolorową.
- Ja rajstopy mam we wzorek,
- A Ja z trawy mam pierścionek.
Przyszedł bocian niespodzianie:
- Kle, kle Miłe panie zaraz zjem was na śniadanie.
Każda z was mi się podoba,
Każda śliczna, kolorowa,
Inne danie niech się schowa.
No i hyc! Z żabek już nie było nic!

SCENARIUSZ ZAJĘĆ PROWADZONYCH METODĄ RUDOLFA LABANA I CARLA ORFFA.

TEMAT ZAJĘCIA: „BAWIMY SIĘ WESOŁO” – ZESTAW ĆWICZEŃ I ZABAW.
CELE OGÓLNE:
doskonalenie umiejętności łączenia ruchu z muzyką – akcentowanie początku taktu,
doskonalenie zwinności ciała,
inspirowanie do twórczej inwencji ruchowej.

CELE OPERACYJNE:
Dziecko potrafi:
akcentować początek taktu,
rozróżnić tonację mollową i durową,
naśladować ruchem usłyszaną melodię, ruch nakręcanej zabawki.

METODY:
czynne – zadań stawianych dzieciom do wykonania, kierowania własną aktywnością dziecka,
słowne – objaśnienia
metody twórcze – R. Labana, K. Orffa

MIEJSCE ZABAW: sala przedszkolna

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: laski, szarfy w różnych kolorach, magnetofon z nagraniami CD, instrumenty perkusyjne.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Ćwiczenia orientacyjno – porządkowe i rytmizujące : marsz po sali w rytmie 4/4 i ¾. Mocną część taktu dzieci zaznaczają dowolnym ruchem laski.
2. Bieg i podskoki – zabawa „Kałuże”. dzieci biegają swobodnie w rytm bębenka, między rozłożonymi laskami „kałużami”, na sygnał słowny przeskakują w różny sposób.
3. Ćwiczenia naśladowcze - /bez muzyki/ naśladowanie ruchów nakręconych zabawek: bąka, pajaca (różne pozycje).
4. Improwizacja ruchowa „Co można zrobić z tym przyborem?”
Dowolna zabawa szarfą w różnych pozycjach. Dzieci wykonują ćwiczenia pojedynczo i w zespołach.
5. Ćwiczenia w rozróżnianiu tonacji dur i moll.
Na usłyszaną melodię w tonacji durowej dzieci śpiewają i wyrażają w różny sposób radość.
Na usłyszaną melodię w tonacji mollowej dzieci śpiewają „ jak smutno” i wyrażają smutek całym ciałem.
6. Ćwiczenia zwinności.
Przewlekanie się przez szarfy w różny sposób i w różnych pozycjach.
7. Improwizacja ruchowa „Kotki”.
Dzieci naśladują różne zachowania kotów: śpiących, jedzących, polujących(pozycje – czworakowanie i inne.)
8. Zabawa ilustracyjna „Fotograf”.
Dzieci obracają się, tańczą – gdy muzyka milknie przybierają różne pozycje, a fotograf robi zdjęcie najładniejszej figurce i ta zostaje fotografem (wykorzystanie szarf).
9. Zabawa rytmiczna – akcentowanie początku taktu.
Dzieci poruszają się po sali w rytm muzyki (gra na instrumencie przez nauczyciela). Na usłyszaną melodię w rytmie 2/4 mówią / ma – ma / i bawią się radośnie. Na takt 4/4 mówią / laj – ko – ni – ki / i udają jazdę koników. Na takt 3/4 mówią /sło – ne – czko/ i naśladują świecące słońce.
10. Zakończenie.
Każde dziecko bierze ze stolika dowolnie wybrany instrument perkusyjny. Rytmizacja piosenki „Jestem sobie przedszkolaczek”.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ PROWADZONYCH METODĄ RUDOLFA LABANA

TEMAT ZAJĘĆ: „BAWIMY SIĘ WESOŁO” – ZESTAW ĆWICZEŃ I ZABAW”.

CELE:
- poznawanie możliwości własnego ciała,
- rozbudzanie ruchowej inwencji twórczej u dzieci,
- doskonalenie płynności ruchów.
- wyczucie własnego ciała
- wyczucie przestrzeni
- wyczucie ciężaru i czasu
- kształtowanie umiejętności współdziałania z partnerem.

METODY:
czynne: zadań stawianych do wykonania
słowne: objaśnienia i instrukcje
oglądowe: przykładu
metody twórcze: R.Labana

POMOCE: kolorowe pompony, chusteczki, bębenek, magnetofon, taśma z nagranymi utworami (opracowanie własne).
ZADANIA STAWIANE PRZED DZIEĆMI: wykonywanie dowolnych, swobodnych ruchów, reagowanie na ustalone sygnały, uważne słuchanie

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Część wstępna.
Czynności organizacyjne.
Swobodny marsz - zatrzymanie się na ustalony sygnał /uderzenie w bębenek/ .
Wykorzystanie bębenka.
2. Zabawa ożywiająca
,,Taniec powitaniec” – improwizacja ruchowa na tle utworu. Muzyka rytmiczna.
3. Wyczucie własnego ciała
,,Powitanie różnych części ciała” – dotykanie jednej części ciała do drugiej np. łokieć wita się z piętą, czoło wita się z kolanem, duży palec u nogi wita się z szyją, itp.
4. Wyczucie przestrzeni
,,Jedziemy na wycieczkę” – naśladowanie różnych środków lokomocji: pociąg, jazda na rowerze.
5. Wyczucie ciężaru ciała
„Porządki na leśnej polanie” – przenoszenie wyimaginowanych kamieni na miejsce, a w czasie krótkich przerw zupełne rozluźnienie.
8. Wyczucie rytmu i ciężaru ciała w czasie i przestrzeni
,,Stop klatka” – swobodny taniec z towarzyszeniem muzyki , w czasie
przerwy w muzyce przyjęcie pozy zastygłej w bezruchu (wykorzystanie zrobionych z bibuły pomponów).
8. Ćwiczenia rytmiczne
Dzieci wystukują rytm do przysłowia : ,,Idzie rak nieborak, jak uszczypnie będzie znak”.
Powtórzenie rytmicznie rymowanki z: - wystukiwaniem rytmu o podłogę,
- ze zmianą tempa ( od wolnego do szybkiego)
- ze zmianą dynamiki ( cicho - głośno),
- ze zmianą rejestrów ( cienko - grubo).
Dzieci są w pozycji siedzącej.
9. Wyczucie własnego ciała.
,,Kwiatek” – w miejscu, pozycja niska, zamknięta. Całe ciało stopniowo rozwija się i rośnie do góry a potem stopniowo zamyka się . (muzyka spokojna)
10. Wyczucie przestrzeni
,,Łapiemy motylka” – podskok w miejscu jak najwyżej, aby złapać motylka.
11. Doskonalenie płynności ruchów
,,Psotnik wiatr ” – dowolne poruszanie chustką w różnych kierunkach
Zabawa z chusteczkami.
12 . Wyczucie ruchów własnych i ruchów partnera
,,Lustro” – jedno dziecko z pary wykonuje dowolne ruchy a drugie odwzorowuje. Dzieci dobierają się parami.
13. Wyczucie przestrzeni
”Wspólne zdjęcie” – dzieci ustawiają się do wspólnej, wesołej fotografii – robią
zabawne pozy i miny .
14. Zakończenie
Zaproszenie do koła. Podziękowanie za wspólną zabawę.


SCENARIUSZ ZAJĘĆ PROWADZONYCH METODĄ RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

TEMAT ZAJĘCIA „BAWIMY SIĘ WESOŁO W PRZEDSZKOLU”

CEL OGÓLNY:
Wszechstronny rozwój sprawności, wydolności fizycznej, koordynacji ruchowej, oraz nabycie podstawowych umiejętności ruchowych.
CELE OPERACYJNE: dziecko potrafi
współpracować z partnerem
niwelować napięcie fizyczne z wykorzystaniem różnych ćwiczeń relaksacyjnych
stosować się do poleceń nauczyciela
przestrzegać zawartych umów
wyrażać uczucia i przeżywa radość zabawy z partnerem
dziecko rozwija poczucie bezpieczeństwa i akceptacji swojego ciała
odczuwać radość z podejmowanego wysiłku i wspólnej zabawy
METODY: Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
FORMA: zbiorowa
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: płyta z muzyką relaksacyjną, kołysanki, tekst wierszyka do masażu, chusta animacyjna, piłeczka

PRZEBIEG ZAJĘĆ
1. Powitanie
Uczestnicy zajęć wystukują słowa „Dzień dobry” rytmicznie o kolana, głowę, brzuch.
2. Spacer w parach
Wszyscy spacerują w parach po kole w rytm muzyki. Chodzą na palcach, na piętach, małymi kroczkami, wielkimi krokami, unosząc wysoko kolana.
Ćwiczenia oparte na relacji „z”
3. Rolowanie po podłodze
Jedna osoba klęczy przy leżącym na podłodze, na plecach partnerze. Zadaniem osoby klęczącej jest powoli obrócić leżącego na brzuch. Podczas wykonywania tej czynności na chwilę zatrzymuje partnera na boku i delikatnie kołysze. Następnie zmiana ról.
4. Domek
Jedna osoba z pary tworzy domek w klęku podpartym. Zadaniem drugiej jest przechodzenie wokół domku. Następnie zmiana.
5. Ćwiczenie relaksacyjne – masaż „Tu płynie rzeczka”
Ćwiczenia oparte na relacji „przeciwko”
6. Odklejanie
Jedna osoba z pary klęczy obok leżącego na podłodze partnera. Zadaniem klęczącego jest próba odklejenia od podłoża kolejnych części ciała osoby leżącej, która stara się do tego nie dopuścić.
7. Paczka
Jedna z osób w parze siedzi skulone na podłodze, mocno ściska ręce i nogi. Druga stara się „rozpakować paczkę „ z wyczuciem odciągając ręce i nogi partnera. Następnie zmiana ról.
8. Ćwiczenie relaksacyjne
Uczestnicy zajęć leżąc głęboko oddychają.
Ćwiczenia z chustą animacyjną
9. Kto jest kim?
Każdy uczestnik zajęć, stojąc trzyma za uchwyt chusty. Wszyscy podnoszą chustę wysoko do góry i opuszczają na wysokość pasa. Widząc się nad i pod chustą krzyczą Hej!.
10. Zabawy z piłką.
Uczestnicy zajęć trzymają chustę i starają się trafić, poprzez odpowiednie nią poruszanie małą piłeczką w otwór w środku.
11. Wspólna kołderka – ćwiczenie relaksacyjne
Wszyscy siedzą w kręgu na podłodze i trzymają chustę, która przykrywa ich nogi. Delikatnie wachlują chustą w rytm słuchanej kołysanki.
12. Podziękowanie za udział w zajęciach.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ METODĄ RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

TEMAT ZAJĘCIA : „POBAW SIĘ ZE MNĄ”

CEL OGÓLNY:
Wszechstronny rozwój sprawności, wydolności fizycznej, koordynacji ruchowej, oraz nabycie podstawowych umiejętności ruchowych.

CELE OPERACYJNE: dziecko potrafi
współpracować z partnerem
niwelować napięcie fizyczne z wykorzystaniem różnych ćwiczeń relaksacyjnych
stosować się do poleceń nauczyciela
przestrzegać zawartych umów
wyrażać uczucia i przeżywa radość zabawy z partnerem
dziecko rozwija poczucie bezpieczeństwa i akceptacji swojego ciała
odczuwać radość z podejmowanego wysiłku i wspólnej zabawy
METODY: Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ,
FORMA: zbiorowa

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie – śpiewanka „Witaj...., witaj......., jak się masz?
Wszyscy cię lubimy, wszyscy cię lubimy,
Bądź wśród nas.” ( na melodię „Panie Janie”)
2. Powitanie różnymi częściami ciała – dłońmi, łokciami, brzuchem, plecami, itp.
3. Wyczucie własnego ciała:
* Leżenie na plecach i jazda po podłodze
* Leżenie na brzuchu i jazda po podłodze
* Jazda po podłodze na pośladkach
4. Ćwiczenia „z” partnerem
* „kangury” – jedno dziecko jest matką i tuli w ramionach swoje dziecko
* „wycieczka” – ciąganie leżącego partnera za nogi po podłodze
* „rolowanie dywanu” – jedno dziecko leży na podłodze, drugie go turla
5. Ćwiczenia „przeciwko” z partnerem
* „paczka” – jedno dziecko siedzi skulone na podłodze, drugie próbuje go wyprostować
* „przepychanki” – w siadzie przepychanie się plecami
6. Ćwiczenia „ razem” z partnerem
* „przyklejeni”- poruszanie się w siadzie w dowolnym kierunku ( opieranie się plecami o siebie)
* „mańka-wstańka” –jednoczesne /naprzemienne wstawanie i siadanie (wzajemna pomoc)
7. Ćwiczenia twórcze
* „Wycieczka na inną planetę” – stawianie dziwnych kroków, inna mowa, inne powitania, itp.
8. Zakończenie – masaż w parach do wierszyka:
„Płynie sobie rzeczka,
idzie pani na szpileczkach,
idzie słoń, stado słoni,
idzie koń, stado koni,
pełznie wąż, pełznie żmija.
Świecą dwa słoneczka,
zachmurzyło się,
pada deszczyk, pada deszczyk,
czujesz dreszczyk, czujesz dreszczyk?”
9. Pożegnanie się ze wszystkimi uczestnikami przez podanie sobie ręki.
10. Rozmowa o wrażeniach z zabaw

SCENARIUSZ ZAJĘĆ METODĄ GIMNASTYKI RYTMICZNEJ KNIESSÓW

TEMAT ZAJĘCIA „ BAWIMY SIĘ WSTĄŻKAMI I GRZECHOTKAMI”

CEL OGÓLNY: Wyrażanie siebie i swoich odczuć poprzez ruch rytmiczny.

CELE SZCZEGÓŁOWE: Dobieranie ruchu i gestów do proponowanej muzyki.

METODA: gimnastyka rytmiczna A. M. Kniessów.

PRZYBORY: Kręgle, grzechotki, wstążki, magnetofon kaseta.

PRZEBIEG ZAJĘĆ: Część I

Ćwiczenia z grzechotkami.
1. Marsz po obwodzie koła na palcach, piętach, zewnętrznych i wewnętrznych krawędziach stóp.
2. Swobodna manipulacja grzechotkami.
3. Bieg, luźne podskoki z rytmicznym uderzaniem grzechotek o siebie, o podłogę, przed sobą, po bokach, w górze.
4. Cwał boczny, potrząsanie grzechotkami w górze i zwisie, uderzanie nimi o siebie.
5. Siad na piętach, uderzanie grzechotkami o podłogę przed sobą i wokół.
6. Siad rozkroczny, uderzanie o podłogę przed sobą i wokół.
7. W siadzie płaskim przesuwanie w przód i w tył z potrząsaniem.
8. Leżenie przodem- potrząsanie grzechotkami przed sobą.
9. Leżenie tyłem – uderzanie grzechotkami o podłogę.
12. W parach podskoki z wysuwaniem nóg, potrząsaniem, uderzaniem grzechotkami.
13. Marsz – złożenie grzechotek.

ZABAWY ZE WSTĄŻKAMI - CZĘŚĆ II

1. Marsz na palcach piętach, krawędziach stóp, machanie wstążkami.
2. Stanie na jednej nodze, kręcenie wstążkami na boki.
3. Podskoki w miejscu, kręcenie wstążek nad głową.
4. Klęk – skłony do podłogi z opuszczaniem i unoszeniem wstążek.
5. Leżenie tyłem, kręcenie wstążek, przekładanie z ręki do ręki.
6. Siad na piętach, skłony w bok, malowanie tęczy wstążkami.
7. Improwizacje dzieci.
8. Przysiad, kręcenie wstążkami kół na podłodze.
9. Leżenie przodem, przesuwanie wstążek przed sobą.
10. Siad płaski, machanie – falowanie.
11. Zwis do przodu – wymachy.
12. Pajacyki ze wstążkami.(podskoki).
13. Tańce w parach – improwizacje.
14. Skręty tułowia – wymachy wstążkami .
15. Marsz - złożenie wstążek.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ Z WYKORZYSTANIEM METOD AKTYWIZUJĄCYCH – DRAMA, BURZA MÓZGÓW

TEMAT ZAJĘCIA : ,,KULE ŚNIEGOWE”.

CEL E GŁÓWNE:
Rozróżnianie wielkości - ,,duży-mały”, „większy - mniejszy”
Rozwijanie umiejętności klasyfikowania i liczenia.

CELE OPERACYJNE: - zna określenie duży, mały, większy, mniejszy
Dziecko:
- potrafi klasyfikować wg wielkości – duży/większy, mały/mniejszy
- posługiwać się liczebnikami głównymi
- potrafi nakleić bałwana wg wzoru
- potrafi mimiką, gestem, ruchem odzwierciedlić pojęcie radości, smutku
- zna właściwości śniegu

METODY: pokaz, rozmowa, ,,burza mózgów”, ćw. dramowe, zabawa dydaktyczna.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: wiersz D.Gellner ,,Bałwan śniegowy”, duże i małe koła wycięte z kartonu, dwie obręcze, duże i małe kartki, duży i mały kosz, obrazki do wiersza.

PRZEBIEG ZAJĘCIA:
1.Prezentacja wiersza D.Gellner pt. ,,Bałwan śniegowy” z odpowiednimi obrazkami. Rozmowa n/t. treści utworu.
Metoda – burza mózgów „Kto to jest bałwan śniegowy?”.
Zabawa dramowa: ,,Smutny i wesoły bałwanek. Rzeźbienie bałwanka”.
Nauczycielka zwraca się do dzieci, aby pokazały mimiką, gestem, ruchem jaką miną ma smutny, a jaką wesoły bałwanek, jak porusza się wesoły, a jak smutny bałwanek.
Wybrane dziecko ruchem pokazuje jak lepi bałwanka w śniegu.
Zabawa dydaktyczna ,,Kula śniegowa”
- dzieci segregują papierowe koła na dwie grupy: duże i małe i układają je do odpowiednich obręczy.
- układają kule wg wielkości od najmniejszej do największej i odwrotnie. Przeliczają do trzech.
- układają z kul postać bałwanka.
Zabawa ruchowa ,,Rzuty śnieżkami do koszy”
Dzieci ugniatają z małych i dużych kartek kule (śnieżki)a następnie na polecenie nauczycielki ustawiają się w dwa rzędy: przed dużym koszem ustawiają się te dzieci, które mają duże kule, a przed małym koszem te, które mają małe kule. Dzieci rzucają ,,śnieżkami” do koszy. Wygrywa ten rząd, który ma najwięcej kul w koszu.
Zabawa ze śpiewem ,,Dwa bałwany”
Dzieci otrzymują emblematy z narysowanym dużym lub małym bałwankiem, dobierają się parami i tańczą do słów piosenki:
,,Tańcowały dwa bałwany
Jeden duży drugi mały
Jak ten duży zaczął krążyć
To ten mały nie mógł zdążyć,
A jak mały zaczął krążyć
To ten duży nie mógł zdążyć”
Praca przy stolikach ,,Mój bałwanek”
Układanie bałwanka z trzech kół różnej wielkości, przyklejanie na kolorową kartkę, dorysowywanie brakujących elementów.
Obserwacja topniejącego śniegu
Nauczycielka stawia w misce ulepione dwa bałwanki, jeden duży drugi mały i proponuje dzieciom aby obserwowały co będzie się działo z bałwankami, które zostaną w sali.
Dzieci wyciągają odpowiednie wnioski – śnieg topnieje i zamienia się w wodę.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ OTWARTYCH METODĄ RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE Z UDZIAŁEM RODZICÓW

TEMAT ZAJĘCIA: „ĆWICZĘ Z MAMĄ I TATĄ”


FORMA PRACY: z całą grupą, działania zespołowe

METODA: Ruchu Rozwijającego, słowna, obserwacji i pokazu, własna działalność dziecka,

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: odtwarzacz CD, płyta z muzyką relaksacyjną

CEL EDUKACYJNY:

Rozwijanie aktywności ruchowej dziecka
Wzmacnianie więzi uczuciowej z rodzicami

CELE OPERACYJNE:

Dziecko:
- wyróżnia poszczególne części ciała: dłonie, stopy, palce...
- stosuje zasady współdziałania w zespole
- odtwarza wykonywane ruchy
- wykonuje ćwiczenia angażujące całe ciało

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

I Część wstępna
* Powitanie wierszem na rozpoczęcie zajęć „Gimnastyka” – ilustracja ruchowa „Jeden skłon głęboki, drugi skłon głęboki, złapmy się pod boki, robiąc małe kroki. Gimnastyka, gimnastyka, nikt jej przecież nie unika. Gimnastyka, gimnastyka, nikt jej przecież nie unika”.
* Witanie się częściami ciała: dłonie, stopy, paluszki, czoła, pochylanie głowy (skłon) i wzajemne głaskanie się.
* „Gwiazdka” – rodzice w pozycji leżącej z rozłożonymi kończynami – dzieci obchodzą je przekraczając przeszkody.
* „Zabawne miny” – robienie min proponowanych przez prowadzącego oraz uczestników zajęć.

II Część główna
* Badanie przestrzeni – przesuwanie się w siadzie po podłodze.
* „Clown”- wyczuwanie nóg w ruchu. Chodzenie i bieganie na sztywnych/miękkich nogach.
* Turlanie dziecka po podłodze w lewo, w prawo, a następnie cały obrót wokół własnej osi.
* „Bączek”- obracanie się wokół własnej osi a podłodze.
* Ćwiczenie w parach – huśtawka – w pozycji stojącej oraz przeciąganie się w pozycji siedzącej.
* Ćwiczenie w parach – domek – rodzic klęczy podparty, a dziecko wchodzi do domku i chwilę tam zostaje w pozycji leżącej.
* Ćwiczenie w parach – badanie pleców – siedzenie w parach tyłem.
* „Paczka” – dziecko siedzi skulone na podłodze, dorosły próbuje go wyprostować (zmiana ról).
* Ćwiczenie w parach – wystukiwanie palcami na plecach rodzica różnych rodzajów deszczu (rodzic klęczy, a dziecko stuka go po plecach, potem zamiana).
* Pozycja stojąca – unoszenie kolan do góry cztery razy, a następnie witamy kolana – skłony cztery razy.
* Ćwiczenie w trójkach – dwoje rodziców siedzi na podłodze, a dziecko jest turlane od jednego do drugiego.

III Część uspokajająca
Ćwiczenie w parach – „kołysanie dzidziusia” – rodzic i dziecko siedzi na podłodze, przytula, huśta, głaska.
Pozycja leżąca – relaks z zamkniętymi oczami – słuchanie muzyki relaksacyjnej.
Siad w kole – Żegnanie się opuszkami palców dłoni.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ WEDŁUG METODY PAULA DENINSONA.

TEMAT ZAJECIA – „ ZABAWY Z WIATREM”

CELE:
Rozwijanie orientacji przestrzennej
Doskonalenie koordynacji wzrokowo — ruchowej
Rozwijanie twórczych, samodzielnych pomysłów improwizacyjnych w ekspresji muzyczno- plastyczno- ruchowej
Odczuwanie radości ze wspólnej zabawy i dobrze wykonanego zadania.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Płyta z muzyką CD
kolorowe apaszki
duże kartki papieru
farby, pędzle

PRZEBIEG ZAJĘCIA:
1. Powitanie– zagadki słowne o wietrze
„Gonię po niebie chmury
Latawce porywam do góry
Pochylam w sadzie drzewa
Czasem gwiżdżę, śpiewam
I nigdzie nie postoję
Czy znasz już imię moje?”
2. Leniwa ósemka
Nauczyciel rysuje leniwą ósemkę ruchem dłoni.
Jak porusza się wiatr? Wyobraźcie sobie, że wiatr porusza latawcem. Narysujemy teraz porywany przez wiatr latawiec.

— Złączcie dłonie
— Skrzyżujcie kciuki
— Splećcie pozostałe palce

Rysujemy zaczynając w lewą stronę do góry. Ćwiczenie powtarzamy kilka razy.
3. Rozdanie chust, ćwiczenia oddechowe
Dzieci naśladują podmuchy wiatru, dmuchają na chusty przerywanym i ciągłym strumieniem powietrza (oddychają przeponowo).
4. Wiatr zaprasza do zabawy (ruchy naprzemienne)
Dzieci z apaszkami bawią się przy utworze muzycznym.
5. Pozycja Cooka
Dzieci słuchają fragmentu utworu „Wietrzyki". Po wysłuchaniu utworu dzielą się swoimi wrażeniami.
6. Namaluj wiatr (rysowanie oburącz)
Malowanie pędzlami lewą i prawą ręką jednocześnie wyobrażeń przy powtórnym słuchaniu utworu „Wietrzyki”.
7. Podsumowanie
Oglądanie powstałych prac. Podziękowanie za wspólną zabawę.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ Z WYKORZYSTANIEM METOD PARATEATRALNYCH
ODGRYWANIE SCENEK DRAMOWYCH

TEAMAT ZAJĘCIA – „MAŁY TEATR PRZEDSZKOLNY”
CELE:
• nabywanie umiejętności modulowania głosu odpowiednio do odgrywanej roli
• rozwijanie umiejętności właściwego gospodarowania oddechem podczas mówienia
• kształtowanie zdolności do współdziałania z partnerem poprzez wspólne przygotowywanie i odgrywanie scenek
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
• magnetofon
• płyta z muzyką / wg propozycji nauczyciela /
• parawan

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. „Ukłony” – powitania.
Dzieci spacerują po sali. Na przerwę w muzyce kłaniają się sobie nawzajem w wymyślony przez siebie sposób. następnie stojąc w kręgu, kolejno składają ukłony.
2. „Powiedz to...” – zabawy głosem.
Nauczyciel proponuje dzieciom prosty tekst, np. „wlazł kotek na płotek”. Zadaniem dzieci jest wypowiadanie go:
• ze złością
• z radością
• ze smutkiem
• ze zdziwieniem
• ze znudzeniem
3. „Śmiejemy się” – zabawa przy muzyce.
Dzieci tańczą w rytm muzyki; na przerwę w muzyce śmieją się, jak:
• panie: ha, ha, ha!
• panowie: ho, ho, ho!
• dzieci: hi, hi, hi!
• według własnej inwencji
4. „Kto to mówi?” – zabawy głosem.
Dzieci siedzą w kręgu i wtulają głowę w kolana. Dotknięte przez nauczycielkę dziecko mówi kilka słów zmieniając głos. Dzieci podnoszą głowy i próbują zgadnąć, kto przemawiał.
5. „Aktorzy na scenie” – odgrywanie scenek dramowych.
Dzieci dobierają się parami; każda para losuje scenkę. Dzieci naradzają się i przedstawiają scenki:
• mama z upartym dzieckiem w sklepie
• kierowca i dziecko, które wybiegło na jezdnię na czerwonym świetle
• lekarz i pacjent
• smutny król i jego błazen
• dwie damy u fryzjera
• astronauta i ufoludek
• dwa liście leżące pod drzewem
• mama i dziecko – niejadek
• gadająca papuga i jej właściciel
• śpiący niedźwiedź i przeszkadzająca mu kukułka
6. „Wiersz na do widzenia” – pożegnanie.
Dzieci stojąc w kręgu trzymają się za ręce i recytują wiersz:
Bywa, że czasem ciężko jest,
brakuje nawet moich łez,
jednak wtedy nie jestem sam,
bo przyjaciół w teatrze mam

SCENARIUSZ ZAJĘĆ Z WYKORZYSTANIEM METODY OPOWIEŚCI RUCHOWEJ – J. C. THULIN

TEMAT ZAJĘCIA : „ SPACER PO LEŚNEJ POLANIE”.

CELE GŁÓWNE: - kształtowanie orientacji w przestrzeni i spostrzegawczości;
- rozwijanie sprawności ruchowej poprzez gry i zabawy.
CELE OPERACYJNE: - kształtuje właściwą reakcję na gest i ruch,
- porusza się po różnych liniach stosując ruchy ramion i nóg,
- swobodnie i spontanicznie porusza się,
- przyjmuje aktywną postawę w trakcie zajęcia.
METODA: opowieści ruchowej.
FORMA: - zajęcie zorganizowane z całą grupą,
- ćwiczenia indywidualne
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: pacynki: krasnal, jeż, zając, dzięcioł, kolorowe liście,
krążki, magnetofon, kasety z muzyką, woreczki, drewniane
klocki, bibułki do ćwiczeń oddechowych.

PRZEBIEG ZAJĘCIA:
1. Spotkanie w kręgu, przedstawienie dzieciom gościa:
N: Odwiedził nas dzisiaj nasz zaprzyjaźniony krasnal Cudak (n – l wkłada
pacynkę) i posłuchajcie co nam chce powiedzieć:
K: Przechodziłem właśnie obok i postanowiłem was odwiedzić. Jest bardzo
piękna pogoda i jestem ciekawy czy wybralibyście się ze mną na spacer?
Wobec tego zapraszam was na spacer na leśną polanę. Aby nam milej było iść zaśpiewajmy piosenkę „Na polanie w lesie” (przy akompaniamencie nagrania dzieci maszerują i śpiewają).
2. Ćwiczenia kształtujące tułów w płaszczyźnie strzałkowej.
K: Dzień jest ciepły i słoneczny, czy czujecie jak pachnie las? A czy słyszycie jak
szumi?
DZ: Wznoszą ręce do góry, poruszają nimi i powtarzają szu, szu, ......
K: Zobaczcie tam leżą szyszki. Zbieramy je tu na kupkę, jak będziemy wracać to
je zabierzemy. Przed nami strumyk, zobaczcie ile kamyków. Porzucajcie je
po dwa do wody – przy wrzucaniu dzieci wydają odgłos „plusk” ......
3. Czworakowanie – ćwiczenia tułowia i mięśni brzucha.
K: A tu kto się skrył? To jeżyk stąpa ostrożnie na swych nóżkach szukając
pożywienia (czworakowanie) . Nagle wystraszył się biegnących sarenek i
szybko zwinął się w kłębuszek. Po chwili ostrożnie rozwinął się i idzie dalej.
Nagle zobaczył piękne jabłko, przewraca się na grzbiet i usiłuje nabić to
jabłko na kolce (dzieci na plecach tarzają się). Udało mu się to. Jeżyk
zadowolony idzie dalej.
4. Ćwiczenia z elementem równowagi.
K: Jak wcześniej mówiłem przed nami strumyk. Wrzucaliśmy zbyt małe
kamyczki. Każdy niech weźmie duży kamień (woreczek) i ułóżcie jeden za
drugim. Spróbujemy ostrożnie przejść po tej kładce z kamieni na drugą stronę.
Przed nami kręta i wąska ścieżka (krążki). Idziemy po niej też ostrożnie, żeby
nie podeptać ziół i trawy.
5. Zabawa przy muzyce:
K: Ścieżka zaprowadziła nas na polankę. Teraz mamy dużo miejsca by pobiegać
– muzyka zaprasza dzieci do zabawy.
6. Skoki i podskoki:
K: Zobaczcie jak tam za drzewem skacze zając. On chyba nas się przestraszył.
Skradamy się cichutko a potem naśladujemy skaczące zające, zastygamy w bezruchu i dalej skaczemy.
7. Ćwiczenie rytmu:
K: Stuk, puk! Stuk, puk!
A kto to tak stuka na drzewie? Tak to dzięcioł korników szuka. Postukamy
tak jak on klockiem o podłogę (dla każdego drewniany klocek). Krasnal
zmienia rytm stukania , dzieci powtarzają.
8. Ćwiczenia tułowia: skręty i skrętoskłony,
K: Nagle słońce przykryły chmury, zerwał się silny wiatr, który zaczął strącać
liście. Popatrzcie jak powoli wirując liście opadają na ziemię. To taki piękny
taniec. Spróbujcie tak samo i wy przy muzyce.
9. Ćwiczenia oddechowe i wspinanie się:
K: podnieście każdy po jednym cieniutkim listku. Dmuchając w niego starajcie
się, aby jak najdłużej utrzymał się w powietrzu (słychać spokojną muzykę).
10. Zabawa bieżna:
K: Nagle zaczyna padać deszcz. Chowamy się pod krzaczki. Powtarzamy plum,
plum. Deszcz trochę przestał padać. Biegniemy szybko na skróty do
przedszkola. (słychać tupanie) Dzieci tup, tup, tup.
11. Uspokojenie i relaksacja:
K: Dobiegliśmy do przedszkola. Wszyscy kładziemy się na dywan i
odpoczywamy. Staramy się wyrównać oddech słuchając muzyki. Wdech –
wydech, wdech – wydech.
Zrobiło się bardzo późno muszę wracać. Na pewno jeszcze was odwiedzę.
Do zobaczenia.

SCENARIUSZ ZAJĘCIA Z ELEMENTAMI METODY PAULA DENINSONA

TEAMAT ZAJĘĆ : „JESTEŚMY W LESIE”

CELE OGÓLNE:
Zaspakajanie potrzeby ruchu w sposób kontrolowany i społecznie akceptowany,
Kształcenie umiejętności koncentracji uwagi,
Rozpoznawanie i nazywanie różnych stanów emocjonalnych
Aktywne uczestniczenie w zajęciach
METODY : elementy Kinezjologii Edukacyjnej P. Deninsona, zagadki pantomimiczne, teatr palcowy,
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: ilustracje zająca, flamastry, muzyka relaksacyjna

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. „Wiewiórki”- zabawa na powitanie. Wszystkie dzieci siedzą w kręgu, trzymając się za ręce. Przywitanie rozpoczynamy wierszem:
„Kiedy się z sobą witają wiewiórki
To grzecznie mówią sobie –
dzień dobry”
2. „Sowa” – ćwiczenie rozluźniające w pozycji stojącej. / wg. P. Deninsona /
Dzieci chwytają jedną ręką i ściskają mięśnie barku. Odwracają głowę powoli, żeby popatrzeć przez ramię. Wyprost i głębokie oddechy. Następnie obracają głowę przez drugie ramię. Potem opuszczają głowę do przodu, dotykając głową klatki piersiowej, rozluźniając się. Powtarzamy ćwiczenie zaczynając od chwytu za drugi bark.
* „Zajączek” - stanie prosto ze złączonymi nogami, następnie kierowanie rąk w jedną stronę, a nogi w drugą.
3. „Jaką minę przedstawia zajączek?”- zagadki pantomimiczne. Dzieci siedzą w kręgu i losują obrazki zajączka przedstawiające minę radosną, smutną, wystraszoną i złą. Zadaniem dziecka jest przedstawienie takiej samej miny jak na wylosowanym obrazku. Pozostali uczestnicy odgadują, jakie uczucie maluje się na twarzy przedstawiającego zagadkę. Po zakończeniu zabawy prowadząca zachęca dzieci do wypowiedzi: co sprawiło im trudność w tym zadaniu i dlaczego?, jaką twarz było przedstawić najtrudniej, a jaką najłatwiej?
4. „Zwierzęta na leśnej polanie”- zabawa, wykorzystanie techniki parateatralnej (teatr palcowy). Dzieci samodzielnie na palcach swojej ręki rysują główki różnych zwierząt i uzgadniają z nauczycielem, jakie sytuacje będą odgrywać. Następnie same ustalają, który palec, kim będzie i układają dialogi między osobami.
5. „Ciężki jak niedźwiedź” – zabawa wyciszająca. Dzieci kładą się na plecach. Potem prosimy , by stopniowo podnosiły do góry nogi, ramiona, głowę i poczuły ich ciężar, potem następuje rozluźnienie wszystkich części ciała.
Tekst wyżej wymienionej zabawy:
Połóżcie się na plecach.
A teraz podnieście do góry waszą nogę. Nie całkiem wysoko,
Tylko do połowy. Czy czujecie jej ciężar? Ta noga jest dość ciężka, prawda?
Spróbujcie utrzymać nogę w górze tak długo, jak to tylko możliwe.
A teraz położymy ją spać. (dzieci kładą nogę na podłodze)
A teraz zrobimy to samo z drugą nogą...
Teraz zrobimy to samo z obydwoma ramionami jednocześnie...
A teraz podnosimy głowę do góry.
Podnosimy głowę do góry – nie barki!
Uff, ta głowa jest naprawdę ciężka.
A teraz – nareszcie – kładziemy głowę do snu. Zamykamy oczy, a dłonie kładziemy na brzuchu.
6. Pożegnanie z wykorzystaniem fragmentu wiersza.
Wiersz na pożegnanie pt. „Wiewiórki”:
„Kiedy się wiewiórka z wiewiórką
rozstaje, to do widzenia
mówi nawzajem”.

Temat: ,,Ubieramy choinkę”
Cele: zapoznanie z tradycją świąt Bożego Narodzenia, rozwijanie umiejętności koncentracji.
Pomoce: płyta CD do rytmizacji, relaksacji, tekst zagadki, farby w różnych kolorach, pędzle, woda, kartki.
Metoda: kinezjologia edukacyjna.
Forma pracy: grupowa, indywidualna.
Przebieg zajęć:
1. Ćwiczenia wstępne PACE: picie wody, punkty na myślenie, ruchy naprzemienne, pozycja Dennisona.
2. Wprowadzenie w tematykę zajęć. Rozwiązywanie zagadki:
W pokoiku drzewko zielone,
Na nim mnóstwo światełek.
Spod bombek i łańcuchów
Prawie nie widać igiełek.
(choinka)
3. Opowieść ruchowa pt. ,,Ubieramy choinkę”.
Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. Wyruszamy do miasta, aby zakupić choinkę (ruchy naprzemienne). Dochodzimy do miejsca, gdzie sprzedawane są choinki i wybieramy najładniejszą (krążenie szyją). Wracamy do domu (ruchy naprzemienne). Ustawiamy choinkę i zaczynamy wieszać bombki (słoń). Wieszamy łańcuchy (sowa) i światełka (zajączek). Bardzo się zmęczyliśmy (energetyczne ziewanie).
4. Muzyka relaksacyjna – swobodne leżenie dzieci na dywanie.
5. Zabawa pt. ,,Kangurek” z wykorzystaniem podkładu muzycznego
6. Praca plastyczna, np. wykonana farbami, pt. „Choinka”

Objaśnienia ćwiczeń :
„Słoń” - Wyciągnij rękę w przód, grzbietem dłoni do góry, głowę połóż na ramieniu wyciągniętej ręki, nogi w kolanach lekko ugięte, mały rozkrok. Rysuj ręką w powietrzu obszerne leniwe ósemki (ucho przyklejone do ramienia). Całe ciało prostuj.
„Sowa” - Dzieci chwytają jedną ręką i ściskają mięśnie barku. Odwracają głowę powoli, żeby popatrzeć przez ramię. Wyprost i głębokie oddechy. Następnie obracają głowę przez drugie ramię. Potem opuszczają głowę do przodu, dotykając głową klatki piersiowej, rozluźniając się. Powtarzamy ćwiczenie zaczynając od chwytu za drugi

„Ruchy naprzemienne” - podnieś do góry prawe kolano i dotknij do niego lewą ręką, następnie do podniesionego lewego kolana dotknij prawą ręką (ćwiczenie przypomina marsz w miejscu).
„Krążenie szyją (wahadełko)” - nachylamy głową maksymalnie do dołu, odchylamy w bok; następnie poruszamy głową powoli od jednego ramienia do drugiego; oddychamy swobodnie.
„Punkty na myślenie”- jedną ręką masuj punkty (miękkie miejsca pod obojczykami z lewej i prawej strony klatki piersiowej), a drugą połóż na pępku.
„Energetyczne ziewanie”- dotknij końcami palców miejsca na zębach tuż przed miejscem gdzie łączy się dolna szczęka z górną, masuj te miejsce, lekko otwórz usta, wyobraź sobie, że ziewasz.
„Zajączek” - stanie prosto ze złączonymi nogami, następnie kierowanie rąk w jedną stronę, a nogi w drugą.
„Punkty na myślenie (Clear – jasność)”– jedną ręką masujemy dwa punkty znajdujące się pod obojczykiem z obu stron mostka, drugą rękę trzymamy na pępku. Układ powtarzamy, zmieniając rękę.
„Pozycja Dennisona (Positive – pozytywność)” krzyżujemy nogi, ręce wyciągamy do przodu, dłonie odwracamy na zewnątrz, a kciuki kierujemy do dołu: krzyżujemy ręce, splatamy dłonie, przyciągamy do klatki piersiowej; językiem dotykamy podniebienia twardego. Możemy zamknąć oczy.


SCENARIUSZ ZAJĘĆ RELAKSACYJNYCH W PRZEDSZKOLU
WEDŁUG JACOBSONA I A. SCHULTZA

TEMAT ZAJĘCIA: „ BAWIMY SIĘ W PARACH”

METODY I TECHNIKI: metoda Jacobsona, trening autogenny A. Schultza, ćw. oddechowe, czynna, słowna

FORMY PRACY: zespołowa, indywidualna

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- kartki,
- kredki,
- statek z papieru (jeden na parę)
- podkład muzyczny (muzyka relaksacyjna)
CELE ZAJĘĆ:
- rozwijanie sprawności motorycznej
- uczenie się nawiązywania właściwych relacji z rówieśnikami
- rozwijanie zdolności relaksowania się budowanie poczucia własnej wartości
- umiejętność właściwego wyrażania swoich emocji
- zdobywanie umiejętności koncentrowania uwagi
- nabycie umiejętności wyciszenia się i relaksacji
CELE SZCZEGÓŁOWE:
- panuje nad swoim ciałem
- współdziała z partnerem
- zna słowa piosenki „Witaj”

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Powitanie:
a) Piosenka „Witaj”- przywitanie każdego dziecka wymieniając po kolei wszystkie imiona wraz z odpowiednią gestykulacją, np. „ Witaj Jasiu /x2 ...., jak się masz ..”
2. Powitanie z różnymi częściami swojego ciała: ze stopami, z kolanami, ramionami, głową.
Następnie chodzenie „na sztywnych nogach”, chodzenie „na gumowych nogach”.
3. „Zrywanie jabłek” (rozluźnianie i rozciąganie całego ciała)
Stajemy prosto, nogi w lekkim rozkroku; ręce zwisają i lekko się huśtają.
Wyciągnij jedną rękę, jakbyśmy chcieli zerwać jabłko z drzewa. Jabłko wisi bardzo wysoko, musimy się bardziej wyciągnąć, tak mocno, że odrywamy jedną stopę od ziemi(kilka sekund).
Stajemy prosto. Czujemy jak odprężyło się całe ciało.
Zrywamy drugie jabłko - zmiana rąk. Sięgamy drugą ręką po jabłko. Wyciągamy się coraz bardziej i bardziej, tak mocno, że musimy podnieść nogę od podłoża.
4. „Pisanie Noskiem”
Stajemy wygodnie, tak, aby wszyscy mieli dużo miejsca. Wyobrażamy sobie, że nos to ołówek, którym można pisać. Zwracamy głowę w jedną stronę i rysujemy wielkie koło. Rysujemy wielką spiralę. Teraz taką samą spiralę rysujemy w drugą stronę. Próbujemy jeszcze raz, tym razem kręcąc głową w drugą stronę.
5. Zabawy w parach:
a)„Statek na morzu”
Dzieci dobierają się parami. Jedno kładzie się na plecach (leżąca pozycja relaksacyjna) i zamyka oczy. Drugie wykonanym przez siebie lub nauczycielkę papierowym statkiem opływa ciało leżącego. Papierowy statek powinien być zawsze z kontaktem z ciałem. Leżące dziecko ma w myślach dokładnie śledzić podróż statkiem. Gdy opłynie on całe ciało, role się zmieniają. Potem w grupie dokonuje się wymiany doświadczeń.
b) „Wahadło”
Dziecko podnosi się, gdy drugie opada.
c) Zabawa „Poznawanie pleców” – masaż pleców z partnerem.
6. Ćwiczenia oddechowe kończące zajęcia (dzieci wykonują polecenia nauczyciela)
- Kładziemy się wygodnie i nieruchomo na plecach
- Oddychamy spokojnie i równo.
- Kładziemy obie rączki na brzuszku i zaczynamy oddychać lekko i spokojnie; nasze rączki lekko unoszą się na brzuszku.
- Kiedy powietrze wchodzi do naszego brzuszka, rączki lekko unoszą się, a kiedy powietrze wychodzi z nas - rączki opadają.
- Oddychamy łagodnie i powoli, lekko i spokojnie ( wyk. muzyki relaksacyjnej)
7. Zakończenie zajęć – podziękowanie za udział.


SCENARIUSZ ZAJĘĆ RELAKSACYJNYCH WG TECHNIKI A. SCHULTZA

TEMAT ZAJĘCIA : „ DOTYK JESIENI”

CELE OGÓLNE:
- wdrażanie do poszanowania własnego ciała poprzez kontrolowanie swoich emocji,
- ochrona układu nerwowego – nabycie umiejętności wyciszenia się i relaksacji.

CELE SZCZEGÓŁOWE: dziecko
- panuje nad swoim ciałem,
- nie przeszkadza innym podczas wykonywania ćwiczeń,
- potrafi skupić uwagę na rytmie swojego ciała,
- rozwija wyobraźnię, jest kreatywne,
- umie uspokoić się w ciszy.

METODY:
- aktywne - wykonywanie zadań i ćwiczeń relaksacyjnych,/metoda A. Schultza/, ćwiczenia oddechowe, masażyki na plecach
- słowna - słuchanie opowiadania, wiersza, muzyki,
- oglądowa - ilustracje z krajobrazem jesiennym.
FORMY PRACY: z całą grupą
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
- tekst opowiadania, wiersz, kaseta magnet., pędzel, ilustracje jesieni, naklejki

PRZEBIEG ZAJĘCIA:
1. Zabawa „Uśmiech”.
Dzieci siedzą w kręgu. Jedno z nich zostaje „właścicielem uśmiechu”. Właściciel uśmiechu (pozostałe dzieci maja obojętny wyraz twarzy) przekazuje go innemu dziecku. W tym celu zasłania twarz dłonią, „ściąga” uśmiech z ust i „rzuca” nim w stronę kolegi z prawej strony. Natychmiast poważnieje, zaś nowy „właściciel uśmiechu” okazawszy swa radość przekazuje uśmiech kolejnym graczom.
2. Trening autogenny pt. "Dotknięcie jesieni" przy muzyce A. Vivaldiego "Cztery pory roku -Jesień".
N. wyznacza 1 dziecko, które będzie „jesienią” i wręcza mu pędzel. Pozostałe dzieci siedzą wygodnie , tworząc krąg. Słychać spokojny podkład muzyczny. N. mówi:
Wyobraźcie sobie, ze jesteście małymi, zielonymi listkami, ukrytymi w koronie drzewa. Przyjmijcie wygodną pozycję leżącą na wznak, na brzuchu lub bokiem.
Spróbujcie przez chwilę znieruchomieć, jak gdyby nie było wiatru. Zapraszam do nas „jesień”, która przyniesie wiatr oraz szeroką gamę kolorów. Kto poczuje dotyk barwnego pędzla „jesieni” unosi się i zaczyna miarowo poruszać się tak, jak jesienny liść na wietrze.
3. Zabawa „ Płynie rzeczka” – masaż pleców współpartnera.
Masują plecy współpartnera do słów wiersza:
„Płynie, płynie rzeczka,
idzie pani na szpileczkach,
idzie słoń, idą słonie,
idzie koń, idą konie,
świecą dwa słoneczka,
płynie strumyk,
pada deszczyk,
czujesz dreszczyk?”
4. Relaks oddechowy - „Jestem drzewem”.
Ręce opuszczone wzdłuż tułowia podnosisz powoli do góry, wciągając to co jest szkodliwe w powietrzu (wdech). Opuszczasz ręce (gałęzie), pochylasz się, by dać ludziom tlen (całkowity wydech).
5. Zakończenie zajęć – rozdanie jesiennych naklejek (liście), podziękowanie dzieciom za udział.


SCENARIUSZ ZAJĘCIA WEDŁUG METODY „FINGER PAINTING”- MALOWANIE 10 PALCAMI

TEMAT ZAJĘCIA: „SMUTNO – WESOŁO” - zabawy i ćwiczenia zmniejszające napięcie psychofizyczne.

CELE GŁÓWNE:
- redukcja napięć psychofizycznych;
- rozwijanie wyobraźni twórczej w połączeniu z procesem działania;
- integracja dzieci podczas zajęcia;
- zaspokojenie potrzeb ruchu, przestrzeganie ustalonych reguł zabawy;
- rozwijanie kontaktu i komunikacji dzieci oraz uczenie się określania swoich osobistych granic relacji z innymi (komunikacja przez dotyk);
- lepsze rozumienie przez dzieci samych siebie i innych.
CELE OPERACYJNE:
- rozwijanie koncentracji uwagi
- rozładowywanie napięć
- kształcenie wyobraźni ruchowej
- rozwijanie umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji
ŚRODKI DYDAKTYCZNE : muzyka wolna , szybka (wesoła , smutna) , ilustracje twarzy (wesoła , smutna) ,kartony , farby – niebieska , czerwona , czarna , zielona , żółta , biała , fioletowa .

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Powitanie . Dzieci siedzą w kole . Prowadząca wypowiada różne zdania: „Machają do siebie wszyscy , którzy ... lubią czekoladę , wesoło bawią się dzisiaj w przedszkolu , lubią tańczyć, budować z klocków lego, mają jasne włosy ” ... itp.
2.Wykrzycz swoje imię . Nauczycielka wypowiada hasło „ trzy, cztery”, dzieci w tym czasie wypowiadają swoje imię ze zmienną dynamiką (głośno-cicho).
3. Dziwne kroki - zabawa ruchowa. Nauczycielka podaje instrukcję sugerującą dzieciom różnego typu poruszanie się po sali :
chodzimy bardzo szybko / bardzo wolno,
chodzimy tak , jakbyśmy byli bardzo smutni/weseli ,
idziemy z ciężkim workiem na plecach ,
idziemy przeskakując z kamienia na kamień ,
4. Smutny - wesoły. Oglądanie ilustracji przedstawiających różne twarze , określanie ich nastroju. Wypowiedzi po czym poznałem, że osoba jest smutna lub wesoła .
5. Dokończ zdanie . Uczestnicy zabawy siedzą w kręgu . „Jestem wesoły , gdy ...” , „Jestem smutny , gdy ...”
6. Interpretacja plastyczna utworu muzycznego . Dzieci słuchają utworu o żywej dynamice . Po wysłuchaniu nauczyciel zachęca do wypowiedzi ; „Czy muzyka była smutna , czy wesoła ?”, „Co wyobrażałeś sobie podczas słuchania utworu ?”. Malowanie dziesięcioma palcami.
Instrukcja : W tych miseczkach jest farba, nie będziemy używali pędzi, mamy przecież 10 palców, 5 na jednej ręce i 5 na drugiej ręce. Możesz malować to, co mówi ci muzyka. Zachęcenie dzieci do wypowiedzi na temat swoich wrażeń podczas malowania tą techniką. Pytania pomocnicze: „Co czułeś , gdy malowałeś wszystkimi palcami ?”, „Czy farby były przyjemne w dotyku?”, „Jakich kolorów używałeś ?” Prezentacja prac i nagradzanie ich brawami .
7. Zabawa wyciszająca . Wesołe i smutne wypowiadanie tekstu
Siedzimy wszyscy w tej ciszy
Siedzimy wszyscy w tej ciszy
Nikt nas tutaj /x2
Nikt nas tutaj nie usłyszy.
8. Pożegnanie „Iskierką przyjaźni”. Dzieci stoją w kręgu. Nauczycielka lekko ściska rękę dziecka przesyłając uścisk, mówiąc przy tym: „Iskierkę przyjaźni wypuszczam w krąg niech wróci do moich rąk”.

SCENARIUSZ ZAJĘCIA WEDŁUG METODY CARLA ORFFA

TEMAT ZAJĘCIA: „PRZYGODA W LESIE”
Prezentacja opowiadania ideą C. Orffa w formie animacji muzyczno-ruchowej

CELE OGÓLNE:
- dostarczenie dzieciom okazji do spontanicznych działań i
wyrażania radości,
- ilustracja ruchowa treści opowiadania
- improwizacja na instrumentach perkusyjnych oraz przedmiotach /butelka, siatka/
- doskonalenie poczucia rytmu muzycznego
- rozbudzanie wyobraźni, umożliwienie dzieciom zdobycia wiedzy poprzez przeżycia
- ośmielanie dzieci,
CELE OPERACYJNE: dziecko
- rozwija swoją naturalną ruchliwość,
- poznaje właściwości rzeczy,
- wyrabia wrażliwość słuchową,
- łatwiej nawiązuje kontakty i jest bardziej otwarte,
METODA : twórcza Carla Orffa,
FORMA: zajęcie zorganizowane z całą grupą,
ŚRODKI DYDAKTYCZNE : drewniane klocki, tamburyno, bębenek, kołatki, pudełko akustyczne, plastikowe butelki z wodą, grzechotki, reklamówki jednorazowe,

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1.Zabawa na powitanie – uczestnicy chodzą po sali– na przerwę w muzyce podają sobie ręce – zbieramy, jak najwięcej uścisków koleżanek i kolegów.
2.Zaproszenie na wycieczkę do lasu / animacja muzyczno-ruchowa /.
Wiktor wyszedł z domu (dzieci miarowo tupią nóżkami), zamknął drzwi (dzieci mocno jeden raz klaskają w dłonie) i rozejrzał się dookoła (dzieci rozglądają się). Było południe a słońce świeciło tak mocno (wyciągają ręce najwyżej jak potrafią), że musiał przymknąć oczy (dzieci przymykają oczy). Uff jak gorąco (dzieci pocierają pałeczką tarkę). Pomyślał chwilę (dzieci uderzają wolno, miarowo w bębenek) i postanowił pójść (rytmiczne uderzanie pałeczką w blok prostokątny) do pobliskiego lasku. Szedł drogą jak żołnierz (dzieci maszerują rytmicznie) podskakując co chwilę z radości (dzieci rytmicznie maszerują co chwilę przerywając podskokiem). Wreszcie doszedł do mostku (pięściami uderzamy o piersi) nad potoczkiem (dzieci falistymi ruchami rąk ukazują strumyk). Zatrzymał się i rozejrzał dookoła (rozglądają się wokół kręcąc główką). Woda w potoku płynęła wartkim strumieniem, (wykorzystanie butelek napełnionych wodą imitujących odgłos wody), szumiąc, (potrząsanie plastikowymi butelkami wypełnionymi wodą) i uderzając w kamienie (uderzamy butelką napełnioną wodą o podłogę). Dalej na brzegu stał bocian na jednej nodze (pokazują stanie na jednej nodze) i klekotał cicho (cicha gra na kołatkach). Nad wodą lekko i zwinie fruwały ważki (dzieci naśladują, lekki lot owadów). W czystej wodzie widać było pływające rybki (dzieci poruszają rękoma imitując pływanie). Wiktor postanowił iść dalej (rytmiczna gra na bębenku). Szedł teraz ścieżką polną porośniętą zeschłą trawą, która szeleściła przy każdym kroku (pocieranie reklamówkami jednorazowymi). Stanął na skraju lasu, ale gęste krzewy zagrodziły mu drogę (dzieci imitują ruchami przedostawanie się przez przeszkodę). Spojrzał w górę na wysokie drzewa z rozłożystymi gałązkami (unoszą wysoko do góry głowy, ręce rozkładają i poruszają nimi). Na jednym z nich zobaczył rudą wiewiórkę z puszystą kitą. Skakała zwinnie z gałęzi na gałąź (dzieci grają staccato, krótkie dźwięki na tamburynie). Słyszał też wyraźnie głos kukułki: kuku, kuku, kuku wołała na cały las (ćwiczenie ortofoniczne polegające na powtarzaniu zgłosek ku, ku, ku). Nagle usłyszał trzask łamanych, suchych gałęzi (stukanie drewnianymi klockami o siebie) i za krzewów wyszedł dzik (dzieci naśladują chrząkanie dzika). Był duży i groźnie wyglądał. Chłopiec przestraszył się bardzo (demonstrujemy na swój sposób strach) i zaczął uciekać ile sił w nogach (szybkie stukanie palcami o podłogę). Zatrzymał się dopiero przed domem. Cały drżał ze strachu (gra na grzechotce z malejącym natężeniem). Wtedy pomyślał nigdy więcej sam nie pójdę do lasu.
3. Zakończenie zajęć – rozdanie pieczątek , podziękowanie dzieciom za udział.


SCENARIUSZ ZAJĘĆ WEDŁUG METODY DOBREGO STARTU MARTY BOGDANOWICZ
SCENARIUSZ ZAJĘĆ NR 1

TEMAT: „ZABAWY Z KOŁEM”

CELE: dziecko doskonali poczucie rytmu, słuch muzyczny, pamięć i koordynacje wzrokowo - ruchową, doskonali kompetencje językowe
METODA: Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz
FORMY: zbiorowa
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: tekst piosenki, koła w różnych kolorach, płyta CD z muzyką, skakanka / sznurek

PRZEBIEG ZAJĘĆ:
ZAJĘCIA WPROWADZAJĄCE:
1. Marsz po obwodzie koła w rytm muzyki, przywitanie się dzieci przez podanie prawej ręki koledze po prawej stronie.
2. Nauka piosenki "Dwa kółeczka" :
O, jak fajnie i wesoło, dwa kółeczka krążą w koło,
dwa kółeczka krążą wraz o jak, że to cieszy nas.
W górę rączki podnosimy dookoła się kręcimy,
Jedna nóżką tupniem raz,
O, jak, że to cieszy nas,
Drugą nóżką tupniem raz,
O, jak, że to cieszy nas.
3. Rozmowa na temat treści piosenki:
- o czym była piosenka?
- ile było kółeczek?
- co dzieci podnosiły do góry?
- czym tupały?
3. Rytmiczne wypowiadanie słów: "O, jak fajnie i wesoło"
ZAJĘCIA WŁAŚCIWE:
1.Zabawa ruchowa: "Duże i małe koła"
Nauczyciel umawia się z dziećmi, że w czasie zabawy będzie pokazywał koła różnego koloru, jak pokaże koło w kolorze czerwonym - dzieci dobierają się parami i tworzą koła dwuosobowe, gdy zobaczą koło w kolorze żółtym tworzą jedno duże koło. W przerwie miedzy tworzeniem kół tańczą w rytm muzyki.
2.Ćwiczenia ruchowo - słuchowe: dzieci wystukują rytm piosenki na krążkach, najpierw uderzają palcami, następnie całą dłonią i pięścią.
3.Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe:
Nauczycielka zapoznaje ze sposobem wykonania ćwiczenia,
Rysuje po kole i równocześnie śpiewa piosenkę
Następnie dzieci rysują koło, palcem prawej ręki w powietrzu, następnie lewą ręką, prawą nogą i lewą nogą, układanie dużego koła ze skakanki/sznurka
4.Ćwiczenia słuchowo- ruchowo- wzrokowe:
Nauczycielka zaprasza dzieci do koła, mówiąc aby usiadły w kole, podaje pierwszemu dziecku z prawej strony plastikowe koło, które będzie krążyło po kole podawane z rąk do rąk. Dzieci podając koło będą równocześnie mówiły:
"Jak to miło i wesoło.
Gdy kółeczko krąży w koło.
Kółko tu, kółko tam,
Kółko krąży nam"
ZAKOŃCZENIE:
1. Dzieci otrzymują od nauczycielki kolorowe koła różnej wielkości, zadaniem ich jest posegregować je według wielkości.
2. Marsz po obwodzie koła.

SCENARISZ ZAJĘĆ NR 2

TEMAT: „BAWIMY SIĘ CHUSTECZKĄ”

CELE: dziecko rozwija funkcje percepcyjno - motoryczne, doskonali małą i dużą motorykę, doskonali słuch muzyczny, poczucie rytmu, koordynację wzrokowo – ruchową
METODA: Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz
FORMY: zbiorowa
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: kolorowe wstążki/ paski bibuły, płyta CD, chusteczka, mazaki, kartka papieru, duża sylweta kwadratu

PRZEBIEG ZAJĘCIA:
ZAJĘCIA WPROWADZAJĄCE:
1. Dzieci maszerują przy muzyce, na znak zatrzymują się i witają się opuszkami palców pod kontrolą wzroku.
2. Zaproszenie dzieci do zabawy, na znak dany przez nauczycielkę dzieci podnoszą prawą rękę do góry rysują nią koła w powietrzu i wypowiadają sylabę "szu, szu" , na kolejny znak podnoszą lewą rękę do góry, machają jak przy pożegnaniu i wypowiadają "pa, pa" .
3. Nauczycielka zaprasza dzieci na dywan i zapoznaje ich z piosenką "Zabawa z chusteczką" :
"Mam chusteczkę haftowaną,
Co ma cztery rogi,
Kogo kocham, kogo lubię,
Rzucę mu pod nogi.

Tej nie kocham, tej nie lubię,
Tej nie pocałuję,
A chusteczkę haftowaną
Tobie podaruję"
4. Rozmowa na temat piosenki:
- o czym była piosenka?
- ile miała rogów chusteczka?
- do czego służy chusteczka?
- do czego służyła w naszej zabawie chusteczka?
5.Ćwiczenia słuchu fonematycznego:
Dzieci wyodrębniają rym z piosenki "rogi- nogi" , "pocałuje- podaruję" , następnie wyszukują rym do wyrazów podanych przez nauczycielkę.

ZAJĘCIA WŁAŚCIWE:
1. Zabawa ruchowa "Na Łące" . Dzieci biegają w rytm muzyki, na zmianę w muzyce chodzą po łące, naśladują zrywanie i wąchanie kwiatów (wdech nosem i powolny wydech ustami, mówią "a..psik" . Następnie kwiaty rosną - ćwiczenia rąk i nóg. Dzieci przechodzą powolnym ruchem z przysiadu do stania i rozkładają ręce na boki. Na zakończenie układają kwiatki z kolorowych wstążek

2. Ćwiczenia ruchowo- słuchowe:
Dzieci siedzą przy stole i wystukują rytm piosenki na blacie stołu, początkowo wystukują rytm pięścią, potem dłonią wewnętrzną i zewnętrzną stroną, a następnie wystukują rytm brzegiem dłoni.
3. Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe:
Dzieci odtwarzają rytm piosenki poprzez wyklaskiwanie.
Następnie nauczycielka pokazuje wzór chusteczki /kwadrat/ i pokazuje jak należy rysować po wzorze równocześnie śpiewając.
Dzieci odtwarzają najpierw wzór w powietrzu, prawą ręką, następnie lewą, prawą nogą, lewą nogą, palcem na czystej kartce następnie przechodzą do rysowania wzoru mazakami na czystej kartce – utrwalenie kształtu i nazwy - kwadrat.

ZAKOŃCZENIE:
Zabawa przy piosence "Zabawa z chusteczką". Dzieci stoją w dużym kole do środka wchodzi dziecko z chusteczką. W czasie pierwszej zwrotki dziewczynka z chusteczką maszeruje po kole, a dzieci w kole wiązanym idą w prawa stronę, w czasie drugiej zwrotki dziewczynka biega w podskokach po kole, a dzieci idą w drugą stronę. Na zakończenie zwrotek wymiana pomiędzy dziećmi chusteczkami.

Program zajęć z wykorzystaniem metod aktywizujących

Termin: Wrzesień 2014 r.
Wykorzystanie metody gimnastyki twórczej Rudolfa Labana.
Temat zajęć : „Bawimy się wesoło” – zestaw ćwiczeń i zabaw rozwijających ruchową inwencję twórczą dzieci. Poznawanie możliwości własnego ciała, wyczucie przestrzeni, ciężaru i czasu.

Termin: Październik 2014 r.
Wykorzystanie treningu autogennego A. Schultza podczas zajęć.
Temat zajęć: „Dotyk Jesieni” – trening autogenny przy muzyce A. Vivaldiego („Cztery pory roku – Jesień”). Wdrażanie do poszanowania własnego ciała poprzez kontrolowanie swoich emocji. Nabycie umiejętności wyciszenia się i relaksacji.

Termin: Listopad 2014 r.
Wykorzystanie elementów Metody Kinezjologii Edukacyjnej Paula Deninsona.
Temat zajęć: „Jesteśmy w lesie”- wykonywanie prostych ćwiczeń ruchowych „Sowa”, „Zajączek” (wg P. Deninsona). Zabawy z wykorzystaniem technik parateatralnych (pantomima, teatr palcowy).

Termin: Grudzień 2014 r.
Wykorzystanie Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.
Temat zajęć: „Bawimy się wesoło w przedszkolu”- nabywanie podstawowych umiejętności ruchowych; zwiększanie sprawności i wydolności fizycznej dzieci. Odczuwanie radości z podejmowania wysiłku i wspólnej zabawy.

Termin: Styczeń 2015 r.
Wykorzystanie metod i technik parateatralnych.
Temat zajęć: „Mały teatr przedszkolny” – odgrywanie scenek dramowych. Wcielanie się w określone role, nabywanie umiejętności modulowania głosem odpowiednio do roli. Nauka właściwego gospodarowania oddechem podczas mówienia.

Termin: Luty 2015 r.
Wykorzystanie metody gimnastyki rytmicznej A. M. Kniessów.
Temat zajęć: „Bawimy się wstążkami i grzechotkami” - wyrażanie siebie i swoich odczuć poprzez ruch rytmiczny; właściwe dobieranie ruchu i gestów do usłyszanej melodii.

Termin: Marzec 2015 r.
Wykorzystanie techniki relaksacyjnej E. Jacobsona i A. Schultza
Temat zajęć: „Bawimy się w parach” – nawiązywanie właściwych relacji z rówieśnikami. Budowanie poczucia własnej wartości.

Termin: Kwiecień 2015 r.
Wykorzystanie Metody Carla Orffa /animacja muzyczno-ruchowa/
Temat zajęć: „Przygoda w lesie”- prezentacja opowiadania ideą C. Orffa w formie animacji muzyczno-ruchowej. Dostarczenie dzieciom okazji do spontanicznych działań i wyrażania radości.

Termin: Maj 2015 r.

Wykorzystanie Metody Dobrego Startu Marty Bogdanowicz

Temat zajęć: „Zabawy z kołem i chusteczką” –wykorzystanie piosenek „ Dwa kółeczka” i „Chusteczka haftowana” do rozwijania funkcji percepcyjno -motorycznych oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej. Doskonalenie słuchu muzycznego i poczucia rytmu.

Termin: Czerwiec 2015 r.

Wykorzystanie metody „Finger painting” – malowanie 10 palcami.

Temat zajęć: „Smutno – wesoło” - zabawy i ćwiczenia zmniejszające napięcie psychofizyczne. Określanie swoich osobistych granic relacji z innymi osobami /komunikacja przez dotyk/.

ARKUSZ OBSERWACJI DZIECKA


1. Reakcja na bodźce zewnętrzne

2. Lękliwość i niepokój

3. Rozmowność

4. Zainteresowanie

5. Koncentracja uwagi

6. Pamięć

7. Nawiązywanie kontaktów

8. Współpraca i współdziałanie z innymi

9. Stosunek do innych dzieci w grupie

10. Twórczość słowna

11. Wyrażanie uczuć wobec innych

12. Twórczość ruchowa

13. Twórczość muzyczna

14. Twórczość plastyczna

ZAŁĄCZNIKI

- ankieta dla dyrektora
- ankieta dla nauczycieli
- ankieta dla rodziców
- scenariusze zajęć realizowanych w ramach innowacji
- dodatkowe scenariusze zajęć

PROPOZYCJA WYWIADU DLA DZIECKA UCZĘSZCZAJĄCEGO NA ZAJĘCIA REALIZOWANE W RAMACH INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ

1. Które zabawy lub zajęcia w przedszkolu lubisz najbardziej? Powiedz, dlaczego je lubisz?
2. Oceń za pomocą buźki / uśmiechniętej , nieuśmiechniętej , smutnej / wybrane zajęcia w przedszkolu: ruchowe, plastyczne, matematyczne, muzyczne itp. /
3. Jakiego typu zajęcia lubisz najbardziej?
4. Pokaż odpowiednią mimikę, która najczęściej towarzyszy ci na zajęciach w przedszkolu?
5. Które zajęcia sprawiają Tobie największe trudności?

PROGRAM ZAJĘĆ

Tematyka zajęć Sposoby i formy realizacji Termin
realizacji
„Bawimy się wesoło” Zestaw ćwiczeń i zabaw rozwijających ruchową inwencję twórczą dzieci. Poznawanie możliwości własnego ciała, wyczucie przestrzeni, ciężaru i czasu. Wykorzystanie metody R. Labana Wrzesień
„Dotyk Jesieni” Trening autogenny przy muzyce A. Vivaldiego („Cztery pory roku – Jesień”). Wdrażanie do poszanowania własnego ciała poprzez kontrolowanie swoich emocji. Nabycie umiejętności wyciszenia się i relaksacji. Wykorzystanie techniki relaksacyjnej A. Schultza Październik
„Jesteśmy w lesie” Wykonywanie prostych ćwiczeń ruchowych „Sowa”, „Zajączek”. Zabawy z wykorzystaniem metody P. Deninsona, technik parateatralnych (pantomima, teatr palcowy). Listopad
„Bawimy się wesoło w przedszkolu” Nabywanie podstawowych umiejętności ruchowych; zwiększanie sprawności i wydolności fizycznej dzieci. Odczuwanie radości z podejmowania wysiłku i wspólnej zabawy. Wykorzystanie Metody Ruchu Rozwijającego. Grudzień
„Mały teatr przedszkolny” Odgrywanie scenek dramowych. Wcielanie się w określone role, nabywanie umiejętności modulowania głosem odpowiednio do roli. Nauka właściwego gospodarowania oddechem podczas mówienia. Wykorzystanie technik parateatralnych podczas zajęć. Styczeń
„Bawimy się wstążkami i grzechotkami” Wyrażanie siebie i swoich odczuć poprzez ruch rytmiczny; właściwe dobieranie ruchu i gestów do usłyszanej melodii. Wykorzystanie metody A.M. Kniessów. Luty
„Bawimy się w parach” Nawiązywanie właściwych relacji z rówieśnikami. Budowanie poczucia własnej wartości. Wykorzystanie techniki relaksacyjnej E. Jacobsona i A. Schultza. Marzec
„Przygoda w lesie” Prezentacja opowiadania ideą C. Orffa w formie animacji muzyczno-ruchowej. Dostarczenie dzieciom okazji do spontanicznych działań. Kwiecień
„Zabawy z kołem i chusteczką” Wykorzystanie piosenek „ Dwa kółeczka” i „Chusteczka haftowana” do rozwijania funkcji percepcyjno -motorycznych oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej. Doskonalenie słuchu muzycznego i poczucia rytmu. Zastosowanie metody Dobrego Startu Marty Bogdanowicz. Maj
„Smutno – wesoło” Zabawy i ćwiczenia zmniejszające napięcie psychofizyczne. Określanie swoich osobistych granic relacji z innymi osobami /komunikacja przez dotyk/. Wykorzystanie techniki twórczej „finger painting”. Czerwiec


Bibliografia:

1. Bielicka I., Olechniewicz H., Ślusarczyk-Kowalska Z., Malowanie dziesięcioma palcami, „Psychologia Wychowawcza” 1964, nr 2
2. Bogdanowicz M., Przytulanki, czyli wierszyki na dziecięce masażyki, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2003
3. Bogdanowicz M., W co bawić się z dziećmi, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2003
4. Bogdanowicz M., Okrzesik D., Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne ,Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2011
5. Borowicz Z., Drama - atrakcyjna metoda pedagogiczna, „Wychowanie na co dzień” 1994, nr 5
6. Chauvel D., Noret Ch., Zabawy relaksujące dla przedszkolaków, Wydawnictwo „Cyklady”, Warszawa 2000
7. Czarnecka E., Metoda Weroniki Sherborne w pracy przedszkola, „Wychowanie w przedszkolu” 1994, nr 9
8. Gniewkowski W., Przegląd współczesnych kierunków i tendencji wiązania ruchu z muzyką, „Nowa Szkoła” 1983, nr 2
9. Hannaford C., Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Warszawa 1998
10. Kaja B., Zarys terapii dziecka, Bydgoszcz 1998.
11. Opatowiecka M. , Kinezjologia edukacja Paula Dennisona , „Remedium” 1998 nr 10
12. Pankowska K. , Edukacja przez dramę, WSiP, Warszawa 1997
13. Polander A., Zastosowanie treningu autogennego do dzieci w wieku przedszkolnym, „Zagadnienia wychowawcze”1975, nr4
14. Smoczyńska-Nachtman U., Elementy metody Orffa -Zabawy i ćwiczenia przy muzyce, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1983
15. Stadnicka J., Terapia dzieci-muzyką, ruchem i mową, WSiP, Warszawa 1998
16. Stępień E., Zabawy metodą Karola Orffa , „Wychowanie w Przedszkolu”1992, nr 3
17. Trześniowski R., Zabawy i gry ruchowe, WSiP, Warszawa 1995
18. Uszyńska- Jarmoc J., Twórcza aktywność ruchowa dziecka : teoria – rzeczywistość – perspektywy rozwoju, Trans Humana, Białystok 2003