Przemoc wobec dzieci

Przemoc wobec dziecka to wyrządzona nieprzypadkowo, bądź w skutek zaniedbania lub bezczynności, krzywda, którą można było uniknąć. Krzywda ta łamie prawa dziecka i zakłóca jego optymalny rozwój, hamując potencjalne możliwości oraz naturalne dążenie człowieka do samorealizacji.
Krzywdę tę mogą wyrządzić między innymi rówieśnicy (tzw. przemoc rówieśnicza), rodzice (tzw. przemoc rodzicielska), a nawet instytucje (tzw. przemoc strukturalna) lub media (tzw. przemoc medialna). Przemoc może mieć naturę fizyczną, psychiczną, seksualną lub zaniedbania, i może ona mieć miejsce w różnych miejscach: w domu, szkole, placówce wychowawczej, na koloniach, w parku.
Większość sprawców to ludzie w pełni zdrowi a tylko niewielu z nich to osoby psychicznie niezrównoważone czy chore.

PRZEMOC FIZYCZNA
To takie zachowanie wobec dziecka, które wywołuje u niego znaczny ból fizyczny, bez względu na to, czy na jego ciele pozostaną ślady, czy też nie. Zazwyczaj jednak zostają. U maltretowanych dzieci są widoczne uszkodzenia skóry spowodowane kopnięciami, uderzeniami pięścią, pasami. Dzieci doznające przemocy fizycznej często są pacjentami szpitali - gdzie połamane kończyny, pęknięte kości, wybite zęby czy obrażenia wewnętrzne ich rodzice tłumaczą upadkiem lub niezamierzonym uderzeniem się o mebel, upadkiem ze schodów itp. Dorosłych znęcających się nad swoimi dziećmi cechuje duża pomysłowość w wyszukiwaniu sposobów zadawania dzieciom bólu: szczypią je, przypalają papierosem, wyrywają włosy, wiążą sznurami, duszą, a nawet gryzą. Fizycznymi skutkami bicia dzieci może być kalectwo oraz różne choroby somatyczne uwarunkowane uszkodzeniami narządów wewnętrznych lub organicznymi uszkodzeniami mózgu, a nawet śmierć.
Jest jednak jeszcze wiele innych, rzadziej dostrzeganych skutków przemocy stosowanej wobec dzieci. Są to poznawcze i emocjonalne następstwa zespołu dziecka maltretowanego. Zaliczymy do nich zarówno brak poczucia bezpieczeństwa, przynależności uczuciowej do osób najbliższych oraz obniżoną samoocenę, jak i nieakceptowanie siebie, poczucie zagubienia, krzywdy i winy, a także trudności w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem. Dzieci, które są ofiarami przemocy fizycznej, przeżywają stany depresyjne i lęki; są egocentryczne, bierne i zależne lub agresywne i nadpobudliwe, ze skłonnościami do autodestrukcji. U dzieci bitych obserwuje się również zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi, zaburzenia zachowania i emocjonalne oraz brak poczucia realności.
Nawet gdy dziecko zostanie wyrwane ze świata fizycznego bólu i cierpienia, koszmar się nie kończy. Wiele lat później mogą się odezwać odległe skutki maltretowania w dzieciństwie. Osoby takie nadal mają poczucie winy i niską samoocenę. To jednak jedne z łagodniejszych następstw. Dużo poważniejszymi są alkoholizm, narkomania, zaburzenia nerwicowe i nerwice, a także zachowania agresywne - stosowanie przemocy fizycznej w życiu dorosłym, w tym także wobec swoich dzieci.


PRZEMOC SEKSUALNA
Zjawisko wykorzystywania seksualnego dzieci wciąż jest w wielu krajach traktowane w sposób marginalny. Tymczasem jak donoszą statystyki 24,9 proc. dziewcząt oraz 22,3 proc. chłopców w naszym kraju poddanych było szeroko pojętemu krzywdzeniu seksualnemu, a na świecie liczby te sięgają nawet 38 proc.
Wykorzystanie seksualne to każdy kontakt fizyczny mający na celu doznanie seksualnej przyjemności np.: dotykanie genitaliów dziecka lub zmuszanie do dotykania genitaliów innej osoby lub do zabaw seksualnych. A także
• pokazywanie dziecku pornografii
• ekshibicjonizm
• podglądanie dziecka
• fotografowanie dziecka w seksualnych pozach
• zachęcanie dziecka do obserwowania lub słuchania aktów seksualnych
• współżycie z dzieckiem (gwałt)

Sygnały po których można rozpoznać że dziecko jest wykorzystywane seksualnie:
• nocne koszmary
• kłopoty ze snem
• bardzo silny lęk przed potworami
• unikanie kontaktu fizycznego
• utrata apetytu, kłopoty z połykaniem lub nadmierny apetyt
• nagłe wahania nastroju, wściekłość, gniew lub wycofanie się
• obawa przed pewnymi ludźmi lub miejscami (np. dziecko nie chce zostać sam na sam z konkretną osoba lub nagle staje się w jej obecności przygaszone)
• ciągłe zaburzenia żołądkowe nie mające rozpoznanej przyczyny
• infantylizacja otoczenia (np. powrót nocnego moczenia, sanie kciuka)
• seksualna aktywność wobec zabawek lub innych dzieci
• używanie nowych określeń na intymne części ciała, nagłe używanie wulgaryzmów
• odmowa ujawnienia sekretu jakie dziecko ma z innym dorosłym
• opowiadanie o nowym starszym przyjacielu
• posiadanie przez dziecko pieniędzy których nie dostał od rodziców
• samookaleczenia
Z pojęciem przemocy seksualnej nierozerwalnie związane są pedofilia i kazirodztwo.
Za pedofilię uznaje się każde zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka, które służy podnieceniu i zaspokojeniu własnych potrzeb seksualnych. Ważna jest tutaj motywacja podejmowanego działania, a nie tylko samo zachowanie (np. głaskanie, całowanie, oglądanie ciała małego dziecka przez rodziców, podyktowane troską, opiekuńczością, miłością - nie ma nic wspólnego z pedofilią!). Najprościej można zdefiniować pedofilię jako podejmowanie aktywności seksualnej z dziećmi lub fantazjowanie o tej aktywności przez osobę dorosłą jako stale preferowany lub wyłączny sposób osiągnięcia podniecenia seksualnego i orgazmu. Czynów pedofilnych mogą dokonywać nie tylko pedofile, ale również osoby, które podejmują kontakty seksualne z dziećmi, gdyż mają trudność (z różnych powodów) w nawiązaniu kontaktów seksualnych z osobami dorosłymi. Dziecko w tym przypadku jest bardziej dostępnym, łatwiejszym w pozyskaniu partnerem seksualnym niż osoba dorosła, choć nie jest najbardziej pożądanym erotycznie obiektem. U osób, które podejmują zastępcze, sytuacyjne czyny pedofilne, rozpoznaje się między innymi: psychozy, zaburzenia osobowości, otępienie starcze, zmiany organiczne.
Kazirodztwo jest to współżycie seksualne między spokrewnionymi osobami. Szczególną formą kazirodztwa są zachowania seksualne osób dorosłych, głównie ojców, w stosunku do własnych bądź przysposobionych dzieci. Kazirodztwo wobec dziecka zalicza się do czynów pedofilnych. Z badań wynika, że - ze względu na więź pokrewieństwa - konsekwencje kazirodztwa są dla ofiary o wiele bardziej dotkliwe niż w wypadku innych czynów o tym charakterze. Zależność dziecka od rodziców sprawia, że ma ono utrudnioną możliwość obrony, ucieczki, czy też separacji od sprawcy. Tenże, posiadając władzę rodzicielską, dysponuje większą swobodą działania i ma stały i nieograniczony dostęp do swojej ofiary. Wykorzystywanie seksualnie dziecka w rodzinie zazwyczaj powtarza się w sposób systematyczny przez dłuższy czas, rzadziej ma charakter epizodyczny. Ingerencja osób trzecich działających w obronie dziecka jest utrudniona. Dziecko zazwyczaj zmuszone jest do uruchomienia długotrwałych strategii zaradczych, pozwalających na pozostanie w rodzinie, która jest zarówno źródłem patologii, jak i oparcia. (przykład Josefa Fritzl'a)
Dzieci będące ofiara przemocy,prawie nigdy nie szukają same pomocy. Bo sprawca je zastraszył albo przekonał, że to one są winne tego co się dzieje.
Z kolei z powodu lęku przed dodatkowym cierpieniem dziecka będącego ofiarą przemocy seksualnej rodzice często nie chcą składać doniesienia o przestępstwie. Mają jednak taki obowiązek względem dziecka i prawa.
Dziecko powinno być odpowiednio przygotowane psychicznie do czynności przesłuchania. Najlepiej gdy zostanie mu zapewniony wcześniejszy kontakt z psychologiem. Na pewno należy wyjaśnić dziecku sens i znaczenie czynności, w których będzie uczestniczyło.
Duże znaczenie mają miejsce i otoczenie, w jakim przeprowadzana jest czynność procesowa z udziałem dziecka. Stąd idea tworzenia tzw. „Przyjaznych/Niebieskich Pokoi Przesłuchań.”
Wystrój, kolorystyka „Niebieskiego Pokoju”, wielkość i funkcje ergonomiczne mebli składających się na jego wyposażenie mają zapewnić dziecku przyjazną atmosferę, stwarzając właściwe warunki umożliwiające swobodę wypowiedzi, w otoczeniu odbiegającym od standardowego pokoju przesłuchań lub sali rozpraw. Oprócz zabawek w pokoju powinny znajdować się lalki anatomiczne, pacynki itp. które stanowią istotny element pracy z dzieckiem.
Psychoterapia jest potrzebna dziecku, a także jego matce, jeżeli sprawca przemocy seksualnej był jej życiowy partner. Dziecko wykorzystane seksualnie czuje się winne za rozpad rodziny, matka dziecka – ofiary przemocy – czuje że zawalił jej się cały świat. Żeby mogła pomóc dziecku, musi zacząć od siebie.
W przypadku gdy sprawcą był ktoś obcy, taka psychoterapia dla rodzicow zwykle nie jest potrzebna.
ZANIEDBANIE

Wśród różnych omówionych wcześniej form krzywdzenia dzieci, zaniedbywanie jest w pewnym sensie zjawiskiem nietypowym. Może być ono aktem wyboru lub efektem braku możliwości rodzica lub opiekuna. To że dziecko chodzi głodne może świadczyć zarówno o biedzie rodziców jak i o całkowitym braku zainteresowania dzieckiem. Zaniedbanie rozumiane najogólniej jako niezapewnienie, lub uniemożliwienie zaspokojenia potrzeb jednostce zależnej, jest zjawiskiem obejmującym bardzo wiele zachowań. Zaniedbaniem może być zarówno nieodpowiednie ubranie dziecka – skutkiem czego zachoruje, lub też nadmierne przegrzanie, wskutek czego również może zachorować, niepodanie lekarstwa choremu dziecku, bądź podanie złego leku itp.
Zaniedbanie wynikające z niezapewnienia dziecku możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb jest stosunkowo łatwe do rozpoznania. Daleko bardziej sprawa się komplikuje przy próbie ustalenia zaniedbania powstałego na skutek szkodliwej nieświadomej aktywności opiekunów. Klasycznym przykładem będzie tu stosunkowo rzadki tzw. „Syndrom Munchhausena” czyli MSBP. Chorzy na MSBP kosztem zdrowia, a nawet życia własnych dzieci zaspokajają swój głód konsultacji z lekarzem, manipulowania nim i zdobywania jego sympatii. Pragną za wszelka cenę udowodnić, że są troskliwymi rodzicami jednocześnie chcąc wzbudzić podziw u lekarzy. Prowokując chorobę ( np. jedna z matek dolewała własna krew do przeznaczonego do analizy moczu córki, inna dosypywała sól do kroplówki syna), w większości przypadków osoby dotknięte syndromem Munchhausena mają przygotowanie medyczne i doskonale wiedzą jakie badania należy wykonać i jaką diagnozę postawić. Jeśli w wyniku ich działań dziecko umrze, nie wahają się ponownie zajść w ciążę lub adoptować kolejne. Ogromne cierpienie dziecka w ogóle się nie liczy. Psychologiczny mechanizm syndromu Munchhausena” nie jest do końca zbadany. Wiadomo jednak, że jest on efektem projekcji własnych nie rozwiązanych problemów psychicznych na dziecko.
Istnieje wiele typologii zaniedbania. Jeden z najczęściej stosowanych podziałów przyjmuje jako kryterium efekt zachowania. Najczęściej wymienia się tu:
• zaniedbanie fizyczne
• zaniedbanie emocjonalne oraz psychiczne
często uwzględnia się w tym podziale jeszcze inne formy zaniedbania;
• edukacyjne
• materialne
• wychowawcze – przykładem może być kompletny brak opieki nad dzieckiem tłumaczony np. obowiązkiem pracy
• opóźnienie rozwoju fizycznego pomimo braku organicznych podstaw

PRZEMOC PSYCHICZNA

Psychiczne krzywdzenie jest najbardziej nieuchwytną i zdradliwa formą maltretowania dziecka. Nikt nie jest w stanie zmierzyć prawdziwych rozmiarów tej przemocy i określić wszystkich z nią związanych zachowań. To samo stwierdzenie, reakcja czy czynność w jednej sytuacji mogą być zupełnie normalne w innej stać się ciosem dla psychiki dziecka, pozostawiając w niej trwały ślad. A zadany cios może być zupełnie niezauważalny dla obserwatora z zewnątrz.
Organizacja Amnesty International, która zajmuje się ochrona praw człowieka do maltretowania psychicznego zalicza następujące formy zachowania:
• izolacja
• ograniczenie snu i pożywienia
• narzucenie własnych sądów
• degradacja werbalna (wyzywanie, poniżanie, upokarzanie)
• hipnoza
• narkotyzowanie
• groźba zabójstwa
Wymienione kategorie czynów są na tyle ogólne, że mogą obejmować niemal każde zachowanie krzywdzące, choć nie zawsze ma się tę pewność. Nie ma również jasnych kryteriów oceny szkodliwości psychicznego maltretowania dzieci.
Przypadki psychicznego znęcania są ujawniane najczęściej w sytuacji przemocy fizycznej, dotyczą zwykle bardziej hałaśliwych form zachowania takich, jak:
• wrzeszczenie
• wyzywanie
• oczernianie
• wyszydzanie
Istnieją jednak bardziej wyrafinowane metody, ukryte pod maska rzetelności i uczciwości, którym na pozór nic nie można zarzucić. Przykładem może być zmuszanie dziecka do pisania dodatkowych zadań, a gdy się z nimi upora otrzymywanie nowych. W rezultacie poszkodowany spędza całe dnie na nauce, nie wychodzi z domu, nie ma czasu na zabawę. Pozbawione ruchu zatraca spontaniczność, staje się płaczliwe, traci apetyt, zaczyna się moczyć. Postępy w nauce gwałtownie spadają. Ostatecznie dziecko potrzebuje opieki neuropsychiatrycznej.
Konsekwencje tego typu działań są bardzo zbliżone do psychicznych następstw bicia dzieci. Psychiczne dokuczanie dziecku wywołuje u niego wiele negatywnych przeżyć: lek, poczucie niesprawiedliwości i bezsensu, świadomość braku miłości rodzicielskiej i wiele innych konsekwencji, takich jak zaburzenia snu, przygnębienie, nerwice, zachowania agresywne, a nawet myśli i próby samobójcze.
Ponadto krzyczenie na dzieci i poniżanie powoduje poważne konsekwencje w ich dorosłym życiu. Osoby takie nawet wiele lat później mają poczucie winy, niską samoocenę, a także zaburzone poczucie własnej tożsamości, silną potrzebę kontrolowania innych oraz są psychicznie uzależnione od swoich rodziców. Ofiary przemocy psychicznej cierpią na depresje, nerwice, izolują się od otoczenia bądź odstraszają je swoim perfekcjonizmem lub negatywnymi oczekiwaniami w stosunku do innych. Częstymi następstwami doznanej w dzieciństwie "moralnej udręki" są zachowania przestępcze jej ofiar, a także stosowania przez nie przemocy emocjonalnej w życiu dorosłym.
Różne rodzaje przemocy często występują razem!

SPECYFICZNE CZYNNIKI RYZYKA KRZYWDZENIA DZIECI TO:
Ubóstwo, nieformalny związek rodziców, zaburzenia psychiczne, posiadanie dzieci z różnych związków, uzależnienia, poród przed 18 rokiem życia matki, nieudany związek, doświadczenie krzywdzenia we własnej rodzinie, rozczarowanie związane z płcią dziecka, nadpobudliwość lub wady rozwojowe dziecka, mało więzi rodzinnych, izolacja społeczna rodziny, dysproporcje w poziomie wykształcenia rodziców, przynależność do rożnych ras, wyznań ideologii.
DLACZEGO RODZICE STOSUJĄ PRZEMOC WOBEC SWOICH DZIECI?
Bardzo często jest to reakcja na dawne lub aktualne problemy i stresy, z którymi nie potrafią sobie poradzić:
NIEDOJRZAŁOŚĆ
Bardzo młodzi, niepewni w nowej roli rodzice nie potrafią zrozumieć zachowań i potrzeb swego dziecka. Sami jeszcze potrzebują opieki, pomocy i nie są w stanie w dojrzały sposób zająć się dziećmi.
BRAK WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI WYCHOWAWCZYCH
Rodzice nie widzą, jak wychowywać dziecko, nie rozumieją etapów rozwojowych przez jakie przechodzi, z własnego dzieciństwa nie wynieśli też modelu "szczęśliwej rodziny" i "dobrego rodzica", na którym mogliby się wzorować.
NIEREALISTYCZNE OCZEKIWANIA
Rodzice oczekują, że dzieci, nawet małe będą zachowywały się "po dorosłemu" - rozsądnie i odpowiedzialnie. Chcą, żeby dzieci były zawsze grzeczne i nie wymykały się spod kontroli. Tymczasem dzieci są tylko dziećmi...
NIEZASPOKOJONE POTRZEBY EMOCJONALNE RODZICA
Rodzice, którzy nie mają bliskich kontaktów z innymi dorosłymi, są samotni lub sami się izolują, szukają często głównego oparcia we własnych dzieciach, oczekują, że to dzieci będą się nimi zajmowały, opiekowały, zapewniały dobre samopoczucie, zaspokajały potrzebę miłości. Z oczywistych powodów dzieci nie są w stanie spełnić tych oczekiwań, co wywołuje frustrację i złość rodziców.
TRUDNE DOŚWIADCZENIA Z DZIECIŃSTWA
Rodzice, którzy stosują przemoc wobec własnych dzieci, sami byli często w dzieciństwie źle traktowani przez dorosłych, mają trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi, zaniżone poczucie własnej wartości, nie potrafią kontrolować swoich reakcji emocjonalnych, bywają niezrównoważeni i "nierówni".
SYTUACJE KRYZYSOWE
Problemy finansowe, strata pracy, wejście w kolizję z prawem, z nawet poważna choroba w rodzinie mogą sprawić, że rodzic "odgrywa" swoje napięcie na dziecku. Czasem taki kryzys to tylko iskra w beczce prochu, napięcia gromadziły się bowiem przez długie lata.
IZOLACJA SPOŁECZNA
Także osamotnienie, brak rodziny, czy przyjaciół, którzy mogliby pomóc w tak trudnym i wymagającym zajęciu, jakim jest opieka nad małym dzieckiem, może stać się źródłem silnej frustracji i agresji.
ALKOHOLIZM, NARKOMANIA
Uzależnienia i związane z nimi problemy powodują często, że ojciec czy matka (a czasem oboje) nie są w stanie właściwie zajmować się dziećmi. Będąc pod wpływem alkoholu rodzic bywa nieobliczalny i robi rzeczy, których potem - gdy wytrzeźwieje - żałuje i wstydzi się.

PRZEMOC WOBEC DZIECKA JEST BARDZO POWAŻNYM PRZESTĘPSTWEM, KARANYM WIĘZIENIEM.

Kodeks Karny, Art. 207: "§1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. §2. Jeżeli czyn określony w par. 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10."

Kodeks Karny, Art. 200: "§ 1. Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 2. Tej samej karze podlega, kto utrwala treści pornograficzne z udziałem takiej osoby."



BIBLIOGRAFIA:

• Magazyn Gazety Wyborczej „Dużyformat” 17.listopada 2003, „Powrót barona Munchhausena (w zastępstwie)”, tekst: Jacek Kubiak
• Dodatek do Gazety Wyborczej 11-12 marca 2006, „Molestowanie w domu – co robić?”
• Irena Pospiszyl „Przemoc w rodzinie”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
ISBN: 83-02-05556-5
• http://www.dziecionline.pl/trudne/Przemoc/dlaczego.htm
• http://www.vulcan.edu.pl/eid/archiwum/1999/08/przemoc.html
• http://www.niebij.pl/
• http://www.podlaska.policja.gov.pl/programy/prawa_ofiar/doc/11.pdf
• http://termedia.pl/magazine.php?magazine_id=5&article_id=940&magazine_subpage=ABSTRACT
• www.pismo.niebieskalinia.pl