Zadania pedagoga szkolnego wynikające z realizacji Programu Wychowawczego i Profilaktycznego Szkoły

Program profilaktyczny i wychowawczy są jednymi z ważniejszych dokumentów regulujących pracę szkoły w zakresie realizowania funkcji opiekuńczej, dydaktycznej i wychowawczej. W swojej pracy będę analizowała Program profilaktyczny i wychowawczy Miejskiej Szkoły Podstawowej, w której pracuję na stanowisku pedagoga szkolnego. Realizatorami programów jest dyrekcja placówki, rada pedagogiczna oraz pozostały personel. Duży udział w realizacji zadań programów ma pedagog szkolny, wynika to z faktu, iż pedagog sprawuje opiekę nad ogółem uczniów. Głównym celem programu wychowawczego naszej szkoły jest wszechstronny rozwój osobowy ucznia w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, duchowym i zdrowotnym. Program wychowawczy określa główne działania pedagoga szkolnego do, których zalicza się:
1. Wspomaganie procesu nauczania i uczenia się
2. Współpraca z wychowawcą - praca na rzecz klasy
3. Praca profilaktyczna
4. Pomoc materialna
5. Współpraca z instytucjami
Przedstawię realizację tych działań na przykładzie własnej pracy. Wspomaganie procesu nauczania i uczenia się jest związane przede wszystkim z organizowaniem zajęć prowadzonych tokiem indywidualnym dla uczniów mających problemy z nauką. Zajęcia te są prowadzone raz w tygodniu indywidualnie lub w grupach 2 i 3 osobowych ( w tworzeniu grup bierze się pod uwagę wiek ucznia ). W trakcie zajęć dzieci utrwalają bieżący materiał bądź uczestniczą w zabawach i grach mających na celu niwelowanie dysfunkcji. Pedagog szkolny koordynuje również pomoc dydaktyczną w formie: zajęć dydaktyczno - wyrównawczych, korekcyjno - kompensacyjnych lub logopedycznych. Działanie to realizuje się też poprzez wspieranie rodziców uczniów w opracowaniu pomocy domowej. Wspomaganie procesu nauczania jest związane z prowadzeniem warsztatów i prelekcji dla rodziców i nauczycieli, dotyczących zagadnień dydaktycznych. W związku z tym, iż zaczynam dopiero pracę pedagoga i nie posiadam bogatego doświadczenia zawodowego nie wykorzystałam tej metody a skupiłam się na udzielaniu indywidualnych konsultacji dla rodziców i nauczycieli. Ważnym elementem realizacji tego zagadnienia jest kierowanie na specjalistyczne badania obejmujące pogłębioną diagnozę psychologiczno - pedagogiczną np. wykonane przez Poradnię Psychologiczno - Pedagogiczną. W tym roku szkolnym na badania skierowałam 40 uczniów ( 8 uczniów - badanie pod kątem dysleksji rozwojowej, 10 - rozpatrzenie propozycji powtarzania klasy, 4 - rozpatrzenie propozycji kształcenia specjalnego, pozostali zdiagnozowanie przyczyn trudności dydaktycznych lub wychowawczych ).
Kolejnym działaniem pedagoga szkolnego jest współpraca z wychowawcą - praca na rzecz zespołu klasowego. Kluczową metodą realizacji tego zadania jest integracja zespołu klasowego. Integrację rozpoczynam w miarę możliwości od diagnozy socjometrycznej pod kątem występujących relacji, problemów ( w tym roku szkolnym wykonałam testy socjometryczne w 4 na 17 klas - jest to technika czasochłonna ) . Kolejnym etapem jest prowadzenie zajęć integracyjnych i zajęć wychowawczych - problemowych, każde pierwsze zajęcia z klasą poświęcam na integrację. Zajęcia wychowawcze - problemowe dotyczą: profilaktyki uzależnień ( korzystam ze scenariuszy zawartych w programie profilaktycznym ,,7 kroków’’, szkoła przystąpiła do akcji ,, Zachowaj trzeźwy umysł”, prowadzę również zajęcia dotyczące uzależnienia od internetu ), komunikacji interpersonalnej, radzenia sobie ze stresem, umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz rozwijania twórczego myślenia. Współpraca z wychowawcą polega również na wymianie informacji dotyczących ucznia aby uzyskać te informacje należy dokonać diagnozy środowiska rodzinnego ucznia. Pedagog szkolny prowadzi też często mediacje w zakresie problemów w środowisku szkolnym i wychowawczym - rodzinnym.
Kolejnym elementem działalności pedagog szkolnego zawartym w programie wychowawczym jest praca profilaktyczna. Realizacja tego działania polega na: monitorowaniu absencji szkolnej i realizacji obowiązku szkolnego ( co miesiąc wychowawcy wypełniają specjalnie opracowany formularz dotyczący frekwencji w klasie ), obserwowanie zachowań ucznia w środowisku szkolnym i określanie ewentualnych zaburzeń zachowania uczniów, organizowanie pomocy grupowej i indywidualnej dla uczniów z zaburzeniami w zachowaniu ( prowadzę zajęcia wychowawczo - socjoterapeutyczne w grupach 5-6 osobowych, zajęcia odbywają się raz w tygodniu), zapobieganie niedostosowaniu społecznemu i patologii społecznej przez wczesną interwencję ( natychmiastowa reakcja na zachowania niepożądane ), promowanie zdrowego stylu życia ( organizuje we wrześniu przesiewowe badania logopedyczne dla klas 0 i klas I oraz badanie słuchu dla klas I i VI. Badanie przeprowadzają specjaliści pracownicy Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej , współpracując z pewną Fundacją pośredniczę w organizacji wyjazdów uczniów z terenu miasta, w którym pracuję do Dziecięcego Ośrodka Leczniczo - Rehabilitacyjnego w Górkach Wielkich ).
Następnym etapem działalności zawartym w programie wychowawczym jest pomoc materialna. Pomoc materialna jest organizowana dla uczniów poprzez stypendia szkolne jako pedagog zajmuję się gromadzeniem dokumentów i zaświadczeń niezbędnych do uzyskania stypendium, które później przekazuję do Wydziału Edukacji Urzędu Miasta i kolejno zajmuję się wydawaniem stypendium szkolnego w formie rzeczowej. Pomoc materialna to również udział w pracach komisji kwalifikującej uczniów do otrzymania np. wyprawki szkolnej w kl. 0 - III, paczek świątecznych, darmowych obiadów. W związku z udzielaniem pomocy materialnej na teranie naszej szkoły organizuję kiermasz podręczników używanych. Dzięki kiermaszowi każdy z uczniów może nabyć książki w przystępnych cenach. Ostatnim elementem działalności pedagoga szkolnego zawartym w programie wychowawczym jest współpraca z instytucjami. Główną instytucją, z którą współpracuję jest Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna. W ramach współpracy z poradnią przede wszystkim kieruje uczniów na badania psychologiczne i pedagogiczne w zależności od problemu. Uczeń może być poddany badaniom za zgodą rodzica, na jego wniosek bądź na wniosek wychowawcy lub pedagoga szkolnego. Aby uczeń został poddany badaniom niezbędna jest dokumentacja, którą gromadzę i przekazuję do poradni. Następnie po uzyskaniu opinii poradni zajmuję się przekazywaniem nauczycielom zaleceń w niej zawartych. Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna organizuje raz w miesiącu konsultacje, w których często biorę udział. W trakcie konsultacji specjaliści zatrudnieni w poradni udzielają pedagogom wskazówek dotyczących pracy z danym dzieckiem. Kolejną instytucją jest Policja. Kontakty z policją opierają się głównie na zgłaszaniu informacji o uczniach, którzy nie realizują obowiązku szkolnego, przejawiają zachowania agresywne bądź sprawiają inne problemy wychowawcze. Policję powiadamiam również o zgłoszonych przypadkach przemocy domowej. Niezbędna w pracy pedagoga jest współpraca z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Rodzinie, która polega na wymianie informacji dotyczących konkretnego ucznia. Od bieżącego roku szkolnego pedagodzy szkolni, MOPR i Policja wspólnie organizują zespoły interdyscyplinarne ( na zespół jeden z wymienionych podmiotów zgłasza konkretną rodzinę, w trakcie zespołu omawia się sytuację rodziny i podejmowana jest decyzja dotycząca dalszych losów rodziny bądź dalszej z nią pracy ). Ponadto nawiązałam współpracę z psychologiem. Pani psycholog organizuje pomoc psychologiczną dla uczniów i rodziców. W ramach współpracy z instytucjami kontaktuję się również z Urzędem Miasta głównie z Wydziałem Edukacji ( stypendia, wyprawki itp. ). Pedagog szkolny w swojej pracy musi uwzględnić też kontakty z Sądem Rodzinnym, który reprezentują kuratorzy. Często informuję kuratora o jakichś zdarzeniach, które miały miejsce z udziałem ucznia nad, którym pełni on nadzór i proszę o interwencję, przekazuję również za pośrednictwem kuratora opinie do sądu. Ważnym jest aby w sytuacjach kryzysowych pedagog szkolny współdziałał ze wszystkimi instytucjami, aby podejmowane działania były spójne i miały na celu dobro ucznia i jego rodziny.
Następnym istotnym dla pedagoga szkolnego dokumentem, który będę opisywała w niniejszej pracy jest program profilaktyczny. Program profilaktyczny Miejskiej Szkoły Podstawowej zawiera następujące cele:
1. Ochrona uczniów przed podejmowaniem zachowań hamujących ich rozwój.
2. Zapobieganie zagrożeniom poprzez rozwijanie umiejętności radzenia sobie z wymogami życia.
3. Kształtowanie umiejętności podejmowania trafnych decyzji.
4. Wzmacnianie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
5. Dążenie do rozwijania asertywności.
6. Rozwijanie umiejętności efektywnego wykorzystania czasu wolnego, rozwijanie twórczych zainteresowań uczniów ( koła zainteresowań zajęcia sportowe ).
7. Rozwijanie świadomości właściwego korzystania ze środków masowego przekazu.
8. Budowanie poczucia odpowiedzialności za własny rozwój - promocja zdrowia.
9. Podniesienie prestiżu i rangi szkoły wolnej od uzależnień w środowisku.
Realizacja wymienionych celi następuje poprzez odpowiednie działania:
1. Propagowanie zdrowego stylu życia, a jednocześnie rozwijanie poczucia własnej wartości - samopoznanie.
2. Kształtowanie umiejętności różnicowania emocji.
3. Rozwijanie własnej indywidualności, kontroli i umiejętności zachowania się w określonych sytuacjach - walka ze stresem.
4. Wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejętności na temat środków odurzających i uzależniających w sytuacjach zagrożenia.
5. Budowanie wzajemnego zaufania w grupie rówieśniczej.
6. Wdrażanie do samodzielności i właściwego dokonywania wyboru.
7. Kształtowanie pozytywnych zmian w rozwoju młodego człowieka.
8. Pomoc rodzinie w procesie wychowawczym.
W ramach realizacji programu profilaktycznego pedagog szkolny wykonuje określone w nim zadania:
1. Diagnozowanie potrzeb uczniów.
Zgodnie z tym zadaniem w miesiącu wrześniu rozdaje wychowawcom arkusz Aktualizacji spraw wychowawczych, który zawiera informacje dotyczące uczniów sprawiających problemy wychowawcze, mających trudności dydaktyczne oraz potrzebujących pomocy materialnej. Wypełnienie arkusza Aktualizacji spraw wychowawczych przez wychowawców daje mi możliwość diagnozy i oceny ogółu uczniów. Ponadto poświęcam wiele czasu na rozmowy z rodzicami i uczniami co również pozwala mi na dokonanie diagnozy.
2. Organizowanie współpracy z instytucjami wspomagającymi edukacyjne,
wychowawcze i profilaktyczne działania szkoły.
Zadanie to realizuję poprzez współpracę z instytucjami jaką opisałam w realizacji programu wychowawczego. Ponadto w ramach wspomagania działań profilaktycznych szkoły organizuje prelekcje dla uczniów i rodziców z udziałem policji, psychologów i innych specjalistów. W tym roku szkolnym zorganizowano prelekcje dla uczniów prowadzoną przez specjalistę z Wydziału ds. Nieletnich na temat : odpowiedzialności karnej nieletnich oraz prelekcję dla rodziców prowadzoną przez psychologa, mediatora ( temat: ,,Umiejętność rozwiązywania konfliktów’’ ).
3. Zorganizowanie szkolnego banku danych o programach profilaktycznych
- gromadzenie propozycji programów.
Realizacja tego zadania ma na celu gromadzenie informacji o działaniach profilaktycznych zawartych w programach, które mogą być przydatne w razie wystąpienia sytuacji kryzysowych bądź w trakcie prac nad modyfikacją programu profilaktycznego szkoły.
4. Prowadzenie pomiarów socjometrycznych w klasach.
Dzięki badaniom socjometrycznym można w miarę wcześnie zauważyć wiele problemów pojawiających się w środowisku klasowym. Można ponadto wyłonić lidera klasowego i wykorzystać jego popularność w pracy z klasą. Badania socjometryczne pomagają także poznać osoby mniej popularne.
5. Współuczestniczenie w realizacji tematycznych programów profilaktycznych.
Jako szkoła realizujemy programy: ,,7 kroków“, ,,Niebieski” pasjans, ,,Poznaję wybieram“, ,,Spójrz inaczej“, ,,Bajkowe spotkania“. Programy te są realizowane częściowo poprzez wybór scenariuszy zajęć prowadzonych na godzinach wychowawczych.
6. Monitorowanie szkolnych działań profilaktycznych - analiza efektów,
opracowanie oceny działań.
Pod koniec roku szkolnego każdy z realizatorów programu wypełnia arkusz ewaluacji, który pozwala na dokonanie oceny. Ocena ma duży wpływ na zawartość przyszłorocznego programu profilaktycznego.
7. Organizowanie i prowadzenie zajęć wychowawczych o charakterze
socjoterapeutycznym z indywidualnymi uczniami lub grupą uczniów.
Zajęcia wychowawcze niewątpliwie organizowane są przez cały rok szkolny.
Polegają one głównie na pogadankach dotyczących właściwego sposobu zachowania w określonych, ryzykownych sytuacjach bądź na reagowaniu w razie wystąpienia konkretnego problemu. Natomiast zajęcia o charakterze socjoterapeutycznym organizowane są zawsze w trakcie drugiego semestru. Przez cały pierwszy semestr prowadzę obserwacje i rejestr uczniów przejawiających zaburzenia zachowania zarówno typu eksternalizacyjnego jak i internalizacyjnego oraz typu mieszanego. Pod koniec pierwszego semestru przeprowadzam rozmowy z rodzicami tych uczniów, którzy w większości wyrażają zgodę na udział swoich dzieci w zajęciach. Kolejnym etapem przygotowawczym jest tworzenie grup, głównym kryterium, którym kieruję się w doborze uczniów jest wiek oraz typ zaburzenia zachowania jakie dany uczeń przejawia. Jedna grupa zawiera maksymalnie 5 uczniów, przeważnie utworzonych zostaje około czterech grup. Zajęcia odbywają się raz w tygodniu i składają się z cyklu 10 spotkań.
Tworząc program profilaktyczny i wychowawczy szkoły należy pamiętać o tym aby był on zgodny z potrzebami środowiska uczniów i by cele były możliwe do zrealizowania. Każdy pedagog szkolny w swojej pracy powinien nie tylko realizować program profilaktyczny i wychowawczy ale także wprowadzać działania innowacyjne związane z bieżącymi potrzebami, które maja na celu dobro ucznia.