"Bez barier" - program lekcji wychowawczych dla klas IV- VI

“BEZ BARIER”

Program własny dla klas IV-VI

Agnieszka Skotnicka
Małgorzata Nowak

Kraków 2011


Spis Treści

1. Idea wiodąca programu........................................ 3
2. Cele........................................ 4
3. Warunki realizacji........................................ 6
4. Treści kształcenia i wychowania....................................... 6
5. Metody, formy realizacji programu.................................... 9
6. Ewaluacja........................................ 10
7. Bibliografia........................................ 11

„Być pełnosprawnym to tak naprawdę żadna nasza zasługa, to dar od Boga, który każdemu z nas, o każdym czasie może być odebrany. Pozwólmy, więc niepełnosprawnym i członkom ich rodzin, w jak najbardziej naturalny sposób, włączyć się w nasze życie. Chcielibyśmy im dać pewność, że jesteśmy jednością.”

Richard von Weizäcker
prezydent Niemiec

1. Idea wiodąca programu.

Program lekcji wychowawczych „Bez barier” dla klas IV – VI skonstruowany został przez Agnieszkę Skotnicką i Małgorzatę Nowak, nauczycielki wspomagające w klasach integracyjnych w Szkole Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 144 w Krakowie.
Powodem jego powstania jest specyfika szkoły, do której uczęszczają dzieci zdrowe wraz z dziećmi z różnego rodzaju zaburzeniami i deficytami.
Jednym z zadań takiej placówki jest umożliwienie obu stronom wzajemnego poznania się, swoich problemów, potrzeb, oczekiwań. Natomiast rolą nauczyciela jest stworzenie takich warunków, w których to poznawanie będzie przebiegało w sposób prawidłowy, a zbudowane relacje będą właściwe.
Podstawowym założeniem programu „Bez barier” jest rozpowszechnienie wśród uczniów wiedzy na temat różnych rodzajów niepełnosprawności, poznanie problemów, jakie napotykają ludzie niepełnosprawni w codziennym życiu. Jest to konieczne, aby zrozumieć osoby z zaburzeniami, uwrażliwić się na ich los i umieć właściwie się w stosunku do nich zachować. Ważnym celem programu jest także budzenie wśród uczniów poczucia troski o zdrowie i bezpieczeństwo w szkole i poza nią, aby umieli unikać sytuacji, w których zagrożone byłoby ich zdrowie, a nawet życie.
Lekcje wychowawcze umożliwią również poznanie sylwetek wybranych osób, które mimo swej niepełnosprawności są aktywne w życiu społecznym i osiągają sukcesy w różnych dziedzinach. Dzięki swojej postawie dają pozytywny przykład ludziom, którzy znajdują się w podobnej sytuacji, ale również tym, którzy napotykają w życiu jakieś bariery w ich mniemaniu nie do pokonania.
Innym zadaniem programu jest zapoznanie uczniów z organizacjami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych. Uświadomienie im, że na pomoc tych instytucji również mogą liczyć.
Wiedza i umiejętności zdobyte w czasie realizacji treści programu „Bez barier” pozwolą uczniom rozwinąć szacunek i tolerancję do drugiego człowieka, wyeliminować istniejące stereotypy społeczne.


2. Cele.

Cele ogólne:
- Poszerzenie wiedzy na temat rodzajów niepełnosprawności,
- Poznanie podstawowych pojęć i terminów związanych z niepełnosprawnością,
- Poznanie problemów, na jakie w codziennym funkcjonowaniu mogą napotkać osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności,
- Poznanie właściwych sposobów zachowania się wobec osób niepełnosprawnych,
- Poznanie sposobów pomocy osobom z różnymi rodzajami niepełnosprawności,
- Zapoznanie z organizacjami, instytucjami i stowarzyszeniami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych,
- Rozbudzanie świadomości równości praw ludzi mimo ich różnych możliwości,
- Rozwijanie zdolności wczuwania się w sytuację drugiego człowieka,
- Budzenie szacunku i tolerancji do drugiego człowieka, eliminowanie stereotypów społecznych,
- Budzenie poczucia troski o zdrowie i bezpieczeństwo w szkole i poza nią,
- Poznanie sylwetek wybranych osób, które mimo swej niepełnosprawności są aktywne w życiu społecznym i osiągają sukcesy w różnych dziedzinach,
- Szerzenie idei integracji w życiu codziennym,
- Kształtowanie gotowości do przyjmowania pomocy.

Cele operacyjne:
- Uczeń rozumie pojęcie niepełnosprawności,
- Uczeń umie scharakteryzować osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu, wzroku, słuchu, z upośledzeniem umysłowym,
- Uczeń wie, na czym polega niepełnosprawność sprzężona,
- Uczeń potrafi wymienić przyczyny powstania uszkodzeń narządu ruchu, wzroku, słuchu, mowy, upośledzenia umysłowego,
- Uczeń potrafi omówić problemy, jakie napotykają osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności w życiu codziennym,
- Uczeń potrafi nawiązywać pozytywne relacje ze wszystkimi rówieśnikami,
- Uczeń rozumie problemy i potrzeby osób niepełnosprawnych,
- Uczeń ma poczucie własnej wartości i wierzy we własne siły,
- Uczeń naśladuje pozytywne wzory zachowań,
- Uczeń szanuje dorosłych i rówieśników,
- Uczeń dostrzega różnice między ludźmi i je akceptuje,
- Uczeń potrafi pomóc osobie niepełnosprawnej w sytuacjach tego wymagających,
- Uczeń zna wybrane organizacje, stowarzyszenia i instytucje działające na rzecz osób niepełnosprawnych,
- Uczeń potrafi podać przykłady osób niepełnosprawnych, które są aktywne w życiu społecznym i osiągają sukcesy w różnych dziedzinach,
- Uczeń jest otwarty i koleżeński w stosunku do innych,
- Uczeń chętnie korzysta z pomocy rówieśników,
- Uczeń wie, że osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami mogą korzystać z wielu form aktywności, potrafi podać konkretne przykłady,
- Uczeń zna zasady bezpiecznego zachowania się w szkole i poza nią,
- Uczeń potrafi uniknąć sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu.


3. Warunki realizacji.

Program „Bez barier” adresowany jest do uczniów klas IV – VI. Tematy podzielone zostały na sześć cyklów problemowych i realizowane będą podczas wybranych lekcji wychowawczych w trakcie roku szkolnego, na terenie szkoły. Poszczególne lekcje mogą być prowadzone przez wychowawcę danej klasy lub autorki programu (jeśli zajdzie taka potrzeba). Przedstawiona w programie kolejność cyklów nie jest obowiązkowa. Nauczyciel może zmieniać ją w zależności od potrzeb.


4. Treści kształcenia i wychowania.

I. Pojęcie niepełnosprawności i jej rodzaje.
1. Definicje niepełnosprawności.
2. Rodzaje niepełnosprawności:
- niepełnosprawność narządu ruchu,
- niepełnosprawność narządu wzroku,
- niepełnosprawność narządu słuchu,
- osoby z upośledzeniem umysłowym,
- niepełnosprawność sprzężona.
3. Wskazówki terminologiczne dotyczące właściwego zwracania się i mówienia o osobach niepełnosprawnych.
4. Przedstawienie przez uczniów własnych doświadczeń związanych z kontaktem z osobami niepełnosprawnymi.

II. Niepełnosprawność narządu ruchu.
1. Definicja niepełnosprawności narządu ruchu.
2. Rodzaje uszkodzeń narządu ruchu.
3. Przyczyny uszkodzeń narządu ruchu.
4. Bariery, jakie napotykają osoby niepełnosprawne ruchowo w codziennym życiu (bariery architektoniczne, niewłaściwe reakcje społeczne).
5. Sposoby pomocy osobom z niepełnosprawnością ruchową:
- pomoc w życiu codziennym – praktyczne porady
- ułatwienia technologiczne (protezy, podjazdy, wózki, programy komputerowe, oznaczenia miejsc dla niepełnosprawnych, likwidacja barier architektonicznych itp.)
6. Wybrane formy aktywności osób z niepełnosprawnością ruchową:
- dyscypliny sportowe dostępne dla osób niepełnosprawnych (rekreacyjne i wyczynowe, paraolimpiada),
- rozwijanie hobby (np. malarstwo, śpiew, taniec itp.),
- próba podjęcia namalowania ustami rysunku.
7. Próba malowania rysunku ustami.
8. Prezentacja wybranych sylwetek znanych osób z niepełnosprawnością ruchową (np. Jan Mela).
9. Omówienie zasad bezpiecznego zachowania się w szkole i poza nią, które pozwolą uniknąć sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu.

III. Niepełnosprawność narządu wzroku.
1. Definicja niepełnosprawności narządu wzroku (rodzaje uszkodzeń narządu wzroku).
2. Przyczyny uszkodzeń narządu wzroku.
3. Bariery i utrudnienia, jakie napotykają osoby z niepełnosprawnością narządu wzroku.
4. Sposoby pomocy osobom z niepełnosprawnością narządu wzroku:
- pomoc w życiu codziennym – praktyczne porady
- ułatwienia (okulary, protezy, folie powiększające, lupy, biała laska, pies przewodnik, alfabet Brajla, programy komputerowe, bankomaty dla osób niewidomych, mówiący notes dla osób niewidomych).
5. Wybrane formy aktywności osób z niepełnosprawnością narządu wzroku:
- preferowane zawody (masażyści, stroiciel instrumentów muzycznych, technik realizacji dźwięku, tyfloinformatyk),
- uzdolnieni muzycy (przykłady wybranych osób np. Steve Wonder, Andrea Bocelli, Ray Charles – prezentacja sylwetek).
6. Rozwijanie zdolności wczuwania się w sytuację osób niewidomych:
- przejście wyznaczoną trasą z zawiązanymi oczami, z przewodnikiem,
- rozpoznanie przedmiotu za pomocą dotyku,
- rozpoznanie litery z alfabetu Brajla.
7. Omówienie zasad bezpiecznego zachowania się w szkole i poza nią, które pozwolą uniknąć sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu.

IV. Niepełnosprawność narządu słuchu i zaburzenia mowy.
1. Definicja niepełnosprawności narządu słuchu, stopnie uszkodzenia narządu słuchu.
2. Przyczyny uszkodzeń narządu słuchu.
3. Trudności, jakie napotykają osoby z uszkodzonym narządem słuchu w życiu codziennym.
4. Sposoby pomocy osobom z uszkodzonym narządem słuchu: pomoc w życiu codziennym – praktyczne wskazówki i technologiczne ułatwienia (aparaty, język migowy, programy telewizyjne i komputerowe dla niesłyszących, umiejętność odczytywania z ruchu warg, implanty itp.).
5. Osoby z zaburzeniami mowy
- definicja,
- przyczyny,
- rodzaje,
- wskazówki w kontaktach z osobami z zaburzeniami mowy,
- formy pomocy.
6. Omówienie zasad bezpiecznego zachowania się w szkole i poza nią, które pozwolą uniknąć sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu.
7. Prezentacja wybranych sylwetek znanych osób z upośledzonym słuchem.

V. Osoby z upośledzeniem umysłowym.
1. Definicja upośledzenia umysłowego.
2. Przyczyny powstania upośledzenia umysłowego.
3. Rodzaje upośledzenia umysłowego.
4. Jakie trudności w życiu napotykają osoby z upośledzeniem umysłowym
- zaburzenia poznawcze,
- trudności w funkcjonowaniu społecznym.
5. Sposoby pomocy osobom z upośledzeniem umysłowym
- praktyczne wskazówki,
- przykłady instytucji wspierających osoby z upośledzeniem umysłowym (WTZ, świetlice Caritas),
- edukacja osób z upośledzeniem umysłowym.

VI. Instytucje wspierające osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnościami.
1. Na czym polega pomoc organizowana przez różne instytucje zajmujące się
problemami osób niepełnosprawnych.
2. Przykłady organizacji, fundacji, stowarzyszeń i omówienie ich działalności
- Fundacja Anny Dymnej „Mimo Wszystko”,
- Caritas Archidiecezji Krakowskiej,
- Fundacja im. Brata Alberta
- Chrześcijańskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, Ich Rodzin i Przyjaciół „Ognisko”,
- Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.


5. Metody, formy realizacji programu.

Metody pracy:
- metody poszukujące,
- obserwacja i pokaz,
- pogadanki i dyskusja,
- praktyczne działania uczniów.

Formy pracy:
- zbiorowa,
- grupowa jednolita, zróżnicowana,
- indywidualna jednolita, zróżnicowana.

Środki dydaktyczne:
- laptop, rzutnik, farby, pędzle, kartki, chusty, opakowania po lekach, alfabet Brajla, znaki języka migowego, tabliczka do Brajla, powiększalnik elektroniczny, zdjęcia.


6. Ewaluacja.
Podczas realizacji programu „Bez barier” zakładamy systematyczną ewaluację. Będzie ona polegała na obserwacji wzajemnych relacji pomiędzy uczniami, umiejętności dostrzegania problemów, gotowości niesienia sobie pomocy.
O ocenie wyników pracy decydować będzie także zaangażowanie w akcje na rzecz osób niepełnosprawnych prowadzone w szkole i poza nią.
W celu stwierdzenia wiedzy uczniów zostanie przeprowadzona ankieta, która pozwoli zorientować się, czy program „Bez barier” rozszerzył wiadomości o osobach niepełnosprawnych, a także uświadomił konieczność unikania sytuacji zagrażających zdrowiu. Ankieta składa się z pytań zamkniętych (jednokrotnego i wielokrotnego wyboru) i otwartych.
Innym sposobem ewaluacji będzie przeprowadzenie konkursu dotyczącego wiedzy na temat różnych rodzajów niepełnosprawności oraz sposobów pomagania im w codziennym życiu.

7. Bibliografia.

1. Szczepańska M. Program autorski – jak go napisać?, IMAGE 1999r.

2. Dydlak S. Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów nauczania, PWN, Warszawa 2000r.

3.Komorowska H. Konstrukcja, realizacja i ewaluacja programów nauczania, WSiP, Warszawa 1995r.

4. Sobańska-Bondaruk M. Zasady konstruowania programu nauczania, [w] „Wiadomości Historyczne” 3/1996r.

5.Cohen J. Praktyczny poradnik savoir-vivre wobec osób niepełnosprawnych.

6. Sękowska Z. Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, WSPS, Warszawa 1998r.

7. www.onetTV

8. www.sport-on.com

9. vod.onet.pl

ANKIETA
dla uczniów
1. Czy uważasz, że Twoja wiedza na temat rodzajów niepełnosprawności jest wystarczająca?
a) tak
b) nie
c) nie wiem

2. Czy uważasz, że uczniowie niepełnosprawni powinni uczyc się razem z uczniami pełnosprawnymi?
a) tak
b) nie
c) nie mam zdania na ten temat

3. Czy osoby niepełnosprawne są w stanie aktywnie brac udział w życiu kulturalnym? (Chodzić do kina, teatrow, muzeum..)
a) tak
b) nie
c) nie wiem

4. Czy osoby z niepełnosprawnością mogą w dorosłym życiu podjąć pracę zawodową?
a) tak
b) nie
c) nie wiem

5. Czy byłbyś/abyś gotowy/a do pomocy osobie niepełnosprawnej, gdyby zaszła taka potrzeba?
a) tak
b) nie
c) nie wiem

6. Czy bierzesz udział w akcjach charytatywnych, które są organizowane w twojej społeczności? (Zbiórki na rzecz osób potrzebujących)
a) często
b) rzadko
c) nigdy

7.Czy masz kolegę, koleżankę, która jest osobą niepełnosprawną?
a) tak
b) nie
Jeśli nie, to czy zaprzyjaźniłbyś się z osobą niepełnosprawną?
a) tak
b) nie
c) nie wiem

8. Na czyją pomoc mogą liczyć osoby niepełnosprawne. Możesz zaznaczyć kilka odpowiedzi.
a) rodziny
b) kolegów, koleżanek
c) instytucji
d) muszą sobie radzić sami
e) szkoły

9. Czy w szkole mogą zdarzyć się sytuacje zagrażające twojemu zdrowiu?
a) tak
b) nie
c) nie wiem
Jeśli tak, to napisz jak mógłbyś ich uniknąć.
........................................