Grudziądz - moja mała ojczyzna. Program autorski

„Grudziądz - moja mała ojczyzna”

Program edukacji regionalnej
dla klas I – III

WSTĘP

W obecnych czasach ważne jest, by młody człowiek miał poczucie własnej tożsamości i wartości. Będzie to możliwe wtedy, gdy będzie znał własne korzenie, pochodzenie, będzie znał i kultywował tradycje rodzinne i środowiskowe. Akceptacja własnej tożsamości to podstawowy warunek aktywności i twórczego zaangażowania w sprawy miejscowości i regionu.
Na etapie wczesnoszkolnym najłatwiej i najskuteczniej można ukształtować postawę młodego człowieka tak, aby nieobce mu były pojęcia takie jak: ojczyzna, patriotyzm. Szkoła może wzbudzić zainteresowania młodego człowieka historią i kulturą ojczystą, zaczynając od spraw prostych i oczywistych, czyli od poznawania tradycji rodzinnych, legend związanych z najbliższą okolicą. Łatwo jest wtedy bazować na pozytywnych emocjach i wyobraźni dziecka tak, aby wpajać mu uczucia poszanowania dla tradycji narodowych, dumy z tego, co dokonały poprzednie pokolenia Polaków. W ten sposób można uświadomić młodemu człowiekowi, że żyjąc w swoim kraju, w swojej ojczyźnie, w swoim środowisku, może w pełni realizować swoje marzenia i aspiracje życiowe oraz zaspokajać potrzeby.
Jako nauczyciel klas młodszych chciałabym rozbudzić w moich uczniach zainteresowanie sprawami swojej miejscowości, zapoznać ich z elementami historii, kulturą, ważnymi postaciami Grudziądza. Dlatego postanowiłam skonstruować program edukacji regionalnej „Grudziądz – moja mała Ojczyzna” przeznaczony do realizacji w klasach młodszych.
Program łączy się z programem edukacji wczesnoszkolnej. Przewidywane efekty obejmują opanowanie wiedzy i umiejętności o naszym regionie, wzmocnienie więzi i aktywny udział w życiu rodziny, szkoły, miejscowości i regionu.
Opracowany przeze mnie program jest zgodny z głównymi zadaniami Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 2 w Grudziądzu oraz jej misją i wizją. Poszerza materiał programowy o treści edukacji regionalnej. Mój program „Grudziądz - moja mała ojczyzna” może być realizowany w szkołach podstawowych Grudziądza w klasach I – III. Edukacja regionalna nie może być realizowana odrębnie, musi być integralną częścią procesów nauczania – uczenia się i wychowania.
Mam nadzieję, że ów program spotka się z zainteresowaniem ze strony dzieci, rodziców i nauczycieli. Jestem przekonana o pozytywnym jego wpływie na rozwój osobowości uczniów i poczucie przynależności do małej ojczyzny.

2. Cele programu
Cel główny:
Wyposażenie uczniów w podstawowy zasób wiedzy o własnej miejscowości i regionie.

Cele szczegółowe:
• poznanie najbliższego środowiska,
• wyposażenie w wiedzę o życiu i świecie z perspektywy tradycji i współczesności,
• rozbudzanie zainteresowań historią i kulturą Grudziądza i całego regionu,
• budowanie więzi z kulturą, historią, przyrodą swojej małej ojczyzny,
• aktywne uczestnictwo w życiu rodziny, szkoły, miasta i regionu,
• udział w wydarzeniach kulturalnych szkoły i miasta,
• kształtowanie szacunku i odpowiedzialności wobec ginących już tradycji i dziedzictwa kulturowego ziemi chełmińskiej,
• zaznajomienie ze zwyczajami, obrzędami, gwarą, pieśniami, tańcami ludowymi regionu,
• utrwalanie w pracach plastycznych, literackich, na fotografiach ciekawych miejsc, strojów, ludzi, opowieści, pieśni, flory i fauny,
• rozwijanie wyobraźni, fantazji, twórczego myślenia i działania w różnych plastycznych dziedzinach sztuki,
• wzmacnianie prawidłowych relacji z rodziną i szkołą,
• kształcenie umiejętność właściwego postępowania w kontaktach z ludźmi i wobec przyrody,
• wzbudzanie poczucie przywiązania lokalnego oraz poczucia wspólnoty narodowej,
• wdrażanie do właściwego zachowania w różnych miejscach publicznych,
• doskonalenie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji,
• wdrażanie do uważnej obserwacji zjawisk społecznych i kulturowych,
• uwrażliwianie na piękno i niepowtarzalność miejsc w najbliższej okolicy.

3. Treści kształcenia

1. Dom rodzinny – dziecko jako członek rodziny
• Moja rodzina (więzi pokoleniowe, pamiątki rodzinne, dzieje rodziny w przekazie jej członków).
• Praca zawodowa rodziców.
• Tradycje rodzinne związane z rokiem przyrodniczym i liturgicznym.
• Udział i rola dziecka w kultywowaniu tradycji rodzinnej.
2. Ja i moja szkoła.
• Moja klasa, moja szkoła.
• Historia i tradycje szkoły.
• Patron szkoły.
• Święta regionalne i państwowe obchodzone w szkole.
3. Miejscowość dawniej i dziś.
• Nazwa miejscowości, jej pochodzenie i dzieje miasta.
• Symbole miasta – herb, flaga.
• Zabytki, miejsca kultury i pamięci.
• Legendy grudziądzkie.
• Znani ludzie Grudziądza, honorowi obywatele.
• Najciekawsze miejsca Grudziądza.
• Pokażę Ci moje miasto.
4. Region dawniej i dziś i jego mieszkańcy.
• Miasta i wsie w najbliższej okolicy.
• Krajobraz kulturowy i naturalny.
• Osobliwości naszego regionu.
• Podania, legendy, przysłowia oraz przekazy dotyczące naszego regionu i jego mieszkańców.
• Przyroda Ziemi Chełmińskiej i formy jej ochrony.

4. Metody i formy pracy
Metody:
• rozmowa, dyskusja, opowiadanie, pogadanka;
• gry i zabawy;
• prezentacje multimedialne;
• inscenizacje, scenki rodzajowe, drama.

Formy:
• indywidualna, grupowa, w zespole klasowym;
• wycieczki tematyczne i turystyczno-krajoznawcze;
• spotkania z ciekawymi ludźmi.

5. Procedury osiągania celów
Przedstawiony program powstał na podstawie moich kilkuletnich przemyśleń. Niektóre z pomysłów zostały już dużo wcześniej wykorzystane podczas realizacji zajęć o rodzinnej miejscowości. Program jest dostosowany do możliwości uczniów. Treści zawarte w programie dotyczą rodzinnej miejscowości uczniów – Grudziądza. Nie wszystkie treści muszą być realizowane w określonej klasie. Dopuszcza się możliwość ich wyboru i przesunięć dostosowując treści do potrzeb i zainteresowań uczniów.
Podstawowym warunkiem wpływającym na dobre efekty uczenia się jest aktywność poznawcza uczniów. W celu pobudzania zainteresowań dzieci tematyką regionalną powinno się w miarę możliwości prowadzić zajęcia w terenie, poza szkołą, w tym także lekcje muzealne, muzyczne, teatralne. Uczeń powinien samodzielnie odkrywać swoje związki z regionem, poznawać jego historię legendy, obrzędy, tradycje, ciekawych ludzi. Pożądane jest stosowanie metod aktywizujących, dramy oraz umożliwienie dzieciom prezentowania swoich wiadomości i umiejętności poprzez udział w spotkaniach, konkursach, wystawach, pokazach, przedstawieniach. Przy doborze metod pracy należy pamiętać, że nadrzędnym zadaniem w realizacji tej problematyki w edukacji wczesnoszkolnej jest wykształcenie poczucia więzi z otoczeniem, świadomość własnych „korzeni” oraz odnajdywanie źródeł wartości w dziedzictwie kulturowym.

6. Ewaluacja
Aby przekonać się czy zaproponowany program edukacyjny ma pożądany wpływ na dzieci, konieczne jest przeprowadzenie ewaluacji tj. działania zmierzającego do stwierdzenia w jakim stopniu zamierzone cele edukacyjne są osiągnięte, czy proponowane metody i formy są skuteczne.
Przewidywanym efektem realizacji programu „Grudziądz - moja mała ojczyzna” będzie zainteresowanie dzieci regionem chełmińskim, jego specyfiką, tradycją i kulturą. Dzieci poznają sztukę ludową oraz przedmioty codziennego użytku stosowane dawniej.
Sposoby ewaluacji:
- karty pracy
- gazetki ścienne
- wytwory prac dzieci
- gromadzenie eksponatów i pamiątek do „kącika regionalnego”
- opracowanie tras wycieczek
- arkusze obserwacji
- ankiety
- obserwacja

7. Opis założonych osiągnięć ucznia
Klasa I
Zagadnienia programowe Treści Przewidywane osiągnięcia ucznia Sposób realizacji

Dom rodzinny- dziecko jako członek rodziny.
Moja rodzina.
Uczeń:
- rozumie i używa pojęć: rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, pradziadkowie, wujek, kuzyn itp.,
- zna hierarchię oraz potrafi przedstawić drzewo genealogiczne swojego rodu,
- wypowiada się na temat własnej rodziny,
- zna swoje miejsce w rodzinie,
- wie, jakie ma prawa i obowiązki.

* Oglądanie rodzinnych albumów i fotografii.
* Wywiady i rozmowy z rodzicami oraz dziadkami.
* Wykonanie drzewa rodowego.

Ja i moja szkoła.
Moja klasa, moja szkoła.
Uczeń:
- rozpoznaje wygląd swojej szkoły spośród innych,
- zna jej nazwę i numer,
- zna lokalizacje poszczególnych pomieszczeń oraz ich przeznaczenie,
- sprawnie porusza się na terenie budynku i boiska,
- dba o czystość szkoły i otoczenia,
- zna pracowników szkoły – wie jakie pełnią funkcje i jakie wykonują czynności,
- odróżnia pojęcia: kolega, przyjaciel,
- potrafi wymienić cechy dobrego przyjaciela.

* Wycieczka po budynku szkolnym, lokalizacje pomieszczeń i ich przeznaczenie.
* Rozmowy i wywiady z pracownikami szkoły.
* Prace plastyczne.

Miejscowość dawniej i dziś.
Nazwa miejscowości, jej pochodzenie i dzieje miasta.
Uczeń:
- wie, skąd pochodzi nazwa miasta Grudziądza,
- potrafi opowiedzieć legendę o powstaniu Grudziądza,
- zna niektóra fakty z przeszłości miasta,
- potrafi wymienić kilka postaci historycznych związanych z miejscowością,
- zna ciekawe miejsca, zabytki
- opisuje herb i wie, co on przedstawia.

* Powstanie legendy o powstaniu Grudziądza.
* Zajęcia w pracowni komputerowej –
prezentacja multimedialna.
* Zapoznanie z internetową stroną Grudziądza.
* Praca plastyczna „Herb mojego miasta”.

Region dawniej i dziś i jego mieszkańcy.
Miasta i wsie w najbliższej okolicy.
Krajobraz kulturowy i naturalny.
Uczeń:
- zna nazwy miast i wsi w najbliższej okolicy,
- rozumie potrzebę rozwoju agroturystyki i promowania ekologicznej żywności,
- wskazuje Grudziądz oraz sąsiednie miejscowości na mapie,
- zna walory turystyczne pobliskich miejscowości.

* Wycieczka do gospodarstwa agroturystycznego.
* Kulig, piknik, majówka.
* Praca z mapą, planem miasta i okolic.
* Plakat – reklama wybranej miejscowości.

Klasa 2
Zagadnienia programowe Treści Przewidywane osiągnięcia ucznia Sposób realizacji

Dom rodzinny – dziecko jako członek rodziny.
Praca zawodowa rodziców.
Uczeń:
- zna zawody swoich rodziców,
- potrafi wytłumaczyć, na czym polega praca rodziców,
- szanuje prace innych ludzi.

* Skonstruowanie miniankiety do przeprowadzenia wywiadu z rodzicami.
* Wywiad z rodzicami.
* Wycieczka do zakładu pracy.

Ja i moja szkoła.
Patron szkoły.
Święta regionalne i państwowe obchodzone w szkole.
Uczeń:
- wie, jakie postacie są patronami szkoły,
- zna historię 18 Pułku Ułanów Pomorskich
- ktywnie uczestniczy w przygotowaniach do świąt szkolnych.

* Zapoznanie z sylwetkami dowódców 18 Pułku Ułanów Pomorskich – zwiedzanie sali tradycji
* Wykonanie gazetki ściennej o patronie szkoły.

Miejscowość dawniej i dziś.
Zabytki, miejsca kultury i pamięci.
Uczeń:
- umie wskazać i rozpoznać na fotografii zabytkowe obiekty Grudziądza,
- potrafi wymienić ważne ośrodki kultury oraz zna ich przeznaczenie,
- gromadzi materiały na temat Grudziądza,
- wie, czym są miejsca pamięci narodowej,
- zna zasady zachowania się w zabytkowych budowlach i miejscach sakralnych.

* Wycieczka po Grudziądzu.
* Odwiedzenie Miejsca Pamięci Narodowej.
* Wyjście do ośrodków kulturalnych w mieście.
* Korzystanie z różnych źródeł informacji.
* Wykonanie albumu „Grudziądz – moje miasto”.

Region dawniej i dziś i jego mieszkańcy.
Osobliwości naszego regionu.
Podania, legendy, przysłowia oraz przekazy dotyczące regionu i jego mieszkańców.
Uczeń:
- wie, czym dawniej zajmowali się mieszkańcy wsi,
- nazywa urządzenia i przedmioty używane dawniej w gospodarstwie domowym,
- poznaje legendy, przysłowia, pieśni, przekazy pochodzące z regionu,
- zna potrawy regionalne,
- rozumie, na czym polega wielokulturowość naszego regionu,
- rozumie potrzebę gromadzenia eksponatów i pamiątek dla przyszłych pokoleń,
- zna regulamin wycieczki i zasady zachowania się w zabytkowych budowlach i miejscach sakralnych.

* Spotkanie z twórcami ludowymi.
* Zorganizowanie „kącika regionalnego” w szkole.
* Korzystanie z różnych źródeł informacji.
* Wykonanie regionalnej książki kucharskiej.
* Degustacje potraw regionalnych przygotowanych przez rodziców.

Klasa 3

Zagadnienia programowe Treści Przewidywane osiągnięcia ucznia Sposób realizacji

Dom rodzinny – dziecko jako członek rodziny.
Tradycje rodzinne związane z rokiem liturgicznym i przyrodniczym, zwyczaje i obrzędy.
Uczeń:
- zna niektóre fakty z przeszłości rodziny,
- opowiada o pamiątkach rodzinnych,
- zna tradycje i zwyczaje swojej rodziny,
- pamięta o ważnych świętach rodzinnych i kościelnych,
- potrafi wykonać laurkę i złożyć życzenia,
- zachowuje właściwą postawę podczas wszelkich uroczystości i świąt,
- wyraża szacunek wobec rodziców i dziadków.

* Oglądanie rodzinnych albumów i fotografii.
* Wywiady i rozmowy z rodzicami oraz dziadkami.
* Oglądanie pamiątek rodzinnych.
* Opowiadanie historii związanych z życiem własnej rodziny.
* Wigilia w klasie.
* Założenie notatnika z ważnymi datami związanymi z rodziną.
* Spotkanie z dziadkami uczniów.
* Święto Rodziny.

Ja i moja szkoła.
Historia i tradycje szkoły.
Uczeń:
- zna niektóre osoby będące w przeszłości uczniami jego szkoły,
- zna niektóre fakty z przeszłości szkoły,
- kultywuje tradycje szkolne,
- dostrzega różnice pomiędzy szkołą dawniej i dziś,
- rozumie potrzebę gromadzenia pamiątek i eksponatów dla przyszłych pokoleń.

* Spotkanie z dawnym uczniem szkoły.
* Zajęcia w bibliotece szkolnej, oglądanie kroniki szkolnej i starych fotografii.
* Udział w świątecznych kiermaszach, festynach, akademiach, konkursach.

Miejscowość dawniej i dziś.
Pokażę Ci moje miasto.
Uczeń:
- potrafi określić położenie Grudziądza na mapie Polski,
- potrafi czytać plan miasta,
- wskazuje atrakcje turystyczne swojej miejscowości,

- potrafi zachęcić kolegów do przyjazdu do swojej miejscowości,

- przygotowuje trasę wycieczki po Grudziądzu,
- rozumie potrzebę promowania swojej miejscowości.

* Wycieczka po okolicy.
* Wykonanie mapki orientacyjnej miasta.
* Czytanie planu miasta i odszukiwanie wskazanych obiektów.

* Praca z mapą fizyczną i administracyjną Polski.
* Korzystanie z różnych źródeł informacji.


Region dawniej i dziś i jego mieszkańcy.

Przyroda Ziemi chełmińskiej i formy jej ochrony.
Uczeń:
- wymienia najciekawsze miejsca przyrodnicze w regionie,
- dokumentuje piękno przyrody,
- zna regulamin i zasady zachowania się podczas wycieczki,
- prezentuje walory przyrodnicze miejsc, które warto zobaczyć.

* Prezentacja multimedialna.
* Wycieczka do lasu, ogrodu botanicznego, parku.
* Udział w konkursach promujących walory turystyczno-krajoznawcze regionu.
* Wykonanie albumu po odbytej wycieczce.


Literatura
1. Otremba Z.: Grudziądz. Kronika dziejów miasta. Gdańsk: Regnum, 1999.
2. red. Stanisław Poręba: Grudziądz i okolice. Przewodnik. Grudziądz: Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, 1990.
3. Kalendarium Grudziądz 2000, oprac. Jerzy Krzyś, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1999,
4. Zdrożyna B.: Dziedzictwo kulturowe - nasza mała ojczyzna. W: Życie szkoły 4(2000)
5. http://www.it.gdz.pl