Zabawy relaksacyjne w pracy z dziećmi przedszkolnymi

Relaks jest metodą, która może nam pomóc zachować własną równowagę i równowagę dzieci, dlatego też, powinniśmy umiejętnie wykorzystywać wszelkie chwile spokoju i odprężenia. Umiejętnie prowadzony relaks to świadome działania na pograniczu ćwiczeń fizycznych i umysłowych, pozwalające na pełne poznanie własnego ciała i jego możliwości oraz uświadomienie sobie znaczenia swojej woli.
Dzięki własnej aktywności dziecko w wieku od 2 do 6 lat stopniowo poznaje fizyczne możliwości swojego ciała, uczy się panowania nad nim oraz umiejętności opisania go. Zgodnie z wymaganiami otoczenia - zarówno w domu, jak i w przedszkolu - korzysta ze swych umiejętności. Władzę, jaką posiada nad samym sobą, pozwalającą wykonywać i kontrolować własne czyny i gesty, uświadamia sobie krok po kroku. Dzięki temu lepiej panuje nad swoimi popędami, potrafi zahamować nierozważne ruchy, co ułatwia wysłuchanie innych osób, pomaga w koncentracji uwagi i skupieniu się na wykonywanych czynnościach. Podczas prowadzenia zabaw relaksacyjnych z dziećmi, należy zwracać szczególną uwagę na dobór odpowiedniego słownictwa, umiejętność dokładnego nazywania części ciała, pokazywania ich u siebie i innych, na fotografii, w lustrze itp.
Zabawy relaksacyjne dla dzieci w wieku przedszkolnym wymagają osobistego zaangażowania, wspomagają i ćwiczą koncentrację. Do ćwiczeń można wykorzystać zabawki na przykład: piłkę, skakankę, serso lub inne przedmioty, jak: chusteczkę, wstążkę, kartkę papieru albo skarby przyrodnicze znalezione przez dzieci: kamyk, liść, szyszka, kasztan, źdźbło trawy.
W miarę możliwości powinniśmy ćwiczyć także zmysły: smaku, węchu i słuchu, o których często zapominamy i nie w pełni wykorzystujemy je w naszym ruchliwym trybie życia. Zmysł wzroku jest wykorzystywany w każdym ćwiczeniu. Pomaga dziecku w przyswojeniu gestów, ruchów, czynności i w tworzeniu własnego wyobrażenia o otaczającym świecie. Dziecko, które dobrze poznało swoje otoczenie, łatwiej unika stresów, pozostaje spokojne i nie czuje się zagrożone, gdyż zna związki między przyczynami i skutkami obserwowanych wydarzeń. Koncentracja na jednym ze zmysłów uspokaja i odpręża dziecko, gdyż pozwala uniknąć poruszenia związanego z nadmiarem bodźców, takich jak hałas, obrazy czy zapachy.

Przykłady zabaw relaksacyjnych

Zabawa „Dłonie i oddech” (od 3 lat)
Korzyści: poświęcenie uwagi oddechowi i temu, jak jest odczuwany na skórze dłoni, uspokaja i odpręża dziecko oraz uświadamia mu, czym jest oddech.
Materiały: zbędne.
Przebieg ćwiczeń:
Zajęcia można prowadzić w dużej grupie, z kilkorgiem dzieci lub z każdym dzieckiem oddzielnie. Podczas ćwiczeń dziecko może siedzieć lub leżeć:
- dmucha na wnętrze dłoni, kilkakrotnie przesuwając dłoń powoli przed ustami, od nadgarstka po czubek dużego palca i z powrotem;
- powtarza czynność, ale przerywa dmuchanie na czubku dużego palca i zaczyna od nadgarstka;
- między dwoma wydechami na kilka chwil wstrzymuje oddech, uświadamia sobie, że nie można żyć bez oddychania;
- podobne ćwiczenia powtarza z pozostałymi palcami, odczekując chwilę przed każdym z nich;
- kontynuuje ćwiczenie, tym razem z zamkniętymi oczami, skupiając uwagę na bodźcach dotykowych, docierających z palców, wnętrza dłoni, nadgarstka;
- powtarza ćwiczenie na wnętrzu drugiej dłoni, później na wierzchu obydwu dłoni;
- robi głęboki wdech i dmucha na swoją dłoń jak najdłużej potrafi, do wyczerpania całego zebranego w płucach powietrza.
Zakończenie ćwiczeń:
Dziecko leżąc z zamkniętymi oczami koncentruje się na oddychaniu.

Zabawa „Obrazek” (od 3-4 lat)
Korzyści: ćwiczenia pamięci wymagają od dziecka skupienia i uspokajają, odwracając uwagę od bodźców zewnętrznych.
Materiały: obrazki, plakaty i zdjęcia, przedstawiające bliskie dziecku zdarzenia i sceny: znane mu pejzaże i zwierzęta, ludzi przy pracy, zdjęcia rodzinne.
Przebieg ćwiczeń:
Dziecko wygodnie siedzi lub leży na dywanie. Ogląda pokazany przez dorosłego obrazek i opisuje go, opowiada o ujrzanej scence lub nazywa znane elementy. Dorosły prosi dziecko, by zapamiętało obrazek, który za chwilę zostanie schowany. Dziecko z zamkniętymi oczami powinno opisać zapamiętane szczegóły obrazka lub wymyślić przedstawioną historyjkę.

Zabawa „Żywność surowa i gotowana” (od 4 lat)
Korzyści: ćwiczenie pomaga w rozwoju zmysłu smaku, ukazując dziecku przemianę produktów podczas gotowania i zachęca do spożywania owoców i warzyw.
Materiały: chustka do zawiązania oczu, gotowane i surowe produkty żywnościowe: groszek, marchewka, jabłka, gruszki, itp.
Przebieg ćwiczeń:
Ćwiczenia można przeprowadzić podczas omawiania tematyki „Jesienny stragan” lub dotyczącej „Zdrowej żywności” albo w trakcie posiłku, np. obiadu.
Dorosły pokazuje owoc lub warzywo w jego naturalnej postaci (nieobrane, niepokrojone na kawałki). Dobrze jest pokazać również obrazek lub zdjęcie rośliny w naturalnym otoczeniu, w sadzie lub ogrodzie, w przeciwnym razie w wyobrażeniu dziecka groszek będzie rósł w puszkach, marchewka w plastikowych siatkach. Dziecko kosztuje potrawy, odpowiadając czy jest gotowana, czy surowa. Później z zamkniętymi oczami musi rozpoznać produkt i jego postać (surowy / gotowany).
Wariant ćwiczeń:
Podobne ćwiczenia można przeprowadzić używając produktów słodzonych lub niesłodzonych, solonych i niesolonych, np. jogurt słodzony / jogurt naturalny, ziemniaki solone / ziemniaki niesolone.

Zabawa „Piłka” (od 4-5 lat)
Korzyści: zabawa uspokaja i odpręża dziecko.
Materiały: piłka o średnicy 20 cm.
Przebieg ćwiczeń:
Ćwiczenia można prowadzić z jednym dzieckiem lub z całą grupą.
Dziecko w pozycji stojącej:
- bierze jedną ręką piłkę i przyciska ją do swego ciała;
- toczy powoli piłkę wokół szyi, talii, pośladków itp., za każdym razem, aby bez wysiłku wykonać pełny obrót, w połowie drogi zmienia rękę toczącą piłkę;
- opisuje wykonywane czynności, np. „toczę piłkę dookoła brzucha”, „teraz piłka jest na moich plecach" itp., co ułatwia dziecku skupienie się i umożliwia przyswojenie umiejętności poprawnego nazywania części ciała;
- powtarza ćwiczenie z zamkniętymi oczami, aby lepiej przyswoić sobie ruchy i doznania związane z toczeniem piłki po ciele, skupia myśli na punkcie, w którym piłka dotyka ciała.
Dziecko w pozycji siedzącej:
- chwyta piłkę dwoma rękami i trzyma ją miedzy wierzchem jednej, a spodem drugiej dłoni;
- wykonując odpowiednie ruchy rękami próbuje obracać piłkę między dłońmi, skupia myśli na jej ruchu, uważnie obserwuje dłonie i piłkę;
- trzyma piłkę na tyle mocno, aby jej nie upuścić;
- porusza piłką możliwie jak najwolniej;
- powtarza ćwiczenie z zamkniętymi oczami, skupiając myśli na punkcie, w którym piłka dotyka ciała.
Zakończenie ćwiczeń:
Dziecko unieruchamia piłkę między dłońmi. Pozostaje kilka chwil z zamkniętymi oczami. Otwiera oczy i bez pośpiechu odkłada piłkę na miejsce.

Źródło:
Chauvel D., Noret Ch., Zabawy relaksujące dla przedszkolaków, Warszawa 2000.