Terapia przez taniec - program profilaktyczny dla uczniów gimnazjum

TERAPIA PRZEZ TANIEC
PROGRAM PROFILAKTYCZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM
NR 2 W CHOJNICACH POCHODZĄCYCH Z RODZIN DYSFUNKCYJNYCH.

W opracowaniu nauczyciela Gimnazjum nr 2 w Chojnicach
mgr Grażyny Pietrzak

Obszar wdrożenia: Gimnazjum nr 2 w Chojnicach ul. Szpitalna 3
Realizacja: mgr Grażyna Pietrzak – grupa dziewcząt
Termin realizacji: rok szkolny 2006/2009 w klasach gimnazjalnych
z możliwością kontynuacji.

„Taniec nie tylko bawi, ale daje pożytek, kształci i uczy.
Oswaja nas z widokiem pięknych form i roztacza przed nami świat czarujących dźwięków,
Łączy harmonijne piękno duchowe i piękno cielesne.
W ten sposób rozwija i kształci smak.”
LUKIAN SAMOSAT

WSTĘP

W wieku gimnazjalnym zawsze znajdzie się grupa młodzieży sprawiająca duże problemy wychowawcze. Młodzież ta pochodzi głownie z rodzin niewydolnych wychowawczo, tj. z rodzin dotkniętych alkoholizmem, z rodzin rozbitych czy wielodzietnych.
Dzieci te cechuje wysoki poziom agresji werbalnej i fizycznej, częste wagarowanie, brak warunków do prawidłowego rozwoju także fizycznego.
W związku z tym istnieje duża potrzeba funkcjonowania zajęć pozalekcyjnych, które pomogą dzieciom lepiej zrozumieć własne potrzeby, zmienić niewłaściwe postawy, poznać podstawy bardziej skutecznego i zgodnego postępowania z ludźmi, w tym z rówieśnikami. Zajęcia taneczne wspomogą rozwój potencjalnych zdolności młodzieży oraz umożliwi im osiągnięcie optymalnej sprawności fizycznej.
Aby młodzież, w pewnym sensie zagrożona, mogła uczestniczyć w tych zajęciach, trzeba dać im pierwszeństwo przy naborze. Jednak nie tylko uczniowie zagrożeni powinni uczestniczyć w tych kółkach, warto byłoby utworzyć grupy mieszane, aby mogli oni wzorować się na konkretnych przykładach. Grupa takich uczniów z problemami składa się
z uczniów gimnazjum, są to dziewczęta i chłopcy w wieku 14-16 lat. Zostali skierowani przez pedagoga szkolnego działającego w porozumieniu z wychowawcami. Niektórzy z nich są kolejnym dzieckiem z rodziny, które jest pod opieką świetlicy terapeutycznej. Powodem skierowania jest sytuacja domowa uczniów (alkoholizm jednego z rodziców, podejrzenia, że alkohol jest często używany w domu ucznia, brak jednego z rodziców, przewlekła choroba jednego z rodziców), a także fakt, że uczniowie sami sięgają po alkohol, bądź też ci, u których występuje przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem – nadpobudliwość, agresja.
Od kilku lat zajmuję się nauczania tańca w szkole i mogłam w tym czasie zaobserwować zmiany jakie zachodzą w uczniach, którzy regularnie uczęszczają na zajęcia taneczne. Zmieniają się u nich postawy, mają inne wzory do naśladowania. Ruchom towarzyszy uśmiech, co oznacza, że forma takich zajęć jest dla nich jak najbardziej pozytywna. Taniec posiada różnorodne funkcje, które czynią go pięknym i wartościowym:

• funkcję estetyczną, polegającą na wywołaniu u człowieka wzruszeń, wzmaganiu poczucia piękna, uwznioślaniu uczuć, bawieniu, kształtowaniu poczucia smaku i gustu muzycznego, eskalacji świata doznań i przeżyć;
• funkcję wychowawczą czyli rozwijanie zdolności twórczych, korzystnych cech charakteru, życiowej zaradności, aktywności, powodowanie odprężenia;
• funkcję kulturową, w której muzyka towarzyszy wszystkim ważnym wydarzeniom kulturalnym;
• funkcję poznawczą i kształtującą osobowość,
• funkcję terapeutyczną polegającą na pobudzaniu rozwoju fizycznego, doskonaleniu koordynacji motorycznej oraz co szczególnie ważne jest
w znoszeniu kompleksów, ułatwianiu nawiązywania kontaktów między ludźmi, uczeniu prawidłowych sposobów wyrażania uczuć.
W sensie tych stwierdzeń, chciałabym przytoczyć słowa Konfucjusza:
„ pokażcie mi, jak naród tańczy, a powiem wam, czy jego kultura jest zdrowa czy chora”.

CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

- nauczanie nawiązywania kontaktów,
- nauczanie współdziałania w grupie,
- wskazanie metod konstruktywnego rozwiązywania konfliktów
i problemów,
- stworzenie możliwości do samorealizacji, dowartościowania, bycia ważnym, osiągnięcia sukcesu,
- umiejętność odreagowania napięć,
- dostarczenie dzieciom pozytywnych wzorców do naśladowania,
- wdrażanie pomysłów na wspaniałą zabawę,
- dostarczanie wspaniałych przeżyć i dobrych doświadczeń.

CELE EDUKACJI TANECZNEJ

- należy pielęgnować i wzmacniać dziecięce pragnienia wykonywania naturalnych ruchów tanecznopodobnych, są to bowiem pierwsze sposoby aktywności będące wyrazem własnej akceptacji,
- należy pielęgnować spontaniczność dziecka ruchów, aż do momentu uzyskania dojrzałości, co doprowadzi w rezultacie do wykorzystania spontaniczności w życiu dorosłym,
- należy dbać o rozwój ekspresji artystycznej w oparciu o naturalne formy ruchu tanecznego, zgodnie z możliwościami i upodobaniami, także podczas tańca grupowego,
- proces edukacji tanecznej powinien opierać się na znajomości wielu jego przejawów, co pozwoli kształtować szeroki pogląd na ludzkie zachowania.

EDUKACJA PROZDROWOTNA

- ułatwienie nabywania umiejętności dbania o swoje zdrowie,
- rozbudzanie zainteresowania ucznia własnym zdrowiem,
- wyposażenie uczniów w umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi,
- wdrażanie do higieny odzieży, obuwia,
- zwracanie uwagi na bezpieczeństwo podczas tańca.

KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI TANECZNYCH ORAZ PROMOWANIE ZDROWIA

- ekspresja ruchowa przy muzyce,
- ćwiczenia gimnastyczne przy muzyce,
- improwizacja ruchowa przy muzyce,
- aerobik dla dziewczyn i ćwiczenia rozciągające dla chłopców,
- elementy muzykoterapii,
- zabawy integracyjne,
- taniec integracyjny,
- podstawowe kroki i figury break dance,
- układy taneczne dla dziewcząt do wybranej muzyki współczesnej,
- tworzenie prostych układów tanecznych w rytm muzyki według inwencji uczennic,
- zabawy z rekwizytem: pompony, kapelusze, okulary,
- ćwiczenia kształtujące w rytm muzyki disco,
- nauka tańca w dużych formacjach, mini formacjach, duetach i z solistami,
- przygotowanie grup tanecznych, duetów i solistów do występów:
- Ogólnopolski Konkurs Tańca Współczesnego w Chojnicach,
- Wojewódzki Konkurs Tańca Współczesnego w Brusach,
- Powiatowy przegląd Form Rytmiczno-Tanecznych w Gimnazjum nr 2 w Chojnicach,
- Szkolny Konkurs Tańca,
- Reprezentowanie gimnazjum w czasie imprez organizowanych w naszym mieście.

FORMY I METODY REALIZACJI PROGRAMU

Zadania realizowane w ramach kółka tanecznego:
1. Zadania ściśle określone
A. metody reproduktywne
• metoda naśladowcza
• metoda zadaniowa
• metoda programowego uczenia się
2. Zadania częściowo określone
A. metody proaktywne (usamodzielniające)
• metoda zabawowa – naśladowcza
• metoda bezpośredniej celowości ruchu
• metoda programowego usprawniania się
3. Zadania wymagające inwencji twórczej uczniów
A. metody kreatywne (twórcze).

PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW UCZESTNICZĄCYCH W ZAJĘCIACH TANECZNYCH

UCZEŃ:
- potrafi wykonać ćwiczenia gimnastyczne w rytm muzyki,
- opanował podstawowe kroki aerobiku,
- zna co najmniej jeden taniec w grupie,
- potrafi tworzyć układ taneczny w rytm muzyki disco, według własnej inwencji,
- opanował podstawowe kroki tańca towarzyskiego (rock and roll),
- opanował układy taneczne do break dance (chłopcy),
- potrafi dobrać odpowiednią muzykę do pokazywanych ćwiczeń.

ZASADY BHP NA ZAJĘCIACH TANECZNYCH

- w czasie turniejów tańca organizowanych przez różne placówki uczniowie nie mogą pozostawać bez opieki osób do tego uprawnionych,
- stopień trudności i intensywności ćwiczeń dostosowuje się do aktualnej sprawności i wydolności tańczących,
- uczestnika zajęć uskarżającego się na dolegliwości zdrowotne zwalnia się z danych zajęć, informując o tym jego rodziców,
- prowadzący zajęcia zapoznaje biorących w nich udział z zasadami bezpiecznego wykonywania ćwiczeń oraz uczestniczenia w zabawach przy muzyce, także z rekwizytami,
- przy organizacji zajęć, imprez czy wyjść poza teren szkoły ustala się ilość uczniów przypadających na jednego opiekuna według rozporządzeń szkoły.

UWAGI O REALIZACJI PROGRAMU

Przebieg zajęć:

Część wstępna: ma mobilizować uczniów do dalszych zadań, wobec czego wskazane jest by występowały w nich takie formy ruchowe jak: ćwiczenia oparte o chód, bieg, podskoki w połączeniu z ruchem rąk, głowy i tułowia oraz ćwiczenia, które chcą zaprezentować sami.

Część główną zajęć przeznaczamy na naukę nowych układów tanecznych w oparciu o nowe treści, rozwiązywanie nowych problemów muzyczno – ruchowych, a także na zestawianie układów tanecznych z opanowanymi wcześniej fragmentami.

Część końcowa opiera się na powtórzeniu poznanych figur oraz ćwiczenia, które zmierzają do wyciszenia, uspokojenia organizmu.

Metody pracy zajęć tanecznych:
• słowna,
• pokazowa,
• oglądowa,
• praktycznego działania.

Formy pracy zajęć tanecznych:
• indywidualna,
• praca w grupie,
• zbiorowa.

EWALUACJA ZAJĘĆ TANECZNYCH:
Do przeprowadzenia ewaluacji dobrze jest posłużyć się:
- opinią uczestników kół w postaci ankiety badającej stopień zadowolenia uczniów i ich rodziców z przeprowadzonych zajęć,
- analizą osiągnięć grupy i osiągnięć indywidualnych,
- dyskusją z grupą na zajęciach podsumowujących: co udało się zrealizować, a co nie i dlaczego?

UWAGI KOŃCOWE
Program ten sugeruje stopniowanie trudności pracy ucznia zgodnie z jego rozwojem emocjonalnym. Pełna realizacja tych treści programowych zależy w dużej mierze od kondycji finansowej szkoły. Nie są to jednak dochody zaspokajające rzeczywiste wymagania.
Podejście całościowe, do problemów młodzieży, która zagrożona jest piciem alkoholu, paleniem czy narkotykami, pozwala rozwijać umiejętności interpersonalne, uczy zachowywania się w określonych sytuacjach. Zajęcia tego typu stwarzają klimat zaufania i bezpieczeństwa, pobudzają aktywność uczestników. Sens zajęć tanecznych polega na wspólnym uczeniu się.
Program zawiera cele i treści kształcenia i wychowania dla młodzieży w wieku gimnazjalnym. Pisząc ten program myślałam głównie o dzieciach z problemami wychowawczymi, czy pochodzących z rodzin dysfunkcyjnych.
Taniec opiera się za założeniach psychoanalizy, jest wielostronnym wykorzystaniem muzyki w celu ochrony lub przywrócenia dziecku zdrowia fizycznego. Pobudza też wyobraźnię, twórczość i ekspresję jednostki. Zajęcia taneczne mają na celu korekcję zaburzonych funkcji, stymulację do działania, usunięcie szkodliwych dla organizmu napięć zarówno psychicznych jak i fizycznych, dostarczenie doświadczeń społecznych. Podczas zajęć tanecznych stosowane są tańce, rytmika, ćwiczenia relaksacyjno-wizualne. Oddziaływanie terapeutyczne skierowane jest tu na cały organizm, a zwłaszcza na sferę emocjonalną.
Efektem tych oddziaływań powinna być poprawa samopoczucia, nastroju, usunięcie lęku, odreagowanie napięcia, pobudzenie wyobraźni. Ćwiczenia ruchowo-taneczne należy ukierunkować na korygowanie zaburzeń motorycznych i realizację naturalnej potrzeby ruchu. Jednak największą satysfakcję dzieci odczuwają wtedy, kiedy mogą występować.

BIBLIOGRAFIA:

1) „Tańczmy razem”, J. Szpunar i L. Gęca
2) „Taniec w teorii i praktyce”, O. Kuźmińska
3) „Aerobik czy fitness”, E. Grodzka – Kubiak
4) „Muzykoterapia”, B. Piotrowska
5) „Formy muzyczno – ruchowe w szkolnym wychowaniu”,
M. Młodzikowska i C. Tukiendorf.