Metody aktywizujące w wychowaniu przedszkolnym

METODY AKTYWIZUJĄCE to grupa metod charakteryzująca się tym, że w procesie zdobywania wiedzy i umiejętności oraz kształtowania postaw, dziecko przewyższa swoją aktywnością nauczyciela. Dzięki temu, dzieci zapamiętają 90% tego, co robią. Metody aktywizujące to pomoce i wskazówki, dzięki którym dziecko poszerza swoją wiedzę, pogłębia swoje zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe idee, komunikuje się z innymi, uczy się dyskutować, spierać na różne tematy.

ROLA NAUCZYCIELA
Nauczyciel we współczesnej szkole i przedszkolu powinien być osobą wspierającą aktywność edukacyjną dzieci, a ułatwić mu to zadanie powinno stosowanie metod aktywizujących. Rola nauczyciela w rozwijaniu aktywności twórczej jest nieograniczona. Ma pokazywać dzieciom, że ich pomysły są wartościowe i od czasu do czasu zapewnić im możliwość działania bez oceny. Nauczyciel pracujący w sposób kreatywny odnajduje w sobie inspirację i motywację do przyjmowania coraz to nowych wyzwań, odkrywa nieznane wcześniej możliwości pedagogiczne i metodyczne. Prowadzi zabawy, podczas których dzieci poznają rzeczywistość, wyzwalają zachowania prospołeczne, rozładowują napięcie emocjonalne i uczą się kreatywności. Dzięki temu z jednej strony zabawy ułatwiają prowadzenie zajęć o charakterze terapeutyczno-wychowawczym z dziećmi wolniej rozwijającymi się, z drugiej – przyczyniają się do rozwijania dziecięcych uzdolnień.

AKTYWNOŚĆ DZIECKA
Aktywność twórcza dziecka w wieku przedszkolnym przejawia się w różnych formach jego działalności. Wystarczy tylko stworzyć sprzyjające warunki, aby pobudzić i rozwijać zdolności twórcze małych dzieci.
Aktywność własna dziecka ma także wpływ na ograniczenie częstotliwości występowania zachowania agresywnego.
Dzięki aktywności dziecka nauczycielowi łatwiej zrozumieć środowisko wychowawcze dziecka, a maluch ma poczucie bezpieczeństwa i możliwość odprężenia się.

ZABAWY W KRĘGU
Stymulacja integracyjna pomaga dzieciom w odbiorze bodźców płynących z zewnątrz, jak i z wewnątrz. Umożliwia poznawanie otoczenia przez patrzenie, słuchanie, dotykanie, itd., co ma znaczenie w usprawnianiu analizatorów wzroku, słuchu i dotyku. Podczas zabaw w kręgu dzieci nawiązują kontakt z kolegami, pobudzając ich do aktywności, doskonalą umiejętność skupiania uwagi (koncentrowanie się) oraz odprężają się.

METODA RUCHU WERONIKI SHERBORNE
Mamy tu do czynienia z połączeniem ruchu z dotykiem i specjalnie skomponowaną muzyką. Dzieci wykonując ćwiczenia ruchowe przy muzyce, uczą się odczuwania i otwierania na doznania dotykowe płynące z otoczenia i kontaktu z drugim człowiekiem. Metoda ta nastawiona jest na rozwijanie u dzieci takich cech, jak: poczucie własnej wartości, pewność siebie, bezpieczeństwo, odpowiedzialność, wrażliwość, umiejętność nawiązywania kontaktów z drugą osobą. Ćwiczenia te są również okazją do usprawniania motoryki, umacniania poczucia swojej siły, doskonalenia sprawności i możliwości ruchowych.

ZABAWY PALUSZKOWE
Zabawy te odbywają się w atmosferze wesołej, radosnej zabawy. Nastawione są na bezpośredni kontakt z ciałem drugiej osoby, przez co dziecko uczy się wchodzić w relacje z innymi ludźmi i włącza do wspólnej zabawy. Podczas mówienia np. rymowanki, pokazujemy dziecku ruchy i wykonujemy je razem z nim, dotykając jego ciała. Te proste wierszyki wzmocnione intonacją, poparte gestem i dotykiem przyciągają uwagę dziecka i dostarczają mu wiele radości. Można je realizować wspólnie z rodzicami i dziećmi np. podczas zajęć adaptacyjnych i integracyjnych.

METODA DOBREGO STARTU
Założeniem tej metody jest równoczesne rozwijanie funkcji językowych i spostrzeżeniowych (wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych). Zajęcia prowadzone są w formie zabawy według następującej procedury: słuchanie piosenki, patrzenie na wzory graficzne, litery, wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych i liter zharmonizowanych z rytmem piosenki lub wierszyka.

PEDAGOGIKA ZABAWY
Pedagogika zabawy jest metodą zdobywania przez dzieci wiadomości i umiejętności, poznawania rzeczywistości. Pozwala także współdziałać z innymi. Aktywność dzieci jest realizowana poprzez: zabawy spontaniczne ułatwiające nawiązywanie kontaktów z dziećmi i dorosłymi, a także doskonalące umiejętności współdziałania i współpracy z innymi; zabawy tematyczne pozwalające rozpoznać zainteresowania i potrzeby uczestników zabawy, a także ich przeżycia i odczucia; zabawy konstrukcyjne aktywizujące dzieci w zakresie podejmowania działalności plastyczno-technicznej przy wykorzystaniu różnorodnych materiałów, np. przyrodniczego; zabawy ruchowe przy muzyce (taniec, pantomima) – przyczyniają się do likwidacji napięcia mięśniowego.

MUZYKOTERAPIA
Muzykoterapia opiera się na różnych formach aktywności muzycznej, takich jak: zabawy ze śpiewem doskonalące aparat oddechowy, fonacyjny i artykulacyjny, a także słuch fonematyczny; gra na instrumentach usprawniająca czynności manualne, koordynację słuchowo-wzrokowo-ruchową, doskonaląca pamięć i zachęcająca do twórczego działania. Muzykoterapia może być wykorzystywana zarówno w pracy indywidualnej, jak i grupowej gdyż dostarcza dzieciom radości z obcowania z muzyką i rozwija uzdolnienia muzyczne.

METODA LABANA
Metoda Rudolfa Labana to gimnastyka twórcza na bazie opowieści według własnej inwencji, fantazji i doświadczenia. Metoda ta nie narzuca nauczycielowi schematu zajęć . Obowiązują jedynie trzy zasady konstrukcji zajęć :
 zasada wszechstronności ;
 zasada naprzemienności wysiłku i rozluźniania ;
 zasada stopniowania trudności .
Jednakże dzieciom należy wyjaśnić „ co mają robić”. „ Jak „ robić będzie zależało od ich pomysłowości , fantazji , doświadczeń ruchowych . Stosując w zajęciach ruchowych metodę Labana należy pamiętać o jej podstawowych założeniach . Tematy stosowane na zajęciach w przedszkolu dotyczą pięciu tematów będących podstawą metody :
I. wyczucie / świadomość / własnego ciała ;
II. wyczucie / świadomość / ciężaru , siły i czasu ;
III. wyczucie / świadomość / przestrzeni ;
IV. rozwijanie wyczucia płynności ruchu i ciężaru ciała oraz przestrzeni i czasu ;
V. kształtowanie umiejętności współdziałania z partnerem i grupą .

ZABAWY GRAFOMOTORYCZNE
Zabawy grafomotoryczne (malowanie dziesięcioma palcami). W atrakcyjny sposób wprowadzają dzieci do nauki pisania i aktywizują w zakresie: usprawniania motoryki małej i koordynacji wzrokowo ruchowej; doskonalenia koncentracji uwagi przez dłuższy czas; usprawniania analizatora wzrokowego oraz orientacji przestrzennej; rozładowywania napięcia emocjonalnego i mięśniowego; Malowanie dziesięcioma palcami to również doskonała forma terapii dla dzieci z zaburzeniami percepcyjno-motorycznymi.
DRAMA
Drama to bardzo popularna metoda aktywizująca umożliwiająca lepsze poznanie dziecka. Poprzez wchodzenie w rolę, dziecko wyraża siebie, pokonuje własne zahamowania, uczy się samodzielności w działaniu, a także rozwija kreatywność i pozyskuje nowe doświadczenia. Do najpopularniejszych technik dramy należą: scenki dramowe, teatrzyki kukiełkowe, chiński teatrzyk cieni, pantomima.

ZABAWY RYTMICZNE
Zabawy rytmiczne polegają na odtwarzaniu przy pomocy ruchu (klaskanie, tupanie, skakanie, podskoki) np. rytmu piosenki. Często są łączone z innymi formami działalności dziecka, np. plastyką. Ćwiczenia i zabawy rytmiczno-ruchowe przy muzyce zaspokajają wrodzoną potrzebę ruchu dziecka oraz aktywizują umysł, wyrabiają koordynację ruchów i mobilizują do działania. W czasie zabaw rytmiczno-ruchowych ważne jest stworzenie atmosfery swobody, która pozwoli na pozbycie się nieśmiałości i lęków związanych z różnymi zahamowaniami psychiczno-fizycznymi dziecka. W prowadzeniu ćwiczeń rytmiczno-ruchowych ważne jest umiejętne stosowanie przez nauczyciela improwizacji muzycznej. Można tutaj wykorzystać obok akompaniamentu nauczyciela akompaniament perkusyjny dzieci.

TECHNIKI PLASTYCZNE
Techniki plastyczne rozwijają sprawność manualną, koordynację wzrokowo-ruchową i wpływają uspokajająco na system nerwowy. Najbardziej popularne techniki plastyczne to: rysowanie kredkami świecowymi, węglem i tuszem na kartonie i papierze ściernym, a także pastelami tłustymi i suchymi; malowanie farbami plakatowymi na kartce, kartonie mokrym, folii i szkle; kleksografia; origami przestrzenne i płaskie, np. z kółek; wydzieranka z kolorowego papieru, gazet; lepienie z gliny, modeliny, masy solnej i papierowej; stemplowanie, m.in. pieczątkami z kartofla. Techniki pracy z małymi dziećmi w zakresie metod aktywizujących kształtują umiejętności interpersonalne, takie jak współdziałanie i porozumiewanie się. Wdrażają do przezwyciężania napotykanych przeszkód, doprowadzenia pracy do końca, a więc osiągnięcia zamierzonego celu. Prowokują do twórczego myślenia i dostarczają radości ze spontanicznego działania. W przypadku działalności artystycznej dzieci uczą się umiejętności planowania, dokonywania właściwych wyborów, a wykorzystywane rekwizyty pobudzają i rozwijają wyobraźnię dziecka.

ZABAWY DYDAKTYCZNE
zabawa dydaktyczna polega na wykonywaniu określonego typu zadań w specjalnie wytworzonej atmosferze działalności rozrywkowej (zabawowej). Posiada najczęściej charakter gry umysłowej mającej na celu rozwijanie zainteresowań i uzdolnień poznawczych dzieci. Do tak pojętych zabaw tradycyjnie zalicza się m. in. krzyżówki, rebusy, loteryjki, szachy, klasyczne zagadki oraz gry stolikowe.

BURZA MÓZGÓW
Burza mózgów jest najprostszą metodą aktywizującą, która znana jest także pod takimi nazwami, jak: giełda pomysłów, metoda Osborna (twórca metody), sesja odroczonej oceny, technika twórczego myślenia.
Istota tej metody polega na podawaniu różnych skojarzeń, rozwiązań, które podsuwa wyobraźnia i potrzeba chwili.
Metodę tę można podzielić na 3 etapy:
I wytwarzanie pomysłów,
II ocena i analiza zgłoszonych pomysłów według ustalonych kryteriów,
III zastosowanie pomysłów, rozwiązań w praktyce.
Metoda „burzy mózgów” rozwija twórcze myślenie i zapewnia wysoki stopień aktywizacji grupy przedszkolnej.

METODA PRZYPADKÓW
Istota tej metody polega na analizie i dyskusji nad zdarzeniem zaprezentowanym przez nauczyciela na piśmie, taśmie magnetofonowej czy magnetowidowej i znalezienie odpowiedzi na podstawowe pytania typu: jakie jest inne, możliwe najlepsze rozwiązanie tego problemu, co należałoby zrobić, aby przedsięwzięcie się powiodło (aby zapobiec zaistniałym skutkom), jaką decyzję podjąłbyś na miejscu bohatera przypadku. Stosując tę metodę przedstawia się sytuację problemową w taki sposób, aby dzieci mogły musiały wykorzystać posiadaną wiedzę i doświadczenie w nowych warunkach lub przy podejmowaniu trafnych decyzji.

METODA SYMULACJI
Kolejną metodą doskonale nadającą się do pracy w przedszkolu jest metoda symulacji albo w skrócie określana jako symulacje. Symulacja to naśladowanie (udawanie) rzeczywistości, ćwiczenie najbardziej efektywnych zachowań w bezpiecznych warunkach. Symulacje mogą uczyć bardzo skomplikowanych umiejętności takich jak na przykład nauka lotu samolotem na symulatorze lotu, ale mogą też obejmować tak proste umiejętności jak: rozmowa telefoniczna, nadawanie paczki na poczcie, albo nakrywanie do stołu. Ideą symulacji jest doskonalenie konkretnych umiejętności oraz uczenie się na błędach popełnionych w bezpiecznej sytuacji ćwiczeniowej. W ćwiczeniu można nieudane zachowanie poddać korekcie i powtarzać aż do osiągnięcia perfekcji.

ZAKOŃCZENIE
Stosowanie wyżej wymienionych metod przyczyni się nie tylko do uatrakcyjnienia przedszkolnych zajęć, ale pozwoli także na wdrażanie dzieci, aby w aktywny, samodzielny i twórczy sposób dochodziły do rozumienia otaczającej je rzeczywistości, działały w niej i przekształcały ją zgodnie ze swoimi potrzebami przy jednoczesnym respektowaniu praw innych jednostek.