Program profilaktyczno - wychowawczy przeciwdziałania agresji w przedszkolu

„Agresja rodzi agresję,
uśmiech rodzi uśmiech”


(NIE)ZNOŚNY URWIS

Program profilaktyczno-wychowawczy dotyczący przeciwdziałania agresji u dzieci 5,6 - letnich

Opracowała:
Marzena Bania


WPROWADZENIE

Agresja u dzieci jest problemem, o którym coraz częściej mówią zarówno rodzice, jak i wychowawcy. Kłopotliwe zachowania, głośny krzyk, tupanie nogami, kłótnie i sprzeczki, przezwiska, obraźliwe słowa, zabieranie i niszczenie zabawek, popychanie, wyśmiewanie, wykluczanie innych z zabawy, a nawet szczypanie, kopanie i bicie - to tylko niektóre z form, jakie przybiera agresja w wieku przedszkolnym. Tym zachowaniom często towarzyszy:

• bezradność osób dorosłych i brak pomysłów, jak pomóc dziecku w opanowaniu emocji,
• brak umiejętności profesjonalnego reagowania wobec „sprawcy” i „ofiary”.

Agresywne zachowanie przeszkadza zarówno rodzicom, jak i wychowawcy w przedszkolu. Stanowi również problem dla samego dziecka, które nie potrafi sobie poradzić ze swoimi emocjami. W tym miejscu warto uświadomić sobie, że każde agresywne zachowanie ma swoją przyczynę, której należy poszukiwać.
Agresja może służyć obronie czegoś lub walce o coś. Dzieci z wielkim zaangażowaniem bronią swojej przestrzeni do zabawy, ulubionych kolegów, ukochanych zabawek, walczą o pozycję w grupie, o wyrazy sympatii czy też zwrócenie na siebie uwagi.
Przyczyną agresywnych zachowań mogą być również problemy „wyniesione” z domu: brak rodzinnego ciepła i czasu dla dziecka, kryzys rodzinny, pojawienie się młodszego rodzeństwa, brak jasnych norm i zasad postępowania, oglądanie nieodpowiednich programów telewizyjnych. Opisane wyżej sytuacje sprzyjają pojawieniu się agresji z frustracji (wynikającej z niezaspokojenia potrzeb), agresji z naśladownictwa oraz agresywnej społecznej eksploracji zwanej potocznie przekorą (służącej sprawdzeniu, gdzie można przeforsować swoją wolę oraz gdzie znajdują się granice, których nie wolno przekraczać). Wzorce zachowań wyniesione z dzieciństwa są bardzo silne i mają ogromny wpływ na późniejsze funkcjonowanie w społeczeństwie.
W obliczu tych problemów staje współczesny nauczyciel w przedszkolu, który ma za zadanie uzupełniać działania i wysiłki wychowawcze rodziców, troszcząc się o prawidłowy rozwój swych podopiecznych. W przypadku zachowań agresywnych jego rola nie może polegać na „odzwyczajaniu” dzieci od wyrażania emocji. Złość, wściekłość, gniew są bowiem stanami wewnętrznego napięcia, których nie wolno „połykać” czy „dusić” w sobie. Zadaniem wychowawcy jest nauczenie dziecka jak radzić sobie z emocjami, jak je wyrażać, by nie krzywdzić innych, a także w jaki sposób trafnie rozpoznawać uczucia innych ludzi i rozwiązywać konflikty. Realizacja tych zadań wymaga ścisłej współpracy z rodzicami oraz profesjonalnych działań ze strony nauczyciela.
Te względy skłoniły mnie do napisania własnej propozycji programu, który służyłby pomocą zarówno rodzicom jak i wychowawcy w skutecznym przezwyciężaniu zachowań agresywnych oraz wzmacniał poczucie własnej wartości u dzieci przyczyniając się do poprawy ich funkcjonowania w środowisku społecznym.

CHARAKTERYSTYKA I ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Program, który pragnę zaprezentować ma charakter profilaktyczno - wychowawczy i jest adresowany do dzieci 5,6 – letnich. Został on opracowany na potrzeby środowiska lokalnego w oparciu o rozmowy przeprowadzone wśród rodziców i nauczycieli oraz obserwacje zachowań dzieci.
Opracowany program ma na celu wychowanie dzieci dobrze radzących sobie w życiu, mających dobry kontakt z otoczeniem i z samym sobą, czujących się dobrze wśród innych ludzi. Główny nacisk w programie położony jest na konkretne działania dzieci zmierzające do wyeliminowania zachowań społecznie nieakceptowanych we wszystkich sytuacjach i czynnościach życia codziennego.

Podstawę prawną programu stanowi:

• Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Zmiana : Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. (Dz.U. 2012 poz. 977)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. (Dz.U. 2002 nr 56 poz. 506)
Program jest dostosowany do możliwości dzieci 5 i 6 - letnich. Zawiera szczegółowe zagadnienia, cele, metody, formy i środki realizacji, sposoby ewaluacji oraz załączniki, które ułatwią jego wdrażanie.
Niektóre zabawy zawarte w programie zostały zaczerpnięte z książki Rosemarie Portmann „Gry i zabawy przeciwko agresji”. Mają one pomóc dzieciom w kontrolowaniu własnych zachowań, w rozumieniu i wyrażaniu emocji, w kształtowaniu umiejętności porozumiewania się z innymi osobami, w rozwiązywaniu konfliktów bez uciekania się do agresji oraz w lepszym rozpoznawaniu uczuć innych.
Osobna część programu jest adresowana do rodziców i ma na celu aktywne włączenie ich do działań profilaktyczno – wychowawczych tak, by te działania prowadzone w domu i w przedszkolu były spójne, a zarazem bardziej efektywne.

CELE PROGRAMU

Wiodącym celem programu jest rozpoznawanie i przeciwdziałanie każdemu przejawowi agresji wśród dzieci oraz budowanie pozytywnych relacji w grupie.
W ramach pracy z wychowankiem realizowane będą następujące cele szczegółowe:
• Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania uczuć.
• Rozwijanie umiejętności wyrażania emocji w sposób społecznie aprobowany.
• Wzmacnianie poczucia własnej wartości u dziecka.
• Uświadamianie konsekwencji zachowań aspołecznych.
• Rozwijanie empatii i umiejętności nawiązywania bliskiego, serdecznego kontaktu z drugim człowiekiem.
• Uczenie pokojowego rozwiązywania konfliktów, opartego na zasadzie kompromisu i akceptacji potrzeb innych osób.
Pracy z rodzicami towarzyszyć będą poniższe cele:
• Zapoznanie z programem profilaktyczno - wychowawczym „(Nie)znośny urwis”.
• Kształtowanie postaw odpowiedzialności rodziców za wychowanie dziecka „bez przemocy”.
• Uwrażliwienie na problem występowania agresji wśród dzieci.

Głównym zadaniem programu jest zaszczepienie w dzieciach pozytywnych wzorów zachowań tak, by po przeprowadzonych zajęciach dziecko potrafiło:
• Trafnie identyfikować i wyrażać słowami swe uczucia np.: jestem zadowolony, jestem szczęśliwy; czuję się dobrze; jestem zły; złości mnie, gdy...; boję się...; jestem smutny,
• Wyrażać swe emocje tak, by nikogo nie krzywdzić,
• Rozpoznawać przyczyny wściekłości i agresji,
• Wymienić swoje „dobre i złe strony”,
• Uświadomić sobie, że jest wyjątkowe i niepowtarzalne,
• Przewidzieć konsekwencje swojego zachowania dla siebie i dla innych osób,
• Kontrolować swe negatywne emocje i wyrażać je wykorzystując metody poznane na zajęciach,
• Przestrzegać umów i zasad dotyczących zachowania w grupie,
• Nawiązywać przyjacielskie kontakty z rówieśnikami,
• Współpracować w zgodzie z innymi,
• Mówić umiarkowanym głosem,
• Trafnie określać uczucia innych ludzi,
• Rozwiązywać konflikty na zasadzie kompromisu,

WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU

Rozdział ten zawiera uwagi o realizacji programu. Określa warunki, które powinny umożliwić osiągnięcie zamierzonych celów.

• Program będzie realizowany w grupach dzieci 5 i 6 – letnich.
• W przypadku sześciolatków tworzących nową grupę, tj. objętych jednorocznym oddziaływaniem przedszkolnym, program będzie wprowadzany w momencie, gdy zniknie „blokada” między dziećmi. Owa „blokada” wynika z braku poczucia bezpieczeństwa, nieśmiałości i niepewności w nowej sytuacji, w jakiej znalazły się dzieci.
• Przed rozpoczęciem realizacji proponowanego programu i po jego zakończeniu zostanie przeprowadzona obserwacja zachowań dziecka (patrz: załącznik 1), w celu dokonania oceny efektywności pracy nad przezwyciężaniem agresji.
• Proponowane ćwiczenia i zabawy będą realizowane w trakcie całego roku, z częstotliwością zależną od subiektywnego odczucia wychowawcy.
• Rodzice nie będą ponosić żadnych kosztów związanych z realizacją programu.
• Na sali zostanie utworzony „kącik złości”, w którym dzieci będą uczyły się odreagowywać (w aprobowany społecznie sposób) swe emocje.
• Program zakłada współpracę z rodzicami. Polegać ona będzie na pedagogizacji rodziców podczas wspólnych zebrań i indywidualnych rozmów z wychowawcą. W holu placówki stworzona zostanie dla nich gazetka informacyjna („Co robić, gdy dziecko się złości?”, „Co robić w przypadku konfliktów między dziećmi?”) oraz „skrzynka korespondencji” pozwalająca na składanie pytań, uwag, sugestii i obserwacji.
• W ramach realizacji programu rodzice dwukrotnie wypełnią ankietę (patrz: załącznik 2) – na początku i na końcu realizacji programu – co pozwoli zebrać informacje na temat wiedzy rodziców o agresji i porównać zachowania dzieci przed i po wdrożeniu programu.
• W trakcie prowadzonych zajęć wychowawca będzie starał się zapewnić każdemu dziecku poczucie bezpieczeństwa i akceptacji oraz wspierać je w pokonywaniu przeżyć wywołanych agresją.
• Nie należy zmuszać nikogo do pełnego udziału w zajęciach – wystarczy, że będzie obserwatorem i słuchaczem.
• Po zajęciach należy zarezerwować czas na uspokojenie i zastanowienie się, dać dzieciom możliwość podzielenia się swoimi spostrzeżeniami w formie słownej lub plastycznej.
• Realizacja zajęć powinna przebiegać według schematu: od poznania siebie do poznania innych. Warunkiem koniecznym do poznania i zrozumienia uczuć innych osób jest dostrzeżenie, nazwanie i przeżycie tych emocji u siebie.
• Program będą realizować nauczyciele wychowania przedszkolnego.

TREŚCI PROGRAMOWE

Lp. Zadania programowe Cele ogólne Sposób realizacji Spodziewane efekty

(Tabela - op. red.)

1. Uczę się lepiej rozumieć siebie samego i innych ludzi. *budowanie atmosfery wzajemnego zaufania i poczucia bezpieczeństwa w grupie,
*stworzenie sytuacji umożliwiających lepsze poznanie się dzieci i integrację grupy,
*uświadomienie dzieciom faktu, że istnieje różnica między tym jak postrzegam siebie, a tym jak widzą mnie inni,
*rozwijanie umiejętności empatii,
*kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania uczuć, Literatura:
-wiersz Doroty Gellner „Zły humorek”
-opowiadanie S. Aleksandrzaka „Nie jesteś sam”
Zabawy:
-„Zgadnij jakie to uczucie?”- odgrywanie scenek dramowych
- gry mimiczne z lusterkami
-„Drobne różnice”
-„Innymi oczami”
-„Znajomość ludzkich charakterów”
-„Pomyśl o którymś dziecku”
-„Zabawa w czterech kątach”
-„Żeński-męski”
-„Jaka to minka” (wykorzystanie zdjęć z gazet)
Informacja zwrotna o zajęciach: „Termometr uczuć”

Rozmowy i pogadanki:
-wprowadzenie i omówienie piktogramów twarzy przedstawiających różne uczucia
-rozmowy na temat sytuacji przedstawionych w wierszu i opowiadaniu oraz sytuacji z życia codziennego,
-rozmowy na temat: „co lubisz?, czego nie lubisz?, czego się boisz?, co cię smuci?, co sprawia ci radość?

Prace plastyczne:
-„To ja”- rysowanie konturu własnej głowy i naklejanie w środku zdjęć wyciętych z gazet pokazujących, co dziecko lubi, co się mu podoba,
-praca w grupach: dzieci tworzą kolaż przedstawiający określone uczucie z fragmentów zdjęć, gazet, reklam, plakatów itp.,
-malowanie uczuć farbami Dzieci:
-nabiorą pewności siebie, ośmielą się i „otworzą” przed grupą,
-nauczą się zgodnego współdziałania,
-będą potrafiły spostrzegać innych wg charakterystycznych dla nich cech,
-nauczą się lepiej rozumieć siebie nawzajem,
-będą umiały rozpoznać i nazwać swoje oraz cudze uczucia,
-będą potrafiły zrezygnować ze swojego punktu widzenia i przejmować inne stanowiska,
-dowiedzą się jak są postrzegane przez innych przedszkolaków z grupy,
2. Jestem kimś wyjątkowym *budowanie i wzmacnianie poczucia własnej wartości u dzieci,
*dowartościowanie dzieci o niskiej samoocenie,
*uświadomienie każdemu dziecku jego „mocnych” i „słabych” stron,
*umożliwienie każdemu dziecku, aby w zabawie doświadczyło, że jest kimś znaczącym, ważnym i wyjątkowym,
*uczenie dostrzegania pozytywnych cech u innych, osób Literatura:
-opowiadanie Patrycji Zarawskiej „Nowy kolega” z cyklu „Przygody jeżusia Kubusia”
-bajki Gordziejewskiego „Lis i kruk – bajki o zwierzętach”
Zabawy:
-„Dziecko w studni”
-„Gorące krzesło”
-„Jestem dumny...”- rundka w kręgu
-„Taki sam i inny”
-„Uliczka przyjaźni”
-„Wyżej-więcej-dalej”
-„Wielka scena”
-„Odważny jak lew, sprytny jak lis”
Informacja zwrotna o zajęciach: dzieci zastanawiają się, czego dowiedziały się na swój temat podczas zajęć i wymyślają sobie indiańskie imię odnoszące się do posiadanych cech i umiejętności.
Rozmowy i pogadanki:
-rozmowy na temat cech przypisywanych poszczególnym zwierzętom przez literaturę i tradycję,
-pogadanka na temat: „Każdy jest inny, co nie znaczy – gorszy” (nawiązanie do opowiadania „Nowy kolega”)
Prace plastyczne:
-rysowanie autoportretu naturalnej wielkości na dużym arkuszu papieru,
-zaprojektowanie własnego proporczyka ilustrującego cechę zwierzęcia, z którą dziecko się identyfikuje,
-wykonanie przez każde dziecko albumu przedstawiającego, co dziecko robi najlepiej, w czym jest dobre, Dzieci:
-nauczą się dostrzegać swoje zalety i wady,
-uświadomią sobie, że każde z nich robi coś szczególnie dobrze,
-będą potrafiły zauważyć pozytywne i negatywne strony innych dzieci,
-uświadomią sobie, że nie ma ludzi bez wad (ideałów),
-będą podejmowały działania zmierzające do eliminacji wad i rozwijania własnych zalet,
-nauczą się eksponować wobec grupy swoje pozytywne cechy i zachowania,
3. Uczę się dostrzegać agresję i sytuacje, które ją wywołują. *kształtowanie umiejętności rozpoznawania różnych form agresji i sytuacji, w których się ona pojawia,
*uświadomienie dzieciom konsekwencji zachowań agresywnych,
*minimalizowanie napięć w grupie,
*umożliwienie dzieciom, aby w zabawie mogły wyrazić złość, wściekłość, agresję, bez strachu czy poczucia winy za swoje zachowanie,
Literatura:
-opowiadanie „Paweł porywczy”
-opowiadanie „Płot i gwoździe”
Zabawy:
-„Kiedy jestem wściekły”
-„Agresja na obrazku” (wykorzystanie gazet, ilustracji, itp.)
-„Dziko wściekły”
-„Podróż do Krainy Wściekłości”
-„Zebrana wściekłość”
-„Czy widziałeś wściekłego Tomka”
-„Wykrzycz swoją złość”
-„Złości mnie, gdy...”- rundka w kręgu
-„Kłótnia instrumentów” (wykorzystanie instrumentów muzycznych),
Informacja zwrotna: rysowanie „buziek” pokazujących nastrój po zajęciach,
Rozmowy, pogadanki i dramy:
-burza mózgów: „Co to jest agresja?”,
-„Odegraj scenkę powodującą złość”- odgrywanie scenek dramowych,
-rozmowy na temat opowiadań – uświadamianie konsekwencji wynikających z zachowań agresywnych,
-wymyślenie innego zakończenia opowiadania „Paweł porywczy”,
-rozmowy na temat sytuacji wywołujących złość i agresję u dzieci
Prace plastyczne:
-praca w dwóch grupach: wykonanie plakatów złości i radości,
-„Obrazek mojej złości”- rysowanie symboli złości (zygzaków, błyskawic itp.),
-praca w parach: dzieci, które często nie potrafią się porozumieć malują wspólny rysunek złości, Dzieci:
-będą potrafiły wyjaśnić, co kryje się pod terminem „agresja”,
-będą potrafiły wskazać sytuacje, które wywołują u nich złość lub agresję,
-będą potrafiły wymienić różne formy zachowań agresywnych,
-uświadomią sobie, jakie zachowania i sytuacje wywołują złość i agresję u innych dzieci w grupie,
-będą potrafiły dostrzec potrzeby i pragnienia innych,
-będą wiedziały, że każdy ma prawo czuć złość, wściekłość, lecz musi się nauczyć odpowiednio je wyrażać,
-uświadomią sobie, że agresja niesie z sobą przykre konsekwencje zarówno dla agresora jak i ofiary,

4. Wiem jak pokonać własną złość i agresję *kształtowanie umiejętności opanowywania złości i agresji,
*uczenie sposobów odreagowania napięć w społecznie aprobowany sposób,
*eliminowanie różnych form agresji w grupie,
*kształtowanie postaw prospołecznych,
*uczenie szacunku dla innych, Literatura:
-bajka psychoedukacyjna Jolanty Bot „Ach ta złość”
-opowiadanie nauczyciela „O dziecku, które pokonało złość”, do którego zakończenie wymyślają dzieci
Zabawy:
-„Silne uczucie zamknięte w kręgu”
-„Narysuj swoją złość i wrzuć ją do kapelusza”- zabawa w parach
-Zabawy z gazetami (bitwa na kulki, darcie gazet, sklejanie dużej płachty z gazet i dziurawienie jej)
-„Start rakiety”
-„Czar przeciwko złości”- zabawa odprężająca,
-„Bez złości mamy więcej radości”- wizualizacja,
-„Zabawa na zły nastrój”,
-„Wspólnie przeciwko agresorom”
Informacja zwrotna: dzieci otrzymują kwiatka z ponumerowanymi płatkami i oceniają zajęcia poprzez zamalowanie wybranego płatka (1-ozn. najniższą ocenę, 5- najwyższą).
Rozmowy i dramy:
-burza mózgów „Gdybym był wściekły...” (wymyślanie sposobów na pozbycie się napięcia)
-opracowanie z grupą „Kontraktu przeciw agresji” i przyklejenie go w widocznym miejscu (powinien zawierać akceptowane w grupie sposoby wyrażania złości i przewidywać konsekwencje agresywnych zachowań)
-„Jak się zachować?”- odgrywanie scenek dramowych dotyczących sytuacji wywołujących agresję,
-urządzenie na sali wspólnie z dziećmi „kącika złości” lub „humorkowa”, gdzie można będzie odreagowywać napięcie,
-rozmowy na temat treści zawartych w bajce i opowiadaniu,
-rozmowy na temat uczuć i spostrzeżeń dzieci pojawiających się podczas udziału w zabawach,
Prace plastyczne:
-wykonanie „skrzyni złości” i „ludzików złości”- elementów wyposażenia „humorkowa”,
-rysowanie złości, a następnie twórcze przekształcanie rysunku tak, by powstał portret radości,
-„Czuję się odtrącony”- lepienie z plasteliny ludzika, a następnie twórcze przekształcanie go z wykorzystaniem dodatkowych kawałków plasteliny, tak by przedstawiał coś pozytywnego. Dzieci:
-będą potrafiły uświadomić sobie stan napięcia i odreagować je w sposób społecznie aprobowany,
-poznają różne sposoby pozbycia się złości (bez agresji wobec innych),
-będą umiały podporządkować się normom i umowom przyjętym w grupie oraz pilnować, by inni też je przestrzegali,
-będą współpracować w przezwyciężaniu negatywnych zachowań,
-będą próbowały kontrolować swoje słowne wyrażenia i zachowania w sytuacji napięcia,
-nauczą się mówić umiarkowanym głosem,
5. Umiem w zgodzie bawić się z innymi *kształtowanie poczucia przynależności do grupy,
*rozwijanie umiejętności nawiązywania i utrzymywania bliskich relacji z innymi dziećmi,
*kształtowanie umiejętności wspólnej zabawy bez współzawodnictwa,
*poprawienie komunikacji interpersonalnej w grupie,
*kształtowanie umiejętności pokojowego rozwiązywania konfliktów,
*kształtowanie umiejętności przedstawiania swojego punktu widzenia bez użycia przemocy,
Literatura:
-bajka własnego autorstwa „Tęczowa Dolina”
Zabawy:
-zabawa zorganizowana w oparciu o tekst bajki „Tęczowa Dolina” – zawiązanie społeczności miasteczka, przydzielenie ról, ustalenie zasad panujących w miasteczku, przygotowanie kostiumów, odegranie scenek z życia miasteczka, wspólna fotografia wesołych mieszkańców,
-„Budowle z naszych ciał”,
-„Współpraca”,
-„Chroniący nas szałas”,
-„Tam, gdzie kończy się cała złość- wizualizacja,
-„Papierowe samoloty walczą ze złością”,
-„Głaskanie jeża”,
-„Załagodzenie kłótni”,
-„Prawne wsparcie”,
-„Rada starszych”,
-„Rozbitkowie”,
Rozmowy i dramy:
-burza mózgów „Jak rozwiązać ten problem?”- nauczycielka podaje przykładowe sytuacje konfliktowe, a dzieci wymyślają pokojowe propozycje rozwiązań,
-odgrywanie scenek dramowych pokazujących sposoby rozwiązania konfliktów zaproponowane przez dzieci,
-rozmowa na temat „Czy łatwo jest przepraszać?”
Prace plastyczne:
-wykonanie papierowych samolotów z napisem „przepraszam”,
-praca z całą grupą: tworzenie makiety „Tęczowej Doliny” z tekturowych pudełeczek,
-lepienie z plasteliny mieszkańców miasteczka, Dzieci:
-uświadomią sobie, że samotna zabawa daje mało radości- przyjemniej jest bawić się z innymi, wspólnie coś robić, dzielić się zabawkami,
-nauczą się nawiązywać i utrzymywać bliskie kontakty z rówieśnikami,
-będą potrafiły współpracować z ze sobą i uzgadniać wspólne strategie działania,
-nauczą się przepraszać i nawiązywać kontakt z grupą po wybuchu złości,
-będą potrafiły zespołowo szukać najlepszych rozwiązań konfliktów,
-nauczą się rozwiązywać konflikty na zasadzie kompromisu i poszanowania potrzeb innych,
-będą dobrze czuły się w grupie,

WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI

Lp. Zadania programowe Cele ogólne Sposób realizacji Spodziewane efekty
6. Zaangażowanie rodziców w działania zmierzające do przezwyciężania agresji u dzieci. *zapoznanie rodziców z problematyką agresji wśród dzieci,
*przybliżenie założeń programu,
*zaangażowanie rodziców do współpracy w realizacji programu,
*ujednolicenie oddziaływań wychowawczych domu i przedszkola,
*stopniowe zmniejszanie występowania przypadków agresji wśród dzieci,
*pedagogizacja rodziców,
-Zebranie z rodzicami pod hasłem „Porozmawiajmy o naszych dzieciach”- przybliżenie problematyki związanej z agresją u dzieci,
-Przeprowadzenie ankiety wśród rodziców,
-Zebranie z rodzicami w celu zapoznania ich z programem i nawiązania współpracy,
-Spotkania indywidualne w zależności od potrzeb rodziców i wychowawców,
-Zachęcanie do zapoznania się z poradnikami adresowanymi do rodziców i wychowawców dzieci agresywnych,
-Zorganizowanie zajęć otwartych dla rodziców,
-Utworzenie w holu placówki gazetki informacyjnej dotyczącej agresji wśród dzieci,
-Założenie „skrzynki korespondencji” Rodzice:
-poszerzą swoją wiedzę na temat agresji,
-będą bardziej wyczuleni na przejawy agresji u własnego dziecka,
-dowiedzą się jak pomóc dziecku w opanowaniu emocji i jak reagować w przypadku bójki,
-poznają założenia opracowanego programu i włączą się w jego realizację,
-praca wychowawcza rodziców sprawi, że nastąpi pozytywna zmiana w zachowaniach dzieci: zmniejszy się liczba i intensywność aktów agresji

METODY, FORMY I ŚRODKI REALIZACJI

Aby osiągnąć zamierzone cele i rezultaty bardzo ważny jest właściwy dobór metod pracy. Specyfika niniejszego programu – dotyczącego sfery emocjonalnej - wymaga, by dać dzieciom możliwość uczenia się przez przeżywanie, doświadczanie, odkrywanie i działanie. Stąd też dominacja metod aktywizujących, dzięki którym dziecko uczy się: odkrywać własne indywidualne cechy, współpracować z innymi, działać w sposób twórczy, werbalizować własne pragnienia, uczucia i myśli oraz rozwijać umiejętność współodczuwania (empatię).

Program zakłada zastosowanie następujących metod:
• Podające (przyswajanie):
- bajka,
- opowiadanie,
- pogadanka,
- wyjaśnienie,
- opis,
- instruktaż,
• Problemowe (odkrywanie):
- zabawy przeciwko agresji,
- zabawy integracyjne,
- zabawy interakcyjne,
- dyskusja,
- rozwiązywanie zadań według własnego pomysłu,
- „burza mózgów” (metoda J. Osborne),
- negocjacje (kompromis),
- metoda sytuacyjna,
- snucie fantastycznych historii,
• Eksponujące (przeżywanie):
- impresje muzyczne i ruchowe,
- drama,
- relaksacja,
- wizualizacja (metoda J. Day),
• Praktyczne (działanie):
- zajęcia plastyczne,
- metoda zadaniowa,
- zajęcia praktyczne,
oraz
pedagogika zabawy

Formy pracy:
• indywidualna,
• grupowa,
• zbiorowa,

Środki dydaktyczne:
- rekwizyty,
- płyty i kasety z muzyką, magnetofon,
- literatura: teksty bajek, opowiadań, wierszy,
- literatura fachowa: zbiory zabaw przeciwko agresji, zabaw integracyjnych,
psychologicznych, pedagogiki zabawy,
- ilustracje,
- przybory i materiały do zajęć plastycznych,
- instrumenty muzyczne,
- gazety, kolorowe czasopisma i reklamy,
- lusterka,
- tekturowe pudełeczka,

EWALUACJA PROGRAMU

Podsumowując program i dokonując oceny jego efektywności chciałabym otrzymać informację zwrotną od dzieci: dowiedzieć się, czy podobały im się zajęcia, czego się nauczyły, co zapamiętały.
Od rodziców chciałabym się dowiedzieć, jakie zmiany w zachowaniu dziecka zaobserwowali w trakcie realizacji programu, czy wiedza zdobyta podczas wspólnych spotkań i rozmów pomaga im w codziennym radzeniu sobie z dziecięcą złością i agresją, czego chcieliby się jeszcze dowiedzieć, co zmienić w programie.
Ewaluacja pozwoli na skonfrontowanie osiągniętych rezultatów z wyznaczonymi celami.
Narzędzia ewaluacji programu:
1. Obserwacja zachowania dziecka (patrz: załącznik 1).
2. Ankieta dla rodziców (patrz: załącznik 2).
3. Ewaluacja po każdym zajęciu.
4. Skrzynka korespondencji z rodzicami.


REFLEKSJA KOŃCOWA

Budowanie programu jest procesem, który nie kończy się wraz z opracowaniem niniejszego dokumentu. Dopiero po jego zrealizowaniu będzie można wskazać, jakiego rodzaju modyfikacji on wymaga, by skuteczniej przeciwdziałać agresji wśród dzieci. Teoria musi być zweryfikowana przez praktykę.
A zatem - mając świadomość, iż opracowany program nie jest doskonały - w pierwszym cyklu realizacyjnym warto sporządzać notatki, które posłużyłyby następnie do wprowadzania zmian w programie.

Załącznik 1

Arkusz obserwacji zachowań dziecka

1. Imię i nazwisko dziecka:
........................................
2. Sposób, w jaki dziecko odnosi się do przedmiotów służących do zabawy:
• dziecko posługuje się przedmiotami (zabawkami) zgodnie z ich przeznaczeniem,
• dziecko umyślnie niszczy przedmioty,
• dziecko nieświadomie niszczy przedmioty,
• inne........................................
3. Interakcje dziecka z rówieśnikami:
• z łatwością nawiązuje kontakty,
• unika kontaktów,
• utrzymuje kontakty z jednym dzieckiem,
• utrzymuje kontakty z kilkorgiem dzieci,
• kontakt z dziećmi jest przelotny,
• inne........................................
4. Zachowanie dziecka w kontaktach z rówieśnikami:
• chętnie dzieli się zabawkami z innymi,
• nie potrafi podzielić się zabawką,
• stosuje agresję fizyczną: bije, popycha, szczypie, kopie (podkreślić właściwe),
• stosuje agresję werbalną: przezywa, używa brzydkich wyrazów, kłóci się, dokucza innym, wyśmiewa (podkreślić właściwe),
• wyklucza inne dzieci z zabawy,
• inne........................................

5. W sytuacji konfliktu najczęściej:
• ustępuje,
• idzie na kompromis,
• nie chce ustąpić,
6. Kiedy „przegrywa” najczęściej:
• płacze,
• obraża się,
• stosuje agresję fizyczną,
• stosuje agresję werbalną,
• jest mu smutno, ale potrafi znieść porażkę.
• inne........................................
7. W sytuacji napięcia dziecko:
• potrafi odreagować złość w aprobowany społecznie sposób,
• przejawia zachowania nieakceptowane,
8. Podczas realizacji zadań dziecko:
• nie wierzy we własne siły i oczekuje pomocy,
• podejmuje działanie, ale szybko się zniechęca,
• wierzy we własne możliwości, podejmuje działania i doprowadza je do końca,
• inne........................................
9. Wpływ grupy na dziecko:
• dziecko dostosowuje się do przyjętych w grupie reguł, zasad i norm,
• w zgodzie współpracuje z innymi,
• separuje się od grupy,
10. Inne spostrzeżenia o dziecku:
........................................


Załącznik 2

Ankieta dla rodziców

Szanowni Państwo
Zwracam się do Państwa z prośbą o uważne przeczytanie pytań i szczere odpowiedzi. Ankieta jest anonimowa. Proszę zaznaczyć wybraną odpowiedź lub uzupełnić brakujące miejsca.

1. Co rozumieją Państwo pod pojęciem agresja?
........................................
2. Które z wymienionych poniżej zachowań uważają Państwo za agresywne?:
• bicie,
• przezywanie,
• kłótnie,
• zabieranie zabawek innym dzieciom,
• wykluczanie innego dziecka z zabawy,
• popychanie,
• robienie na złość innym dzieciom,
• dokuczanie,
• inne........................................
3. Czy dziecko po powrocie z przedszkola skarży się na przykrości ze strony innych dzieci?:
• często,
• czasami,
• rzadko,
• nigdy.
4. Jakiego rodzaju są to przykrości?:
• bicie lub popychanie,
• przezywanie lub wyśmiewanie,
• zabieranie zabawek,
• izolowanie/wykluczanie z zabawy,
• inne........................................
5. Czy docierały do Państwa informacje, że Wasze dziecko sprawiło innym przykrość?:
• często,
• czasami,
• rzadko,
• nigdy.
6. Jakie sposoby radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych polecacie Państwo swojemu dziecku?:
........................................
7. Jakie zmiany w zachowaniu dziecka zauważyliście Państwo po w zrealizowaniu programu (Nie)znośny urwis?
........................................

Załącznik 3

Opowiadanie S. Aleksandrzaka „Nie jesteś sam”

Podwórko między domami było ulubionym miejscem spotkań chłopców. Tutaj grali najczęściej w piłkę. Początkowo cicho, nieśmiało, ale później, jak to bywa w sporcie, zapalali się i gra stawała się coraz głośniejsza. Wówczas krzyki rozbrzmiewały coraz częściej.
- Strzelaj!
- Podaj piłkę!
- Do bramki!
- Brawo! Brawo!
Czasem okrzyki zmieszały się z oklaskami lub gwizdami. Zupełnie jak podczas prawdziwego meczu. Wtedy ludzie wychylali się z okien i zamiast słów uznania dla piłkarzy, wyrażali swoje niezadowolenie.
- Ciszej!...
- Nie jesteście sami...
- Głowa pęka od tych wrzasków...
- Nie możecie grać gdzie indziej?
Właśnie dzisiaj drużyna Franka Jagody miała swój dzień. Bramki padały często. Nic więc dziwnego, że na podwórku było bardzo głośno. Krzyki, gwizdy, oklaski. Wreszcie mecz się skończył.
- Fajnie było – stwierdzili zgodnie.
- Zagrajmy jutro jeszcze lepiej...
Chłopcy byli zadowoleni, mieszkańcy mniej. Nie znają się na piłce?... A może znają się, tylko pragnęliby, żeby mistrzowie z podwórka grali inaczej... Po prostu, żeby nie tylko im było „fajnie”, ale żeby innym też z nimi było dobrze.


Opowiadanie "Paweł porywczy" (na motywach książki
Eriki Meyer-Glitza „Kiedy Pani Złość przychodzi z wizytą”)


Chłopiec o którym chcę wam opowiedzieć nazywał się Paweł Porywczy. Porywczy znaczy szybki, gwałtowny, nieopanowany i taki właśnie był Paweł. Miał bardzo spokojnych rodziców, którzy spełniali natychmiast każde jego pragnienie.
W sklepie Paweł wrzucał do koszyka wszystko to na co miał ochotę Były tam: lody, naklejki, gumy, czekolada, ulubiony jogurt i wiele innych drobiazgów. Kiedy mama chciała się sprzeciwić Paweł tupał nogami i czerwienił ze złości. Trwało to wiele dni, tygodni i miesięcy. Któregoś dnia wracał ze szkoły do domu, dzwonił i dzwonił do drzwi, ale nikt mu nie otwierał. Ogarnęła go złość, zaczął uderzać rękami w szybę, bił pięściami, kopał nogami ze złości, aż nagle huknęło! – Szyba pękła, rozbiła się a odłamki szkła poraniły ramię chłopca. Paweł został odwieziony do szpitala. Teraz miał dużo czasu na przemyślenie swojego zachowania. Po tym wydarzeniu, chłopiec bardzo się zmienił. Zmienili się również jego rodzice. Jego mama dotychczas spokojna, spełniająca wszystkie jego zachcianki potrafiła się zdenerwować i odmówić, powiedziawszy:
-Nie!
Jego tata bardzo opanowany, zrobił się surowy i kiedy Paweł nabroił wyciągał z jego zachowania konsekwencje. To dobrze jak się ma tak silnych rodziców. Po pewnym czasie z domu chłopca dało się słyszeć inne odgłosy.
Paweł otrzymał od rodziców perkusję i jak dziki codziennie ćwiczył. W taki sposób Paweł odreagowywał swoją złość.


Opowiadanie „Płot i gwoździe”
(bajka pochodzi ze strony: www.diakonia.w.pl)

Był sobie pewnego razu chłopiec o złym charakterze. Jego ojciec dał mu woreczek gwoździ i kazał wbijać po jednym w płot okalający ogród, za każdym razem, kiedy chłopiec straci cierpliwość i się z kimś pokłóci.
Pierwszego dnia chłopiec wbił w płot 37 gwoździ. W następnych tygodniach nauczył się panować nad sobą i liczba wbijanych gwoździ malała z dnia na dzień. Chłopiec odkrył, że łatwiej jest panować nad sobą niż wbijać gwoździe.
Wreszcie nadszedł dzień, w którym chłopiec nie wbił w płot żadnego gwoździa. Poszedł więc do ojca i powiedział mu o tym. Wtedy ojciec kazał mu wyciągać z płotu jeden gwóźdź każdego dnia, kiedy nie straci cierpliwości i nie pokłóci się z nikim.
Mijały dni i w końcu chłopiec mógł powiedzieć ojcu, że wyciągnął z płotu wszystkie gwoździe. Ojciec zaprowadził chłopca do płotu i powiedział:
- Synu, zachowałeś się dobrze, ale spójrz, ile w płocie jest dziur. Płot nigdy już nie będzie taki, jak dawniej. Kiedy się z kimś kłócisz i mówisz mu coś brzydkiego, zostawiasz w nim ranę taką, jak w płocie. Nieważne, ile razy będziesz przepraszał, rana pozostanie. Rana słowna boli tak samo jak uderzenie.
Bajka psychoedukacyjna Jolanty Bot „Ach ta złość”
„...Złość! Była sobie kiedyś złość. Mieszkała sobie w głowie pewnego małego chłopca – Adasia i stale mu dokuczała. Adaś od świtu do zmroku był zły. Złościło go wszystko, że mama budzi go do przedszkola, że musi zjeść śniadanie, że świeci słonko lub też, kiedy indziej, że pada deszcz. Buzia chłopca była stale skrzywiona, a zęby zaciśnięte. Całymi dniami złościł się na rodziców, kolegów i koleżanki, a nawet na panią. Takie zachowanie chłopca powodowało, iż nie miał on wcale przyjaciół. Był sam, sam ze swoją złością.
Pani w przedszkolu bardzo była niezadowolona z zachowania Adasia, który przez swą samotność i zły nastrój, z dnia na dzień stawał się jeszcze bardziej nie lubianą i unikaną osobą. Postanowiła mu pomóc. Przemeblowała salę przedszkolną, coś poprzesuwała i poprzestawiała. Wszystkie przedszkolaki ze zdumieniem i zaciekawieniem obserwowały poczynania wychowawczyni. Po ukończonej pracy pani poprosiła dzieci by zbliżyły się do niej i powiedziała:
- Zobaczcie stworzyłam w sali kącik zwany HUMORKOWO, gdzie każde z was może się na chwilkę schować i przemyśleć sobie swoje zachowanie, czy też rozładować swoją złość. Można tu narysować na kartonie swój zły nastrój, a potem schować rysunek razem z negatywnymi uczuciami do specjalnego tzw. POMOCNEGO PUDEŁECZKA.
Dzieciom bardzo spodobał się pomysł pani. Ciekawie zaglądały do kącika zwanego HUMORKOWO i POMOCNEGO PUDEŁECZKA.
W wtedy podszedł Adaś, schował się w kąciku. Coś mówił do siebie przez chwilkę, coś mruczał, tupał nogą a potem zapanowała cisza. Po dłuższej chwili wyszedł uśmiechnięty. Spojrzał serdecznie w stronę dzieci i podszedł do pani i powiedział: – Zostawiłem w kącika HUMORKOWO swoją złość, już od dawna jej nie potrzebuję, ale jakoś tak codziennie ona mi towarzyszyła. Chcę od dzisiaj się zmienić, być radosnym, miłym i lubianym chłopcem...
Pani objęła Adasia ramieniem i zaprowadziła go w stronę przedszkolaków, które bawiły się właśnie w kąciku z klockami. – A teraz grzecznie zapytaj czy możesz się z nimi pobawić i uśmiechnij się do kolegów. Adaś uczynił tak jak mu poradziła wychowawczyni i o dziwo, do końca pobytu w przedszkolu świetnie bawił się z kolegami.

Bajka Marzeny Bania „Tęczowa Dolina”

Czy wiecie gdzie leży Tęczowa Dolina? Ja też do niedawna nie wiedziałam, opowiedziała mi o niej moja przyjaciółka Arletka, która przez pewien czas tam mieszkała. Posłuchajcie...
Historia, którą chcę wam opowiedzieć zdarzyła się w małym miasteczku położonym w pięknej, zielonej dolinie o wdzięcznej nazwie Tęczowa Dolina. Ludzie żyli tam żyli tam skromnie, zajmując się uprawą ziemi, wędkarstwem, chowem bydła i owiec. Pośrodku tego miasteczka znajdował się kwadratowy rynek, a na nim stał ratusz. Co godzinę zegar na wieży ratuszowej wygrywał piękne kuranty. W rynku znajdował się jedyny w mieście kościół, szkoła i posterunek policji. Gospodarzem tej zacnej mieściny był burmistrz Łatka - wąsaty jegomość w okularach o słusznej budowie. Każdego ranka burmistrz przechadzał się po rynku sprawdzając porządek. Podczas tych porannych obchodów odwiedzał też posterunek policji, którego szefem był komisarz Pazurek- dobry znajomy burmistrza.
Niestety spokój i szczęście mieszkańców miasteczka raz po raz zakłócane były wiadomościami ze szkoły od profesorki Szpileczki, która od pewnego czasu zauważyła niepokojące zmiany w zachowaniu dzieci. Również rodzice dostrzegali, że coś złego dzieje się z ich pociechami. Dzieci nie chciały się uczyć, wolały całymi dniami leniuchować, były niegrzeczne, kłótliwe i nieposłuszne. Ciągle narzekały, o wszystko miały pretensje. Większą część dnia spędzały huśtając się w Słonecznikowym Gaiku zaniedbując swe domowe obowiązki. Nie pomagały prośby rodziców, ani prof. Szpileczki. Z dnia na dzień dzieci robiły się coraz gorsze. W końcu doszło do tego, że każde dziecko leniuchowało w swoim domu, ponieważ spotkania w Słonecznikowym Gaiku kończyły się kłótniami, w czasie których padały bardzo obraźliwe słowa, a nawet bijatykami. Wtedy też przybyła do Tęczowej Doliny moja przyjaciółka Arletka, która bardzo szybko dowiedziała się o problemach mieszkańców. Burmistrz Łatka tak przejął się całą sprawą, że zwołał nadzwyczajne zebranie wszystkich mieszkańców. Choć obrady zakończyły się późną nocą, nie przyniosły żadnego rozwiązania problemu. Wtedy do akcji wkroczyła Arletka. Następnego ranka wszystkie dzieci zamieniły się w dzikie zwierzęta: kłótliwe - w papugi, bijące innych - w lwy i tygrysy, leniuchujące – w hipopotamy, obmawiające i przezywające – w małpy, łakomczuchy – w słonie, a ciekawskie – w żyrafy. Zwierzęta długo nie cieszyły się wolnością, ponieważ zostały wyłapane przez pracowników cyrku, który właśnie zajechał do miasta. Zaczęły się ciężkie czasy dla dzieci z Tęczowej Doliny. Dyrektor cyrku Alojzy Liczygrosz wcale nie troszczył się o zwierzęta. Dla niego liczyły się tylko pieniądze. Cyrk nie posiadał nawet weterynarza, bo to by – zdaniem dyrektora – za dużo kosztowało. Oszczędzano więc na jedzeniu dla zwierząt, klatki, w których je trzymano były ciasne i brudne. Codziennie zmuszano je do wykonywania różnych sztuczek i akrobacji. Dzieci nie mogły nikomu się poskarżyć, ponieważ ludzie nie rozumieli ich języka, natomiast dzieci rozumiały się doskonale. Wieczorami raz po raz wspominały tęsknym głosem czasy dzieciństwa spędzonego u boku rodziców, którzy troszczyli się o wszystko. Niejednemu zwierzakowi zakręciła się łezka w oku pod wpływem tych wspomnień.
Tymczasem w Tęczowej Dolinie panował smutek. Nikt nie wiedział, co stało się z dziećmi. Miasto posmutniało, nikt nie myślał nawet o pójściu do cyrku, choć pan Alojzy dwoił się i troił reklamując swoją menażerię. W końcu dał za wygraną i cyrk wyjechał z miasta. Nikt nawet nie domyślał się, że sprawczynią całego zamieszania była Arletka. Nie muszę wam chyba tłumaczyć, że Arletka to dobra wróżka, która pomaga ludziom wszędzie tam, gdzie się znajduje. Wróćmy jednak do cyrku pana Alojzego.
Wieczorem, kiedy wszyscy pracownicy już spali, zwierzętom udało się uciec. Nie mogły jednak wrócić w takiej postaci do domu. Postanowiły więc wyruszyć w góry, by tam z dala od cywilizacji osiedlić się. Jak pomyślały, tak też zrobiły. Znalazły jaskinię w pobliżu strumienia i tam zamieszkały. W dzieciach zamienionych przez wróżkę Arletkę powoli dokonywała się przemiana. Już nie kłóciły się jak dawniej. Żyły w idealnej zgodzie: razem polowały, razem chodziły do wodopoju, razem spały. Nie było mowy o jakimkolwiek lenistwie czy zaniedbaniach. Widząc to wróżka Arletka postanowiła zdjąć zaklęcie. Następnego ranka dzieci wróciły do miasta. Cóż to była za radość. Na każdej ulicy ludzie śmiali się i tańczyli trzymając za ręce swe pociechy.
W mieście ogłoszono wielkie święto, które trwało aż do soboty. W sobotę burmistrz Łatka zwołał radę miasta, która uchwaliła zasady, jakie od następnego dnia miały panować w Tęczowej Dolinie: (przykładowe zasady)
1. Wszyscy mieszkańcy duzi i mali będą dla siebie mili,
2. Każdy, kto znajdzie się w potrzebie otrzyma pomoc,
3. Wszystkie zwierzątka małe i duże będą dobrze traktowane,
4. Każdy mieszkaniec będzie starał się codziennie wymyślać coś, co sprawi innym radość,
5. Na powitanie wszyscy będą się uśmiechać i mrugać do siebie oczami,
6. Każdy wymyśli sobie nowe śmieszne imię i śmieszny strój.
Od następnego ranka wszyscy ochoczo przystąpili do pracy. Tęczowa Dolina stała się naprawdę niezwykłym miejscem na ziemi. Wróżka Arletka wróciła do swojego zamku. A cóż stało się z panem Alojzym i jego cyrkiem? Mogę wam tylko zdradzić, że Arletka zadbała o to, by otrzymał to, na co sobie zasłużył.


Załącznik 4

Materiały przydatne w pedagogizacji rodziców.


Bardzo ważną dziedziną w pracy każdego przedszkola jest rozwijanie współpracy z rodzicami. W przypadku problemów z zachowaniem konieczne jest wspólne działanie na rzecz dziecka w celu ujednolicenia oddziaływań wychowawczych domu i przedszkola. Tylko w ten sposób można skutecznie pomóc dziecku, które nie radzi sobie z własnymi emocjami i wykazuje skłonność do agresji. Poniżej zostaną zamieszczone materiały pomocne w pedagogizacji rodziców. Mogą one zostać umieszczone na gazetce ściennej, można przekazać je w formie krótkiej ulotki zainteresowanym rodzicom, mogą również być pomocne dla nauczyciela podczas spotkań z rodzicami.

Co robić, gdy dziecko się złości?

Złość jest naturalnym uczuciem, które przeżywają wszyscy i na pojawienie się którego nie mamy wpływu. Dlatego złoszczenie się nie jest samo w sobie ani złe, ani dobre. Możemy mieć natomiast wpływ na to, co robimy, gdy czujemy złość. Sposoby wyrażania złości bywają różne i przynoszą różne konsekwencje: szkodzą albo nam samym (gdy tłumimy złość, obciążając nasz organizm i psychikę nie odreagowanym napięciem), albo innym ludziom (gdy w złości zachowujemy się wobec nich agresywnie). Konstruktywny sposób wyrażania złości pozwala otwarcie ją wyrazić tak, aby nie zrobić przy tym nikomu krzywdy. Warto uczyć swoje dziecko odreagowywania nagromadzonych emocji w taki właśnie sposób.
Oto kilka propozycji na „pozbycie się złości” w aprobowany społecznie sposób:

1. Uderzanie w miękkie poduszki.
2. Rysowanie na kartce papieru swojej złości (można zaproponować dziecku podarcie jej i wyrzucenie do kosza).
3. „Skrzynia złości” wypełniona gazetami do podarcia. Można w tym celu zaopatrzyć się w tekturowe pudło do przechowywania gazet i wspólnie z dzieckiem je ozdobić.
4. Rozmowa na temat własnych emocji. Jeżeli dziecko nie chce rozmawiać z rodzicem, można wspólnie wykonać „ludzika złości” (skarpeta z ludzką twarzą) i zaproponować rozmowę z „nowym przyjacielem”.
5. Przypięcie do bluzeczki karteczki z „buźką” wyrażającą złość.
6. Malowanie jaskrawymi kolorami na dużych arkuszach papieru.
7. Uderzanie w różne przedmioty w domowym „kąciku złości”.
8. Próba wyciszenia się w samotności.

„Co robić w przypadku konfliktów między dziećmi?”

Jeżeli zaobserwujemy, że dzieci sprzeczają się ze sobą i nie szukają pomocy dorosłego, nie interweniujemy, lecz bacznie obserwujemy całe zdarzenie. Drobne spory i sprzeczki na ogół mijają dość szybko, a dzieci same między sobą regulują swoje sprawy i rozwiązują własne problemy.
Jeżeli jednak widzimy, że konflikt narasta i za chwilę dzieci zaczną się bić należy interweniować. Można zareagować w następujący sposób:

Michał, co chcesz powiedzieć Kubie swoimi pięściami?. Przecież on tego nie zrozumie. Powiedz mu to słowami !. Zostanę tu przy was dopóki sobie wszystkiego nie wyjaśnicie.

Ta wypowiedź przypomina dzieciom, że dorosły czuwa, obserwuje i kontroluje całą sytuację. Bardzo ważne są rozmowy z dzieckiem i tłumaczenie mu, jakie skutki pociąga za sobą agresywne zachowanie. W ten sposób uwrażliwiamy je na to, co czuje skrzywdzona osoba. Warto wspólnie opracować domowy „Kontrakt przeciw agresji”, w którym będą przewidziane kary za niewłaściwe zachowanie oraz nagrody za wysiłek dziecka w kierunku zmiany swoich złych nawyków. Bardzo ważne jest konsekwentne stosowanie wspólnie wypracowanych zasad. Konsekwencja oznacza, że zasady obowiązują dzisiaj, jutro i za tydzień. Zawsze znaczą to samo, niezależnie od samopoczucia rodzica, pogody i humoru.

Co robić, gdy dojdzie do bójki?


Jeżeli dojdzie do bójki między dziećmi należy:

1.Przerwać walkę.
2.Rozdzielić dzieci. (Najlepiej stanąć między nimi)
3.Stanowczo, ale spokojnie z nimi porozmawiać. Należy tak prowadzić rozmowę, aby dzieci mogły powiedzieć, co czują i w ten sposób „wyrzucić” z siebie gniew, złość czy strach. Następnie można wspomnieć, że poprzez bicie innych dzieci nie da się rozwiązać problemu, trzeba zacząć ze sobą rozmawiać. Jest to trudniejszy sposób, ale można się go nauczyć. Tylko dzięki rozmowie możemy sobie wszystko wyjaśnić i znaleźć dobre rozwiązanie.

Niektóre dzieci po takiej interwencji dorosłego wymagają bliskości fizycznej. Potrzebują, by ich przytrzymać, dotknąć, by poczuć uspokajającą i silną obecność dorosłego. Niektórych dzieci nie wolno dotykać, bo one tego nie chcą i unikają kontaktu fizycznego. Wówczas należy swą bliskość z dzieckiem wyrazić słowami i spojrzeniem. Jeszcze inne muszą przez chwilę, pod kontrolą dorosłego „poszaleć w kąciku złości”, by pozbyć się nagromadzonych emocji. Warto w każdym domu stworzyć takie miejsce, gdzie dziecko będzie mogło w bezpieczny sposób odreagować napięcie.

4. Porozmawiać z dziećmi, by pomóc im w rozwiązaniu problemu. Można zadawać pytania:
• Dlaczego właściwie tak się rozzłościłeś?
• Co cię tak zdenerwowało?
• Czy coś cię może ogromnie zabolało, coś sprawiło ci przykrość?
• Jak myślisz, czemu kolega rzucił się na ciebie z pięściami?

Pytania mają na celu zbadać sytuację, pomóc w rozwiązaniu problemu, a nie tylko i wyłącznie wykryć winnego.

5. Zakończyć konflikt poprzez kompromis (np. ustalić, kto pierwszy ma się bawić sporną zabawką). Czasami dzieciom udaje się to samodzielnie, czasem przy pomocy innych dzieci, a w niektórych przypadkach potrzebują pomocy dorosłego. Na koniec warto zasugerować dzieciom, że powinny się przeprosić.


PAMIĘTAJMY:

Z AGRESJI SIĘ NIE WYRASTA !!!

BĄDŹMY KONSEKWENTNI W WYCHOWYWANIU DZIECKA !!!

WSPÓŁPRACUJMY Z PRZEDSZKOLEM


Bibliografia

Baum H. (2005). Z nim się nie bawię. Kielce: Wydawnictwo „Jedność”.
Bot J.(2006). Ach, ta złość. Bliżej Przedszkola. nr 7-8, zeszyt 1. 22-23.
Danielewska J. (2002). Agresja u dzieci – szkoła porozumiewania. Warszawa: WSiP.
Gordon T. (1996). Wychowanie bez porażek. Warszawa: Instytut Wydawniczy „PAX”.
Grochulska J. (1993). Agresja u dzieci. Warszawa: WSiP.
Grochulska J. (1982). Reedukacja dzieci agresywnych. Warszawa: WSiP.
Haug – Schnabel G. (2001). Agresja w przedszkolu. Poradnik dla rodziców i wychowawców. Kielce: Wydawnictwo „Jedność”.
Komorowska H.(1999). O programach prawie wszystko. Warszawa: WSiP.
Leszczyńska E. (2001). Jak pokonać agresję?. Życie Szkoły. 8. 460-464.
Meyer-Glitza E. (2001).„Kiedy Pani Złość przychodzi z wizytą”. Kielce: Wydawnictwo „Jedność”.
Noga E., Wasilak A. (1999). Stare i nowe zabawy podwórkowe. Lublin: PSPiA „Klanza”
Portmann R. (2002). Gry i zabawy przeciwko agresji. Kielce: Wydawnictwo „Jedność”.
www.szkolabezprzemocy.pl
www.diakonia.w.pl