Kary i nagrody w wychowaniu dzieci - referat

Stosowania kar i nagród w wychowaniu wywołuje wiele wątpliwości, a nawet sporów wśród rodziców i wychowawców. Każdy ma swoje doświadczenia i przekonania, z których trudno mu zrezygnować. Należy pamiętać o tym, że system kar i nagród to tylko jeden z elementów systemu wychowawczego, niekoniecznie najważniejszy. Nie wystarczy karać i nagradzać, pouczać i tłumaczyć. Dzieci uczą się przede wszystkim przez naśladownictwo. Najważniejsze jest więc dawanie im dobrego przykładu ze strony osób dorosłych, zrozumienie i darzenie ich miłością, której mogą być pewni. Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że dzieci tak naprawdę bardzo rzadko świadomie, wręcz z premedytacją zachowują się źle, nagannie. U podstaw wielu agresywnych czy złośliwych zachowań znajduje się niepokój, frustracja, poczucie niezadowolenia, niezrozumienia czy niedostrzeżenia. W każdej grupie społecznej obowiązują jednak pewne normy, regulujące wzajemne relacje zarówno pomiędzy dziećmi, jak też dziećmi i dorosłymi. Stąd też konieczne jest stosowanie odpowiednich środków mających na celu wyrażenie uznania lub też zganienie, zależnie od tego czy dzieci stosują się do tych norm czy nie.
Karanie jest rzeczą przykrą, ale niestety czasem konieczną. Oczywiście nie trzeba przypominać, że nie wchodzą w grę kary fizyczne. Są one nie tylko zabronione przez prawo, ale też czynią szkody w mentalności dziecka, czyniąc je niewrażliwymi na przemoc i ucząc agresji w stosunku do innych. Powinniśmy mieć świadomość tego, że dziecko często karane może zamknąć się w sobie, stać się onieśmielone lub przyjąć złośliwy stosunek do obowiązków czy otoczenia. Jest to sygnał, że musimy zmienić nasz stosunek do dziecka i sytuację, jaka się wytworzyła. Kara jest to negatywna sytuacja, której organizm unika, ponieważ towarzyszą jej negatywne emocje. Skuteczność kary zależy od tego, czy dziecko uświadamia sobie związek czynu i kary. Dziecko musi wiedzieć, za co zostało ukarane, czyli dowiedzieć się, czego konkretnie mu nie wolno. Bardzo istotne jest (szczególnie w przypadku małych dzieci), aby kara następowała zaraz po przewinieniu, ponieważ jeśli nastąpi zbyt późno, dziecko może nie wiedzieć, za co zostało ukarane. Jeśli dziecko tego nie wie, kara nie koryguje niepożądanego zachowania, a tylko wywołuje poczucie krzywdy. Kary mogą być różne: słowne , nagana, odebranie pewnych praw dziecka czasowo (np. zabronienie wykonywania ulubionego zajęcia ). Niezwykle istotne jest też, aby kary były stosowane konsekwentnie, to znaczy nie może być tak, że za to samo zachowanie dziecko raz zostaje ukarane, a innym razem nie, bo rodzice akurat mają dobry humor. Dziecko powinno jasno zdawać sobie sprawę z tego, że są rzeczy, których nie wolno im robić nigdy. Ważne jest też, aby oboje rodzice byli jednomyślni co do kary - sytuacja w której np. ojciec chce ukarać a matka nie, prowadzi do tego, że dziecko jest zdezorientowane i nie jest przekonane o niewłaściwości swojego postępowania. Kara musi być sprawiedliwa, to jest adekwatna do winy.
Nagroda jest bodźcem wzmacniającym postępowanie pozytywne, zachęcającym do solidnej pracy lub nauki. Nagroda – jest wszystkim tym, co sprawia dziecku przyjemność, budzi zadowolenie. Nagroda jest o wiele bardziej skuteczna niż kara, gdyż podtrzymuje i utrwala pozytywne cechy zachowania dziecka, zachęca je do właściwego postępowania. Dziecko nagradzane nabiera wiary w siebie, zaufania do własnych możliwości, upewnia się w przekonaniu, że spełnia oczekiwania rodziców, że jest kochane i akceptowane. W literaturze psychologicznej i pedagogicznej spotykamy wiele klasyfikacji: nagród J. Maciaszek , A. Kamiński (Nagroda i kara w wychowaniu) wyróżniają trzy rodzaje nagród:
- pochwała
- upominek
- odznaka honorowa
H. Muszyński " Zarys Teorii Wychowania" proponuje nagrody:
- wyrażenie aprobaty
- przydzielenie funkcji i ról przeznaczania dodatkowych przywilejów
- wręczanie upominków
- nagrody symboliczne
W klasyfikacji nagród J. Jundziłł przyjęto następujący podział:
- nagradzanie uznaniem, pochwałą (podziw, przytulenie, aprobata, okazywanie miłości)
- nagradzanie przez sprawianie przyjemności - wspólny spacer, zabawa, przyjacielska rozmowa
- darzenie zaufaniem
- wspólne atrakcyjne spędzenie czasu (wspólny wyjazd, wycieczka, impreza, wyjście do kina).
Mówiąc o nagradzaniu mamy na myśli nie tylko różne prezenty tzw. nagrody rzeczowe w postaci zabawki, słodyczy, książki, ubrania, ale także pochwałę, wyrażenie aprobaty. Nagrodą może być wspólna wycieczka, wspólna zabawa, spacer, wyrażenie swojej radości i miłości : „Cieszę się, że mam takiego pracowitego syna. Zrobiłeś mi tym wielką przyjemność. " Ważne jest, by rodzice doceniali każdy, nawet najmniejszy sukces dziecka. Należy chwalić dziecko choćby za starannie odrobione zadanie, czy poukładane ubranie na półce, czy też posprzątane zabawki. Pochwała powinna być udzielona zaraz po zachowaniu dziecka.
Nie karzmy więc dzieci bez przemyślenia, pod wpływem impulsu. Dostrzeżmy zbawienny wpływ nagród na tworzenie się osobowości u naszych pociech, które są naszą przyszłością. Nauczmy się nagradzać.


Bibliografia:
M. Ziemska (red.), Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1986
M. Ziemska; Postawy rodzicielskie. WP, Warszawa, 1973.
H. Muszyński; Zarys teorii wychowania ,PWN, Warszawa 1981.
J. Maciaszek: Nagroda i kara w wychowaniu. IW CRZZ, Warszawa, 1975.
J. Jundziłł; Nagrody i kary w wychowaniu. WSiP, Warszawa, 1986.
J. Korczak; Jak kochać dziecko, PZWS, Warszawa 1958