Program kółka fizycznego dla szkoły podstawowej

Program kółka fizycznego dla szkoły podstawowej
Program opracował – Jacek Terlecki
Nauczyciel Zespołu Szkół w Domaniowie

Motto:

Powiedz mi, a zapomnę.
Pokaż - zapamiętam.
Pozwól mi zarobić, a zrozumiem.

Konfucjusz

1. Wstęp

We Francji od dawna francuski magazyn "Youpi, j'ai compris!" w rubryce "L'experience" przybliża najmłodszym podstawowe terminy naukowe. Co miesiąc dzieci od 5 roku życia są zachęcane do przeprowadzania wymyślanych specjalnie dla nich doświadczeń. W Polsce nie ma takiego zwyczaju, a wielu osobom wydaje się, że do przeprowadzenia eksperymentów fizycznych potrzebny jest skomplikowany i drogi sprzęt, oraz odpowiedni wiek. Tymczasem doświadczenia młodzi ludzie mogą przeprowadzić z wykorzystaniem prostych przedmiotów codziennego użytku. Dlaczego więc nie zacząć przygody z fizyką już z dziećmi szkoły podstawowej.

2. Uzasadnienie podjętej tematyki

Od paru lat prowadzę zajęcia fizyki. Uczniowie podchodzą do tego przedmiotu zazwyczaj niechętnie. Przychodzą do gimnazjum już z poglądem, że przedmiot jest trudny i nudny. Chętnie biorą udział jedynie w doświadczeniach. Idąc w tym kierunku postanowiłem zainteresować uczniów już w szkole podstawowej, zanim wytworzą sobie ów pogląd na przedmiot. Zainteresować ich przedmiotem poprzez przedstawienie ciekawych doświadczeń, które pokażą im inne oblicze fizyki. Dlatego też koło fizyczne jest skierowane dla uczniów szkoły podstawowej.
Wdrażając ten program, chciałbym aby uczniowie mogli z radością odkrywać sekrety fizyki, aby poprzez wykorzystanie naturalnej ciekawości świata mogli ukształtować w sobie pogląd iż fizyka nie musi być nudna.
Opracowując ten program opierałem się na własnych doświadczeniach i przemyśleniach, oraz wykorzystałem dostępną literaturę.

3. Charakterystyka programu

Program kółka fizycznego dotyczy VI klasy szkoły podstawowej ze względu na to, iż uczniowie poznali już na tyle przyrodę, że można zacząć wprowadzać niektóre elementy fizyki, które są w stanie zrozumieć. Proponowana tematyka stanowi uzupełnienie i poszerzenie elementów fizyki wprowadzanych na lekcjach przyrody w klasach IV – VI oraz wprowadzenie niektórych treści z gimnazjum.
Podstawę do opracowania założeń programu stanowiły
- Podstawa programowa przyrody
- Podstawa programowa fizyki

Realizowane na zajęciach kółka zagadnienia łączą teorię z praktyką i dotyczą najbliższego otoczenia. Metody i formy pracy dostosowane są do możliwości intelektualnych uczniów. Samodzielne wykonywanie doświadczeń oraz ich obserwacja sprzyjają łatwiejszemu przyswajaniu wiedzy, umiejętności oraz dają uczniom wiele satysfakcji.
Jestem przekonany, że realizacja treści tego programu da wiele satysfakcji z poznawania fizyki uczniom, oraz przyczyni się do poprawy podejścia do przedmiotu choćby w minimalnym stopniu.

4. Cele ogólne programu

Nadrzędnym celem programu jest skuteczne i efektywne kształtowanie podejścia dzieci do przedmiotu. Program ma służyć pogłębieniu i poznaniu nowej wiedzy oraz pobudzać aktywność dzieci i ich twórcze myślenie. Ma uczyć współdziałania w zespole i kształtować właściwe postawy. Proponowany program ma także pomóc dzieciom ciekawie i pożytecznie spędzić czas wolny.

Cele szczegółowe:

• rozbudzanie pasji badawczej
• przeprowadzanie różnych doświadczeń
• posługiwanie się „językiem fizyki”
• nauka prowadzenia eksperymentów i obserwacji we własnym domu
• doskonalenie różnych umiejętności
• twórcze wykorzystanie zdobytej wiedz

5. Treści programowe:

L.p. Temat Materiał Sposoby realizacji Osiągnięcia ucznia
1. Organizacja zajęć • Zapis nowych członków koła
• Określenie zasad współpracy
• Zapoznanie uczestników z programem pracy na rok 2015/2016
• Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w szkolnej pracowni
• Regulamin pracowni
2. Dlaczego drewno nie tonie?
Gęstość
Czy można wlać różne ciecze tak by nie zmieszały się ze sobą Uczniowie próbują wlać trzy ciecze o różnych gęstościach do szklanek tak by nie uległy zmieszaniu Uczeń wie co to jest gęstość.
Uczeń wie kiedy coś będzie unosić się na wodzie a kiedy zatonie
3. Co to jest ciśnienie? Ciśnienie
Od czego zależy ciśnienie wody Uczniowie wykonują doświadczenie w którym obserwują zmiany ciśnienia wraz ze wzrostem poziomu wody w butelce Uczeń wie od czego zależy ciśnienie wody
4. Jak działa łódź podwodna? Ciśnienie – Nurek Kartezjusza Uczniowie wykonują nurka Kartezjusza Uczeń wie jak działa łódź podwodna
5. Dlaczego statek nie tonie? Siła wyporu Uczniowie badają za pomocą wagi zmiany ciężaru zanurzanych przedmiotów. Uczeń wie co to jest siła wyporu i dlaczego statki pływają.
6. Dlaczego gąbka chłonie wodę? Kapilarność Uczniowie samodzielnie wykonują doświadczenia z wykałaczkami i rozdzielają tusz za pomocą chromatografii Uczeń wie dlaczego gąbka chłonie wodę
Uczeń wie, że tusz we flamastrach składa się z kilku kolorów zmieszanych ze sobą.
7. Metal pływający po wodzie. Napięcie powierzchniowe Uczniowie wykonują doświadczenia wykorzystując napięcie powierzchniowe Uczeń wie, że ciecz posiada błonę na której mogą unosić się przedmioty.
8. Co to jest wilgotność powietrza? Wilgotność Uczniowie przygotowują wilgotnościomierz i obserwują zmiany wilgotności na kilku najbliższych zajęciach Uczeń wie co to jest wilgotność powietrza i jak się zmienia.
9. Jak powstają stalaktyty i stalagmity? Parowanie - Stalaktyty Uczniowie wykonują doświadczenie obrazujące powstawanie stalaktytów i stalagmitów Uczeń wie jak powstają stalaktyty i stalagmity
10. Dlaczego woda chłodzi? Od czego zależy szybkość parowania.
Parowanie pobiera ciepło Uczniowie sprawdzają jak szybko parują różne substancje i jak można przyspieszyć szybkość parowania. Uczeń wie od czego zależy szybkość parowania.
Uczeń wie, że ciecze parując pobierają ciepło.
11. Od czego zależy rozpuszczalność gazów w wodzie?
Jak zmienia się rozpuszczalność gazów przy zmianie ciśnienia i temperatury Uczniowie obserwują doświadczenia obrazujące wydzielanie dwutlenku węgla w wodzie gazowanej pod ciśnieniem atmosferycznym i pod zwiększonym ciśnieniem, oraz przy zmianie temperatury Uczeń wie od czego zależy rozpuszczalność gazów w wodzie.
12. Ciśnienie atmosferyczne Ciśnienie
Ciśnienie atmosferyczne
Barometr
Uczniowie wykonują własny barometr,
Uczniowie dokonują w domu obserwacji zmian ciśnienia atmosferycznego Uczeń potrafi wykonać barometr,
Uczeń wie co to ciśnienie atmosferyczne,
Uczeń potrafi zaobserwować w domu zmiany ciśnienia atmosferycznego
13. Ciepłe powietrze jest lżejsze od zimnego Zmiana gęstości powietrza wraz ze wzrostem temperatury Uczniowie wykonują balon z worków na śmieci Uczeń wie, że ciepłe powietrze jest lżejsze od zimnego.
Uczeń wie dlaczego balon unosi się w powietrzu
14. Co to jest efekt cieplarniany? Efekt cieplarniany Uczniowie obserwują doświadczenie obrazujące efekt cieplarniany Uczeń wie co to jest efekt cieplarniany i od czego zależy
15. Jak powstają chmury? Co to są chmury
Jak powstają chmury Uczniowie wykonują doświadczenie obrazujące powstawanie chmur Uczeń wie co to są chmury
Uczeń wie jak powstają chmury
16. Skraplanie Co to jest skraplanie i od czego zależy Uczniowie obserwują skraplanie pary wodnej na zimnej szklance, i podczas chuchania na płytkę szklaną Uczeń wie co to jest skraplanie
Uczeń wie od czego zależy skraplanie
Uczeń wie że w wydychanym powietrzu znajduje się para wodna.
17. Czy bluza grzeje? Izolacja ciepła
Co to jest izolator
Uczniowie wykonują doświadczenie sprawdzające ogrzewanie i stygnięcie wody umieszczonej w rękawach bluzy Uczeń wie co to jest izolator
Uczeń wie, że bluza nie grzeje tylko zatrzymuje ciepło
18. Dlaczego słoik z kompotem po zagotowaniu ciężko odkręcić? Jak zachowują się gazy przy zmianie temperatury Uczniowie wykonują doświadczenia z podgrzewaniem i schładzaniem gazów Uczeń wie, że gazy rozszerzają się pod wpływem temperatury.
Uczeń wie co powoduje pasteryzacja słoików
19. Dlaczego samoloty latają? Co to jest siła nośna
Jak działają skrzydła samolotów. Uczniowie wykonują dwa modele samolotów, jeden wg siebie, drugi wg instrukcji nauczyciela modelując odpowiednio skrzydła, a następnie porównują ich lot. Uczeń wie co to jest siła nośna
Uczeń wie jak wygląda i jak działa skrzydło samolotu
20. Soczewki Co to jest soczewka skupiająca i do czego służy Uczniowie wykonują samodzielnie lupę i dokonują za jej pomocą obserwacji. Obserwacje przedmiotów za pomocą lornetki i mikroskopu. Uczeń wie co to jest lupa, soczewka skupiająca i do czego służy
21. Jak działa aparat fotograficzny? Jak działa oko i aparat fotograficzny Uczniowie wykonują samodzielnie najprostszy model aparatu fotograficznego Uczeń wie jak działa wzrok i aparat fotograficzny
22. Czy to co widzimy zawsze jest prawdą? Co to jest złudzenie optyczne Uczniowie obserwują różne złudzenia optyczne na planszach przygotowanych przez nauczyciela Uczeń wie co to są złudzenia optyczne i jak powstają
23. Dlaczego widzimy tęczę? Z czego składa się światło słoneczne i światło żarówek Uczniowie obserwują rozszczepienie światła – tęczę. Uczniowie wykonują spektroskopy i obserwują widma światła słonecznego i żarówek. Uczeń wie, że światło składa się z różnych barw połączonych ze sobą
24. Promieniowanie ultrafioletowe Promieniowanie ultrafioletowe jako składnik światła słonecznego Uczniowie wykonują doświadczenie sprawdzające obecność promieni ultrafioletowych w świetle słonecznym Uczeń wie, że światło słoneczne składa się z różnych składowych.
Uczeń wie, że jednym ze składników światła słonecznego jest promieniowanie ultrafioletowe.
Uczeń wie co to jest promieniowanie ultrafioletowe
25. Co to jest dźwięk?
Dźwięk
Zależność wysokości dźwięku od częstotliwości Uczniowie wykonują doświadczenie obrazujące zmiany wysokości dźwięku Uczeń wie co to jest dźwięk,
Uczeń wie od czego zależy wysokość dźwięku
26. Jak działają magnesy? Magnetyzm
Przyciąganie żelaza przez magnesy.
Odpychanie biegunów równoimiennych.
Pole magnetyczne Uczniowie sprawdzają przyciąganie żelaza i innych metali przez magnes, oraz dwóch magnesów. Uczniowie obserwują jak układają się opiłki żelaza wokół magnesów.
Uczniowie rozdzielają za pomocą magnesu mieszaniny opiłków żelaza z innymi substancjami Uczeń wie jak układa się pole magnetyczne wokół magnesów
Uczeń wie, że magnes nie przyciąga wszystkich metali.
Uczeń wie, że magnesy składają się z dwóch biegunów, i jak one na siebie oddziałują
27. Co to jest dźwignia
Dźwignia
Zastosowanie dźwigni
Zasada dźwigni Uczniowie wykonują dźwignie i sprawdzają jej zastosowanie Uczeń wie co to jest dźwignia
Uczeń wie od czego zależy siła dźwigni
Uczeń wie gdzie jest wykorzystywana dźwignia
28. Co to jest środek ciężkości i czy zawsze jest na środku przedmiotu? Środek ciężkości Uczniowie wykonują model dźwigu i samodzielnie szukają środka ciężkości. Uczeń wie, co to jest środek ciężkości.
Uczeń wie że środek ciężkości często nie pokrywa się ze środkiem danego przedmiotu
29. Po co nam linie papilarne? Co to jest tarcie i co nam daje.
Tarcie Uczniowie samodzielnie sprawdzają przydatność siły tarcia i linii papilarnych próbując podnieść szklankę zaklejonymi taśmą palcami. Uczniowie obserwują doświadczenie z mini poduszkowcem Uczeń wie co to jest tarcie.
Uczeń wie jakie mamy korzyści z siły tarcia.
Uczeń wie po nam linie papilarne
30. Podsumowanie zajęć • Ankieta ewaluacyjna
• Dyskusja na temat czego się nauczyliśmy

6. Szczegóły wykonania doświadczeń:

• Ciecz

2.. Gęstość
Materiały:
Woda, zabarwiony roztwór cukru, zabarwiony gęsty syrop
Wykonanie:
Do wysokiej szklanki wlewamy ostrożnie wodę, roztwór cukru i syrop tak by ciecze nie wymieszały się. Dzięki różnym kolorom roztworów możemy zaobserwować trzy warstwy. Różna gęstość roztworów powoduje, że nie ulegają wymieszaniu dopóki nie wymieszamy je mechanicznie. Jeśli dysponujemy dużą ilością roztworów uczniowie mogą spróbować sami wykonać doświadczenie.

3.. Ciśnienie
Materiały:
Plastikowa butelka, plastikowy kubek, wykałaczka, rurka
Wykonanie:
Kubek przekłuwamy wykałaczką i umieszczamy go na zagięciu rurki tak by mógł się obracać. Kubek przyklejamy taśmą do butelki. Butelkę napełniamy wodą i przekłuwamy tak by woda tryskała na brzeg kubka. Kubek zaczyna się obracać. Im więcej jest wody tym szybciej się obraca. (uczniowie mogą doświadczenie wykonać samodzielnie i obserwować zależność szybkości obrotu kubka od wysokości poziomu cieczy w butelce)

4.. Ciśnienie – Nurek Kartezjusza
Materiały:
Butelka plastikowa, przezroczysty długopis lub rurka, plastelina, woda
Wykonanie:
Do butelki nalewamy wody. Rurkę oklejamy plasteliną tak by pływała przy powierzchni. Ściskając butelkę powodujemy wynurzanie lub zanurzanie rurki (nurka)

5. Siła wyporu
Materiały:
Duża zlewka, waga, plastelina, ciężarki metalowe
Wykonanie:
Za pomocą sznurka przymocowujemy do wagi ciężarek i zanurzamy go w wodzie. Obserwujemy zmianę masy podczas zanurzania. Robimy to samo z kulką plasteliny a następnie z tej samej kulki modelujemy "łódkę" i zanurzamy w wodzie.

6. Kapilarność
Materiały:
Wykałaczki, talerzyki, szklanki ,bibuła filtracyjna, gumka recepturka, ocet, woda
Wykonanie:
Kilka wykałaczek związujemy gumką, na jednym końcu umieszczamy kawałek bibuły z zamalowanym flamastrem brzegiem. Drugi koniec wykałaczek umieszczamy w talerzyku z wodą. Do szklanki wlewamy na dno ocet i umieszczamy w niej pasek bibuły z namalowaną flamastrem plamą. Po kilkunastu minutach dokonujemy obserwacji.

7. Napięcie powierzchniowe
Materiały:
spinacze, miska z wodą, szpilki,
Wykonanie
Do miski nalewamy wody i umieszczamy delikatnie na niej spinacze i obserwujemy, że nie toną. Próbujemy wykonać to z innymi przedmiotami. Do szklanki nalewamy wody "z czubkiem" i obserwujemy menisk wody.

8. Wilgotność
Materiały:
Kosmyk włosów, słomka, wykałaczka, karton
Wykonanie:
Przymocowujemy kosmyk do jednego końca słomki. Słomkę mocujemy za przełamanej wykałaczki do kartonu tak by słomka mogła się obracać. Drugi koniec włosów mocujemy do drugiej połowy wykałaczki i przymocowujemy na stałe do kartonu.

9. Stalaktyt
Materiały:
Butelka, sitko, talerz, sól, szklanka, sznurek, taśma samoprzylepna
Wykonanie:
Napełniamy butelkę roztworem soli. Taśmą mocujemy sitko do szklanki. Butelkę ustawiamy obok szklanki. Sznurek zanurzamy w butelce, a drugi jego koniec umieszczamy na sitku. Pod sitkiem umieszczamy talerz. Kapiąca woda po paru tygodniach utworzy stalaktyty i stalagmity z soli. Należy pamiętać o dolewaniu wody do butelki tak aby jej poziom był powyżej sitka.
Wykonujemy jeden model wspólnie i pozostawiamy w szkole obserwując co tydzień powstawanie stalaktytów. Uczniowie mogą wykonać podobne modele w domu a następnie przynieść do szkoły sitka ze stalaktytami.

10. Parowanie
Materiały:
Woda, alkohol, aceton, bibuła filtracyjna, suszarka do włosów
Wykonanie:
Moczymy dłonie wodą, następnie machamy nimi – odczuwamy chłód. Woda parując pobiera ciepło. To samo powtarzamy z acetonem. Aceton paruje znacznie szybciej co powoduje, że ręce schładzają się bardziej. Nanosimy na bibułę kilka kropel wody, denaturatu, acetonu i obserwujemy jak szybko wyparują. Nanosimy na bibułę kilka kropel wody w dwóch miejscach. Jedną plamkę ogrzewamy suszarką, drugą nie i obserwujemy szybkość parowania.

• Gazy

11. Rozpuszczalność gazów w wodzie
Materiały:
Woda gazowana, suszarka do włosów, balon
Wykonanie:
Butelkę odkręcamy i obserwujemy wydzielanie się gazu, zakręcamy butelkę i obserwujemy jak gaz przestaje się wydzielać (zależność rozpuszczalności od ciśnienia). Butelkę odkręcamy, na szyjkę nakładamy balon. Butelkę podgrzewamy suszarką do włosów i obserwujemy jak zmienia się szybkość wydzielania się gazu wraz ze wzrostem temperatury – balon napełnia się szybciej.
Wodę przelewamy do szklanki i dosypujemy sól. Możemy zaobserwować zmianę rozpuszczalności gazów w roztworach.

12. Ciśnienie atmosferyczne:
Materiały:
Balon, słoik, długi patyczek, wykałaczka, taśma samoprzylepna
Wykonanie:
Odcinamy szyjkę balonu i naciągamy balon na słoik. Patyczek przyklejamy do balonu tak by jeden z końców był na środku słoika. Na drugim końcu patyczka rysujemy skalę.
Uczniowie wykonany barometr zabierają do domu i wykonują samodzielnie obserwacje przez tydzień.

13. Ciepłe powietrze jest lżejsze od zimnego
Materiały:
Worki na śmieci, taśma klejąca, sznurek, suszarka do włosów
Wykonanie:
Sklejamy dwa lub trzy worki na śmieci ze sobą za pomocą taśmy klejącej. Przywiązujemy powstały balon do sznurka i nadmuchujemy go za pomocą suszarki.

14. Efekt cieplarniany
Materiały:
Trzy szklanki, kostki lodu, termometry, dwie butelki 5l, lampka, ocet, soda
Wykonanie:
Butelki przygotowujemy odcinając szyjki. Jedną napełniamy dwutlenkiem węgla, drugą pozostawiamy pustą. Obracamy je dnem do góry wkładamy do każdej termometr i naświetlamy żarówką. Obserwujemy jak zmienia się temperatura. Następnie do szklanek wrzucamy lód. Jedną umieszczamy w butelce z dwutlenkiem węgla, drugą w butelce z powietrzem, a trzecią umieszczamy luzem. Obserwujemy w której szklance najszybciej stopi się lód.

15. Chmury
Materiały:
Kostki lodu, talerz, sól
Wykonanie:
Na talerzu rozkładamy kostki lodu, które posypujemy solą. Następnie dmuchamy na kostki

16. Skraplanie
Materiały:
Szklanki, lodówka (ewentualnie wykonujemy w zimie), płytka szklana
Wykonanie:
Jedną szklankę umieszczamy na zewnątrz (w lodówce) na pewien czas. Następnie wyciągamy i stawiamy obok drugiej. Obserwujemy jak woda skrapla się na zimnej szklance. Chuchamy na płytkę szklaną i obserwujemy skraplanie.

17. Izolacja ciepła
Materiały:
Trzy szklanki, lód, folia aluminiowa
Wykonanie:
Do dwóch szklanek wlewamy gorącą wodę, a do trzeciej wlewamy zimną wodę i wrzucamy lód. Po rozpuszczeniu lodu sprawdzamy temperaturę w szklankach i owijamy je folią. Następnie zimną i gorącą umieszczamy w rękawach bluzy. Trzecią umieszczamy obok . Pod koniec lekcji badamy temperaturę we wszystkich szklankach

18. Rozszerzalność temperaturowa gazów
Materiały:
Słoik, suszarka do włosów, balon
Wykonanie:
Podgrzewamy słoik suszarką a następnie przykładamy nadmuchany balon.
Podgrzewamy słoik a następnie zakręcamy go zakrętką i odstawiamy do wystygnięcia (najlepiej robić w zimie - możliwość wystawienia na mróz)
Nadmuchany balon wystawiamy na mróz, po schłodzeniu ogrzewamy go suszarką i obserwujemy jak się rozszerza.

19. Siła nośna
Materiały:
Papier, nożyczki, taśma samoprzylepna
Wykonanie:
Wykonujemy papierowe modele samolotów. Jeden zginając tylko kartkę, drugi modelując skrzydła za pomocą taśmy i wycinając stateczniki nożyczkami. Następnie porównujemy jak lecą oba modele.

• Światło

20. Soczewki
Materiały:
Pojemnik po serku, folia spożywcza, gumki recepturki, nożyczki, woda
Wykonanie:
Wycinamy dno serka, umieszczamy na nim folię, nalewamy wody i przykrywamy drugą warstwą folii. Obie warstwy folii przymocowujemy gumka recepturką. Powstaje ten sposób duża soczewka skupiająca, którą wykorzystujemy jak lupę. Jedną tak wykonaną soczewkę można wcześniej wykonać w domu i zamrozić. Powstanie wtedy soczewka z lodu.

21. Wzrok
Materiały:
Pudełko, papier kalkowy, taśma klejąca, nożyczki
Wykonanie:
W jednym z boków pudełka wycinamy kwadratowy otwór, w przeciwległym robimy niewielką dziurkę. Papier kalkowy przyklejamy wewnątrz pudełka pośrodku. Patrząc przez mały otwór na papierze widzimy powstający odwrócony obraz. Wykonaliśmy najprostszy model aparatu fotograficznego.

23. Rozszczepienie światła
Materiały:
Lusterko, miska z wodą
Wykonanie:
Lustro umieszczamy w misce z wodą pod kątem 45o w kierunku słońca. Na ścianie obserwujemy tęczę. Rozszczepić światło można również za pomocą płyty CD.
Materiały:
Rurka tekturowa np. po ręcznikach papierowych, płyta CD, taśma samoprzylepna,
Wykonanie:
Taśmę przyklejamy do płyty CD i zdzieramy ją. Usuwamy w ten sposób warstwę ochronną płyty – farbę. Płytę tniemy na kawałki kwadratowe (uzyskujemy w ten sposób siatki dyfrakcyjne, które będą rozszczepiać światło). Przyklejamy jeden kwadrat na końcu rurki i obserwujemy światło słoneczne, żarówki i świetlówki. Wszystkie te źródła światła mają inne widma światła.

24. Promieniowanie ultrafioletowe
Materiały:
Papier czarny i papier kolorowy, nożyczki, taśma klejąca
Wykonanie:
Wycinamy z kartki czarnego papieru wybrany kształt i przyklejamy go do kolorowej kartki papieru. Całość przyklejamy do okna (najlepiej od południa). Po dwóch tygodniach obserwujemy zmiany na kolorowej kartce.

25. Dźwięk
Materiały:
Kieliszek na nóżce, woda
Wykonanie:
Do kieliszka wlewamy wodę i przesuwamy wilgotnym palcem po krawędzi kieliszka. Dolewamy wody i sprawdzamy jak się zmieni wysokość dźwięku.

26. Magnetyzm
Materiały:
Magnesy, opiłki żelazne, spinacz żelazny, drut miedziany, folia aluminiowa.
Wykonanie:
Doświadczenia związane z przyciąganiem i odpychaniem biegunów magnesów, przyciąganiem przedmiotów żelaznych, ilustracja linii pola magnetycznego za pomocą opiłków żelaza. Wykorzystanie magnesów do rozdzielania mieszaniny opiłków i cukru. Sprawdzamy także przyciąganie innych metali – miedź, aluminium

27. Dźwignia
Materiały:
Linijka, gumka recepturka, flamaster
Wykonanie:
Za pomocą gumki recepturki łączymy linijkę na jednym końcu z flamastrem (flamaster służy jako podparcie dźwigni). Uczniowie próbują podnieść różne przedmioty za pomocą wykonanych dźwigni sprawdzając jak dźwignia zwielokrotnia przyłożoną siłę. Dobrze jest wykonać dźwignie z wykorzystaniem linijek o różnych długościach np. 15 cm, 20 cm, 30 cm.

28. Środek ciężkości
Materiały:
Dwie gumki, wykałaczka, patyczek do szaszłyków
Wykonanie:
Wbijamy patyczek do szaszłyków w jedną gumkę. W drugą wbijamy wykałaczkę. Umieszczamy patyczek z gumką na wykałaczce. Musimy znaleźć środek ciężkości. Wykałaczka powinna być blisko gumki w którą wbity jest patyczek od szaszłyków.

29. Tarcie
Materiały:
Taśma samoprzylepna, szklanka, płyta CD, balon
Wykonanie:
Taśmą oklejamy palce dłoni i próbujemy podnieść szklankę.
Balon przymocowujemy wcześniej do płyty CD, nadmuchujemy go i umieszczamy płytę na stole, powstaje mini poduszkowiec – płyta przesuwa się przy najmniejszym dotknięciu.

7. Ewaluacja programu

Ocena stanowi ważny element pracy nauczyciela i ucznia. Pozwala stwierdzić, czy zamierzone cele zostały osiągnięte. Program zakłada zainteresowanie uczniów przedmiotem. Ocenie będą podlegać :
- zaangażowanie ucznia
- postawa ucznia
- umiejętności współdziałania w grupie
- samodzielność i kreatywność
- umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji
Nauczyciel dokonuje oceny na podstawie:
• obserwacji zaangażowania dzieci podczas zajęć
• ankiety dla dzieci dotyczącej wpływu programu na zainteresowanie przyszłym przedmiotem
• Rozmów z uczniami
Systematyczna ocena uczniów, obserwacja i sprawdzanie ich osiągnięć pomoże ocenić stopień realizacji celów. Pozwoli również odpowiedzieć mi na pytanie czy powyższy program jest użyteczny i atrakcyjny dla ucznia. Ewaluacja pokaże również jakie czynniki pomagały a jakie utrudniały realizacje celów , oraz czy techniki i metody nauczania były dobrane właściwie.

Proponowana ankieta ewaluacyjna podsumowująca zajęcia roczne

Odpowiedz na poniższe pytania, wstawiając w kratkę ocenę w skali 1 – 5.
1. W jakim stopniu nauczyciel pomógł Ci zrozumieć zagadnienia związane z fizyką? ........
2. Jak oceniasz stopień trudności poruszanych zagadnień? ........
3. W jakim stopniu zainteresowałeś/aś się przyszłym przedmiotem - fizyką, dzięki zajęciom kółka ........
4. Czy forma zajęć (doświadczenia i eksperymenty badawcze połączone z teorią) odpowiada Ci? ........
5. W jakim stopniu zagadnienia poruszane na zajęciach kółka interesują Cię? ........
6. Czy tempo prowadzenia zajęć było /wstaw znak „x” przy wybranej odpowiedzi/:

....... za wolne ...... za szybkie ...... w sam raz
7. Czy zmieniłbyś coś w zajęciach kółka?

........................................

........................................
8. Uwagi o realizacji programu

Realizacja programu kółka fizycznego opiera się na częstym prowadzeniu doświadczeń i eksperymentów. Wymaga to odpowiednich warunków organizacyjnych. Potrzebna jest wolna sala lekcyjna i odpowiedni sprzęt, który w wielu przypadkach przynoszą z domu (np. taśma samoprzylepna, papier, nożyczki itd.). Doświadczenia wybierane do programu generalnie opierały się na założeniu, że są do wykonania w oparciu o przedmioty dostępne w każdym domu, jednak uczniowie muszą być poinformowani o potrzebnych materiałach na następne zajęcia. Taką informację muszą otrzymać co najmniej tydzień wcześniej.

9. Literatura:

Emmanuel Chanut, "Mała encyklopedia nauki" Firma Księgarska Olesiejuk Sp. z o.o.
Ożarów Mazowiecki 2015

Strony internetowe:
Marka Pawłowskiego - www.totylkofizyka.pl
Zespołu Fizyków LO Turek - http://fizyka.net.pl/doswiadczenia/doswiadczenia.html

Program opracował:
mgr Jacek Terlecki

Nauczyciel chemii i fizyki
w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Domaniowie