Rozmowa jako sposób uściślenia i wzbogacenia wiadomości

Co to jest rozmowa?
Rozmowa to najpowszechniejszy, najbardziej podstawowy sposób porozumienia, to wymiana myśli, emocji i wiedzy. To harmonia tych elementów. Rozmowa to coś, co się odbywa na płaszczyźnie psychologicznej i emocjonalnej.

Ze względu na organizację możemy wyróżnić:
•rozmowy okolicznościowe,
•planowane,
•indywidualne,
•zespołowe,
•zbiorowe.

Biorąc pod uwagę rodzaj rozmów wyróżnimy:
•rozmowy w związku z obserwacją środowiska,
•rozmowy przy obrazkach i ilustracjach,
•rozmowy na temat historyjki obrazkowej,
•rozmowy na temat książek (H.Mystkowska, 1991).

Wartość rozmowy:
Rozmowa pobudza dzieci do wymiany myśli, zadawania pytań, porządkowania, utrwalania i rozszerzania wiadomości. Rozmowa kształtuje w dużej mierze społeczny charakter mowy, przygotowuje do uczestnictwa w zespole za pomocą prawidłowego, zrozumiałego dla otoczenia słowa. Rozmowa uczy dzieci umiejętności pojmowani wypowiedzi kolegów oraz stawiania pytań lub zadań do rozwiązania.

Pamiętać należy, iż dobrze prowadzona rozmowa aktywizuje procesy poznawcze, uczy nie tylko słuchać, i rozumieć słowa partnerów, ale również przypominać sobie własne doświadczenia, wybierać z nich te, które wiążą się z ciekawym tematem, wyobrażać sobie sytuacje, sprawdzać to, o czym się mówi, wreszcie wyprowadzać wnioski w związku z nowymi elementami, dotąd nie dostrzeżonymi. Należy o tym pamiętać, że aktywność rozmówców nie znosi moralizowania, rozwlekłości wyjaśnień, odbiegania od tematu, zbyt dużej liczby pytań, nudzenia dzieci nieciekawymi dla nich problemami. Aktywna rozmowa jest rezultatem uczenia się przez przeżywanie, poszukiwanie, przyswajanie gotowej wiedzy oraz działanie bądź jest bodźcem do zdobywania wiedzy.

Rozmowa pozwala realizować następujące zadania:
•uczyć wypowiadania się w sposób jasny i zwięzły na określony temat,
•wyrabia umiejętność uważnego słuchania wypowiedzi rozmówcy – nauczyciela lub kolegi – i nawiązanie do niej,
•wzbogaca słownictwo dotyczące zagadnienia, które jest przedmiotem rozmowy,
•wdraża do formowania pytań,
•wyrabia krytyczny stosunek do własnych i cudzych wypowiedzi.

Podczas rozmowy uściślać można i wzbogacać wiadomości dzieci o życiu społecznym, przyrodzie i technice. Chcąc z pożytkiem dla dzieci realizować ten rodzaj zajęcia, trzeba zdać sobie sprawę, że rozmowa to jedno z najtrudniejszych zajęć w przedszkolu i nie może być nadużywana.
Prawidłowo przeprowadzona rozmowa winna realizować wymienione zadania:
1.Każda rozmowa musi mieć jasno sprecyzowany cel – nauczycielka zdaje sobie sprawę, do czego zmierza i co chce przez dane zajęcie osiągnąć.

2.Temat rozmowy musi być sformułowany w sposób konkretny, ale niezbyt wąski, aby dzieci miały możliwość swobodnego wypowiadania się.

3.Konieczne jest ustalenie pewnych kolejnych etapów, uwzględniających w toku rozmowy i problemowych pytań.

4.Rozmowy z całą grupą mogą być prowadzone tylko wtedy, gdy dzieci mają już pewne wiadomości i doświadczenia związane z przedmiotem rozmowy lub będą wypowiadały się na temat aktualnie obserwowanych przedmiotów, faktów, sytuacji.

5.Rozmowa nie może przybierać formy odpowiadania na szczegółowe pytania nauczycielki. Kierowane do dzieci pytania muszą mieć charakter szerzej ujętych problemów, pobudzać myślenie dziecka, skłaniać do zastanowienia się, stawiania pytań i dawać możliwość udzielania różnych odpowiedzi.

6.Prowadząc rozmowę nie należy wymagać, aby dzieci odpowiadały zawsze "pełnym zdaniem", ponieważ jest to często nienaturalne, utrudniające dzieciom wypowiadanie się, niekiedy wręcz zniechęcające do mówienia (I. Dudzińska w Vademecum nauczyciela 6-latków, 1977).

Warunki zachęcające do rozmowy:
Aby zachęcić dzieci do rozmowy muszą zaistnieć określone warunki, w których:
•dzieci będą miały o czym mówić,
•będą chciały wypowiadać się,
•będą miały do tego okazję.
Warunek pierwszy spełniony zostanie wtedy, gdy nauczyciel będzie dostarczał dzieciom ciekawych przeżyć i doświadczeń, interesujących wiadomości, stworzy okazję do rozwiązywania zadań i organizowania wielu zabaw. Im bogatsze przeżycia dzieci i ciekawsze doświadczenia, tym silniej aktywizują one ich osobowość, a tym samym zachęcają do rozmów z rówieśnikami, nauczycielką i rodzicami.

Drugi warunek dotyczący mówienia zależy przede wszystkim od tego, czy w grupie dziecięcej będzie odpowiednia ku temu atmosfera. Dzieci bowiem tylko wtedy chętnie wypowiadają swoje myśli, jeżeli mają zaufanie do nauczyciela, wiedzą, że zawsze są chętnie wysłuchane, gdy znajdują życzliwe odpowiedzi na swoje pytania, wątpliwości, dziecięce potrzeby.

I wreszcie – dziecko musi mieć okazję do mówienia – a nauczyciel musi zadbać o to, aby takie sytuacje zaistniały.

Umiejętność prowadzenia rozmowy możemy rozwijać poprzez:
•przysłuchiwanie się dialogom prezentowanym przez nauczyciela w teatrzyku kukiełkowym, pod-czas opowiadania, w rozmowie z osobą dorosłą.
•wykrywanie ról uczestników rozmowy: pytający, odpowiadający, wyjaśniający, informujący, itp.
•wykrywanie tematów rozmowy i sposobów pytania o nie.
•przyjmowanie właściwej pozycji ciała w czasie rozmowy: zachowanie właściwej odległości między partnerami rozmowy, zwracanie się twarzą w kierunku partnera, modyfikowanie zachowań w zależności od rodzaju partnera (rówieśnik, nauczyciel, rodzice).
•słuchanie rozmówcy, podtrzymywanie tematu rozmowy, próby przekonywanie, argumentowania, wyjaśniania.
•zadawanie pytań i udzielanie istotnych odpowiedzi.
•używanie różnych charakterystycznych zwrotów na rozpoczęcie i zakończenie rozmowy , poznawanie i stosowanie zwrotów służących argumentowaniu (np. tak, bo...), przekonywaniu (np. posłuchaj, rozumiesz?),
•wypróbowywanie umiejętności prowadzenia rozmowy w zabawach w role, własnych inscenizacjach, w sytuacjach proponowanych przez nauczyciela, z użyciem środków pozawerbalnych (miny, gesty).

Bibliografia
1. H. Mystkowska: Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa, 1991.
2. M. Kielar-Turska: Rozwijanie kompetencji komunikacyjnej dzieci w wieku przedszkolnym, "Wychowanie w Przedszkolu", 1985 nr 5.
3. D. Emiluta-Rozyja: Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym, C.M.P.P.-P., MEN, Warszawa 1994.
4. J. Wójtowiczowa: O wychowaniu językowym, Warszawa 1997.