Potrzeby emocjonalne dzieci w wieku przedszkolnym - pedagogizacja rodziców

Potrzeby emocjonalne dzieci w wieku przedszkolnym.
W wieku przedszkolnym kształtują się podstawowe nawyki, sposoby zachowania, cechy osobowości oraz podstawowa skala uczuć, dlatego tak duże znaczenie ma zaspokajanie potrzeb emocjonalnych dziecka.
Zaliczamy do nich potrzebę bezpieczeństwa, akceptacji, kontaktu emocjonalnego i przynależności. W zaspokajaniu tych potrzeb największą rolę odgrywa rodzina, a przede wszystkim rodzice. Którzy w tym okresie rozwojowym liczą się najbardziej. Ważne, więc jest, aby rodzice poznali te potrzeby i starali się zaspokajać je jak najlepiej, gdyż są odpowiedzialni za to, jak będzie się rozwijało ich dziecko, jakim człowiekiem zostanie w przyszłości i jaki będzie jego kontakt z ludźmi.
Potrzeba bezpieczeństwa
Potrzeba ta jest podstawowa i fundamentalna, co wynika chociażby z faktu, że stawia się ją na równi z potrzebami biologicznymi (np. snu, pożywienia itp.). Rodzice stwarzają warunki, aby dziecko mogło czuć się bezpiecznie, dobrze.
Potrzebę bezpieczeństwa można zaspokoić poprzez: pozytywne nastawienie do dziecka, właściwy sposób traktowania, życzliwą atmosferę w domu. Nie wolno ośmieszać, bagatelizować problemów dziecka, jako mało znaczących i nieistotnych. Dla dziecka w wieku przedszkolnym wszystko jest nowe, zaskakujące. W porównaniu z dorosłymi ma ono bardzo małe doświadczenie, dlatego łatwo dochodzi do zachwiania poczucia bezpieczeństwa. Można stwierdzić, że potrzeba ta zależy od zaspokojenia pozostałych potrzeb emocjonalnych. Dziecko, którego potrzeba bezpieczeństwa jest zaspokojona jest ufne, aktywne, samodzielne, otwarte na kontakty z innymi dziećmi i dorosłymi. Głównym skutkiem niezaspokojenia tej potrzeby jest lęk będący podstawą wszelkich nerwic. Ponadto hamowana jest aktywność dziecka, od której zależy rozwój intelektualny. Skutki niezaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa poza dostrzegalnym brakiem aktywności uwidaczniają się w wieku późniejszym.
Potrzeba akceptacji
Istota tej potrzeby polega na tym, aby dziecko czuło się potrzebne, chciane takie, jakie jest a nie takie, jakie inni chcieliby, żeby było. Na podstawie sądów rodziców tworzy się u dziecka obraz samego siebie i samoakceptacja. Miernikiem akceptacji jest satysfakcja i radość rodziców z wzajemnych kontaktów. Dziecko akceptowane słyszy wiele pochwał i ciepłych słów, ważne jest jednak by rodzice nie byli bezkrytyczni. Ważne jest, aby oceny dziecka miały charakter konkretny i odnosiły się do czynu, zachowania, a nie były ogólne np.: „brzydko rysujesz”, „jesteś mało zdolny”, jeszcze bardziej szkodliwe jest stwierdzenie: „do niczego się nie nadajesz”. Zamiast takich kategorycznych zdań negujących dziecko można powiedzieć: „ładnie narysowałeś, ale ten domek mógłbyś wykonać staranniej”, czy chociażby wyrazić uznanie dla wysiłku dziecka. Takie stwierdzenia przyczyniają się do zaspokojenia potrzeby akceptacji mobilizują dziecko do działania. Nawet, jeśli niewiele jest elementów pozytywnych, należy pochwalić te nieliczne i wyrazić nadzieję, że będzie lepiej.
W wyniku niezaspokojenia tej potrzeby dziecko staje się lękliwe, niepewne, przewrażliwione, uległe, niemogące się skoncentrować oraz nadpobudliwe. Bez akceptacji rodziców nie powstanie u dziecka poczucie własnej wartości, zachwiana będzie wiara w siebie, co spowoduje zahamowanie aktywności dziecka a w konsekwencji regres lub brak rozwoju.
Potrzeba kontaktu emocjonalnego
Istota tej potrzeby polega na obustronnym, bliskim i trwałym, a przede wszystkim pozytywnym uczuciowo stosunku dziecka z innymi osobami z jego otoczenia. Aby kontakt emocjonalny zaistniał musi wystąpić:
- Zdolność u dziecka do emocjonalnego współbrzmienia ze stanem emocjonalnym innych ludzi np.: doznawanie przykrości w obecności człowieka zmartwionego, a przyjemności z kimś zadowolonym. Takie uczuciowe poznawanie drugiego człowieka stanowi podstawową cechę kontaktu emocjonalnego i powinno być już ukształtowane w trzecim roku życia.
- Odpowiednie nastawienie osób z otoczenia, które musi czuć, że jest przedmiotem zainteresowania, że inni współbrzmią z jego własnymi uczuciami.
Jeśli potrzeba ta nie jest zaspokojona w atmosferze miłości i akceptacji, może prowokować dziecko do szukania zastępczych metod, takich jak:
- Negatywizm, kapryszenie przy jedzeniu i podobne zachowania, najczęściej, gdy urodzi się drugie dziecko absorbujące całą uwagę rodziców.
Potrzeba przynależności
Identyfikacja dziecka jest bezkrytycznym naśladowaniem czynności zewnętrznych oraz norm moralnych. Dlatego jest bardzo ważne, aby rodzice dostarczali pozytywnych wzorów, z którymi dziecko będzie się utożsamiało. Jest ono bystrym obserwatorem i z duża łatwością przychodzi mu powielanie nieakceptowanych społecznie wzorów postępowania.
Strach separacyjny polega na przeżywaniu lęku przed osamotnieniem, co pobudza pragnienie więzi z innymi. Najsilniej przejawia się w pierwszych latach życia poprzez domaganie się stałej fizycznej obecności matki. W wieku przedszkolnym strach ten powinien maleć w związku z rozwojem intelektualnym i motorycznym dziecka. Już dwulatek nie powinien przeżywać tego typu strachu, gdy matka wyjdzie do drugiego pokoju, gdyż wie, że może pójść do niej w każdej chwili.

Literatura
M. Ziemska „Rodzina a osobowość”
H. Filipczuk „Potrzeby psychiczne dzieci i młodzieży”
J. Korczak „Jak kochać dziecko” , rozdział: ”Dziecko w rodzinie”.