Pomóżmy dzieciom odreagować negatywne emocje

Jesteś osobą dorosłą. Potrafisz świadomie kierować swoimi myślami, codziennie czerpiesz z dużego zasobu doświadczeń, które już posiadasz, co ułatwia ci rozwiązywanie pojawiających się co chwila problemów. Umiesz w sobie znaleźć przyczynę smutku, złego samopoczucia. Tego nie potrafi dziecko. I chociaż aktywność własna dziecka jest najlepszym nauczycielem w odkrywaniu świata, są płaszczyzny życia, w których kierowanie działalnością dziecka dla dobra jego rozwoju jest niezbędne. Do takiej strefy należy m.in. umiejętność wprowadzenia się w stan relaksu. Nauczenie dziecka równowagi wewnętrznej, aby każdego dnia potrafiło żyć w zgodzie z samym sobą i innymi ludźmi jest w dzisiejszych czasach równie ważne, jak nabycie wielu innych umiejętności. Problemy wieku dziecięcego wydają nam się śmieszne w porównaniu z tym, z czym każdy z nas boryka się na co dzień . Pamiętajmy jednak, że układ nerwowy dziecka jest delikatny i inaczej znosi różnego rodzaju obciążenie niż nasz.
Przedstawione w tej publikacji propozycje często wykorzystywane przeze mnie w pracy z dziećmi działają na zasadzie wyciszania zmysłów. Spektrum ich oddziaływania jest bardzo szerokie. Oprócz niewątpliwych korzyści jakie techniki relaksacyjne przynoszą dziecku, ucząc je radzenia sobie w trudnych sytuacjach, stosowane są z dużym powodzeniem w zaburzeniach koncentracji uwagi, rozwijaniu wyobraźni, niwelowaniu lęków. Część z nich należy również do technik stosowanych w supernauczaniu.

Masaż jest szczególną formą kontaktu rodzica i dziecka. Celem masażu relaksacyjnego jest zmniejszenie napięcia mięśniowego, nerwowego i psychicznego, którego źródłem jest stres. Dzięki masażowi dochodzi do pełnego rozluźnienia i odprężenia organizmu.
Systematycznie stosowany masaż może zatem przynieść korzystne zmiany. Do nich należą:
• zmniejszenie zachowań agresywnych,
• zwiększenie empatii,
• odporność na stres,
• pozytywny wpływ na rozwój i stan zachowania,
• wprowadzenie w stan relaksu,
• zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa.
W pracy z dziećmi przedszkolnymi możemy wykorzystać masażyki zaproponowane przez Martę Bogdanowicz. Oto przykład:
List do babci- masaż pleców.
Dziecko siedzi zwrócone do nas plecami - wygładzamy papier listowy.
Kochana babciu - piszemy palcem na plecach dziecka,
KROPKA - z wyczuciem naciskamy plecy w jednym miejscu.
Piszę Ci, że mamy w domu kotka - kontynuujemy pisanie.
KROPKA - znów stawiamy kropkę.
Kotek chodzi - kroczymy palcami,
kotek skacze - „ skaczemy” opierając dłoń na przemian na przegubie i na palcach.
Kotek drapie - delikatnie drapiemy dziecko po plecach.
Kotek chrapie - opieramy na nich głowę i udajemy chrapanie.
Składamy list - krzyżujemy ręce dziecka.
Naklejamy znaczek - dotykamy jego czoła wewnętrzną stroną dłoni.
Zanosimy na pocztę - spacerujemy z dzieckiem po sali.

Mandala oznacza cały świat, koło życia, centrum. Jest jednym z najstarszych symboli. Rysunek na planie koła, uważanego od wieków za kształt idealny jest jedną z form terapii. Dzięki stosowaniu mandali możemy oczekiwać:
• wprowadzenia w stan relaksu,
• poprawy koncentracji,
• osiągnięcia harmonii i ładu wewnętrznego

Poznawanie rzeczywistości przez człowieka odbywa się przy pomocy 5 zmysłów. W okresie dzieciństwa częściej wykorzystujemy oczy, uszy, nos, usta i dotyk. W późniejszym okresie podczas odbierania bodźców wykorzystujemy zmysły wybiórczo. Poznanie wszystkich rodzajów zmysłów prowadzi do pełnego poznania otaczającego świata i relacji, jakie w nim panują. Ponadto pomaga w koncentracji, prowadzi do poznania własnego ciała oraz kontroli czynów i gestów.
Do ćwiczenia wykorzystujemy materiał przyrodniczy znaleziony na spacerze. Dziecko kładzie np. kamień przed sobą i dotyka go palcami jednej ręki, a następnie drugiej. Próbuje zapamiętać kształt. Następnie umieszcza kamyk wewnątrz dłoni i ocenia jego ciężar. Mając przed sobą kilka kamieni stara się z zamkniętymi oczami rozpoznać wcześniej zbadany kamień. Ćwiczenie to rozwija zmysł dotyku, koncentruje na doznaniach dotykowych, a przez to pomaga w odprężeniu.

Systematyczne dostarczanie naszemu organizmowi tlenu jest jednym z warunków życia.
Najczęściej nie zdajemy sobie sprawy, że pochylona postawa ciała, a co za tym idzie płytki oddech powoduje niedotlenienie naszego organizmu i szereg negatywnych w nim zmian. Głęboki, spokojny i równomierny oddech prowadzi dzieci do ich wnętrza zatem uspokaja ciało. Systematyczne prowadzenie ćwiczeń oddechowych prowadzi do:
• poprawy samopoczucia,
• stabilizacji emocji,
• stanu odprężenia,
• radzenia sobie ze stresem,
• poprawy koncentracji.
Propozycje ćwiczeń oddechowych z dziećmi przedstawione zostały w książce Urszuli Drücker-Vennemann pt. „ Zabawy odprężające dla dzieci”:
Leżysz na plecach, a twoja maskotka leży na twoim brzuchu. Czy twoja maskotka ma jakieś imię? (dziecko podaje to imię) Czy czujesz, jak maskotka leży na twoim brzuchu?(dziecko może pokiwać głową)
Tak? Wspaniale!
A teraz oddychaj tak, by powietrze wpływało dokładnie tam, gdzie leży twoja maskotka. (dziecko oddycha, ale patrzy wciąż na wychowawczynię)
Spójrz na swoją maskotkę. Co się teraz z nią dzieje?(dziecko może powiedzieć: maskotka kołysze się)
Jak myślisz, czy jej się to podoba?
Tak, to naprawdę przyjemne, jak kołyszesz swoją maskotkę. To na pewno się jej podoba.
Kołysz ją tak jeszcze przez pewien czas, być może zaśnie podczas twojego kołysania.

Technika relaksacyjna wg Jacobsona polega na rozluźnieniu poszczególnych grup mięśniowych poprzez doprowadzenie do rozluźnienia mięśni. Po uprzedniej modyfikacji może być wykorzystywana w pracy terapeutycznej z dziećmi. W wyniku prowadzonych ćwiczeń dziecko zdobywa umiejętność kontrolowania napięcia mięśniowego, a co się z tym wiąże, wpływa na swoje samopoczucie.
Zastosowanie technik relaksacji Jacobsona w stosunku do dzieci było możliwe dzięki m.in. B. Kei, która dokonała zmian polegających na wykorzystaniu bliskim dzieciom postaciom z bajek i filmu. Stopniowe napinanie i rozluźnianie mięśni rąk, nóg, ramion, twarzy prowadzi do głębokiego relaksu. Stosując zaproponowany przez autorkę schemat można prowadzić następujące ćwiczenia:

Dzieci leżą wygodnie na dywanie w pozycji na plecach. Nauczyciel przyciszonym głosem opowiada dziecku: Wyobraź sobie, że jesteś czarodziejem i możesz zamieniać siebie w co tylko zechcesz.
Jestem olbrzymem- jestem bardzo silny, mogę zgnieść wszystko w dłoni. Zaciska dłoń najpierw lewą, potem prawą na piłeczce.
A teraz zamieniasz się w lekkiego motyla, który zmęczył się lataniem. Twoje skrzydła- ręce są zmęczone. Nie masz siły nimi poruszać. Rozluźnij mięśnie.
W ten sposób przechodzimy do kolejnych części ciała.

Technika relaksacyjna wg Schulza oparta jest na działaniu autosugestii. Dzięki modyfikacji dokonanej przez A. Polender może być ona z powodzeniem stosowana w relaksacji dzieci. Naturalna skłonność dziecka do naśladowania i identyfikowania oraz podatność na sugestię stanowią podstawę do wprowadzenia w stan relaksacji, a przez to wywołania pożądanych stanów w organizmie dziecka.
Propozycje zabaw z dziećmi:
Przypominamy dzieciom fragmenty bajki o Calineczce opowiadając do momentu, kiedy dziewczynka uciekła z domu Myszy.
Calineczka po długiej podróży dotarła do Krainy Kwiatów. Była bardzo zmęczona.
Wokół panowała zupełna cisza. Calineczka położyła się wygodnie na najbliższym kwiatku, rozluźniła rączki i nóżki i zamknęła oczy. Oddychała spokojnie. Mogła wreszcie odpocząć. Na kwiatku było ciepło i miękko. Calineczka pomyślała sobie: Jak to cicho. Mogę spokojnie odpocząć. Jest mi dobrze. Oddycham lekko i równo. Ogarnia mnie senność. Czuję, jak moja prawa ręka staje się ciężka. Jest już bardzo ciężka. Jest już tak ciężka jak duży kamień na drodze. Jest już tak ciężka, że nie mogę jej podnieść.
Czuję, jak moja lewa ręka staje się ciężka. Jest już bardzo ciężka. Jest już tak ciężka, jak duży kamień na drodze. Jest już tak ciężka, że nie mogę jej podnieść.
Oddycham lekko, równo i spokojnie.
Moje nóżki też są leniwe.
Najpierw prawa nóżka staje się ciężka, coraz cięższa. Jest już tak ciężka, że nie chce mi się nią ruszać.
Lewa nóżka staje się ciężka, coraz cięższa. Jest już tak ciężka, że nie chce mi się nią ruszać.
Głowa leży spokojnie. Czuje się dobrze. Jest bardzo cicho i spokojnie.
Oddycham lekko, równo i spokojnie.
Oddycham lekko.
Oddycham równo.
Oddycham spokojnie.
Czuję ciepło w rączkach i nóżkach. Coraz więcej ciepła.
Ciepło jest w brzuszku, całe ciało jest ciepłe, jak w ciepłej kąpieli.
Czuję się dobrze.
Jest mi przyjemnie i dobrze.
Sen zamyka mi oczka. Zasypiam, zasypiam.
Kiedy nastaje ranek Calineczka budzi się. Otwiera oczy.
Podnosi do góry ręce, przeciąga się.
Jest wypoczęta i radosna.
Spostrzega wokół siebie elfy. Postanawia z nimi zostać. Zaczynają razem bawić się i tańczyć.

Wizualizacja to odtwarzanie w naszym umyśle obrazu jakiegoś obiektu, który widzieliśmy lub wyobraziliśmy sobie w przeszłości. Jest to proces świadomy i ukierunkowany na wyobrażanie sobie kształtu, wielkości, kolorystyki i faktury danego obiektu. Podczas procesu wizualizacji należy zrelaksować się i wyciszyć, aby przywołany obraz obiektu był wyraźniejszy. Przywołanie w trudnych chwilach obrazu, który szczególnie lubisz, pozwoli na przywrócenie dobrego samopoczucia.
Propozycje zabaw z dziećmi wg Ursuli Drücker-Vennemann:
Dzieci leżą lub siedzą na dywanie z zamkniętymi oczami. Zaczynamy opowiadać.
Przyjrzyjcie się jeszcze raz bardzo dokładnie waszemu zwierzakowi.
A teraz połóżcie się wygodnie i zamknijcie oczy. Połóżcie ręce na brzuchu. Poczujcie, jak przy każdym wdechu wasz brzuch unosi się do góry, a przy wydechu opada w dół. Oddychasz bardzo spokojnie i równomiernie, wdech, wydech… wdech, wydech…i jeszcze raz…
A teraz wyobraź sobie, że nie leżysz wcale w tym pomieszczeniu, lecz jesteś gdzieś na zewnątrz, na zielonej łące…
Czujesz pod sobą piękną, zieloną trawę, nad tobą rozciąga się błękitne niebo. Promienie słońca przyjemnie ogrzewają cię z góry…
Jest ci tak ciepło i wspaniale się czujesz…Zaczynasz marzyć. Marzysz o twoim małym zwierzątku. Jest ono tuż przy tobie, w pobliżu ciebie.
Na początku jest jeszcze nieśmiałe, ale ty zachowujesz spokój i dlatego zaciekawione podchodzi coraz bliżej.
Stopniowo całkowicie traci swoją nieśmiałość i dotyka ciebie. Być może wącha cię albo bada swoimi czółkami, albo też dotyka swoją łapką?
Spójrz, jak twoje zwierzątko stara się ciebie poznać?
Teraz jest już całkiem oswojone. Możesz je nawet pogłaskać. Okazuje się, że rozumiesz mowę swojego zwierzaczka: zdradza ci ono: jak żyje, co lubi jeść i co potrafi szczególnie dobrze…
Być może zdradzi ci nawet swoje imię?
Również ty możesz zdradzić zwierzęciu swoje imię i opowiedzieć mu, co dobrze potrafisz…

Prowadzone od wielu lat badania wykazują relaksujący wpływ muzyki klasycznej, głównie muzyki baroku na stan naszego umysłu. Udowodniono, że muzyka takich wykonawców jak: Mozart, Vivaldi, Handel, potrafi zmniejszyć liczbę uderzeń serca, obniżyć ciśnienie krwi, spowodować zmianę fal mózgowych emitowanych podczas pracy mózgu, wprowadzić w stan świadomej relaksacji. Ponadto słuchanie muzyki nie musi odbywać się w sposób świadomy. Wystarczy, że towarzyszy nam ona w ciągu dnia w czasie wykonywania różnych czynności z dziećmi.

Bibliografia:
1. D. Chauvel, Ch. Noret \\"Zabawy relaksujące dla przedszkolaków\\" Wyd. Cyklady, Warszawa 2000
2. Marta Bogdanowicz, Dariusz Okrzesik \\"Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne\\" Wyd. Harmonia, Gdańsk 2005
3. Ursula Rücker-Vennemann \\"Zabawy odprężające dla dzieci\\" Wyd. Jedność, Kielce 2003