Jakiego stanu mowy można się spodziewać u dzieci w wieku przedszkolnym?

Drodzy Rodzice!
O rozwoju mowy dzieci można by pisać bardzo dużo. Dysponujemy coraz większą wiedzą na temat prawideł jej rozwoju, jak również poszerza się wachlarz możliwości pomocy dzieciom z trudnościami w jej nabywaniu. Poniżej przedstawię Państwu stanowisko dr D. Emiluty Rozya (logopedy akademickiego) na temat stanu mowy, jaki powinny prezentować nasze dzieci. Należy przy tym pamiętać, że mowa u dzieci rozwija się w różnym tempie, ale opóźnienie nie powinno przekraczać 6 miesięcy (por. T. Zaleski, 1992).
Stan rozwoju mowy u dzieci 3-letnich
3-letnie dziecko rozumie to co do niego mówimy, jeśli treść naszych komunikatów nie wybiega poza jego wcześniejsze doświadczenia. Dziecko wskazuje części twarzy, ciała, części zabawek, próbuje wykonywać pewne czynności itd. Kilkulatek komunikuje się z otoczeniem za pomocą kilkuwyrazowego zdania. Mówi chętnie i dużo. Zaczyna zadawać wiele pytań, choć nie są one jeszcze jasno sprecyzowane.
Jakich głosek należy się spodziewać w inwentarzu dziecka? Otóż 3-latek powinien prawidłowo wymawiać następujące dźwięki:
[a, o, e, y, u, i, ą, ę, p, pi, m, mi, bi, f, w, t, d, n, ń, l, li, ś, ź, ć, dź, k, g, ki, gi, ch, j, ł]
U niektórych dzieci spotkamy się z rozwojową substytucją (zamianą) głosek np. [t, d] na [k,g] co w tym wieku jest jeszcze normą. Zdarza się, że spółgłoski znajdujące się obok siebie mogą być opuszczane lub zastępowane innymi dźwiękami, np. [pła] zamiast [pchła].
Szereg syczący [s,z,c,dz] i szumiący [sz, ż, cz, dż] może być już wymawiany prawidłowo, choć u wielu dzieci usłyszymy zamiennie szereg ciszący [ś, ź, ć dź]. Głoska [r] najczęściej wymawiana jest jako [l].
Już w tym wieku dziecko powinno usłyszeć i potrafić zróżnicować wymowę prawidłową, np.[samolot] i [siamolot], gdyż jego słuch mowny (słuch fonematyczny) jest już rozwinięty. Ono tylko nie potrafi jeszcze wymówić trudnych dźwięków!

Stan rozwoju mowy dzieci 4-letnich
W tym wieku dziecko rozumie nawet takie nasze polecenia, które zawierają w sobie wyrażenia przyimkowe (na, nad, pod, do, w, przed, za, obok), rozpoznaje kolory itd. Dziecka zaczyna mówić o przyszłości i przeszłości. W swoich wypowiedziach używa form agramatycznych, ale jest bardzo ciekawe poprawnością językową. Dziecko zadaje wciąż dużo pytań, jednak są one już bardziej dociekliwe i sprecyzowane. Wykazuje dużą chęć porozumiewania. Często nie wystarczają mu zapamiętane już wyrazy, więc braki te wyrównuje poprzez tworzenie form analogicznych np. [Tata to duży czytacz] bo dużo czyta gazetę itd. Choć te śmieszne neologizmy nas śmieszą, pamiętajmy by ich nie utrwalać! Wymowa dziecka jest dokładniejsza. Dzięki usprawnianiu aparatu artykulacyjnego pojawiają się kolejne dźwięki:
- [s, z, c, dz] powinny brzmieć prawidłowo za zamkniętymi zębami; wymowa międzyzębowa powinna być skorygowana przez logopedę;
- możemy obserwować artykulację głoski [l] przechodzącą w dźwięk drżący [r], lub pełne wymówienie głoski [r];
- niekiedy pojawiają się głoski [sz, ż, cz, dż], choć w dalszym ciągu mogą być zastępowane przez [s, z, c, dz].
Stan rozwoju mowy dzieci 5-letnich
Wypowiedzi dziecka 5-letniego przybierają postać wielozdaniową. Dziecko opowiada przebieg wydarzeń, relacjonuje obejrzana bajkę, film, przewiduje fakty itd. Pytane o znaczenie słów z reguły potrafi je wyjaśnić. Nieprawidłowości gramatyczne zaczynają zanikać, gdyż dzieci zaczynają dokonywać autokorekty.
- głoska [r] wymawiana jest prawidłowo, czasem można obserwować zjawisko hiperpoprawności. Dziecko wymawiało [l] a teraz [r] pojawia się tam, gdzie należałoby artykułować [l] np. [Krór Karor]. Wymówienia te ustępują samoistnie;
- pojawia się [sz, ż, cz, dż];
- wszystkie głoski dźwięczne brzmią dźwięcznie;
Ustalenie prawidłowej wymowy powinno nastąpić do 6 roku życia dziecka!
Opracowanie: Anna Tarnecka
Na podstawie książki D.Emiluty- Rozyja "Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym", 2006 r.