Opis i analiza przypadku - problem integracji w klasie

Problem integracji w klasie

Identyfikacja problemu

W roku szkolnym 20XX/20XX zostało mi przydzielone wychowawstwo klasy integracyjnej. W skład tej klasy wchodzili głównie chłopcy oraz kilka dziewczynek. Klasa nie cieszyła się dobrą opinią już w okresie I etapu edukacyjnego . Wychowawca oraz pedagog wspierający tą klasę wskazywali na bardzo złą współpracę z rodzicami oraz samymi uczniami. W klasie czwartej ilość uczniów wynosiła 18 osób . W klasie szóstej już tylko 16 osób . Wśród tych uczniów 11 osób posiada opinię wystawioną przez Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną a trzy osoby ( chłopcy ) mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. W klasie wdrożono indywidualne programy edukacyjno - terapeutyczne oraz opracowano i wdrożono plany działań wspierających oraz wszystkie zalecenia wynikające z opinii i orzeczeń. Część uczniów zrezygnowała z uczęszczania do tej klasy głównie ze względu na brak współpracy między uczniami , brak integracji , brak podstawowej nici porozumienia i koleżeństwa. Jeden uczeń nie został promowany do klasy piątej w związku z bardzo słabymi wynikami w nauce. Nie da się jednak ukryć , że sprawiał on również bardzo duże problemy wychowawcze wykazując się dużą agresją fizyczną w stosunku do kolegów i koleżanek , co również wynikało z braku zrozumienia względem innych zachowań , pasji czy potrzeb uczniów.
Uczniowie tej klasy , jak zauważyłam po pierwszych miesiącach pracy z nimi , nie potrafili się porozumieć ze sobą nawet na podstawowych płaszczyznach koleżeństwa. Nie wykazywali żadnych oznak empatii. Nie pomagali sobie w nauce , przy wykonywaniu zadań ani nawet nie pożyczali sobie notatek , książek itd. Praca w parze lub w grupie okazała się zadaniem niemożliwym do wykonania , gdyż natychmiast dochodziło do kłótni , awantur, agresji słownej i fizycznej. Wielu nauczycieli zgłaszało mi trudności w pracy z klasą , które nie tylko wynikały z ich trudności w nauce ale głównie z ich nieumiejętnością współpracy , kompromisu i zrozumienia drugiego człowieka. W trakcie wyjść klasowych czy wycieczek uczniowie w naturalny sobie sposób dzielili się na grupy w ramach których ze sobą rozmawiali i spędzali czas. Nie potrafili i nie chcieli wspólnie spędzać czasu. Zjawisko zwróciło to moją uwagę , gdyż w trakcie pracy z uczniami zauważyłam , że brak integracji między tak dużymi indywidualnościami jaki się w niej znajdują uniemożliwia podjęcie wielu działań dydaktycznych , akcji czy projektów. Prowadzenie zajęć z jakiegokolwiek przedmiotu stało się zadaniem szczególnie trudnym i wymagającym od nauczyciela bardziej umiejętności psychologicznych niż znajomości matematyki czy przyrody. Uczniowie nie potrafili okazywać sobie sympatii i odmawiali współpracy.

Geneza i dynamika zjawiska :

Problem braku integracji klasy został mi przedstawiony już w dniu 1 września . W tym właśnie dniu odbyło się zebranie nauczycieli , którzy mieli uczyć tę klasę , dyrektora oraz nauczycieli i wychowawcy prowadzącego klasą na I etapie edukacyjnym. Oprócz przedstawienia kłopotów z nauką wynikających z opinii i orzeczeń nauczyciele przedstawili problem braku porozumienia , sympatii a wręcz nienawiści niektórych uczniów względem siebie. W październiku , po otrzymaniu nowo wystawionych opinii oraz po zebraniu od nauczycieli klasy integracyjnej sposobów dostosowania form i metod pracy z uczniami zapoznałam się ze zgromadzoną dokumentacją. Po jej analizie zauważyłam , że problemy z integracją w klasie i wzajemnym zrozumieniem nie są wynikiem kłopotów z nauką czy zdrowotnych , gdyż dokumenty , z wyjątkiem opinii jednej osoby, nie wskazywały na ich fizjologiczne podłoże. Przeprowadziłam spotkanie z udziałem Pedagoga szkolnego , pedagoga wspierającego oraz nauczycieli aby poznać ich pierwsze opinie oraz obserwacje i skonfrontować je z moimi. Oczywistym problemem okazał się brak systematyczności uczenia się oraz brak wzajemnego szacunku uczniów względem siebie , agresja słowna , wzajemna niechęć. Zjawisko to nie malało a wręcz nasilało się z biegiem lat. Można więc stwierdzić , że brak zintegrowania klasy rozpoczął się od momentu rozpoczęcia przez dzieci edukacji i trwał nadal . W trakcie zebrań z rodzicami oraz dzięki indywidualnym z nimi wywiadom poznałam też podłoże tego problemu. Aż dziewięcioro z dzieci w klasie pochodziło z rodzin niepełnych . Dwoje z nich wychowywało się w rodzinach zastępczych , a troje z dzieci w rodzinach objętych opieką kuratora. Ponad to wypowiedzi i zachowania rodziców względem siebie oraz pracowników szkoły i nauczycieli nasycone były brakiem wiary , niechęcią , wrogością i dużym ładunkiem emocjonalnym. Zauważyłam brak stabilności emocjonalnej u rodziców , co następnie ogromnie negatywnie wpływało na zachowania dzieci równie labilnych emocjonalnie , nastawionych negatywnie i roszczeniowo. Zjawisko braku integracji trwało więc już od 3 lat i coraz bardziej nasilało się. Uczniowie trafili do klasy czwartej jako grupa niezgrana , nie znosząca swojego towarzystwa , odmawiając współpracy i roszczeniowa.

Znaczenie problemu
Na postawie obserwacji , wywiadu z rodzicami , zebrań z nauczycielami oraz dzięki dogłębnej analizie dokumentów stwierdzam , że problemy uczniów i klasy jako całości w poprawnym funkcjonowaniu mają ogromne znaczenie i wpływ na ich zachowanie oraz naukę. Nie tylko uczniowie cieszą się najgorszą opinią ale też są zdemotywowani , przekonani o swojej racji i wyższości nad kolegami i koleżankami. Nie są wstanie poprawnie funkcjonować w grupie , porozumieć się a nawet ze sobą rozmawiać. Utrudniona a wręcz niemożliwa do osiągnięcia współpraca z rodzicami doprowadziła do pozostawienie dzieci samym sobie. Te z kolei często skarżą się na wszystko , choćby na drobiazgi. Wyolbrzymiają problemy i za wszelką ceną starają się na siebie zwrócić uwagę. Negują potrzebę współpracy i wykazują się dużym stopniem egoizmu co w zbiorowości obejmującej około 800 uczniów w Zespole Szkół uniemożliwia ich poprawne funkcjonowanie


Prognoza negatywna:
Pozostawienie uczniów bez pomocy i wsparcia. Poddanie się i rezygnacja nauczycieli może jedynie doprowadzić do eskalacji istniejących , często bezpodstawnych konfliktów i do jeszcze większej dezintegracji grupy. Uczniowie staną się jednostkami osamotnionymi mimo bycia otoczonymi znajomymi twarzami. Ich emocje staną się jeszcze bardziej silne co może doprowadzić do ucieczki w subkulturę lub uzależnienie od portali internetowych , gdzie będą się czuli bardziej zrozumiani. Nastąpić może odizolowanie klasy od działań podejmowanych w szkole. Uczniowie stracą ze sobą kontakt . Utrudni to pracę w trakcie lekcji , gdzie wspólne wysiłki i praca często są niezbędne do rozwiązania problemu i poznania zagadnienia z danego przedmiotu. Nadal dominować będzie negatywna opinia o klasie a to może też doprowadzić do zaszufladkowania uczniów , demotywacji nauczycieli w podejmowaniu dalszych wysiłków wychowawczych i pedagogicznych.

Prognoza pozytywna :
Wdrożenie odpowiednich środków i działań pozwoli na zintegrowanie klasy oraz zachęcenie uczniów do wspólnych , choćby krótkotrwałych zadań. Uczniowie mogą rozwinąć w sobie pewien stopień empatii oraz zrozumienia , a co najważniejsze nauczyć się panować nad emocjami , szczególnie tymi negatywnymi. Pozwolą one na wyuczenie w dzieciach znajomości pewnych często nadużywanych przez nich pojęć jak : brutalne pobicie , temperament czy pojęcie winy i odpowiedzialności. Podjęte przez wychowawcę ruchy mogą doprowadzić w efekcie końcowym do ukształtowania wspólnie działającej , wspierającej się i wyrozumiałej dla siebie grupy młodych ludzi. Będzie to miało zbawienny wpływ na ich zachowanie , opinię o klasie oraz na sposób uczenia oraz nauczania uczniów.

Propozycje rozwiązania
Cele :
- doprowadzenie do nawiązania więzi między uczniami ,
- wywołanie w nich chęć porozumienia i akceptacji innych ,
- zachęcenie do współpracy w ramach działań lekcyjnych i pozalekcyjnych ,
- zaangażowanie uczniów w większą ilość działań wymagających wspólnej pracy ,
- nauczenie panowania nad emocjami oraz koleżeństwa ,
- wytworzenie poczucie empatii ,
- pomoc w nawiązaniu lepszej komunikacji między uczniami .
Zadania :
Zadania profilaktyczne :
- prowadzenie indywidualnych rozmów z uczniami mające na celu uświadomienie im ich zachowań oraz skutków z nich płynących ,
- poświęcenie uczniom sprawiającym największe kłopoty wychowawcze większej uwagi ,
- podtrzymywanie ciągłego kontaktu z rodzicami i indywidualne rozmowy z nimi na temat zachowania samych uczniów oraz wpływu zachowania rodziców na kształtowanie postaw dzieci ,
- organizowanie spotkań z pedagogiem szkolnym ,
- zachęcanie rodziców do wizyt u psychologa w celach zasięgnięcia porady dotyczącej kłopotów wychowawczych.
Zadania naprawcze :
- wdrożenie i zaangażowanie uczniów w akcje pomocowe takie jak Szlachetna Paczka ,
- zachęcenie uczniów do wspólnego spędzania czasu w trakcie szkolnych dyskotek, andrzejek czy balu karnawałowego ,
- zorganizowanie klasowych obchodów Dnia Kobiet oraz Dnia Chłopaka ,
- częste organizowanie wyjść klasowych w ramach warsztatów i audycji ,
- udzielanie pochwał za pomoc koleżeńską i wskazywanie na pozytywne aspekty ich zachowanie ,
- objęcie uczniów pomoc psychologiczną , to jest zorganizowanie regularnych spotkań poszczególnych uczniów z psychologiem ,
- prowadzenie rozmów z dziećmi i rodzicami w obecności pedagoga wspierającego oraz szkolnego ,
- zaproszenie specjalistów z Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w celu przeprowadzenia warsztatów poprawiających komunikację w klasie ,
- zorganizowanie , za pośrednictwem pedagoga , spotkania z policjantem ,
- zaproszenie psychologa na lekcje wychowawcze mające zdiagnozować problem w klasie oraz pozwolić uczniom samym na ich rozwiązanie ,
- regularnie przeprowadzać spotkania zespołu nauczycieli uczących w tej klasie w celu konsultowania bieżących spraw ,
- przeprowadzać lekcje wychowawcze skupiając się na zadaniach integrujących grupę i wskazywać uczniom potrzebę wzajemnego wspierania się .

Wdrażanie działań
W roku szkolnym 20XX/ 20XX , w związku z tym, że przez pewien okres czasu gromadziłam dokumentację , badałam środowisko wychowawcze oraz gromadziłam informacje o uczniach działania polegały głównie na rozmowach z uczniami oraz rodzicami. Bardzo często angażowałam pedagoga szkolnego oraz wspierającego do przeprowadzanie pogadanek z klasą oraz indywidualnie. Ponad to starałam się nawiązać pozytywne relacje z rodzicami . Wdrożone działania zaowocowały jednak tym , że uczniowie powoli zaczęli rozumieć swoja przynależność do klasy jako rodziny. Część z nich już wtedy z chęcią angażowała się w akcje i zauważała ich pozytywny wpływ . Uczniowie ci deklarowali pomoc nawet w trakcie lekcji wychowawczych , często namawiali kolegów do większego zaangażowania się w działania proponowane przez wychowawcę. Niestety , co dało się zauważyć , chęci dziecka były też tłamszone przez negatywną postawę rodzica , co często uniemożliwiało prowadzenie projektów czy akcji.
W roku szkolnym 20XX/20XX w szkole został zatrudniony psycholog. Oprócz tego , że większość lekcji wychowawczych prowadzona była na zasadzie negocjowania najlepszych rozwiązań dla grupy w sytuacji konfliktowej , to również pedagog i psycholog regularnie odwiedzali klasę przeprowadzając zajęcia mające na celu lepsze zintegrowanie grupy. Niektórzy rodzice po wielu spotkaniach ze mną postanowili rozpocząć współpracę i sami zachęcali dzieci do spotkań po lekcjach , współpracy w trakcie zajęć czy pomocy koleżeńskiej.
Udało zorganizować się akcję Szlachetna Paczka . Uczniowie często chwaleni za swoje pozytywne zachowania zaczęli się odnosić do siebie z większym zrozumieniem. Otwarcie prezentowali swoje pasje i hobby jednak już nie w celu ich wyszydzenia ale w celu zapoznania z nimi kolegów i koleżanki. Nadal zdarzały się nieuzasadnione , zbyt emocjonalne reakcje na pewne zachowania , jednak ich nasilenie zmalało.
W roku szkolnym 20XX/20XX uczniowie zostali objęci serią warsztatów prowadzonych przez specjalistów z Poradni na temat poprawy komunikacji w klasie. Nadal część uczniów oraz rodziców korzystała z porady psychologicznej na terenie szkoły. Część rodziców postanowiła się też udać po poradę do innych instytucji prywatnych. Miało miejsce spotkanie z policjantem , uwrażliwiające uczniów na agresywne zachowania w stosunku do kolegów i informujące o konsekwencjach karnych. Uczniowie również założyli zeszyty wychowawcze , w których nauczyciele po każdej lekcji odnotowywali negatywne i pozytywne zachowania. Pozwoliło to na regularną kontrolę uczniów i ich poczynań przez wychowawcę , pedagoga a nawet Panią wicedyrektor. Ponad to strategia podjęta przez nauczycieli na jednym z zebrań polegająca na chwaleniu uczniów za jakąkolwiek okazaną sobie życzliwość pozwoliła na wykształcenie w uczniach pozytywnych odruchów. Dzięki temu uczniowie wzięli udział w zabawie Andrzejkowej , a dziewczynki i chłopcy zaangażowali się w zorganizowanie Dnia Chłopaka i Dnia Kobiet. Nauczyciele regularnie spotykali się z wychowawcą i omawiali poprawę lub pogorszenie się stosunków w klasie starając się również znaleźć rozwiązanie tego problemu. Pedagog wspierający był bardzo zaangażowany i zawsze do dyspozycji rodzica. Uczniowie częściej wychodzili poza teren szkoły , pracowali w grupach na zajęciach i otrzymywali pozytywne reakcje w wyniku poprawy ich zachowania.

Efekty oddziaływań
Zgodnie z planem działań i świadoma prognozy negatywnej wdrażałam w ciągu trzech lat wychowawstwa konkretne działania. Niektóre z nich jak rozmowy i wsparcie pedagoga stały się normą. Inne wdrażane z roku na roku pozwoliło na zintensyfikowanie starań kadry pedagogicznej , a jednocześnie było dla uczniów czymś nowym ciekawym i innym.
Dzięki współpracy z pracownikami szkoły , instytucjami pozaszkolnymi oraz staraniom zmotywowania uczniów do większego zaangażowania podjęte działania odniosły pozytywny skutek . Uczniowie coraz częściej wspierają się podczas lekcji. Chętnie pracują w grupie i informują uczniów nieobecnych o zadaniach domowych czy testach. Spotykają się po zajęciach a często wspólnie wracają do domu. Z wywiadów z rodzicami i uczniami wynika, że dzieci wspólnie spędzają urodziny i okres wakacji czy świąt oraz odwiedzają się w domach. Wykazują się chęcią niesienia pomocy innym i potrafią coraz częściej zrozumieć istniejące pomiędzy nimi różnice oraz potraktować je jako coś normalnego. Uczniowie zgłaszają problemy wychowawcy i potrafią o nich rozmawiać , a rodzice pozostawiają nauczycielom możliwość podejmowania pewnych działań , co wcześniej było niemożliwe a wręcz spotykało się ostrą krytyką i niechęcią. Uczniowie w ramach działań , pomagają sobie , godzą się z przydzielonymi im rolami , rozumieją , że każde z nich ma inne predyspozycje i umiejętności. Nadal zdarzają się konflikty jednak są one tak rzadkie , że opinia o klasie uległa dużej poprawie a wręcz często spotykam się z uwagami pozytywnymi co do ich zaangażowania. Dzieci same proponują wspólne spędzanie czasu takie jak wyjście na spacer czy na lody. Wykazują się zrozumieniem i współczuciem w sytuacji choroby a często wręcz same stają w swojej obronie i zażegnują konflikty. Po latach rozmów i wpajania uczniom zasad zachowania spokoju , negocjacji i pojęcia kompromisu uczniowie dyskutują w trakcie lekcji wychowawczych wzajemnie się słuchając.
W związku z trudnościami jakie napotkałam dostając klasę pod opiekę , mogę jasno stwierdzić , że klasa ta poczyniła ogromne postępy. Uczniowie są bardziej otwarci , a prowadzenie z nimi zajęć w parach czy grupach odbywa się tak samo jak w innych klasach. Dzięki temu sami nauczyciele zauważają łatwość pracy z dziećmi. Uczniowie utrzymali średni wynik ocen . Dobrze wypadli w trakcie sprawdzianów próbnych w żadnym z zagadnień nie odstając od innych klas. Jest to ściśle powiązane z wyższym niż wcześniej stopniem motywacji , poczucia obowiązku , odpowiedzialności , ale też z coraz lepszą atmosferą w klasie która sprzyja procesowi uczenia się.