Metody aktywizujące na lekcjach języków obcych w szkole podstawowej

Klasy I-III
----------------------

Reforma szkolnictwa spowodowała głębokie zmiany w programach nauczania. Zaczęto preferować aktywizowanie uczniów do twórczych działań i kreatywności. Dlatego też nauczyciele języków obcych powinni nieustannie doskonalić swój warsztat pracy, aby przyczynić się do zwiększenia efektywności nauczania.
Należy pamiętać, że najważniejszym elementem zajęć aktywizujących jest to, że dziecko samodzielnie lub w grupie wykonuje jakieś działanie, które sprawia mu satysfakcję, a nie zdaje sobie sprawy, że w ten sposób uczy się i rozwiązuje problemy.
Tak więc metody aktywizujące, to taki sposób nauczania, w którym nauczyciel nie przekazuje dzieciom gotowej wiedzy, lecz stwarza warunki do samodzielnego uczenia się.

W nauczaniu języka obcego – obok konieczności rozwijania wszystkich sprawności językowych poprzez stosowanie ćwiczeń w słuchaniu, mówieniu, czytaniu, pisaniu, rozwijania zasobu słownictwa i uczenia zasad fonetyki, gramatyki, składni, stylistyki – niezmiernie ważnym czynnikiem jest tworzenie obcojęzycznej atmosfery, która umożliwia porozumiewanie się w języku obcym.

Jest rzeczą oczywistą , że tworzenie takich sytuacji zależy od umiejętności i chęci nauczyciela, który znając uczniów i ich umiejętności językowe, artystyczne, organizatorskie wie jak mobilizować ich aktywność werbalną i wykorzystywać wszystkie umiejętności pozajęzykowe, niezbędne przy organizowaniu ciekawych przedsięwzięć.
Lekcje z wykorzystaniem nagrań, filmy w oryginalnej wersji językowej, to już stały element towarzyszący nauczaniu języka obcego w szkole. Większość nauczycieli ma wypracowane własne metody, sprawdzone w czasie pracy z różnymi zespołami klasowymi , ulepszane
i modyfikowane tak, aby dawały jak najlepsze efekty.

RODZAJE METOD AKTYWIZUJĄCYCH

1. Odgrywanie ról, scenek, drama ( inscenizacja)

Odgrywanie ról z własnego życia np. w sklepie czy u lekarza powoduje, że uczniowie lepiej poznają swoje reakcje, emocje, poznają sposób myślenia i reagowania innych ludzi, zbliżają się do odgrywanych postaci. Drama to sposób pracy z uczniem, którego podstawą jest fikcja, wyobrażeniowa sytuacja, powstająca, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś co nie jest w danym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów. Istotą dramy jest odgrywanie ról i wyobrażeniu sobie określonych sytuacji. W celu pobudzenia wyobraźni uczniów dobrze jest wykorzystywać rekwizyty. Np. podczas wcielania się w postacie baśniowe wykorzystać elementy stroju baśniowej postaci.

2. Ćwiczenia indywidualne i zespołowe

W tej grupie metod mieści się każdy rodzaj aktywności uczniów np. powtarzanie słówek, rozwiązywanie testów, odrabianie pracy domowej, wykonywanie prac projektowych, itd.

3. Gry i zabawy językowe
Ich wybór zależy od celu lekcji oraz od poziomu wiedzy językowej uczniów. Niewątpliwą zaletą takich form pracy jest zawsze sytuacja współzawodnictwa, która wyzwala pomysłowość, chęć mówienia, chęć bycia lepszym, a także chęć otrzymania dobrej oceny. Można także zauważyć, że sytuacja współzawodnictwa wzmaga odpowiedzialność za poprawność wykonania zadań, a jeśli jest to gra czy zabawa w grupach – dochodzi tu odpowiedzialność za zbiorowy efekt pracy. Gry i zabawy mają znaczący wpływ na budowanie poczucia własnej wartości, uczą prawidłowej komunikacji. Celem gier jest odprężenie uczniów, integracja grup, przyswajanie pewnych umiejętności, osiągnięcie porozumienia między dziećmi nieśmiałymi, które potrzebują dodatkowych wzmocnień.

Oto propozycje niektórych gier językowych:

a. Gra w karty ( technika luki informacyjnej)
Uczniowie dobrani parami otrzymują karty na których są pytania i odpowiedzi. Pytania są
w pełni sformułowane, natomiast odpowiedzi wymagają dopełnienia. Wymaga to doboru prawidłowych form gramatycznych, użycia odpowiedniej intonacji i przede wszystkim logicznej treści.

b. Historyjki – dokończenie utworów
Dokańczanie treści utworów – to metoda znana nawet w pracy nauczycieli przedszkola. To ćwiczenie zawsze wymaga umiejętności myślenia, formułowania myśli, ale także fantazji
i pomysłowości. Dobrym materiałem do tego typu ćwiczeń są bajki z literaturze dziecięcej, np. „Czerwony Kapturek“, „Kopciuszek“ , „Królewna Śnieżka“.

c. Układanie historyjek
Uczniowie wybierają z kilkudziesięciu obrazków lub wyrazów, np. 5 dowolnych,
i układają na ich podstawie historyjki. To ćwiczenie daje możliwość tworzenia
różnych konfiguracji słów, treści, pomysłów. Można też podzielić klasę na kilka
grup 4-5 osobowych. Każda grupa ma za zadanie ułożyć dłuższe opowiadanie w
które wpleciony będzie krótki dialog.

d. Zabawy sytuacyjne
-Uczniowie muszą przedstawić znany wcześniej tekst w krótkiej scenie. Muszą przygotować także symboliczne rekwizyty, które uatrakcyjniają zabawę, np.
Kupowanie biletu kolejowego
•Składanie życzeń z okazji
W tej zabawie bierze udział 2 lub 3 uczestników.
-„Na bezludnej wyspie”
Nauczyciel wypisuje na tablicy nazwy przedmiotów na tonącym statku. Uczniowie podzieleni są na 5-6 osobowe grupy. Uczniowie w grupach wybierają listę niezbędnych rzeczy. Jeżeli listy przedmiotów różnią się, uczniowie na forum klasy układają wspólną listę i motywują dlaczego. ( W klasach młodszych nauczyciel pisze na tablicy konstrukcje zdaniowe pomocne przy podawaniu argumentów)

e. Gry leksykalne
-„Bingo”- nauczyciel rozdaje uczniom karty z różnymi rysunkami. Następnie nauczyciel wyczytuje słowa. Uczeń, który usłyszy nazwę rzeczy wyobrażonej na jego rysunku, zakreśla ją krzyżykiem. Uczeń, który pierwszy zakreśli wszystkie słowa, woła „Bingo”.
-„Drabina”- Uczniowie podzieleni są na dwie drużyny. Nauczyciel rysuje na tablicy dwie drabiny. Następnie na dolnych szczeblach zapisuje różne słowa. Kolejni gracze obu drużyn biegną do tablicy i zapisują na następnym szczeblu słowo, które rozpoczyna się od litery kończącej poprzedni wyraz. Zwycięża drużyna które pierwsza poprawnie wypełni szczeble.

f. Gry syntaktyczne- utrwalające konstrukcje gramatyczne.
Wąż literowy z ukrytymi czasownikami nieregularnymi, 20 pytań-jeden z uczniów zapisuje na kartce nazwę przedmiotu w klasie. Uczniowie zadając pytania ( max.20) starają się odgadnąć nazwę przedmiotu,

4. Ćwiczenia śródlekcyjne.
Stosowane, aby zmobilizować uczniów do pracy, podnieść efekt lekcji a przede wszystkim uniknąć efektu znużenia i zmęczenia gromadzonego w ciągu dnia pracy ucznia. W czasie przeprowadzania ćwiczeń nauczyciel wydaje polecenia w j. obcym np. jump, turn round, Polecenia powinny być krótkie, zrozumiałe i mobilizujące, gdyż ich celem jest odprężenie fizyczne i psychiczne, a nie podnoszenie sprawności ruchowej. Dlatego też w czasie ich prowadzenia należy stworzyć pogodny nastrój, atmosferę radości. Doskonałym elementem ćwiczeń ruchowych są zabawy np. w kółeczku oraz praca w parach czy grupach.

5.Metody oglądowe: pokaz, demonstracja, pomoce wizualne.
Ich celem jest zapamiętywanie poprzez aktywizację percepcji wzrokowej. Toteż podczas prezentacji słownictwa wskazane jest wykorzystywanie plansz, plakatów, ilustracji, rekwizytów, filmów video, foliogramów. Podczas nauki słownictwa często stosuje się mapę mentalną ( mind map). Aby stworzyć mapę pojęciową należy wyjść od interesującego nas pojęcia, a następnie stworzyć wokół niego sieć logicznych połączeń.

6. Metoda projektu.
Pracując tą metodą rozwijamy u uczniów umiejętność współpracy w grupie, obserwowania rzeczywistości, wdrażania zdobytej wiedzy do praktycznego działania, samooceny i osiągania samodzielności. Projekty rozwijają wyobraźnię, uczą sposobów zdobywania wiedzy, docierania do źródeł. Uczniowie realizując zadanie korzystają z różnych źródeł i technik. Zakończenie projektu kończy się prezentacją, ewaluacją i podsumowaniem.

7. Metoda „Listy pytań”.
Przykładem takiej metody może być zabawa w wywiad. W sławną postać wciela się jeden z uczniów, a pytania zadawane są w oparciu o wcześniejszy przykład wywiadu. Dzięki tej metodzie pogłębia się motywacja i zaciekawienie nauką, a uczniowie stają się dociekliwi i odważni.

8. Ćwiczenia integrujące stanowią odrębną grupę.
Ich celem jest integracja grupy, tworzenie dobrej atmosfery, poznawanie swoich poglądów i opinii.
Ćwiczenia tego typu zazwyczaj rozpoczynają lekcję i często nazywane są „ Łamaniem lodów”. Jednym z ćwiczeń służących wzajemnemu poznaniu się dzieci szczególnie w klasach czwartych są „Wizytówki”. Każdy uczeń wypisuje na karteczce swoje nazwisko i imię i chodząc po klasie przedstawia się w j. obcym. Puzzle, to zabawa w czasie której uczniowie chodzą po klasie i starają się znaleźć osoby, które mają z nimi cechy wspólne np. miesiąc urodzenia, ulubiony kolor.

9. Piosenki.
Mają one funkcję nie tylko motywującą, ale również integrującą ( piosenki są śpiewane przez wszystkie dzieci), terapeutyczną ( śpiew niweluje stany lękowe), dydaktyczną ( struktury wprowadzane w piosence są lepiej zapamiętywane)

10. Praca z tekstem literackim:

-audytoryjna (opowiadanie, płyty CD, taśmy magnetofonowe, radio, telewizja)
-aktywizująca (dialog, czytanie, odtwarzanie słowne fragmentów książek, konkursy wiedzy literackiej, konkursy recytatorskie, inscenizacje)

11. Praca z komputerem.

Wykorzystanie gotowych programów edukacyjnych, gier dydaktycznych oraz zasobów internetowych stwarza nauczycielowi nieograniczone możliwości zaangażowania uczniów we wszystkich etapach zajęć lekcyjnych.

Opracowała mgr Joanna Fejstrowicz
Szkoła Podstawowa nr 10 w Koszalinie

Bibliografia:

Irena Dzierzgowska „Jak uczyć metodami aktywnymi?”,Fraszka Edukacyjna,Wa-wa 2005

Teresa Siek-Piskozub „Gry i zabawy w nauczaniu języków obcych”, WSiP, Wa-wa 1997