Świetlica szkolna drugim domem dziecka

Akademia Humanistyczna
im. Aleksandra Gieysztora
Wydział Pedagogiczny
Studia podyplomowe w zakresie edukacji elementarnej (przedszkolnej i wczesnoszkolnej) z terapią pedagogiczną

BARBARA OCHMAŃSKA
Nr albumu: 40000525

ŚWIETLICA SZKOLNA DRUGIM DOMEM DZIECKA

Praca wykonana pod kierunkiem:
dr Zofii Oleszkiewicz

SPIS TREŚCI
strona
WSTĘP
1.Uzasadnienie tematu........................................1
ROZDZIAŁ I: ROZWÓJ SPOŁECZNY DZIECKA
1. Charakterystyka dziecka w wieku szkolnym........................................2
2. Rodzina jako środowisko wychowawcze........................................3
3. Świetlica szkolna organizatorem czasu wolnego zapewniającego dziecku opiekę................7
4. Atmosfera w świetlicy szkolnej, jako czynnik warunkujący rozwój społeczny dziecka (ucznia)........................................9
5. Świetlica, w której pracuję ........................................12
ROZDZIAŁ II: METODYKA BADAŃ WŁASNYCH
1. Problematyka badań 27
2. Hipotezy badawcze........................................27
3. Metody i techniki badawcze........................................27
4. Charakterystyka osób badanych........................................27
5. Miejsce i przebieg badań........................................28
ROZDZIAŁ III: ANALIZA I INTERPRETACJA WYNIKÓW BADAŃ
1. Funkcje świetlicy szkolnej........................................29
2. Preferowane przez uczniów formy zajęć w świetlicy szkolnej........................................30
ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI........................................31
ZAŁĄCZNIK........................................33
BIBLIOGRAFIA........................................35
STRESZCZENIE........................................36
SŁOWA KLUCZOWE........................................36

WSTĘP

1. UZASADNIENIE WYBORU TEMATU
Szkoła jest jednym z głównych miejsc pracy dydaktyczno – opiekuńczo – wychowawczej. ŚWIETLICA SZKOLNA WINNA BYĆ WIZYTÓWKĄ SZKOŁY i tak powinna być traktowana przez dyrekcję, gdyż stanowi szeroko rozumianą funkcję opiekuńczą. Powinna czuwać nad zdrowiem, bezpieczeństwem i prawidłowym rozwojem dziecka. Stanowi integralną i niezastąpioną część systemu wychowania szkolnego. Jest bardzo ważnym ogniwem uczestniczącym w realizacji celów opiekuńczych i dydaktyczno – wychowawczych. Jest dzisiaj jedną z najbardziej popularnych form opieki nad dzieckiem w wieku szkolnym.
Obecnie należy troszczyć się, by świetlica szkolna tętniła życiem, miała ciekawą ofertę i była ważnym miejscem w życiu szkoły. W pracy świetlicy wykorzystuje się różne formy zabawy, a poprzez zabawę dziecko rozwija się wszechstronnie, kształci najróżniejsze umiejętności i funkcje, które później znajdują zastosowanie w działalności człowieka dorosłego.
Rodzice wraz z dzieckiem rozpoczynającym szkolną edukację winni skierować do niej pierwsze kroki.
Temat swojej pracy wybrałam dlatego, gdyż lubię pracować z dziećmi. Moja praca przynosi mi i dzieciom dużo satysfakcji. Poprzez nią realizowana jest różnorodna tematyka. Uczniowie nie nudzą się. Czas w świetlicy spędzają czynnie. Uczniowie są chętni do wykonywania prac pozalekcyjnych. Poprzez nie mogą wyrazić swoją osobowość. Część dzieci chce popisać się swoimi zdolnościami manualnymi, artystycznymi, plastycznymi itp., również popisują się przed kolegami i koleżankami. Rodzicom opowiadają co wykonywały podczas zajęć, wyrażają swoje zadowolenie ze swojej pracy. Duża grupa rodziców angażuje się w prace i pomoc.

ROZDZIAŁ I

ROZWÓJ SPOŁECZNY DZIECKA

1. CHARAKTERYSTYKA DZIECKA W WIEKU SZKOLNYM
Od 1 września 2011r. prawo dzieci w wieku 5 lat do rocznego wychowania przedszkolnego zostało przekształcone w obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego1. Pięciolatek stał się uczniem klasy zerowej.
W roku szkolnym 2010/2011 usiadły obok siebie sześciolatki i siedmiolatki jako pierwszoklasiści. Podjęli oni naukę według nowej podstawy programowej. Jednocześnie zostali objęci szczególnie troskliwą opieką świetlicy szkolnej.
Dzieci w obecnych czasach są chłonne wiedzy, mądre, doskonale zorientowane w technicznych nowinkach, pomysłowe. Wymagają dużego zainteresowania i indywidualnego podejścia do nich. Są też trochę zagubione, zmagają się z nadmiarem niepotrzebnej dla nich informacji. Są normalne. Stają się takimi, jakimi pozwalają im stać się nasze czasy. To my tworzymy ich rzeczywistość. My mamy na nią wpływ.
Część dzieci jest opornych, smutnych, zaspanych. Są takie same w każdych czasach, ale i są takie jak nasze czasy. Są szybkie, absorbujące, czasem niesforne, ale też nierzadko osamotnione, pozostawione samym sobie.
Dzieci są cały czas takie same: ciekawe życia, wrażliwe, twórcze, inteligentne, buntownicze wtedy, gdy zawiodą się na naszych uczuciach, systemach rodzinnych, szkolnych, politycznych, religijnych, ekonomicznych często nieludzko nakazowo i zakazowo trudnych do spełnienia.
Obecnie dzieci mają trochę większą wiedzę o swoich prawach, dawniej miały obowiązki. Świadomość dzieci się zmienia, dlatego dorosłym trudno jest być przyjaznym partnerem młodego człowieka. Często przerastają nas intelektualnie. Potrzebują tego, co dorośli: ciszy, spokoju, poświęconego im czasu i uwagi, a nade wszystko miłości i akceptacji, również konsekwentnych wymagań, które zapewniają poczucie bezpieczeństwa.
W młodszym wieku szkolnym początkowa zależność kontaktów społecznych dziecka od dorosłych przejawia się między innymi w przejmowaniu ich kryteriów przy ocenie rówieśników. Dziecko ma wówczas pozytywny stosunek do tych kolegów, których pozytywnie oceniają dorośli (rodzice, nauczyciele), i odwrotnie – negatywnie odnosi się do tych, o których dorośli wyrażają się niepochlebnie ( „niegrzeczny”, „łobuziak”, „zły uczeń”). ... Stopniowo dziecko staje się w swoich ocenach coraz bardziej samodzielne i zaczyna w wyborze kolegów kierować się własnymi preferencjami.2
Dzieci w wieku szkolnym potrafią wspólnie – dzieląc się zadaniami – zająć się pracami porządkowymi, dekoracją klasy, przygotowaniem wycieczki, przedstawienia teatralnego itp. W okresie dorastania współdziałanie z innymi zaczyna w coraz większym stopniu nabierać charakteru współpracy trwałej, wynikłej z przyjętych zasad społecznego podziału ról i wykonywanych obowiązków. 3 Doskonałym przykładem takiej współpracy jest działalność w organizacjach młodzieżowych, współudział dzieci w życiu rodzinnym, jak i współpraca i wspólna zabawa w świetlicy szkolnej, stopniowo na prawach równego partnerstwa.

2. RODZINA JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
W procesie socjalizacji dziecka bardzo ważną rolę odgrywa rodzina. Wynika to z faktu, że jest ona pierwszą i najważniejszą instytucją wychowującą. To tutaj od początku życia, aż do rozpoczęcia nauki w szkole dziecko nabywa umiejętności życia społecznego, uczy się zrozumienia i życzliwości odniesienia do innych ludzi. Ponadto dzięki zaspokojeniu potrzeb: miłości, bezpieczeństwa, akceptacji i uznania zdobywa się na próby samodzielności, a to z kolei umacnia w nim poczucie własnej wartości.
Można zatem powiedzieć, że prawidłowo funkcjonująca rodzina pozwala dziecku dojrzewać do życia i stawać się dorosłym, dobrze funkcjonującym człowiekiem.
Prawidłowy system wychowania wymaga od rodziców działań sprzyjających pomyślnemu rozwojowi młodego człowieka i jego dobremu przygotowaniu do życia. Nie jest więc to proces łatwy, bowiem poczynania te wiążą się ze zdobyciem określonych umiejętności, wiedzy, rozwagi czyli ogólnie mówiąc – kompetentnego działania.
Dla dziecka dom rodzinny stanowi teren pierwszych doświadczeń, w zakresie nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, a jednocześnie jest miejscem pojawiania się wzorów wzajemnego obcowania ze sobą, jakich dostarczają rodzice. Istnieje zatem duże prawdopodobieństwo, że np.: krzykliwość i opryskliwość rodziców wobec siebie będzie powodem takiego zachowania dziecka wobec rówieśników.
Łącznie z wzorami zachowań, wychowanek przyjmuje również pewien system norm postępowania, a więc świadomość, które czyny są dobre, a które złe. Wiele z tych norm ma charakter społeczny, tj. np.: normy pomagania innym, uprzejmości, szacunku w stosunku do osób starszych, dzielenia się z innymi czy okazywania współczucia w bólu.
Systematyczność stosowania tych norm sprawia, że nazywamy je nawykami bądź przyzwyczajeniami. Choć w większości dotyczą one spraw porządkowych i czystości osobistej, tj.: mycie się, ubieranie, wydalanie czy jedzenie, to obejmuje też inne zagadnienia, dotyczące głęboko wpojonych przez rodziców zasad, tj.: sposób wyrażania się, stosunek do cudzego mienia i cudzej pracy, wspólne działanie, stosowanie postaw agresywnych.
Warto jednak zaznaczyć, że poza zasadami dotyczącymi postaw dziecka w stosunku do innych ludzi, bardzo ważny jest jego stosunek do samego siebie. Najczęściej jest on rezultatem przeszłych doświadczeń dziecka wokół własnej osoby.
Zależnie od tego, jak otoczenie odnosi się do niego, rozwija ono w sobie pogląd o własnym znaczeniu i możliwościach, w rezultacie czego będzie skłonne bądź do podporządkowania się innym, bądź też będzie aspirowało do tego, aby być wyróżniane i traktowane w sposób szczególny4.
Wobec tego ogromna odpowiedzialność spoczywa na rodzicach, których w pierwszej kolejności dziecko naśladuje i uznaje za autorytet. Stosowane przez nich wobec dziecka postawy mogą doprowadzić do różnych jego zachowań, zarówno pozytywnych tj.: tolerancja, otwartość, cierpliwość, aktywność społeczna, jak i negatywnych, tj.: niechęć w stosunku do innych, egoizm i egocentryzm, przerost ambicji osobistych czy agresja.
Aby proces ten mógł przebiegać pomyślnie konieczne jest rozpoznanie właściwości dziecka, zadatków jego uzdolnień, poprawne określenie jego aktualnych możliwości oraz dokonania właściwego wyboru środków i metod wychowawczego oddziaływania.
Rodzice jako osoby dojrzałe powinny zatem zdawać sobie sprawę, jak ważnym czynnikiem są stosowane przez nich wobec dziecka postawy.
Najlepszą klasyfikację prawidłowych postaw rodzicielskich spotykamy w typologii Marii Ziemskiej5. Zostały tu wymienione cztery właściwe postawy rodzicielskie, tzn.: akceptacja, współdziałanie, rozumna swoboda i uznanie praw dziecka.
AKCEPTACJA – postawa ta wiążę się z przyjęciem dziecka takim, jakim ono jest, a więc z wszystkimi upodobaniami, ograniczeniami, możliwościami umysłowymi, usposobieniem, a także ze skłonnościami i cechami fizycznymi.
Wynika ona z wielkiej miłości i szczerości samych rodziców. Kontakt z dzieckiem jest dla nich prawdziwą przyjemnością i daje im zadowolenie.
Akceptujący rodzice stwarzają dziecku poczucie bezpieczeństwa i dają mu odczuć, że cieszą się z jego istnieniem.
Nawet jeśli zachowanie dziecka nie zyskuje aprobaty, rodzice nie odtrącają go, a jedynie dają mu do zrozumienia, że naganne jest tylko jego zachowanie, a nie cała jego osobowość. W ten sposób dziecko nadal czuje się potrzebne i łatwiej dostosowuje się do wymagań rodziców. Akceptujący rodzice doskonale wiedzą jakie są potrzeby dziecka i zrobią wszystko, żeby je zaspokoić.
Największą zaś potrzebą jest bezwarunkowa miłość. Może ona być okazywana w różny sposób: słownie – gdy rodzice mówią dziecku o swoich uczuciach, cieszą się jego radościami, starają się je zawsze rozumieć i bezsłownie – gdy są przy nim, kiedy ich potrzebuje, tulą je do siebie, uśmiechają się do niego.
Zatem bezwarunkową miłość, a także akceptacje charakteryzuje pełne otwarcie na dziecko i okazywanie mu swego uczucia bez oczekiwania czegoś w zamian. Z kolei dziecko akceptowane będzie potrafiło akceptować inne dzieci i okazywać im tyle zrozumienia, ile nauczyło się w domu rodzinnym.
WSPÓŁDZIAŁANIE – jest to podstawa, którą cechuje duża aktywność rodziców w nawiązywaniu kontaktów z dzieckiem. Przejawia się ona ich głębokim zaangażowaniem i zainteresowaniem aktualnym życiem i problemami dziecka. Oczywiście poprawność tej postawy wiąże się z jej elastycznością czyli z dostosowaniem do wieku i możliwości rozwojowych dziecka.
Rodzice współdziałający z dzieckiem znajdują przyjemność nie tylko we wspólnym wykonywaniu czynności, ale też we wzajemnej wymianie uwag, obserwacji czy zdań. Tacy rodzice nie boją się krytyki ze strony dziecka i są otwarci na jego pomysły. Z drugiej strony łatwiej jest im przekonać dziecko do tego co słuszne i właściwe. Ich wzajemne stosunki opierają się na przyjaźni, serdeczności i zrozumieniu. Dziecko nauczone współdziałania z rodzicami będzie również potrafiło współdziałać ze swoimi rówieśnikami.
ROZUMNA SWOBODA- jest to typ postawy opartej na bezgranicznym zaufaniu rodziców. W miarę przechodzenia przez nowe fazy rozwoju, dziecko coraz bardziej oddala się od nich i rozpoczyna samodzielne życie (samodzielnie myśli, podejmuje decyzje). Rodzice, którzy to akceptują nie tracą wcale swojego autorytetu. Mimo, że pozostawiają dziecku duży zakres swobody, to dzięki dobrym stosunkom z nim, mogą nadal wpływać na jego życie i kierować nim w takim zakresie, w jakim jest to pożądane.
Rodzice, którzy darzą dziecko rozumną swobodą, są obiektywni w ocenie otaczających je zagrożeń (dotyczy to dbałości o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka). Zatem ich niepokój nie przekracza granic rozsądku. Do głównych elementów tej postawy można zaliczyć wyrozumiałość, cierpliwość i tolerancję.
UZNANIE PRAW DZIECKA – jest to ostatni rodzaj postawy, której główną cechą jest szacunek dla indywidualności i praw dziecka.
Rodzice przejawiający taką postawę pozwalają dziecku na własne działanie, ale jednocześnie uczą je odpowiedzialności za popełnione czyny, a nawet oczekują dojrzałego zachowania.
W codziennych kontaktach z dzieckiem nie postępują w sposób wścibski bądź dyktatorski, a jedynie podsuwają pewne sugestie, dotyczące postępowania dziecka. Są skłonni wyjaśniać, tłumaczyć, traktując to jako lepszą metodę wpłynięcia na dziecko, niż poprzez narzucanie czy wymuszanie.
Tacy rodzice liczą się ze zadaniem dziecka (wspólnie z nim ustalają normy postępowania, a także kary), biorą pod uwagę jego rolę w domu, a wręcz uznają je za równorzędnego partnera.
Podsumowując powyższe postawy warto podkreślić, że ich współwystępowanie u rodziców daje obraz ludzi w pełni dojrzałych. Rodzice stosujący właściwe postawy wobec dzieci chętnie otaczają je troskliwą opieką, a jednocześnie mają w sobie dużo cierpliwości i gotowości do tłumaczenia i wyjaśniania. Łatwo również nawiązują z dzieckiem kontakt, który jest oparty na wzajemnej sympatii i zrozumieniu. W związku z tym, podstawowymi elementami postaw rodzicielskich powinny być miłość i akceptacja. Są one konieczne, aby dziecko mogło w sposób nie zaburzony kształtować obraz własnej osoby i poczucie własnej wartości, cieszyć się życiem, z ufnością podchodzić do ludzi, a przyszłości gdy dorośnie, obdarzać uczuciem własne dzieci.
Rozwój właściwych postaw rodzicielskich wymaga również umiejętności emocjonalnego angażowania się w sprawy drugich oraz autentyczności i otwartości w relacjach z innymi. Jest to umiejętność polegająca na unikaniu w kontaktach z dziećmi fałszu, zakłamania, pozorów czy konwencji. Wiarygodność rodziców będzie zatem tym większa, im większa jest ich zdolność do wyrażania ciepła i życzliwości wobec dziecka.
Warto zatem pamiętać, że rodzina jest podstawową komórką wychowującą, toteż wszelkie wzory i zachowania z jakimi zetknie się tam dziecko zawsze będą mu towarzyszyć w jego życiu społecznym.
Należy pamiętać, że właściwe postawy rodzicielskie sprzyjają wszechstronnemu rozwojowi intelektualnemu i społecznemu dziecka.
Wielu rodziców ujawnia niewłaściwe postawy rodzicielskie, traktując dziecko jako ciężar, jawnie okazując niechęć i brak szacunku. Nie interesuje się nim i jego potrzebami, w stosunku do dziecka są surowi , a nawet brutalni. Wykazują niewłaściwe postawy rodzicielskie.
Negatywne postawy rodzicielskie, których konsekwencje często rzutują na dalsze losy dziecka, a potem na jego dorosłe życie, są to:
POSTAWY ODTRĄCAJĄCE, które występują przy dystansie uczuciowym i dominacji rodziców. Dziecko jest odbierane jako ciężar, opieka nad nim wzbudza niechęć rodziców. Wymagają od niego żelaznej dyscypliny, bezkrytycznego podporządkowania się wszelkim nakazom. Za najdrobniejsze przewinienia stosują surowe kary. Osiągnięcia dziecka są przemilczane, niedostrzegane, potknięcia zaś wyolbrzymiane. Postawa odtrącająca sprzyja rozwijaniu się u dziecka agresywności, nieposłuszeństwa, kłamstwa. Dziecko nie czuje się kochane i szczęśliwe, rodziców postrzega jako wrogów.
POSTAWY UNIKAJĄCE, które cechują ubóstwo uczuć, wręcz obojętność uczuciowa, beztroska posunięta czasami do braku odpowiedzialności. Dziecko jest zaniedbywane pod różnymi względami, zarówno jego potrzeb emocjonalnych jak i w zakresie opieki nad nim, oraz braku konsekwencji w stawianiu wymagań i przestrzeganiu ich wykonania. Dziecko nie czuje się prawdziwie kochane, a brak oparcia w rodzicach skłania je do szukania uczuć i akceptacji w grupie rówieśniczej bądź w innych subkulturach.
POSTAWY NADMIERNIE WYMAGAJĄCE, które cechują nadmierne koncentrowanie się na dziecku oraz dominacja rodziców w postępowaniu z nim. Przy takiej postawie rodzice starają się zmusić dziecko, aby dostosowało się do wymogów, do wytworzonego przez nich wzoru, bez liczenia się z jego możliwościami i indywidualnymi cechami. Dziecku stawiane są zbyt duże wymagania, którym nie można sprostać. Wysoka presja oraz nie możność podołania wymogom sprawia, że dziecko nabiera przekonania o swojej niskiej wartości. Odsuwa się od rodziców, którzy nie chcą go zrozumieć i pomóc przezwyciężyć problemy. Wzajemna niechęć może wywołać u dziecka apatię, agresję czasem bunt, a przede wszystkim bardzo niszczący brak wiary w siebie, we własne siły. Wygórowane wymagania uniemożliwiają radosne przeżywanie dzieciństwa.
POSTAWY NADMIERNIE CHRONIĄCE, tzn. rodzice prezentujący tę postawę również nadmiernie koncentrują się na dziecku, jednak ich podejście jest bezkrytyczne. Dziecko uważane jest za wzór doskonałości, rodzice ulegają mu i usprawiedliwiają wszelkie wybryki i kaprysy. Pozwalają mu dominować nad sobą i całą rodziną. Z przesadną opiekuńczością wyręczają we wszystkich czynnościach również tych związanych z samoobsługą. Dzieci bardzo długo są niezależne, niesamodzielne. Postawa nadmiernie chroniąca może powodować, opóźnienie dojrzałości społecznej, może też doprowadzić do przekonania, że wszelkie jego wybryki będą tolerowane. Utrudni to wykształcenie hamulców powstrzymujących szkodliwe działania. Dziecko tak wychowane może mieć problemy z nawiązywaniem prawidłowych relacji społecznych.
Ważnym aspektem wychowawczym jest jednolity front oddziaływań obojga rodziców, przejawiający się w zgodności prezentowanych wartości i ustalonych zasad postępowania oraz stawianych wymagań. Jasno wyznaczone zasady stawiają dziecku uporządkowany świat, uczą konsekwencji, dają poczucie ładu, bezpieczeństwa i harmonii.
Niewłaściwe postawy rodzicielskie wpływają na niemożność rozwinięcia się u dziecka prawidłowej, realnej oceny samego siebie i potrzebnej każdemu człowiekowi samoakceptacji. Postawy pozytywne umożliwiają akceptację samego siebie pomimo istniejących braków, wad czy niedostatków. Pomagają ukształtować pełną osobowość człowieka, który będzie potrafił żyć szczęśliwie.
Właściwa postawa rodziców i osób dorosłych wobec dziecka ma bardzo duże znaczenie w kształtowaniu jego osobowości, ma wpływ na przyjście do szkoły i prawidłowe funkcjonowanie w niej. Poziom adaptacji dziecka do szkoły zależy w dużym stopniu od warunków środowiskowo – wychowawczych w domu. Na szczególną uwagę zasługuje współpraca wychowawcy z rodzicami dzieci korzystających ze świetlicy. Świetlica powinna w tej dziedzinie spełniać rolę wiodącą, przede wszystkim poprzez szeroko rozumianą pedagogizację rodziców, zmierzającą między innymi do ujednolicenia oddziaływań wychowawczych szkoły i domu.
Rodzicom należy między innymi uświadomić, że adaptacja dziecka do szkoły w dużej mierze zależy od:
ich odpowiedniego stosunku do dziecka – działania wychowawcze rodziców powinna cechować stała troska o zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa i akceptacji;
poziomu samodzielności dziecka – rodzice powinni stopniowo usamodzielniać dziecko w zakresie samoobsługi, przychodzenia do szkoły, powrotu do domu, odrabiania lekcji itp. Im większa samodzielność, tym mniejsza zależność dziecka od otoczenia. Zwiększa to jego poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie, co wpływa na dobre samopoczucie w nowym środowisku;
wykształcenie u dziecka pozytywnych nastawień do szkoły, w tym także do świetlicy;
właściwej organizacji trybu życia dziecka oraz zapewnienia mu odpowiedzialnych warunków do wypoczynku, zabawy i nauki w domu;
wymiany informacji o dziecku pomiędzy domem i szkołą.

3. ŚWIETLICA SZKOLNA ORGANIZATOREM CZASU WOLNEGO ZAPEWNIAJĄCEGO DZIECKU OPIEKĘ
Zajęcia świetlicowe są jedną z metod organizowania czasu wolnego. W dzisiejszej dobie stanowią one ważne ogniwo w systemie wychowania, łącząc jednocześnie obowiązki rodziny z kontynuacją zadań opiekuńczo – wychowawczych szkoły.
Obniżenie wieku szkolnego, tj. pojawienie się sześciolatka w szkole, musi pociągnąć za sobą zmiany organizacyjne. Powinna radykalnie zmieniać się opieka nad dzieckiem po zakończeniu lekcji.
Zajęcia organizowane w świetlicy nie tylko chronią wychowanków przed nudą, która utrudnia ich rozwój psychiczny i emocjonalny. Niejednokrotnie poprzez organizowanie racjonalnego wypoczynku, przyczyniają się do rozwoju indywidualnych zainteresowań i uzdolnień dziecka oraz stwarzają mu warunki do społecznego działania.
Świetlica szkolna zapewnia zorganizowaną opiekę i integrację grupy podczas codziennych zajęć. Świetlica wykonuje zadania w zakresie zaspokajania potrzeb ucznia oraz czuwania nad jego zdrowiem. Zadania pozwalają zwalczać zachowania agresywne. Organizowane zadania kształtują wyobraźnię i poczucie estetyki u dzieci, przyczyniają się do ich poznawczego, sprawnościowego i emocjonalnego rozwoju.
W grupie wychowanków uczestniczących w zajęciach świetlicowych znajdują się uczniowie, którzy w zadawalającym stopniu radzą sobie z obowiązkami szkolnymi oraz tacy, którzy mają duże problemy z nauką. Korzystają oni nie tylko z opieki w świetlicy, lecz także mogą liczyć na pomoc wychowawców w odrabianiu prac domowych, na ćwiczenie i utrwalenie zdobytej wiedzy oraz przełamywanie pojawiających się trudności.
Dzięki licznym konkursom organizowanym przez świetlicę wszyscy wychowankowie mają również okazję zaprezentowania swoich zdolności.
Wychowankowie świetlicy nie są również obojętni na potrzeby innych. Chętnie podejmują działania na rzecz osób chorych i potrzebujących – włączając się w liczne akcje instytucji charytatywnych.
Poprzez pomoc innym, a zwłaszcza osobom chorym lub niepełnosprawnym wychowankowie uwrażliwiają się na cierpienie, a czasem najmniejszy gest z ich strony może zmienić czyjeś życie na lepsze. W obliczu różnych nieszczęść największe łobuzy łagodnieją jak baranki.
Obowiązkiem świetlicy jest przyjmowanie za podstawę wychowania uniwersalnych zasad etyki, solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości, wolności, szacunku dla innych, odpowiedzialności, a także zapobieganie przejawom patologii społecznej wśród wychowanków.
Świetlica odgrywa dużą rolę w zakresie pracy dydaktycznej, poprzez:
udzielenie uczniowi pomocy w eliminowaniu niepowodzeń szkolnych lub uzupełnianiu braków;
pomoc w odrabianiu zadań domowych;
przygotowywanie uczniów do konkursów wewnątrzświetlicowych i międzyświetlicowych;
rozwijanie zainteresowań uczniów;
dbanie o poprawność językową w ich wypowiedziach.
W zakresie pracy opiekuńczej świetlica ma w obowiązkach troszczyć się o :
bezpieczeństwo wychowanków;
stwarzać uczniom możliwości skorzystania z posiłków w szkole lub spożycia posiłku przygotowanego przez rodziców;
kształcić atmosferę życzliwości;
zapoznać rodziców z zamierzeniami edukacyjnymi szkoły;
służyć fachową pomocą rodzicom w sprawach wychowania;
stwarzać wychowankom warunki do aktywnego wypoczynku i właściwego spędzania czasu wolnego.
Świetlica szkolna jest szczególnym miejscem, w którym dziecko może znaleźć wytchnienie po nauce, uczestnicząc w różnego rodzaju zajęciach przy wsparciu i zrozumieniu wychowawców.
Jednocześnie dzięki odpowiednio dobranym metodom i formom pracy może wspomagać i rozwijać integrację grupy, usprawniać zdolności manualne dzieci, uczyć je samodzielności i aktywności społecznej.
Ponadto, bardzo ważną rolę w procesie organizowania czasu wolnego odgrywa zabawa. Stanowi ona nie tylko formę relaksu po wielogodzinnej nauce i obowiązkach, ale jednocześnie jest także szansą na zdobycie przez dziecko nowych wiadomości, umiejętności i sprawności. Zabawa jako podstawowa forma aktywności dziecka może wnosić w jego życie bardzo wiele. Uczy je nie tylko współpracy i podporządkowania się grupie, ale również tolerancji, cierpliwości, empatii, brania i dawania czegoś z siebie. Poprzez różne formy zajęciowe, tj.: gry planszowe, zespołowe, budowanie z klocków, wycieczki dziecko nabywa wielu umiejętności współżycia społecznego.
W związku z tym świetlica szkolna jest jednym z miejsc, na którym spoczywa duża odpowiedzialność za prawidłowy rozwój dziecka.
Dziś istnieje olbrzymi materiał dowodowy, że spontaniczna, różnorodna działalność ruchowa dziecka, przejawiająca się w zabawie, eksperymentowaniu, przeżywaniu, determinuje pomyślny rozwój psychiki oraz przyśpiesza proces poznawania świata6.
Dziecko, które może spotkać się ze swoimi kolegami na terenie zupełnie neutralnym, nie przynależnym żadnej klasie i żadnemu przedmiotowi, będzie czuło się bezpiecznie i swobodnie. Taka sytuacja sprzyja z kolei rozwojowi nowych zainteresowań, lepszemu poznaniu dziecka, daje szansę uczniowi słabemu i nieśmiałemu.
Aby w świetlicy nie było nudno, wychowawcy starają się uatrakcyjnić zajęcia dzięki wykorzystywaniu nowatorskich metod aktywizujących, w związku z tym organizowane są:
zajęcia artystyczne (plastyczne, muzyczne, itp.);
zajęcia czytelnicze;
zajęcia rozwijające horyzonty umysłowe (krzyżówki, rebusy, łamigłówki, testy, itp.);
gry i zabawy ruchowe, sportowe na świeżym powietrzu i sali;
zajęcia z wykorzystaniem radia, telewizji i filmu;
zajęcia z origami;
zajęcia modelarskie;
wycieczki.
Każdy z uczniów może wybrać coś dla siebie.
W zależności od liczebności grupy zajęcia prowadzone są w formie indywidualnej lub grupowej. W toku zajęć wychowankowie nabywają umiejętności podporządkowywania się ustalonym regułom, koncentracji uwagi, opanowywania nowych umiejętności, ujawniania podejmowanych inicjatyw w grupie.
Świetlica jest przede wszystkim miejscem zabaw dzieci. Zabawę jako element dydaktyczno – wychowawczy należy traktować jako jedną z form zdobywania przez dziecko nowych umiejętności, zdolności i sprawności.
Świetlica to nie tylko miejsce, w którym dzieci czekają na rodziców i odrabiają lekcje, ale też miejsce nauki, zabawy, rozbudzania zainteresowań i rozwijania talentów. W niej dzieci mają uczyć się koleżeńskich relacji i współdziałania w grupie rówieśników, gdyż umiejętności interpersonalne zdobyte na tym etapie edukacji będą procentować w przyszłości.
Poprzez różnorodność zajęć świetlica zapewnia uczniom:
lepsze zrozumienie świata, ludzi i siebie;
prowadzenie życia towarzyskiego;
unikanie nudy.

4. ATMOSFERA W ŚWIETLICY SZKOLNEJ, JAKO CZYNNIK WARUNKUJĄCY ROZWÓJ SPOŁECZNY DZIECKA (UCZNIA)
Świetlica szkolna jest miejscem, w którym przebywają dzieci – uczniowie z kl. 0 – III, a zatem znajdujące się w tzw. młodszym wieku szkolnym. Jest to okres bardzo zróżnicowany, biorąc pod uwagę wiedzę i zachowanie wychowanków.
Jednocześnie z rozpoczęciem przez dziecko nauki w szkole, a tym samym z nową sytuacją społeczną (zarówno w szkole, jak i rodzinie), następuje wyraźne rozgraniczenie zabawy i pracy. Pojawiają się nowe obowiązki i w tym czasie zaczyna się zmieniać osobowość dziecka.
Do umiejętności wyuczonych w domu rodzinnym, polegających na samoobsługiwaniu się tj.: samodzielne jedzenie, załatwianie, wiązanie butów, mycie, itp., dochodzą inne czynności związane z podniesieniem przez dorosłych – obcych, tj. wychowawców świetlicy wobec dziecka, wymaganiami. Od tej pory każdą pracę stara się wykonywać systematycznie, sumiennie i starannie. Proces ten, ze względu na szczególny wiek wychowanków, wymaga dużej wprawy i cierpliwości ze strony nauczyciela świetlicy.
Systematyczne nauczanie i udział dzieci w życie szkoły, intensyfikacje oddziaływań wychowawczych i coraz żywszy i bardziej bezpośredni kontakt z szerszym otoczeniem, stanowią silne bodźce rozwojowe, powodujące szybkie przeobrażenie w świadomości i osobowości dzieci, szczególnie w sferze umysłowej i społecznej7.
Świetlica szkolna to placówka wychowania pozalekcyjnego przeznaczona głównie dla uczniów z oddziału przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej. Ma zapewnić dzieciom z oddziału przedszkolnego oraz uczniom szkoły, zorganizowaną opiekę wychowawczą przed lud po zajęciach lekcyjnych, pomoc w odrabianiu lekcji, udział w zajęciach specjalistycznych, pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych.
Świetlica ma spełniać swoją rolę:
opiekuńczą tj.: zapewnienie przyjaznej atmosfery, stworzenie naturalnych sytuacji zaspakajających potrzeby przyjaźni i kontaktów z rówieśnikami, wykorzystywania różnorodnych form i metod wychowawczego oddziaływania, możliwości spożycia ciepłego posiłku;
wychowawczą tj.: rozwijanie i kształtowanie właściwych postaw moralnych, uczuć, a także pożądanych cech charakteru;
profilaktyczną tj.: zapobieganie nieprawidłowościom w rozwoju dziecka.
Najmłodsza grupa dzieci w wieku 5 i 6 lat poddana jest złożonym obowiązkom związanym z przekroczeniem przez nie progu szkoły, a tym samym z ich adaptacją do nowego środowiska szkolnego, również świetlicy, nowych wymagań, rówieśników i nauczycieli. Okres ten wymaga od nich dużego wysiłku fizycznego i psychicznego. Na wielką uwagę w tym czasie zasługują przeżycia dziecka. Często szuka ono oparcia w osobach dorosłych (już nie rodziców), a szczególnie nabiera znaczenia wychowawca świetlicy. W tym czasie ma on szansę efektywnie kierować dzieckiem i zbierać owoce swojej pracy.
W swojej pracy obserwuję, że w kontaktach ze sobą, dzieci obcują na zasadzie indywidualnej. Powstają przyjacielskie 2-3 osobowe grupki, które stopniowo uczą się współdziałania i współpracy ze sobą. W tym okresie rozwijają się również podstawowe funkcje sfery intelektualnej, tj.: analiza i synteza wzrokowa, słuchowa, kinestetyczno – ruchowa, ułatwiająca naukę czytania i pisania.
Starsza grupa uczniów (wiek 9 – 10 lat) charakteryzuje wyraźne zmiany w ich osobowości, sferze społecznej i intelektualnej. W świetlicy pojawiają się osoby, nie kojarzące się wychowankom z rygorem i ocenami. Wychowawca świetlicy nie stawia oceny, a jedynie wprowadza ustalony wspólnie z dziećmi system kar i nagród (z przewagą nagród). Służy to większej mobilizacji wychowanków do wykonywania różnych czynności, brania udziału w konkursach i imprezach. Taki system współpracy powoduje, że podopieczni chętnie uczestniczą w zajęciach, częściej dążą do poprawienia swojego zachowania i stylu pracy.
Mówiąc o roli i znaczeniu świetlicy w życiu i rozwoju dziecka, jako drugiego domu, należy zwracać szczególną uwagę na jej społeczny charakter.
Świetlica jest miejscem, gdzie podopieczni mogą znaleźć chwilę wytchnienia po wielogodzinnej nauce, a niejednokrotnie pobawić się i zrelaksować się, w taki sposób, w jaki im to odpowiada. Ma to duże znaczenie, gdyż w atmosferze swobody i beztroski, rozwój społeczny dziecka przebiega szybciej i sprawniej.
Atutem też jest fakt, że świetlica swoją bazą lokalową i wyposażeniem zbliżona jest do pokoju dziecięcego. Bogactwo bazy materialnej umożliwia rozwijanie różnorodnych form aktywności dzieci. Znajdujące się w niej zabawki, klocki, lalki, książki, gry planszowe, materiały plastyczne, sportowe, muzyczne, TV, DVD, radio z odtwarzaniem CD są wystarczające do zaspokojenia podstawowych potrzeb dzieci, tj.: potrzeby poznania, działania, akceptacji, kontaktów społecznych z dorosłymi rówieśnikami w szerszym znaczeniu niż w domu rodzinnym. Materiały te pomagają im wdrożyć się do systematycznej i aktywnej pracy, a jednocześnie pozwalają na chwilowe oderwanie się od rzeczywistości i pofantazjowanie.
Odpowiednia organizacja zajęć w świetlicy może zatem realizować podstawowe zadania szkoły do jakich m.in. należy intensywna socjalizacja. Cel ten jest realizowany poprzez przekazywanie dziecku wiedzy, tradycji, idei, norm wartości i postaw, a także przez rozwijanie określonych umiejętności oraz niezbędnej motywacji do ich podejmowania.
Dzieci rozpoczynające naukę w szkole ( a także te, które pierwszy raz uczęszczają do świetlicy), często wchodzą do niej z bogatym wyniesionym w domu rodzinnego, zasobem różnorodnych doświadczeń, umiejętności i nawyków, co sprawia, że potrzebne jest opracowanie odpowiednich metod dydaktyczno – wychowawczych, wyrównujących braki rozwojowe bądź wspierających to, czego zdążyły się nauczyć.
Nowoczesne nauczanie powinno być zatem nastawione na pobudzanie, aktywizowanie i rozwijanie działalności poznawczej uczniów w procesie edukacyjnym. Jednocześnie powinno dążyć do rozwijania ich postaw twórczych, skłaniać do podejmowania różnych działań, zaznajamiać z pożądanym społecznie systemem norm i wartości, kształtować przekonanie o konieczności ich przestrzegania, wdrażać dzieci do współżycia w grupach rówieśniczych, a także przekonywać je o konieczności działania na rzecz innych ludzi.
Zatem realizacja treści edukacji społecznej powinna opierać się na naturalnych sytuacjach, pojawiających się w życiu dziecka, ale czasem wymaga również symulowania różnorodnych sytuacji i przedstawiania ich w postaci dramy, scenek rodzajowych, zabaw dydaktycznych, prac plastycznych, fragmentów filmów, opowiadań 8.
Dzieci w młodszym wieku szkolnym uczą się zasad postępowania poprzez badania, manipulowanie i działanie, ale przede wszystkim skupiają swoją uwagę na tym, co je zaciekawi i zainteresuje.
Zajęcia organizowane w świetlicy szkolnej mogą być jednymi z ciekawych, bowiem właśnie tam odbywają się różnorodne zajęcia plastyczne, muzyczne, teatralne, sportowe, stawiające na integrację i współpracę w grupie. Sprawia to, że wychowankowie stale są czymś zajęci i chętnie poznają nowe rzeczy.
Jak wiadomo, wzbudzone, ukierunkowane i utrwalone zainteresowania czynią człowieka aktywnym, dają mu możliwość osiągania życiowej satysfakcji i przydatności społecznej, wydatnie bowiem wpływają na ogólny jego rozwój, stają się siłą napędową jego aktywności nie tylko w zakresie hobby, ale również w późniejszej pracy i w życiu rodzinnym9.
Wobec tego świetlica szkolna ma dużą możliwość oddziaływania na dzieci i może być miejscem zaspokajającym ich potrzeby psychiczne oraz sprzyjającym ich rozwojowi. Dając możliwość wykazania się wiedzą czy umiejętnościami, zaspokaja potrzeby sukcesu i samorealizacji. Z kolei poprzez uczestnictwo wychowanków w świetlicowych konkursach, inscenizacjach, zajęciach czytelniczych, recytatorskich itp., zaspokaja tak ważne potrzeby aktywności i działania, wynikające z potrzeby zainteresowania w gronie rówieśników i zaprezentowania własnej twórczości. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci odizolowanych czy nieśmiałych. Wykonane przez nich prace, eksponowane na gazetkach ściennych i dekorujące salę, dają im poczucie wspólnoty z innymi dziećmi i wpływają na ich poczucie wartości.
Wspólne wykonanie określonych czynności wpływa także na inne cechy charakteru dziecka. Już od samego początku wzrasta ono w przekonaniu, że różne rzeczy i zabawki z jakich korzysta w świetlicy są wspólne, wobec czego musi się dzielić. Sytuacja ta sprawia, że uczy się pokonywać własny egoizm, stara się być koleżeńskie i serdeczne dla współtowarzyszy zabawy. Jednocześnie w sytuacjach konfliktowych, a takich przecież nie mało w grupie koleżeńskiej, stara się opanowywać złość i agresję, uczy się tolerancji, cierpliwości i umiejętności wybaczania. Postawy te są bardzo istotne, aby dziecko mogło prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie.
Przyjmując zatem, że dziecko uczy się przez kontakt z drugim człowiekiem należy mieć na uwadze, aby ten kontakt nie był mu ograniczony. Powinien być to zarówno kontakt z rówieśnikami, jak i kontakt z nauczycielem, który tym dzieckiem odpowiednio kieruje.
Wychowawca świetlicy przez wielogodzinną pracę w ciągu dnia, czynnie zastępuje rodziców.

5. ŚWIETLICA, W KTÓREJ PRACUJĘ
Świetlica szkolna, w której pracuję zatrudnia 13 pań wychowawczyń oraz kierowniczkę. Łącznie 14 osób. Świetlica czynna jest od godz. 7.00 – 18.00 (od poniedziałku do piątku). Objętych opieka jest 350 dzieci.
W świetlicy realizowane są następujące rodzaje zajęć:
zajęcia plastyczne;
zajęcia przyrodnicze;
zajęcia z origami;
zajęcia sportowe ze sztuką; zajęcia modelarskie;
zajęcia dziennikarskie;
zajęcia artystyczne;
zajęcia grafomotoryczne;
zajęcia muzyczne;
zajęcia ruchowe;
zajęcia czytelnicze.
W świetlicy obowiązuje ustalony regulamin. Obejmuje on główne zasady, które powinny być przestrzegane przez dzieci przebywające w świetlicy.
Świetlica szkolna w roku szkolnym 2010 / 2011 pracowała w oparciu o Plan Pracy Dydaktyczno – Wychowawczej.
Szkoła poprzez pracę świetlicy prowadziła planową i zorganizowaną opiekę nad uczniami w godzinach pozalekcyjnych. Była ona miejscem, w którym uczeń mógł doskonalić swoje zainteresowania oraz twórczo współpracować w grupie. W trakcie organizowanych zajęć świetlicowych dawaliśmy szansę wykazać się uczniowi słabemu w nauce, często zniechęconemu brakiem osiągnięć i jednocześnie rozwijać szczególne zainteresowania uczniów wybitnie zdolnych.
Podstawowym założeniem planu było ukierunkowanie pracy ucznia, kształcenie i rozwijanie jego zainteresowań, uzdolnień i naturalnych predyspozycji, rozbudzenie chęci do działania w atmosferze rozumnej swobody, gdzie nie ma systemu klasowo – lekcyjnego, ani ocen.
Program pracy świetlicy koncentrował się wokół treści wychowawczych, społecznych, artystycznych, profilaktycznych, prozdrowotnych, proekologicznych. Realizacji treści służył dobór metod aktywizujących, podających, eksponujących i praktycznych wdrażających do twórczego myślenia, samokształcenia, samodzielności i odpowiedzialności.
Świetlica szkolna realizowała następujące cele i zadania opiekuńczo – wychowawcze:
organizowanie pomocy w nauce, przyzwyczajanie do samodzielnej pracy umysłowej;
pomoc w przezwyciężaniu aktualnych trudności wychowawczych, edukacyjnych oraz wpływów środowiska;
tworzenie warunków dla rozwoju indywidualnych zainteresowań dzieci;
motywowanie do rozwoju samodzielności w podejmowanych działaniach;
kształtowanie umiejętności właściwego, wartościowego spędzania czasu wolnego;
przestrzeganie zasad kultury życia codziennego;
rozwijanie samodzielności, samorządności oraz aktywności społecznej uczniów;
stwarzanie sytuacji do zaspokajania potrzeb bezpieczeństwa, przyjaźni, akceptacji oraz kontaktów z rówieśnikami;
upowszechnienie zasad kultury zdrowotnej, kształtowanie nawyków higieny.
W planie świetlicy ujęte były ważne wydarzenia z:
jej życia;
z życia szkoły;
tematyczne konkursy plastyczne;
konkursy międzyświetlicowe;
pikniki rodzinne;
spotkania z ciekawymi ludźmi (policjantem, strażnikiem miejskim, pisarkami lektur dziecięcych);
koncert życzeń (Dzień Babci i Dziadka, Dzień Matki, Dzień Ojca);
wpajanie szacunku dla tradycji, historii narodowej oraz symboli narodowych (tematyczne gazetki);
wycieczki do Centrum Nauki Kopernik, do Biblioteki Publicznej, do Pałacu Kultury i Nauki – odwiedzenie Targów Książki).
Uczniowie najczęściej są jedynakami, w domu nie mają z kim bawić się, rozmawiać czy rywalizować. O swoich postępach opowiadają babciom, dziadkom, nianiom, rodzicom oraz zapraszają ich na różne uroczystości szkolne i świetlicowe.
ROZDZIAŁ II

METODYKA BADAŃ WŁASNYCH

1. PROBLEMTYKA BADAŃ
Proces socjalizacji jest zjawiskiem pozwalającym człowiekowi przystosować się do życia w społeczeństwie. W celu określenia czynników wpływających na uspołecznienie prowadzi się szereg badań. Jednym z ważniejszych czynników jest miejsce i atmosfera w jakich dziecko jest wychowywane.
Dzieci uczęszczające do świetlicy szkolnej są lepiej rozwinięte społecznie, co chcę wykazać poprzez uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
Jakie funkcje spełnia świetlica?
Jakie zajęcia świetlicowe preferują dzieci?

2. HIPOTEZY BADAWCZE
Świetlica szkolna spełnia funkcję społeczną i jest drugim domem dziecka.
Najbardziej lubiane i wybierane przez dzieci zajęcia to: gry zręcznościowe, zabawy na świeżym powietrzu, zajęcia z papieroplastyki (orgiami).

3. METODY I TECHNIKI BADAWCZE
W celu omówienia przeprowadzonych przeze mnie badań, słusznym wydaje się scharakteryzowanie niektórych pojęć, tj.: metoda i technika badawcza, ankieta.
Zdaniem Tadeusza Pilcha10 metoda badawcza to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Metody te można podzielić na ilościowe oraz jakościowe.
Z kolei technika badawcza jest pojęciem węższym od metody. Są to wszelkiego rodzaju czynności poznawcze oraz całość procesu, który angażuje badacza i innych ludzi, w celu uzyskania optymalnie sprawdzonych opinii, faktów i informacji. Do technik badawczych zalicza się: wywiad, ankietę, obserwację itp.
W pracy wykorzystałam ankietę, która jest metodą zdobywania informacji przez pytanie wybranych osób za pośrednictwem drukowanej listy, zwanej kwestionariuszem11.
Pytania w ankiecie były zamknięte, jasne, dostosowane do wieku uczniów.

4. CHARAKTERYSTYKA OSÓB BADANYCH
Ankietę przeprowadziłam na grupie uczniów klas trzecich, którą zamieściłam w załączniku. Była to grupa siedemdziesięciopięcioosobowa, w tym 32 chłopców i 43 dziewczynki, w wieku 9 lat – 28 uczniów i 10 lat – 47 uczniów. Są to uczniowie uczęszczający do świetlicy szkolnej, z którymi przebywam po kilka godzin dziennie (świetlica pracuje od godz. 7.00 do 18.00). Pracując z nimi, obserwuję ich zachowania.
5. MIEJSCE I PRZEBIEG BADAŃ
Badania – ankietę pt. „Świetlica szkolna w opinii ucznia”, składającą się z 13 pytań, skierowanych do uczniów w liczbie 75 uczęszczających do świetlicy, przeprowadziłam w dniach 18 i 19 maja 2011roku, w Szkole Podstawowej nr 300 im. Wandy Rutkiewicz w Warszawie. Ankieta przeprowadzona została w ciągu dwóch dni, gdyż wynikało to z „Planu pracy opiekuńczo – wychowawczej świetlicy szkolnej” na rok szkolny 2010 /2011 .
Ankietowana grupa uczniów z racji swojego wieku osiągnęła już pewien poziom rozwoju społecznego, dlatego też pytania postawione przeze mnie były dla dzieci zrozumiałe i nie stanowiły problemu. Uczniowie odpowiadali na pytania: TAK, NIE z zaznaczeniem płci i wieku dziecka. Ankieta przebiegała w spokoju i przyjaznej atmosferze. Uczniowie przyjęli ją z życzliwością. Jej wyniki i interpretację przedstawię w następnym rozdziale.


ROZDZIAŁ III
ANALIZA I INTERPRETACJA WYNIKÓW BADAŃ

1. FUNKCJE ŚWIETLICY SZKOLNEJ
Analizując wyniki badań przeprowadzonej ankiety uwidoczniły one, jak uczniowie czują się w niej. Zdecydowana większość odpowiedziała, że świetlica jest dla niej miejscem odpoczynku. Znaczy to, że jedna z podstawowych potrzeb dzieci – odpoczynek po wysiłku intelektualnym w czasie lekcji, jest spełniona. Warunki do zabawy, które są podstawową formą aktywności w tym wieku, są również zapewnione.
Duża grupa uczniów chętnie spędza czas w świetlicy i to w dość długim czasie. Jest to miejsce lubiane. Uczniowie w zdecydowanej większości mają zaufanie do pań wychowawczyń. Doskonale wiedzą z jakich zajęć mogą skorzystać. Fakt przebywania dzieci w grupie i wzajemnego kontaktowania się, daje uczniom możliwość uczestniczenia w różnego rodzaju sytuacjach społecznych, np.: imprezach, uroczystościach. W świetlicy nawiązują się przyjaźnie i znajomości. Ankietowani uczniowie w większości są jedynakami. Większość dzieci lubi zajęcia świetlicowe, uczestniczy w nich chętnie i czynnie.
Po wysiłku lekcyjnym dzieci potrzebują mieć trochę czasu dla siebie i kolegów. Potrzebują poczuć psychiczne odprężenie i swobodę. Biorą czynny udział w różnych zajęciach, grach, zabawach.
Każda wolna chwila jest przez grupę dzieci wykorzystywana na prace plastyczne, tj.: rysowanie, kolorowanie, wycinanie, wyklejanie , lepienie, modelowanie w materiałach plastycznych (plastelinie , modelinie, ciastolinie, masie solnej), przez co rozwijane są zdolności – sprawności manualne rąk oraz koordynacja wzrokowo – ruchowa.
Większość uczniów chętnie w świetlicy odrabia prace domowe.
Przeprowadzona ankieta ukazała różnorodne formy zajęć świetlicowych.

Liczbowo obrazuje udział chłopców i dziewcząt w prowadzonych formach zajęć. Chłopcy najczęściej biorą udział w grach i zabawach zręcznościowych. Dziewczęta najchętniej wybierają zabawy dydaktyczne. Dużym powodzeniem wśród chłopców i dziewcząt cieszą się zabawy na świeżym powietrzu oraz zajęcia plastyczne. Zajęcia plastyczne są bardzo lubiane przez wszystkich uczniów. Bardzo duża grupa uczniów chętnie odrabia zadawane prace, gdyż w domu, czas przeznacza na swoje dowolne zajęcia.
Moja codzienna praca z dziećmi wykazuje również, jakie formy gier, zabaw i zajęć one preferują.

2. PREFEROWANE PRZEZ UCZNIÓW FORMY ZAJĘĆ W ŚWIETLICY
SZKOLNEJ

Trzecioklasiści – uczniowie w wieku 9 i 10 lat, chłopcy i dziewczęta najchętniej wybierają gry zręcznościowe. Wśród dziewcząt dużym powodzeniem cieszą się też zabawy dydaktyczne. Dzieci najchętniej uczestniczą w zabawach ruchowych na świeżym powietrzu oraz w sali gimnastycznej. Bardzo cenione przez uczniów są różnego rodzaju zajęcia plastyczne wśród, których preferują papieroplastykę z orgiami. Duże uznanie mają zajęcia modelowania w różnych materiałach.
W pracach plastycznych uczniowie mogą wykazywać się zdolnościami artystycznymi, zręcznościowymi, poczuciem estetyki. Wzajemnie porównują wykonywane prace i oceniają je.

ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI

Celem pracy było ukazanie funkcji jaką spełnia świetlica szkolna w rozwoju społecznym dziecka. Świetlica szkolna poza organizowaniem czasu wolnego, wspomaga rozwój psychiczny i emocjonalny dziecka. Ponadto stwarza warunki do pracy w zespole, zmusza dziecko do poznania i utrwalania takich postaw jak: współzawodnictwo, umiejętność radzenia sobie z problemami, koleżeństwo, pokonanie egoizmu i egocentryzmu, dostosowania się do panujących w grupie reguł. Dzieci spędzające dużo czasu w świetlicy więcej nawiązują znajomości, które często przeradzają się w przyjaźń.
W dzisiejszych czasach praca zawodowa rodziców pochłania dużo czasu. Świetlica często pełni rolę drugiego domu dla dziecka. Taka jest dzisiejsza rzeczywistość. Dziecko musi zjeść obiad, odrobić lekcje, czytać książki, racjonalnie pobawić się.
Rodzicom brakuje czasu na dzieci, na przebywanie z nimi, na pomoc w odrabianiu lekcji, rozmowy, czynne zabawy. Wiele razy zdarza się, że rodzice zapominają o odebraniu dziecka ze świetlicy szkolnej. Zdarzają się rodzice, którzy chcieliby, aby świetlica zapewniła ich dzieciom opiekę nawet w czasie ferii i świąt. Faktem jest, że świetlica zapewnia opiekę podczas ferii, wakacji, systematycznie organizowane są takie akcje jak: „Lato w mieście”, „Zima w mieście”.
Należy pamiętać o tym, że świetlica jest miejscem odpoczynku, zabawy, nauki oraz rozwoju zainteresowań dziecka, co stawia ją na równi z domem. Śmiało można stwierdzić, że jest ona DRUGIM DOMEM DZIECKA, ale nie może go w pełni zastąpić.
Świetlica spełnia ważne zadania polegające na zapewnieniu bardzo dobrej opieki, jak również wspiera rozwój uczniów w aspektach profilaktyki, socjalizacji, terapii, rewalidacji, a przede wszystkim w zadaniach bieżących. Jest to związane z wielkimi zmianami jakie obserwuje się w polskiej szkole, a które są odzwierciedleniem zjawisk zachodzących w dzisiejszych rodzinach.
W świetlicy dzieci czują się bezpiecznie, ponieważ mają zaufanie do nauczycieli tam pracujących. Nauczyciele powinni weryfikować stosowane formy i metody pracy, by zajęcia świetlicowe były dla dzieci interesujące.
Status świetlicy szkolnej na miarę obecnego wieku musi być wysoki, by to miejsce mogło być realizacją założonych celów, włączone do dialogu między uczniem, szkołą, rodziną, środowiskiem lokalnym na równych prawach w budowanym demokratycznym społeczeństwie. Musi być dostosowany do grupy dzieci pierwszego etapu nauczania.
Nauczyciel pracujący na co dzień z dziećmi powinien być wyposażony w wiedzę z zakresu: kodeksu karnego, kodeksu wykroczeń, ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Nasuwają się więc WNIOSKI, że świetlica w szkole musi być:
lepiej zorganizowana przestrzennie, lokalowo (większa ilość sal dobrze wyposażonych);
odpowiednio wyposażona w kadrę pedagogiczną (wykwalifikowaną, doskonalącą się, życzliwą, twórczą, poszukującą);
ciekawą metodykę zajęć świetlicowych (zajęcia interesujące, niekonwencjonalne tematy, metody zabawowe, unikanie dydaktyzmu, organizacja imprez, udział w ciekawych akcjach, konkursach, współpracować z innymi placówkami);
atrakcyjna organizacja zajęć ( wprowadzenie kół zainteresowań, wykorzystanie zajęć dodatkowych);
wprowadzać ciekawe programy zajęć świetlicowych (wykorzystanie programów profilaktycznych, teoretycznych, wychowawczych, zajęć świetlicowych dostępnych na rynku edukacyjnym, tworzenie własnych programów zajęć);
nieustanne doskonalenie zawodowe wychowawców świetlic;
mieć szeroki dostęp do sali gimnastycznej, boiska, biblioteki oraz szkolnych pracowni i wspólnie z nimi stanowić jednolity warsztat pracy dydaktyczno – wychowawczej;
należy z rozwagą wprowadzać filmy;
winna poprawie ulec organizacja i metodyka pomocy dzieciom w odrabianiu zadań domowych;
poprawić ilość pomieszczeń świetlicowych, by wyodrębnić tzw. „cichą świetlicę” w celach odprężenia jakiego potrzebują dzieci po lekcjach;
wskazane byłoby zmniejszenie liczby dzieci na jednego wychowawcę, co zwiększyłyby bezpieczeństwo uczniów i efektywniejsze oddziaływanie wychowawcze.


ZAŁĄCZNIK
ANKIETA


Bardzo chciałam poznać Waszą opinię nt. „ Świetlica szkolna w opinii ucznia”.

UWAGA! Odpowiadając na pytania możecie wybrać tylko jedną odpowiedź..
Ankieta jest anonimowa. Odpowiedź proszę zakreślić „O”

Metryczka

PŁEĆ:
Dziewczynka
Chłopiec
WIEK:
9 lat
10 lat

1. Czym jest dla Ciebie świetlica?
a. miejscem odpoczynku
b. bardzo fajne miejsce zabawy
c. miejscem odrabiania lekcji
d. miejscem oczekiwania na rodziców
e. „lekcjami bez stawiania ocen”
f. tu jest mój przyjaciel/ przyjaciółka
g. miejsce nieprzyjemne

2. Ile czasu spędzasz w świetlicy?
a. od 1 – 2 godz.
b. od 3 – 5 godz.
c. od 5 – 7 godz.

3. Czy chętnie uczęszczasz do świetlicy?
a. tak
b. nie

4. Czy lubisz swoją świetlicę?
a. tak
b. nie

5. Czy masz zaufanie do pań?
a. tak
b. nie

6. Czy wiesz, z jakich zajęć możesz skorzystać w świetlicy?
a. tak
b. nie

7. Czy masz wiele (u) koleżanek (kolegów) w świetlicy?
a. tak
b. nie

8. Czy lubisz uczestniczyć w zajęciach świetlicowych?
a. tak
b. nie

9. Które gry stolikowe wybierasz do zabawy?
a. gry planszowe
b. gry zręcznościowe
c. gry dydaktyczne

10. Twoim zdaniem zajęcia ruchowe powinny się odbywać ?
a. na świeżym powietrzu
b. na sali gimnastycznej
c. w sali świetlicowej (relaksacyjne)

11. Czy realizujesz się w zajęciach plastycznych?
a. papieroplastyka
b. modelowanie (plastelina, modelina)

12. Czy lubisz odrabiać prace domowe w świetlicy?
a. tak
b. nie

13. Czy masz rodzeństwo?
a. starsze
b. młodsze
c. nie mam

DZIĘKUJĘ ZA WYPEŁNIENIE ANKIETY

BIBLIOGRAFIA

Hanisz J. : Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna – kl I –III, Warszawa, WSIP, 1998
Marciniak Z. : Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna, Warszawa, MEN, 2009
Matczak A. : Zarys psychologii rozwoju, Żak, Warszawa 2003
Muszyński H. :Uspołecznienie dziecka w procesie wychowania zespołowego, Poznań Nasza
Księgarnia, 1964
Pilch T. : Zasady badań pedagogicznych, Warszawa, Żak, 1995
„Świetlica w szkole”, „SUKURS” Kwartalniki wychowawców świetlicy z roku: 2008, 2009,
2010, 2011
Trześniowski R:., Gniewkowski W. Zabawa w życiu i rozwoju dziecka, Warszawa, Wiedza
Powszechna, 1956
Zaczyński W. : Praca badawcza nauczyciela, Warszawa, PWN, 1976
Ziemska M. : Postawy rodzicielskie, Warszawa, Wiedza Powszechna 1968
Ziemska M. : Rodzina a osobowość, Warszawa, Wiedza Powszechna, 1977
Żebrowska M. :Psychologia rozwoju dzieci i młodzieży, Warszawa, PWN, 1977
Żelazkiewicz M.: Skuteczność wychowawcza innowacji w zajęciach pozalekcyjnych,
Wrocław, Ossolineum, 1980



STRESZCZENIE!!

Moja praca ukazuje znaczącą działalność opiekuńczo – wychowawczą świetlicy szkolnej, jako drugiego domu i jej wpływ na rozwój społeczny dziecka.
Praca składa się głównie z dwóch części: teoretycznej i badawczej.
W pracy przedstawiłam cele opiekuńczo – dydaktyczno – wychowawcze świetlicy oraz czym ona żyje.
Przedstawiłam charakterystykę dziecka w wieku szkolnym oraz rodzinę jako środowisko wychowawcze. W dużym stopniu skupiłam się na pracy świetlicy szkolnej, jako organizatorze czasu wolnego. Ukazałam rodzinną atmosferę panującą w świetlicy, która warunkuje rozwój społeczny dziecka. Zamieściłam również szereg fotografii, które obrazują – codzienne życie w świetlicy szkolnej.
W pracy posłużyłam się kwestionariuszem ankiety skierowanej do dzieci przebywających w świetlicy. Na jej podstawie wysunęłam wnioski i stwierdziłam, że świetlica szkolna jest drugim domem dziecka.
Ankieta wykazała, że uczniowie chętnie uczęszczają do świetlicy, dobrze się w niej czują. Chętnie w niej odrabiają prace domowe i uczestniczą w różnych formach zajęć organizowanych przez nauczycieli. W świetlicy spędzają bardzo dużo czasu i mają w niej wielu kolegów i koleżanek.


SŁOWA KLUCZOWE
Dziecko, świetlica szkolna, wychowawca, ankieta, postawy rodzicielskie, dom, rodzice, gry i zabawy.