Mieszkam w Beskidach. Program edukacji regionalnej

„MIESZKAM W BESKIDACH-PROGRAM EDUKACJI REGIONALNEJ”
Autor: Anna Tórz

WSTĘP

Wieś Meszna, położona w północno wschodniej części Beskidu Śląskiego, na pograniczu Kotliny Żywieckiej, liczy ponad 300 lat. Założył ją w 1712 roku, u podnóży Magury i Klimczoka Jerzy Warszecki, kasztelan łęczycki, właściciel położonych opodal Łodygowic. Nazwę swą Meszna wywodzi od mchu- meszyny, który porastał nieurodzajne pola i liczne mokradła. Życie ówczesnych chłopów było tutaj bardzo ciężkie, mimo to Meszna szybko się rozrastała, karczowano olbrzymie lasy, a ludzie budowali swoje domy. Każda zagroda była samowystarczalna, wszystkie gospodynie przędły wełnę i len, robiły potrzebne materiały. Za obuwie służyły wyłącznie kierpce. Początkowo prymitywne, skromne chaty powiększały się o obory, stodoły i stajnie. Głównym budulcem były bale drewniane uzupełniane przez płaski kamień z potoków oraz zaprawy gliniane i wapienne. Wnętrza domostw wypełniały: piec kamienny, ławy okalające ściany, skrzynie, a pod sufitem powieszone ukośnie wizerunki świętych. Pamiątki przeszłości pielęgnowane i zachowywane przez pokolenia stanowią dzisiaj ślad miejscowej kultury materialnej. Mają niewątpliwie bardzo duże wartości edukacyjne dla młodego pokolenia.
Wielu współczesnych mieszkańców Mesznej zupełnie nie jest świadomych tak odległej historii swojej miejscowości. Wielu z nich przeprowadziło się tutaj w ostatnich latach z różnych, nierzadko dalszych rejonów Polski i nie jest w stanie przekazać swoim dzieciom całego bogactwa kultury i tradycji ludowej związanej z naszym regionem, często nie rozumie miejscowych zwyczajów i obrzędów.
Jako nauczycielka przedszkola oraz rodowita mieszkanka Mesznej uważam, że warto od najmłodszych lat zapoznawać dzieci z tradycjami i pięknem regionu, w którym mieszkają, należy dołożyć starań, aby strój góralski nie był dla dzieci egzotyką, a miejscowa gwara była dla nich zrozumiała i stanowiła powód do dumy a nie wstydu.
Celem tego programu jest ukierunkowanie nauczycieli przedszkola w pracy dydaktyczno- wychowawczej na przekaz i uświadomienie dzieciom wartości związanych z dziedzictwem kulturowym regionu Beskidu Śląskiego. Program ma służyć przybliżeniu dziecku dziejów własnego regionu, kultywowaniu tradycji rodzinnych i regionalnych, wyposażaniu dziecka w podstawową wiedzę o sztuce własnego regionu, gwarze ludowej, a także ma za zadanie aktywizować dzieci poznawczo, rozwijać jego zdolności twórcze, uwrażliwiać na piękno otaczającej przyrody, uczyć szacunku do ochrony przyrody, kształtować postawę dumy ze swojego regionu zamieszkania. Punktem wyjścia do realizacji treści programowych jest środowisko najbliższe dziecku czyli rodzina, potem najbliższa okolica-miejscowość, w której mieszka, w której znajduje się przedszkole, a ostatecznie Beskid Śląski jako region naszego kraju – Polski. Tak rozumiana edukacja regionalna w efekcie jest niezbędnym elementem wychowania patriotycznego.

ADRESAT PROGRAMU: dzieci z wszystkich grup wiekowych uczęszczające do Przedszkola Publicznego w Mesznej.

TERMIN REALIZACJI: rok szkolny 2015/16
Cele programu wynikają z założeń podstawy programowej wychowania przedszkolnego określonej rozporządzeniem MEN z dnia 30 maja 2014r

CELE OGÓLNE PROGRAMU:
1) budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym własnej miejscowości oraz regionu,
2) wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych sztuki ludowej własnego regionu, rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, taniec, śpiew oraz sztuki plastyczne,
3) kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, społeczności lokalnej), a przez to ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej oraz postawy patriotycznej.

Z ww. celów ogólnych wyłaniają się następujące cele szczegółowe.
Dziecko:
- potrafi przedstawić się swoim imieniem i nazwiskiem;
- zna swój adres zamieszkania;
- wie, gdzie jest położony jego dom;
- zna pochodzenie nazwy wsi
- zna imię i nazwisko swoich najbliższych (mama, tata, rodzeństwo, dziadkowie);
- rozumie potrzebę obchodzenia uroczystości rodzinnych oraz związanych z tradycją świąteczną;
- zna nazwę, położenie, piękno krajobrazu wsi Meszna, typowe budowle;
- potrafi wymienić gatunki zwierząt żyjących w okolicznych lasach,
- zna nazwy górskich szczytów otaczających Meszną (Magurka, Klimczok, Skrzyczne, Babia Góra)
- zna sposoby i rozumie znaczenie ochrony przyrody,
- zna herb wioski, jego pochodzenie;
- zna podania ludowe związane z regionem Beskidów;
- zna obrzędy związane z porami roku (powitanie wiosny);
- zna tradycje i obrzędy związane ze świętami, np.: Boże Narodzenie, Niedziela Palmowa, Wielkanoc
- zna miejscowy strój ludowy, pieśni, tańce;
-rozumie teksty pieśni, kolęd w języku- gwarze górali,
- zna wytwory sztuki ludowej,
- zna i zwiedza ważniejsze obiekty i zabytki,
- zna twórców i artystów związanych z naszym regionem;
- zna dzieła artystów regionalnych (rzeźby)
Realizując powyższe cele stwarzamy warunki do: oddziaływań edukacyjnych w zakresie odkrywania i nabywania podstaw wiedzy o otaczającym świecie; doświadczenia przeżyć estetycznych, artystycznych i społecznych; do rozwijania wyobraźni dziecka i jego kreatywności. Kształtujemy postawy przywiązania oraz przynależności narodowej.

Nauczyciel realizując niniejszy program edukacji regionalnej porusza się w kręgu poniższych cykli tematycznych:

I. RODZINA –MÓJ DOM
II. MESZNA – MIEJSCOWOŚĆ, W KTÓREJ MIESZKAM
III. BESKIDY– POZNAJEMY NASZ REGION
Treści edukacyjne nauczyciel dostosowuje indywidualnie do potrzeb i możliwości rozwojowych dzieci w poszczególnych grupach wiekowych.

TREŚCI EDUKACYJNE.
I.RODZINA- MÓJ DOM
1.Poznawanie środowiska rodzinnego.
- Znajomość imion i nazwisk osób bliskich, gromadzenie wiedzy, gdzie one pracują, czym się zajmują.
- Nabywanie umiejętności się przedstawiania się: podawanie swojego imienia, nazwiska i adresu zamieszkania.
- Przenoszenie tematyki rodzinnej do zabaw zespołowych wymagających współdziałania, podziału ról np. zabawa tematyczna ‘W dom”
2. Kształtowanie więzi uczuciowej z rodziną
- Pogłębianie więzi uczuciowych z rodziną poprzez poznawanie tradycji Świąt Bożego Narodzenia oraz Wielkanocy, podkreślanie rodzinnego charakteru tych świąt.
- Współorganizowanie uroczystości o charakterze rodzinnym: Piknik Rodzinny.
- Uczenie różnych sposobów okazywania miłości i szacunku (pomoc, sprawianie przyjemności, szanowanie prawa do odpoczynku), słuchanie opowiadań i wierszy, dostarczających przeżyć i pozytywnych przykładów zachowań w rodzinie.
- Przygotowywanie niespodzianek, upominków dla najbliższych z okazji Dnia Matki, Dnia Ojca
3.Poznawanie historii rodziny.
- Rozwijanie szacunku dla osób starszych, znajomość imion swoich dziadków i babć.
- Tworzenie drzewa genealogicznego swojej rodziny (dzieci 5,6 letnie)
- Przygotowywanie uroczystości z okazji Dnia Babci i Dziadka.
II. MESZNA – MIEJSCOWOŚĆ, W KTÓREJ MIESZKAM
1.Poznawanie swojego miejsca zamieszkania.
- Znajomość nazwy miejscowości, w której mieszka.
- Układanie nazwy miejscowości z rozsypanki literowej wg wzoru ( dzieci 5,6 letnie),
- spacery po okolicy, rozpoznawanie domów kolegów, zwracanie uwagi na stare budynki- przykłady dawnej architektury drewnianej.
- Dostrzeganie różnic między wsią i miastem.
- Podziwianie piękna otaczającego krajobrazu, przedstawianie wrażeń w pracach plastycznych.
- Dostrzeganie walorów turystycznych własnej miejscowości (latem wycieczki w góry, zimą-narciarstwo).
- Wycieczka do „Chaty na Groniu” ( z Gr.5,6 latków)
2.Poznawanie historii Mesznej.
- Słuchanie opowiadań, legend o powstaniu Mesznej, poznawanie pochodzenia herbu, wykonywanie prac plastycznych na ten temat.
- Poznawanie zabytków Mesznej (kapliczka).
3.Kształtowanie więzi ze społecznością lokalną.
- Poznawanie ważniejszych budynków, instytucji(Ośrodek Kultury, Biblioteka, Remiza OSP, Kościół).
- Orientowanie się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka.
- Poznawanie miejscowych twórców ludowych: rzeźbiarze, spotkanie z przedstawicielkami miejscowego Koła Gospodyń Wiejskich.
- Współpraca z Akcją Katolicką przy parafii Meszna: udział przedszkolaków (grupy starsze)w organizowanym przez nią corocznym Przeglądzie Pieśni Patriotycznej im. M. Papiurek
- Współpraca ze Stowarzyszeniem Rodzin Katolickich przy parafii Meszna: udział przedszkolaków w organizowanym przez nie corocznym Konkursie Kolęd i Pastorałek.

III. BESKIDY– POZNAJEMY NASZ REGION.
1.Dostrzeganie piękna krajobrazu, środowiska przyrodniczego Beskidów.
- Umiejscowienie Beskidów na mapie Polski, nazywanie popularnych szczytów: Skrzyczne, Klimczok, Magurka, Szyndzielnia, Babia Góra.
- Słuchanie wierszy, opowiadań, legend podejmujących problematykę regionu np. A. Jazowski „Jak powstała Babia Góra”
- Dostrzeganie piękna górskiego krajobrazu.
- Nazywanie oraz wyróżnianie roślin (drzewa liściaste, iglaste, krzewy leśne) i zwierząt( dzik, wilk, wiewiórka, sarna ) żyjących w lesie, w górach.
- Uświadamianie dzieciom konieczności dbania o otaczające środowisko naturalne , poznawanie zasad ochrony roślin, zwierząt, zasobów wodnych, czystego powietrza.
2.Poznawanie historii regionu, jego mieszkańców.
- Zapoznanie ze strojem ludowym górali Beskidu Śląskiego.
- Poznawanie warunków życia w górach dawniej, podstawowych zajęć górali (wypasanie owiec, produkcja wełny, tkactwo, dziewiarstwo, uprawa roli).
- Zwiedzanie Izby Regionalnej „Stara Stolarnia” w Bystrej, zapoznanie z zabytkowymi sprzętami gospodarstwa domowego.
- Bogacenie słownika o wyrazy zaczerpnięte z gwary góralskiej, rozumienie treści krótkich przyśpiewek, kolęd.
- Poznawanie legend o zbójnikach, spotkanie z członkami Stowarzyszenia Zbójników „Beskidnicy”.
3.Poznawanie tradycji ludowych regionu.
- Przejawianie przez dzieci, w miarę swoich możliwości, zainteresowania wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu.
- Poznawanie tradycji ludowych związanych z Dożynkami, Andrzejkami, Powitaniem Wiosny, Niedzielą Palmową.
- Śpiewanie łatwych piosenek ludowych, przyśpiewek,kolęd zbiorowo i indywidualnie
- Nauka tańców góralskich lub śląskich (Trojak, Koziorajka, Sarna, W murowanej piwnicy).
- Przygotowanie „Jasełek” z elementami folkloru góralskiego przez grupę 5,6 latków.
4.Poznawanie wytworów sztuki ludowej
- Słuchanie muzyki góralskiej z płyt CD oraz „na żywo” w wykonaniu miejscowych zespołów ludowych np. „Górolicki”, „Ziemia Beskidzka”, określanie jej charakterystycznych cech, poznawanie instrumentów: skrzypce, kontrabas, akordeon, piszczałki, dudy itp.. Spotkanie z muzykiem ludowym.
- Rozwijanie zainteresowania malarstwem, rzeźbą i architekturą góralską.
- Gromadzenie typowych dla regionu eksponatów w kącikach regionalnych w salach przedszkolnych.
- Wykonywanie prac plastycznych inspirowanych sztuką ludową (np. malowanie na szkle, na drewnie)
- Udział dzieci w międzynarodowym konkursie plastycznym „Mieszkam w Beskidach” organizowanym corocznie przez Gminny Ośrodek Kultury w Świnnej oraz innych konkursach plastycznych podejmujących tematykę regionalną.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Szczegółowe terminy realizacji w w. treści programowych oraz proponowanych imprez i uroczystości zostały zawarty w „Rocznym planie pracy przedszkola” na rok szk.2015/16 oraz zostaną uwzględnione w miesięcznych planach pracy poszczególnych grup.
Każdy nauczyciel realizujący program ze swoimi wychowankami powinien dążyć do stosowania atrakcyjnych form i metod pracy opartych na:
- różnorodnych zabawach;
- pokazie i obserwacji;
- działaniu;
- przekazie słownym;
- przykładzie osobistym;
- samodzielnym doświadczeniu dziecka;
- swobodnej aktywności własnej.
Preferowanymi metodami pracy powinny być także metody aktywizujące, uwzględniające i pobudzające zainteresowania dzieci. W celu aktywizowania i pobudzania zainteresowań dzieci problematyką regionalną- dziedzictwem kulturowym w regionie powinno się, w miarę możliwości, prowadzić zajęcia w terenie, poza przedszkolem, w tym także zajęcia rytmiczno- muzyczne, teatralne, wycieczki do muzeum, Izby Regionalnej. Ważne jest również stosowanie metody dramy, "burzy mózgów", dyskusji, wywiadów oraz umożliwianie dzieciom prezentowania swoich wiadomości i umiejętności poprzez udział w rozmaitych konkursach, wystawach, pokazach, przedstawieniach.

EDUKACJA REGIONALNA POWINNA BYĆ REALIZOWANA WE WSPÓŁPRACY Z:
• Meszniańskim Ośrodkiem Kultury „Nad Borami”
• GOK „Promyk” w Bystrej
• Gminną Biblioteką Publiczną
• Indywidualnymi osobami, regionalistami, twórcami, artystami, reprezentantami folkloru i sztuki ludowej
• Rodzicami (wywiady, przekazy, historia i dorobek rodzin w zachowaniu i pomnażaniu dziedzictwa kulturowego regionu)
SPOSOBY EWALUACJI
Diagnoza osiągnięć dzieci będzie odbywać się na bieżąco na podstawie analizy wytworów prac dzieci, wystaw, podczas konkursów i programów artystycznych, obserwacji aktywności dzieci podczas zajęć oraz na podstawie informacji zwrotnej od rodziców w postaci anonimowych ankiet. Wyniki zostaną opracowane w formie sprawozdania na zakończenie roku szkolnego 2015/16.

BIBLIOGRAFIA
1) M. Cukierówna, M. Wieman „Zajęcia umuzykalniające w przedszkolu”, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1961
2) A. Jazowski „Z legendą w góry”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1983
3) A. Klim- Klimaszewska „Pedagogika Przedszkolna. Nowa podstawa programowa”, ERICA, Warszawa, 2010
4) Dziennik Ustaw z 2014 poz.803
5) „Kartki z dziejów kościoła i parafii rzymskokatolickiej pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny w Mesznej” praca zbiorowa: Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Diecezji Bielsko- Żywieckiej Koło Parafialne w Mesznej, Meszna 2004
6) J. Szkoda –Stwora, J. Dyrda, J. Ryś, A. Prochownik „300 lat Mesznej. Zarys dziejów 1712-2012”,Wydawnictwo „Prasa Beskidzka”2012