Zapobieganie wypadkom wśród dzieci

Pojecie szeroko rozumianego bezpieczeństwa dzieci to temat zawsze aktualny. Dzieci często ulegają nieszczęśliwym wypadkom - dochodzi do nich zarówno w przedszkolu, jak i w domu oraz w ich otoczeniu (park, ulica, plac zabaw). Dzieci są szczególnie narażone na urazy i wypadki, gdyż nie mają zbyt wielu doświadczeń, nie potrafią połączyć logicznego myślenia z intensywną chęcią działania, trudno im przewidzieć konsekwencje własnych działań. Dlatego dzieciom często zdarzają się sytuacje niebezpieczne. Wypadki mogą być bardzo groźne i mimo specjalistycznego, długotrwałego leczenia powodują trwałe kalectwo. Dlatego bardzo istotne jest jak najczęstsze przestrzeganie dzieci przed zagrożeniami. Jest to przede wszystkim zadanie rodziców i opiekunów dziecka. Trzeba starać się przewidywać sytuacje niebezpieczne i z góry im zapobiegać, tworząc warunki właściwe dla bezpiecznego rozwoju dzieci. Wraz z wiekiem dziecka zmienia się wzorzec nieszczęśliwego wypadku. Równocześnie dzieci powinny mieć zaszczepioną świadomość, że współuczestniczą w tworzeniu własnego bezpieczeństwa. Powinny wiedzieć i znać zasady bezpieczeństwa, aby mogły same współdziałać z dorosłymi na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa we własnym otoczeniu.
Nagły wypadek może się zdarzyć nawet w najbezpieczniejszym miejscu i wśród najbardziej odpowiedzialnych osób. Milion dzieci rocznie ulega w Polsce różnego rodzaju wypadkom. Co dziewiąte z nich wymaga dłuższej hospitalizacji. Najczęściej występujące wypadki to: upadki z wysokości, zderzenia, zatrucia, przygniecenia, oparzenia, porażenia prądem, wypadki komunikacyjne, skaleczenia, pogryzienie przez zwierzęta.

Rodzaje wypadków:
Dziecko w wieku przedszkolnym coraz bardziej opanowuje swoją motorykę i jest bardzo szybkie. Może w tym wieku sprawiać wrażenie rozumnego i rozsądnego, ale jego myślenie abstrakcyjne pozostaje na niskim poziomie. W tym wieku najczęściej występują:
∙ upadki - dzieci często wspinają się na drzewa, drabinki, meble;
∙ oparzenia - pozostawione na brzegu naczynia z gorącą wodą, wanna wrzątku, włączone żelazko, zapalone kuchenki;
∙ porażenia prądem elektrycznym -niezabezpieczone gniazdka, wystające lub nieosłonięte przewody elektryczne;
∙ zatrucia - lekarstwa, środki chemiczne;
∙ utonięcia - studzienki kanalizacyjne, zbiorniki wodne, wanna pełna wody - wzbudzają ciekawość;
∙ wypadki w ruchu drogowym - wybieganie na ulicę, złe przewożenie, wypadki na rowerze, brak kasków;
∙ skaleczenia, złamania, zwichnięcia w wyniku zderzeń, kolizji z inną osobą lub przedmiotem - przypadkowe, których powodem jest nieuwaga innych osób;
∙ wypadki z bronią;
∙ zdarzenia z obcym;
We wszystkich analizowanych przypadkach wypadków dzieci w przedszkolach i szkołach, dominującym rodzajem uszkodzenia ciała są złamania, zwichnięcia i skręcenia kończyn, a także urazy głowy i narządów wewnętrznych (tu najwięcej wypadków śmiertelnych lub ciężkich). Ważnym elementem profilaktyki bezpieczeństwa jest ograniczenie żywiołowości dzieci szczególnie w czasie zabaw i ćwiczeń sportowych, zespołowych, zabaw ruchowych w grupie.

Profilaktyka wypadkowa:
Najpewniejszym sposobem zapewnienia dzieciom bezpieczeństwa jest stała opieka nad nimi. Należy uznać bardzo ważną rolę rodzica lub opiekuna dziecka, w tym nauczyciela, który powinien być odpowiednio przygotowany do prowadzenia zajęć pod względem znajomości zasad i przepisów bezpieczeństwa oraz umiejętności ich stosowania, a także zachowania się w sytuacjach szczególnych.
Najważniejsze z zaleceń zapobiegania wypadkom to:
- umieszczenie w programie wychowania dzieci zagadnień dotyczących bezpiecznych zachowań, wypracowanie poczucia odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i innych
- zwrócenie szczególnej uwagi na bezpieczeństwo dzieci podczas wycieczek, zajęć ruchowych w sali i terenie
- szkolenie się nauczycieli w zakresie problematyki bezpieczeństwa oraz udzielania pierwszej pomocy
- utrzymywanie w dobrym stanie technicznym otoczenia placówki, budynku oraz pomieszczeń np. przedszkola, zgłaszanie osobom odpowiedzialnym wszelkich nieprawidłowości powodujących zagrożenie dla dzieci
- stałe czuwanie nad przestrzeganiem przepisów bhp przez wszystkich pracowników - wzajemne pilnowanie się, wspomaganie działań
- określenie miejsc szczególnie niebezpiecznych dla dzieci w placówce i wzmożenie czujności w tych miejscach lub zakaz korzystania z nich
- popularyzacja zagadnień dotyczących bezpieczeństwa dzieci, poprzez uwzględnienie tej problematyki w gazetkach szkolnych dla dzieci i rodziców, udział placówki w konkursach o tej tematyce, imprezy edukacyjne dla środowiska dzieci i ich rodziców, popularyzacja poprzez wyświetlanie filmów prewencyjnych, itp.
- organizowanie systematycznych spotkań z przedstawicielami policji, straży pożarnej i służby zdrowia, sanepidu, państwowej inspekcji pracy, itp.

Praktyczne rady:
- ograniczaj ruchliwość dziecka, która wykracza poza granice bezpieczeństwa jego i innych dzieci
- pamiętaj, aby wszystkie schody i korytarze byty dobrze oświetlone i zaopatrzone w poręcze wszędzie tam, gdzie jest to konieczne
- nie pozostawiaj odkrytych przewodów elektrycznych, zabezpiecz gniazdka elektryczne
- zwracaj uwagę, aby brzegi wykładzin, dywanów lub innych przykryć podłogowych nie odstawały od podłoża, były z odpowiednich materiałów X pamiętaj, szczególnie w dużych skupiskach dzieci powinny posiadać antypoślizgowe obuwie, zakaz klapek, drewniaków, itp.
- zapewnij miejsce do zabawy dziecku z dala od jezdni, ucz przechodzenia przez ulicę, właściwego zachowania się w pojeździe
- nie stawiaj garnków, patelni i innych naczyń na brzegu kuchenki lub rób to tak, aby ich rączki wystawały poza nią, pilnuj, aby dzieci bezpiecznie korzystały ze sprzętu kuchennego
- wszystkie środki czystości, chemikalia (farby, kleje, lekarstwa, itp.) przechowuj w pojemnikach niedostępnych dla dzieci
- zaopatrz dom lub placówkę w odpowiednią gaśnicę lub koc gaśniczy
- wannę czy brodzik zaopatrz w matę antypoślizgową i uchwyty dostosowane do wzrostu dziecka
- nie używaj w łazience urządzeń elektrycznych zasilanych z gniazdek
- nie pozwalaj na zabawy i gry poza miejscami wyznaczonymi do tego celu, nie zostawiaj w pobliżu dzieci lin, nożyc, grabi oraz kluczyków w stacyjkach mechanicznych urządzeń (samochód, kosiarka)
- nie pozwól jeść, czy nawet dotykać nieznanych potraw i przedmiotów
- bądź ostrożny mając do czynienia ze zwierzętami, nawet tymi, które wyglądają przyjaźnie
- ucz dzieci, jak mają się zachować w rozmowie z obcymi, jak reagować na różne propozycje z ich strony
- nie pal tytoniu przy dzieciach, nie zostawiaj zapalonych papierosów w różnych miejscach
- nie dawaj dzieciom drobnych przedmiotów do zabawy, szczególnie bez obecności dorosłego
- nie łącz nigdy jedzenia z zabawą, zapewnij ciszę przy jedzeniu
- zabezpiecz toksyczne rośliny przed dziećmi
- likwiduj meble o kanciastych krawędziach, szczególnie w pomieszczeniach dla dzieci, zamontuj blokady w szufladach gdzie przechowuje się niebezpieczne przedmioty, np. broń - broń przechowuj nie naładowaną
- okna i drzwi na piętrach powinny mieć konstrukcję uniemożliwiającą otworzenie przez dzieci

Na miejscu wypadku:
Zarówno nauczyciele, rodzice, jak i dzieci, powinni znać numery alarmowe do wszystkich niezbędnych w czasie wypadku służb (999, 998, 997, 112).
• Oceń ogólną sytuację - sprawdź ilu jest poszkodowanych i jaki jest ich stan.
• Oceń czy nie może wystąpić dodatkowe niebezpieczeństwo związane z wypadkiem, np. wybuch gazu czy pożar.
• Jak najszybciej zorganizuj pomoc i w razie potrzeby wezwij konkretne służby oraz opiekunów dziecka.
Czasami możesz być jedyną osobą ratującą czyjeś życie przed przybyciem wykwalifikowanej pomocy. Pamiętaj, że ofiara wypadku może cierpieć z powodu więcej niż jednej przyczyny, zajmij się tym najpoważniejszym urazem. Gdy dojdzie do wypadku, decydująca dla zdrowia jest pierwsza pomoc. Czas od wypadku do objęcia pacjenta opieką medyczną jest nazywany „złotą godziną" - czasami jest na wagę zdrowia i życia dziecka.

Bibliografia:
Podręcznik dla instruktora ds. zapobiegania nieszczęśliwym wypadkom. Komenda Główna Straży Pożarnej
Raport Centrum Zdrowia Dziecka - strona dzieci org. pl.
T. Sawieka. Pierwsza pomoc - poradnik dla każdego. Wersja polska. Muza. Warszawa 1996