Dojrzałość umysłowa w aspekcie językowym - jeden z komponentów dojrzałości szkolnej dziecka

Dojrzałość umysłowa, inaczej zwana również intelektualną, uznawana była za najważniejszy wyznacznik dojrzałości dziecka, jaką musi ono osiągnąć rozpoczynając naukę w szkole. Twierdzono, że jeśli przyszły uczeń osiągnie odpowiedni poziom rozwoju intelektualnego jest tym samym gotowy i dojrzały do nauki. Jednak sam poziom inteligencji nie gwarantuje powodzenia w nauce szkolnej. Dzieckiem dojrzałym pod względem umysłowym określa się takie, które już chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem, pragnie dowiadywać się różnych rzeczy od dorosłych i które osiągnęło poziom rozwoju mowy, myślenia, wyobraźni i uwagi charakterystyczny dla końcowego stadium wieku przedszkolnego (M. Kwiatowska i Z. Topińska, 1978, s. 424).
Umiejętności, jakie powinna posiadać osoba dojrzała do rozpoczęcia edukacji szkolnej, szerzej opisuje M. Kwiatowska (1985), zwracając uwagę na rozwój mowy dziecka. Uznaje ona, iż osoba gotowa do rozpoczęcia nauki powinna nie tylko prawidłowo rozumieć język innych, ale także swobodnie się nim posługiwać. Mowa ucznia musi być zrozumiała dla otoczenia oraz poprawna pod względem gramatycznym i dźwiękowym. Ponadto uczeń powinien po kolei wyodrębniać usłyszane w wyrazie głoski, jak również tworzyć słowa na podstawie łączenia ze sobą kolejno usłyszanych głosek. -latek gotowy do nauki wie, że treści które słyszy można przekazywać za pomocą umownych symboli jakimi są litery, które łączą się tworzą wyrazy, a następnie zdania. Potrafi również przyporządkować określony znak graficzny do dźwięku, który słyszy. Według M. Kwiatowskiej dziecko przed rozpoczęciem nauki w szkole powinno w określonym zakresie opanować umiejętność początkowego czytania. Ważnym wyznacznikiem dojrzałości szkolnej -latka jest także umiejętność logicznego myślenia, oparta na analizowaniu i syntetyzowaniu. Ponadto ważne jest, aby dziecko z zaciekawieniem podchodziło do proponowanego mu materiału oraz w sposób zadowalający myślało o swoich nowych obowiązkach szkolnych (M. Kwiatowska, 1985, s.424).
Wymagania dotyczące dojrzałości umysłowej dziecka rozpoczynającego naukę w szkole opisuje także A. Klim-Klimaszewska. Autorka podkreśla, że uczeń powinien posiadać taki zasób informacji i rozumieć je na tyle, aby móc korzystać z wyjaśnień i uwag nauczyciela. Dodatkowo dziecko powinno za pomocą logicznego myślenia wiązać dane mu informacje i na ich podstawie samodzielnie wyciągać wnioski. Według A. Klim-Klimaszewskiej osoba dojrzała do nauki szkolnej dość szybko zapamiętuje przekazywane jej informacje oraz potrafi je w oczekiwanych sytuacjach odtworzyć. Autorka zwraca uwagę nie tylko na rozwój mowy pod względem gramatycznym, ale także na fakt, iż dziecko powinno odróżniać cechy prozodyczne mowy. Według niej osoba gotowa do nauki szkolnej musi dostrzegać akcent i intonację, różnicować rymy oraz dostrzegać rytm mowy. Dla A. Klim-Klimaszewskiej ważna jest nie tylko umiejętność różnicowania graficznego liter, ale również zależności występującymi między elementami, z których się składają. Dziecko powinno spostrzegać, że litera ,,b” i ,,d” składają się z takich samych elementów – kreski i kółka, ale również dostrzegać zależność, że w przypadku litery ,,b” kreska jest przed kółkiem, a w przypadku litery ,,d” kreska znajduje się za kółkiem. A. Klim-Klimaszewska zaznacza również, że gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole, szczególnie jeśli chodzi o umiejętność czytania i pisania, jest to dziecko, które posiada prawidłowo wykształcony słuch fonematyczny (A. Klim-Klimaszewska, 2011, s.144).

Bibliografia:
• Kwiatowska M., Topińska Z., 1978, Pedagogika przedszkolna, Warszawa, WSiP
• Kwiatkowska M., 1985, Podstawy pedagogiki przedszkolnej, Warszawa, WSiP
• Klim-Klimaszewska A., 2011, Pedagogika przedszkolna. Nowa podstawa programowa, Warszawa, Instytut Wydawniczy ERICA