Fortepian Dodatkowy - program nauczania

KATEDRALNA OGÓLNOKSZTAŁCĄCA
SZKOŁA MUZYCZNA
W POZNANIU

PROGRAM NAUCZANIA
DLA PRZEDMIOTU
FORTEPIAN DODATKOWY

Opracowanie:
Magdalena Gniewowska

POZNAŃ 2015
SPIS TREŚCI

1. Wstęp
2. Cele kształcenia –wymagania ogólne
3. Treści nauczania –cele szczegółowe, sposoby realizacji
4. Kryteria i formy oceniania
5. Efekty kształcenia po zakończeniu nauki w szkole muzycznej I stopnia
6. Wykaz przykładowej literatury

1. WSTĘP

Program nauczania dla przedmiotu- Fortepian dodatkowy, obejmuje trzyletnią naukę gry w klasach od IV do VI. Uczniowie realizują program podczas jednych zajęć tygodniowo -20 min, t.j. 0,44 jednostki lekcyjnej.
Program zawiera cele kształcenia, treści nauczania, kryteria i formy oceniania, efekty kształcenia i wykaz przykładowej literatury. Zgodnie z założeniem I etapu edukacyjnego Szkół Muzycznych I stopnia, program został napisany w oparciu o:

Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dn. 2 VII 2014r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (DZ.U. z 2014 poz.1039)

Specyfika nauczania tego przedmiotu, polega na indywidualnym podejściu do pracy z uczniem w zależności od uzdolnień, możliwości i warunków pracy ucznia (własny instrument). Przedmiot ten bazuje na wiadomościach, które uczniowie zdobyli przez trzy lata na lekcjach instrumentu głównego i zajęciach teoretycznych.

Indywidualizacja procesu nauczania sprzyja doborowi metod i materiału nauczania tak, by umożliwić uczniowi pełny i wszechstronny rozwój. Dobór utworów o zróżnicowanej problematyce jest niezbędnym elementem wielokierunkowego rozwoju ucznia. Repertuar powinien zawierać pozycje ze wszystkich działów materiału nauczania oraz różnych epok i stylów muzycznych.
Koncepcja programu ma pomóc nauczycielowi w indywidualnym i elastycznym planowaniu pracy z uczniami o różnym poziomie uzdolnień muzycznych. Wymagania zawsze powinny być dostosowane do możliwości ucznia.

2. CELE KSZTAŁCENIA – WYMAGANIA OGÓLNE

1. Poznanie podstawowych wiadomości na temat fortepianu.
- Uczeń poznaje budowę i możliwości brzmieniowe instrumentu.
2. Opanowanie podstaw gry na fortepianie.
-Uczeń prawidłowo posługuje się aparatem gry na fortepianie oraz nabywa podstawowe umiejętności techniczne i interpretacyjne w grze na instrumencie.
3. Nauka gry a vista.
-Uczeń kształci podstawowe umiejętności gry a vista łatwych utworów muzycznych.
4. Kształcenie umiejętności gry w zespole.
-Uczeń poznaje zasady gry w zespole, wykorzystując nabytą wiedzę i umiejętności muzyczne.
5. Kształcenie umiejętności samodzielnej pracy.
Uczeń:
-świadomie realizuje wyznaczone przez nauczyciela cele,
-w pracy nad utworem posługuje się posiadaną wiedzą oraz świadomie uczy się utworu na pamięć.

3. TREŚCI NAUCZANIA – CELE SZCZEGÓŁOWE, SPOSOBY REALIZACJI

1. Poznanie podstawowych wiadomości na temat fortepianu.
Uczeń:
-zna i określa poszczególne części fortepianu,
-zna możliwości brzmieniowe instrumentu,
-prawidłowo rozpoznaje klawisze i oktawy.
Sposoby realizacji:
-Nauczyciel pokazuje i objaśnia uczniowi budowę instrumentu, jego poszczególne części, walory brzmieniowe i sposoby wykonawcze
-Podczas ćwiczeń lekcyjnych uczeń poznaje klawiaturę, sposoby wydobycia dźwięku

2. Opanowanie podstaw gry na fortepianie.
Uczeń:
-zachowuje odpowiednią postawę przy instrumencie,
-prawidłowo posługuje się aparatem gry (ułożenie rąk, pozycja dłoni i palców, swoboda nadgarstka, koordynacja i niezależność rąk),
-realizuje podstawowy zapis notacji muzycznej w kluczu wiolinowym i basowym (przyporządkowuje nutę jako zapis graficzny właściwym klawiszom, prawidłowo odczytuje rytm i znaki chromatyczne),
-prawidłowo realizuje zapis graficzny artykulacji i dynamiki,
-posługuje się artykulacją portato, legato i staccato,
-posługuje się techniką palcową w stopniu podstawowym,
-stosuje zróżnicowaną dynamikę,
-zna podstawowe zasady kształtowania dźwięku.

Sposoby realizacji:
-Objaśnienie właściwej postawy podczas gry na instrumencie i wynikających z niej zależności prawidłowego wykonania utworów
-Realizacja ćwiczeń „na sucho” bez instrumentu, umożliwiających prawidłowe posługiwanie się aparatem gry
-Pięciopalcówki przygotowujące do wykonania pierwszych ćwiczeń na instrumencie przy kontroli swobody ruchu
-Ćwiczenia w czytaniu nut w kluczu wiolinowym ( powtórzenie wiadomości nabytych na innych lekcjach muzycznych w klasach młodszych)
-Ćwiczenia w czytaniu i zapisywaniu nut w kluczu basowym
-Objaśnienie sposobów wykonywania różnych rodzajów artykulacji i ich realizacja w poszczególnych utworach
-Ćwiczenia w kształtowaniu prostej techniki palcowej i jej wykorzystanie w utworach
-Praca nad umiejętnością posługiwania się dynamiką w utworach, kształtowaniem różnicy wykonania melodii i akompaniamentu.

3. Nauka gry a vista.
Uczeń:
-dokonuje wstępnej analizy tekstu,
-gra a vista proste utwory, każdą ręką osobno –w kluczu wiolinowym i basowym.
Sposoby realizacji:
-Omówienie podstawowych wiadomości dotyczących utworu ( klucze, artykulacja, dynamika a także forma, tonacja, styl i charakter utworu)
-Próby wykonania krótkich, prostych utworów osobno i razem.

4. Kształcenie umiejętności gry w zespole.
Uczeń:
-gra łatwe utwory na 4 ręce z nauczycielem lub innym uczniem,
-realizuje spójną interpretację w zespole (agogika, dynamika).
Sposoby realizacji:
-Nauczyciel objaśnia uczniowi podstawowe różnice w grze solowej i zespołowej
-Nauczyciel kształtuje umiejętność współpracy z innym wykonawcą lub zespołem podczas wspólnych zajęć i prób
-Nauczyciel uczy współodpowiedzialności podczas wykonania utworu w grze zespołowej.

5. Kształcenie umiejętności samodzielnej pracy.
Uczeń:
-realizuje zalecenia nauczyciela oraz koryguje popełniane błędy podczas samodzielnej pracy,
-wykonuje z pamięci wybrane utwory,
-wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach (zwłaszcza ogólno muzycznych).
Sposoby realizacji:
-Uczeń realizuje w domu wskazówki nauczyciela
-Zna i stosuje metody podczas samodzielnego ćwiczenia
-Nauczyciel objaśnia metody skutecznego uczenia się na pamięć. Uczeń dzięki wskazówkom nauczyciela przyswaja pamięciowo najpierw krótkie fragmenty, a z czasem całe utwory
-Uczeń przygotowuje utwory samodzielnie w domu, stosując wskazówki nauczyciela oraz wiadomości zdobyte na innych zajęciach muzycznych.

4. KRYTERIA I FORMY OCENIANIA

Uczeń ma możliwość zaprezentowania przygotowanego materiału i zostaje oceniony podczas zajęć lekcyjnych oraz koncertów szkolnych.
Ocenę śródroczną i końcowo roczną z przedmiotu Fortepian dodatkowy wystawia nauczyciel.
Uczeń oceniany jest według następujących kryteriów:
-poprawność aparatu gry –w tym postawa przy instrumencie, ustawienie i swoboda aparatu gry
-postępy w zdobywaniu umiejętności (artykulacja, dynamika, pedalizacja, niezależność rąk, umiejętność zachowania właściwych proporcji brzmieniowych między melodią a akompaniamentem)
-poprawność wykonania –w tym prawidłowe odczytanie tekstu i opanowanie utworu
-zrozumienie budowy formalnej utworu, właściwy dobór tempa
-postępy w zdobywaniu środków wykonawczych
-walory artystyczne wykonywanych utworów (umiejętność prowadzenia frazy, właściwa interpretacja utworu)
-wykonanie prezentowanego utworu lub większego programu z pamięci
-systematyczność i pilność ucznia.

5. EFEKTY KSZTAŁCENIA PO ZAKOŃCZENIU NAUKI W SZKOLE MUZYCZNEJ I STOPNIA

Uczeń:
-szanuje dziedzictwo kulturowe swojego i innych narodów
-przestrzega zasad kultury, etyki i prawa autorskiego
-posiada wiedzę niezbędną do rozwijania gry na instrumencie i do świadomego uczestnictwa w życiu muzycznym
-zna i stosuje zasady dotyczące występów publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem zachowania i stroju
-wykazuje wrażliwość artystyczną w kreatywnym realizowaniu zadań
-rozwija pasję muzyczną poprzez podejmowanie inicjatyw artystycznych
-publicznie prezentuje swoje dokonania
-podczas gry na instrumencie prawidłowo operuje aparatem gry
-czyta nuty ze zrozumieniem, potrafi wykonać a vista proste utwory muzyczne
-wykorzystuje wiedzę ogólnomuzyczną oraz umiejętności niezbędne do zrozumienia i wykonywania utworów
-świadomie wykorzystuje słuch muzyczny w działaniach praktycznych
-realizuje wskazówki wykonawcze ze zrozumieniem
-ocenia jakość wykonywanych zadań
-pracuje w zespole pod nadzorem osoby odpowiedzialnej za realizację projektu oraz bierze współodpowiedzialność za efekt tej pracy
-integruje się i współpracuje z członkami zespołu
-buduje relacje oparte na zaufaniu
-wykazuje się w działaniu aktywną postawą
-organizuje swoją indywidualną pracę
-systematycznie rozwija swoje umiejętności
-wykorzystuje technologię informacyjną i komunikacyjną
-przewiduje skutki podejmowanych działań
-jest przygotowany do kontynuowania nauki
-potrafi skutecznie radzić sobie ze stresem, w szczególności z tremą.

6. WYKAZ PRZYKŁADOWEJ LITERATURY

Podstawowym kryterium wyboru utworów powinny być możliwości i potrzeby ucznia. W doborze stopnia trudności i ilości realizowanych utworów, nauczyciel powinien uwzględnić jego potrzebę ekspresji oraz wrażliwości muzycznej.
Podaną literaturę muzyczną należy traktować jako propozycję i pomoc przy doborze repertuaru w celu realizacji treści zawartych w programie nauczania.
Uczniowie zdolniejsi, stosując odpowiednie sposoby ćwiczenia mogą osiągnąć efekty większe od przewidzianych programem.

Przykładowa literatura nie jest podzielona na poszczególne etapy nauczania. O jej doborze i stopniu trudności poszczególnych utworów decyduje nauczyciel.

ZBIORY DLA POCZĄTKUJĄCYCH:
-J.Garścia –Abecadło dla początkujących
-J.Garścia –Muzyczne abc przy fortepianie
-M.Grzebalska –Krasnoludki grają na fortepianie. Elementarz młodego pianisty
-K.Longchamps-Druszkiewiczowa –Podręcznik początkowego nauczania gry na fortepianie
-W.Markiewiczówna –Do re mi fa sol
-W.Niemira –Szkoła na fortepian cz.I, II
-M.Preuschoff-Kaźmierczakowa –Fortepian dla najmłodszych

ETIUDY:
-K.Czerny –Pierwszy nauczyciel op.599
-H.Gnesina –Małe etiudy dla początkujących
-H.Lemoine –Etiudy dziecięce op.37
-S.Raube –Etiudy dla dzieci cz.I, II
-A.Różycki (opr.Raube) –Wybór etiud op.7, op.12
-W.Sawicka, G.Stempniowa –Etiudy cz.I, II
-L.Schytte -25 łatwych etiud op.108
-D.Wiłkomirska –Etiudy dla początkujących

UTWORY POLIFONICZNE LUB DAWNYCH MISTRZÓW:
-E.Altberg –Wybór utworów z XVII i XVIIIw. z.I
-J.S.Bach –Łatwe utwory
-J.S.Bach –Drobne utwory
-J.S.Bach –Małe preludia
-G.F.Haendel -2 Sarabandy
-J.Hoffman, A.Rieger –Dawne tańce i melodie z.I i II
-Z.Śliwiński –Z dawnych wieków

FORMY KLASYCZNE:
-J.Garścia –Sonatiny op.4, op.38, op.51
-J.Garścia -2 Sonatiny i wariacje op.68
-J.Hofmann, A.Rieger –Wybrane sonatiny t.I
-L.Miklaszewski –Sonatiny C-dur nr1, c-moll nr2, G-dur nr3
-S.Raube –Wybór sonatin cz.I, II

UTWORY RÓŻNE:
-E.Altberg –Czytanki muzyczne cz.I, II
-B.Bartok –Mikrokosmos cz.I, II
-B.Biskupska –łatwy blues na fortepian
-W.Chmielowska –Światek dziecięcy
-P.Czajkowski –Album dla młodzieży op.39
-K.Drobner –Ulica mistrzów zegarmistrzów
-J.Garścia –Ikebana
-J.Garścia –Igraszki zimowe
-J.Garścia –Miniatury
-D.Kabalewski –Łatwe utwory op.39
-D.Kabalewski –Utwory wybrane op.27
-T.Kassern –Słodki kramik
-W.Łabuński –Łatwe utwory
-S.Majkapar –Biriulki
-J.Maksymiuk –Krople i kropelki
-S.Prószyński –Łatwe utwory
-S.Raube –Taniec niedźwiadków
-A.Rowley –Wróżki i elfy op.38
-F.Rybicki –Zaczynam grać
-F.Rybicki –Już gram
-F.Rybicki –Gram wszystko
-F.Rybicki –Mały modernista
-R.Schumann –Album dla młodzieży op.68

UTWORY NA CZTERY RĘCE:
-E.Altberg, Z Romaszkowa (oprac.) –Na 4 ręce- wybór utworów na fortepian
-A.Diabelli –Ćwiczenia melodyjne op.149
-J.Garścia –Piosenki mojego dzieciństwa op.63 na 4 ręce
-J.Garścia –Graj ze mną na 4 ręce op.37
-S.Majkapar (oprac.Z.Śliwiński) –Pierwsze kroki –Zbiór utworów na 4 ręce
-M.Preuschoff –Kaźmierczakowa, F.Wożniak –Muzyka dla najmłodszych
-S.Raube (oprac.) –Drobiazgi na fortepian na 4 ręce
-A.Różycki –ABC na fortepian
-J.Strawiński –Utwory na 4 ręce