Praca z uczniem trudnym

Wstęp

Nauczyciel w istotny sposób wpływa na uzyskiwane przez ucznia wyniki uczenia się oraz na ich postępowanie ( Kupisiewicz 1996). Uczniowie zafascynowani osobowością nauczyciela, widzą w nim godny naśladowania wzór i przejmują w konsekwencji wiele jego pozytywnych cech. Łatwo przystosowują się do życia szkolnego, rozkwitają w klasie, a ich trudności w nauce znikają.
Nauczyciel mało ambitny, niepodatny na innowacje, hołdujący rutynie, nie pobudzi uczniów do intensywnego wysiłku, nie zachęci ich do wyjścia poza przeciętność oraz nie pomoże pokonać trudności szkolnych, które przyczyniają się do niepowodzeń szkolnych. Dlatego tak ważne jest w sukcesie pedagogicznym nauczyciela zrozumienie, co się dzieje w sferze doznań każdego dziecka, by interweniować czynnie w razie trudności szkolnych w stosunku do niego.

Cechy osobowości ucznia trudnego

• nieumiejętność kierowania własnymi procesami psychicznymi, jak uwaga i pamięć;
• trudność zapamiętywania dat i reguł;
• brak głębszych zainteresowań problemami, przedmiotami;
• słaba aktywność myślowa, która staje się przyczyną postawy bierności i rezygnacji;
• brak poczucia własnej wartości, która często jest przyczyną się nieśmiałości, małomówności;

Przyczyny niepowodzeń szkolnych

Do obiektywnych niepowodzeń szkolnych uczniów przyczyniają się:
• przyczyny społeczno-ekonomiczne (np. złe warunki materialne i mieszkaniowe, rozpad struktury rodziny);
• przyczyny pedagogiczne tkwiące w samym procesie dydaktycznym (brak pomocy dydaktycznych w domu, niewłaściwa baza dydaktyczna szkoły, nadmierna liczba uczniów w klasie);
• przyczyny biopsychiczne (zły stan zdrowia, niedorozwój umysłowy, wady fizyczne);
• sytuacja społeczna ucznia w szkole;
• poziom wiedzy i umiejętności merytorycznych pedagogicznych nauczycieli;
• niewłaściwa postawa nauczyciela;
• brak akceptacji docenienia w domu rodzinnym
• brak kontroli efektów uczenia się dziecka w domu , ucznia w szkole;
• brak zainteresowania się problemami dziecka ze strony rodziców;
• brak działań motywujących dziecko ze strony rodziców, w razie wystąpienia problemów szkolnych;
• wadliwe metody wychowawcze rodziców;

Skutki niepowodzeń ucznia mało zdolnego

• otrzymywanie w większości ocen niedostatecznych, co związane jest z przeżywaniem silnego stresu;
• agresja będąca efektem długotrwałego stresu;
• zniechęcenie do nauki;
• drugoroczność;
• często niska kultura osobista;
• szukanie akceptacji w grupach stwarzających problemy wychowawcze;

Zapobieganie trudnościom uczniów w szkole

Nauczyciel wobec trudnego ucznia powinien wykorzystywać w swojej pracy pedagogicznej:
1. profilaktykę pedagogiczną ( zapobieganie opóźnieniom )
2. diagnozę pedagogiczną ( wykrycie luk w wiadomościach )
3. terapię pedagogiczną ( likwidację luk w wiadomościach ).
Profilaktyka pedagogiczna powinna być realizowana przez nauczyciela jako:
• Nauczanie problemowo-grupowe. Uczniowie zdolniejsi pomagają uczniom słabszym. W ten sposób uczeń z trudnościami w nauce nabiera wiary we własne możliwości;
• Systematyczna kontrola wykonywanych przez uczniów prac domowych;
• Racjonalne organizowanie lekcji powtórzeniowych;
• Jawne ocenianie wyników oceniania;
• Włączanie organizacji uczniowskich do walki z niepowodzeniami;
• Współpraca z rodzicami, opiekunami ucznia;

Wnioski

Nauczyciel uświadamia rodzicom rzeczywistą sytuację dziecka i jego ograniczone możliwości w szkole. Ponadto wywiad środowiskowy może wnieść bardzo dużo do pracy terapeutycznej nauczyciela z uczniem trudnym. Pozwala on na zabranie dokładnych informacji na temat warunków życia ucznia.
Podczas diagnozy pedagogicznej nauczyciel obserwując swoich uczniów wykrywa luki w ich wiadomościach. Następnie zastanawia się, jaka terapia będzie najskuteczniejsza w stosunku do każdego ucznia, który napotyka na trudności szkolne. Nauczyciel stosuje w terapii pedagogicznej metody indywidualizacji nauczania, która przejawia się w prowadzeniu lekcji na kilu poziomach, zróżnicowaniu prac domowych, itp.
Uczeń trudny musi mieć kogoś wspierającego jego działania w szkole. Pedagog, który potrafi okazać zrozumienie dla problemów ucznia, ma dobre podstawy do wywierania na niego wpływów. Energię i niezadowolenie trudnego dziecka trzeba skierować na pożyteczne działania, co umacnia u dziecka wiarę we własne siły.
Otwartość i życzliwość są podstawą do nawiązywania porozumienia, a serdeczność i szczere zainteresowanie stwarza możliwość wpływania na pozytywne wyniki nauczania uczniów.

Literatura:

1. Berge A., Uczeń trudny .Warszawa 1969.
2. Rydel Z.., Dziecku trudnemu pomocna dłoń . ‘’ Nowe w szkole‘’. Nr 4, 2001/2002
3. Grabowska Z,. Drugoroczność – problem czy wyzwanie?‘’’, Opieka, Wychowanie. Terapia’’, nr 2/2001
4. Niemiec M., Praca z uczniem słabym, ‘’ Edukacja i dialog’’, nr 9-10/2001