Stymulowanie mowy dziecka w czynnościach

Zarówno dorośli, jak i dzieci używają języka interakcji w kontaktach z innymi ludźmi.
W celu osiągnięcia prawidłowego kontaktu słownego z odbiorcą, wykorzystanie umiejętności mowy powinno być zautomatyzowane ukierunkowane i precyzyjne w podjętym obszarze tematycznym.
Powstawanie mowy, to bardzo skomplikowany i długotrwały proces rozwojowy, który zależy od wielu czynników. Jednym z nich, jest wpływ rodziny i środowiska. Warto pamiętać, że powstawanie umiejętności mowy odbywa się w kolejnych trzech etapach, które dotyczą nie tylko umiejętności językowych w zakresie nabywanie mowy ojczystej ale również języków obcych z którymi kontakt rozpoczyna się już w wieku przedszkolnym (a czasem wcześniej).
Etapami tymi są:
1. słyszy słowo (lub zdanie) – dziecko uczące się mowy słyszy konkretny przekaz słowny ale go nie rozumie,
2. rozumie słowo (lub zdanie) – wielokrotnie użyty przekaz słowny zostaje skojarzony z konkretną rzeczą lub czynnością, dlatego dziecko zaczyna rozumieć takowy przekaz w formie biernej,
3. stosuje słowo (lub zdanie) ze zrozumieniem – samodzielnie zaczyna stosować słyszane i rozumiane pojęcia adekwatnie do sytuacji.
Każdy z powyższych etapów jest ogromnie ważny i żaden z nich nie będzie występował ani bez pozostałych ani tez w innej kolejności przy prawidłowo rozwijającej się mowie. Dlatego też, w rozwoju mowy dziecka, tak bardzo istotne są wzorce rodziców oraz osób z najbliższego otoczenia.
Bowiem zarówno słownictwo i zwroty, które charakteryzują indywidualny język rodziny najprawdopodobniej zostaną automatycznie wprowadzone w obieg mowy dziecka przyswajającego tę umiejętność.
Jest zatem ważną rzeczą, aby zdawać sobie sprawę, że wszyscy dorośli są lingwistycznymi wzorcami, ale to rodzice mają szczególnie ważne pozycję w stosunku do rozwoju języka dziecka.
Małe dziecko będzie naśladować słowa i wyrażenia używane przez dorosłych i uczyć się ich od niego. Istotny jest także sposób w jaki dorosły wypowiada, intonuje oraz używa mowy niewerbalnej ( język ciała, wyraz twarzy, mimika i gesty), gdyż one również podlegają wnikliwej obserwacji przez dziecko a następnie naśladowaniu każdego konkretnego jej szczegółu. Starsze dziecko potrzebuje pomocy, aby poszerzyć swoje słownictwo w formy bardziej przejrzyste gramatycznie aby poprawnie mogło budować właściwe wypowiedzi i poszerzać możliwości lingwistyczne.

Dziecko na przykład musi dowiedzieć się, że to samo słowo może mają różne znaczenia (duży, wielki, ogromny). Rodzice są centralnym wzorem dla swoich dzieci, dlatego, że są osobami z którymi dziecko przebywa najwięcej czasu, a także z którymi dziecko ma najbliższe emocjonalne relacje.
To właśnie rodzice maja okazję porozmawiać z dzieckiem o wielu różnych sytuacje dnia codziennego, np. w trakcie czynności porannych gdy dziecko się obudzi, je śniadanie, ubiera się itp. Te codzienne sytuacje pozwalają na utrwalanie nazw rzeczy i czynności konkretnych obiektów związanych z codzienną poranną rutyną.
Kolejną rzeczą skłaniającą do rozmowy a zatem poszerzania słownictwa dziecka są warunki pogodowe panujące na zewnątrz. Czynności przygotowujące dziecko do wyjścia z domu to idealna okazja, aby powtórzyć nazwy zjawisk atmosferycznych a także nazwy elementów odzieży dziecka i konieczności dobierania odzieży stosownej do konkretnej pogody w danym dniu. Rozmowa ma kluczowe znaczenie dla zdolności lingwistycznych dziecka, urozmaica jego słownictwo a także kształtuje zdolności kontaktów społecznych w zakresie kompetencji językowy.
Jeśli rodzic ma jakiekolwiek wątpliwości co do prawidłowego wspierania rozwoju mowy swojego dziecka, zawsze ma możliwość aby porozmawiać z wychowawcą w przedszkolu, aby dowiedzieć się jak można tworzyć sytuacje komunikacyjne oraz z zaangażowaniem stymulować możliwości dziecka w zakresie językowym.
Ważne jest, aby dzieci, u których zauważono jakiekolwiek symptomy zaburzenia rozwoju mowy zostały skonsultowane przez logopedę. Dzieci te mogą być szczególnie narażone na czynniki hamujące komunikację. W takim wypadku zarówno rodzice jak i wychowawcy muszą być bardzo czujni.
Codziennym punktem planu dziennego rodziny powinno być zarówno zachęcanie swojego dziecka do rozmowy na temat wydarzeń nadchodzącego lub mijającego dnia a także uważne wysłuchanie co ma ono do powiedzenia oraz oczywiście nawiązanie dialogu na podjęty temat. Należy podtrzymywać rozmowę za pomocą pytań sugerujących zainteresowanie rodzica podjętym przez dziecko tematem.
W tym celu można użyć szeregu narzędzi wspierających strategie językowe korzystne dla dziecka. Można np. używać pytań otwartych, na które poza „tak” lub „nie”, dziecko powinno odpowiadać pełnymi zdaniami: „Jak myślisz, gdzie biedronka teraz frunie?” lub „Co było najbardziej zabawne, kiedy byłeś w cyrku?”
Gdy dziecko wykazuje zainteresowanie konkretnym obszarem tematycznym, np. Księżniczki, Spiderman, ciągniki lub piłka należy nawiązywać tematykę w tym obszarze. Dzięki temu możemy zgodnie z jego zainteresowaniami stopniowo rozszerzać i rozwijać treść rozmowy, poszerzając ja o nowe słowa i nowe perspektywy.
Zawsze należy dać dziecku czas, aby odpowiedziało na zadane pytanie. Może ono bowiem potrzebować trochę czasu na to, aby znaleźć odpowiednie słowa, aby nam odpowiedzieć a nawet czas aby zrozumieć pytanie. Kiedy cierpliwie czekamy na to, by dziecko, znalazło słowa i skonstruowało zdanie, zawsze jest to proces uczenia się, w którym budujemy u dziecka wiarę w umiejętność sprostania wyzwaniom językowym a co za tym idzie poszerzamy jego kompetencje społeczne o umiejętność komunikacji werbalnej niezbędnej w kontaktach interpersonalnych.
Opracowanie: Kinga Piotrowska