Ocena procesów integracji sensorycznej

Hrubieszów, 23.11.2014 r.

Imię i nazwisko :Maciej XXXXXXX
Data urodzenia: 24.04.2001 r.
Osoba przeprowadzająca badanie: Magdalena Mielniczuk

Ocena procesów integracji sensorycznej

Powód skierowania.
Brak nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, brak aktywności na zajęciach wychowania fizycznego, mała samodzielność.

Metody badawcze.
1.Wywiad
2.Kwestionariusz Rozwoju Sensomotorycznego (M. Karga)
3.Obserwacja Kliniczna
4.Obserwacja spontanicznej aktywności dziecka
5. Południowo -Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej
6.Inwentarz Percepcji Czuciowej Dla Dzieci W Wieku Szkolnym
7. Kwestionariusz Rozwoju Sensomotorycznego dla nauczycieli szkół podstawowych

Dane z wywiadu.
Ciąża o przebiegu prawidłowym, poród przez cesarskie cięcie ze względu na kręgosłup. Waga urodzeniowa 3770g, ocena noworodka 9 pkt w skali Apgar (1 pkt za zabarwienie skóry ). Dziecko było karmione piersią przez okres 15 miesięcy. Nie wystąpił etap czworakowania, chłopiec zaczął chodzić w wieku 12 miesięcy. Występowały problemy z karmieniem, chłopiec nie chciał jeść samodzielnie, domagał się karmienia. Od samego początku chłopiec unikał „używania rąk”. Rzadko brał zabawki do rączki, gdy chciał zjeść cukierka to nie chciał wziąć go do ręki tylko otwierał usta. W wieku 3 lat pojawiły się stereotypie i manieryzmy ruchowe takie jak : machanie rączkami, podskakiwanie. Pediatra skierował dziecko na badania do neurologa dziecięcego. Badania nie wykazały niczego niepokojącego.

Dysfunkcje/ choroby.
Chłopiec ma wadę wzroku- krótkowzroczność, obecnie nosi okulary do czytania i do pracy przy komputerze. U chłopca w wieku 3 lat stwierdzono alergię na kakao, w wieku 10 lat alergię na pyłki traw oraz kurz. Obecnie przyjmuje Xyzal.

Dane z placówki.
Maciej uczęszcza do V klasy Szkoły Podstawowej. Przeciętna sprawność ruchowa. Problemy z koordynacją, tendencja do przebywania w jednym miejscu, ociężałość, powolność. Sprawność manualna – poziom przeciętny. Bogaty zasób słownictwa. Niekiedy występują trudności z rozumieniem poleceń. Pamięć nietrwała. Wolne tempo pracy. Jest bardzo spokojny, kulturalny wobec kolegów. W grupie z rówieśniczej zwykle jest wycofany. Utrzymuje kontakty tylko z jednym kolegą.
Bardzo wysoko rozwinięte zdolności intelektualne ze sfery słowno – pojęciowej. Na tle rówieśników wyróżnia chłopca wybitny poziom wiedzy encyklopedycznej, jak również zasób słownictwa znacznie wykraczający poza przeciętne umiejętności uczniów klasy V.
Świadczy to o silnych zainteresowaniach poznawczych. Może jednak stanowić powód trudności w procesie adaptacji do grupy równolatków ( mało zbieżnych zainteresowań, wyraźnie szerszy zakres wiedzy i bogatsze słownictwo).
Największe zakłócenia widać w obszarze analizatora wzrokowego. Ma trudności w pracy wymagającej sprawności manualnej i dobrej koordynacji wzrokowo- ruchowej. Ma to znaczenie dla przebiegu procesu pisania, skutkuje wolnym tempem zapisu. Może również powodować utrudnienia podczas zajęć wychowania fizycznego ( słabe zainteresowanie sportem, niechęć do uczestnictwa w grach zespołowych typu: piłka nożna, koszykówka). Chłopiec jest zwolniony z zajęć wychowania fizycznego. Obecne są cechy dysgrafii. Litery bywają kanciaste, o różnym kącie nachylenia, niedokładnie rozmieszczone w liniaturze. Objawy te ulegają nasileniu w sytuacjach stresowych.
Dodatkowo pojawiają się kłopoty z prawidłowym planowaniem przestrzeni zapisu. Dotyczą rozmieszczenia tekstu na stronie, zachowanie marginesów i regularnych odstępów między wyrazami.
Deficyty percepcyjne o podłożu wzrokowo- przestrzennym utrudniają przyswajanie i odtwarzanie wiedzy z zakresu matematyki. Najbardziej widoczne są trudności podczas analizy i rozwiązywania zadań z treścią oraz zagadnień z zakresu geometrii, spostrzegania przestrzeni.

Kwestionariusz Rozwoju Sensomotorycznego.
Dotyk
-unika używania rąk
-nie lubi zabaw w piasku, malowania dłońmi
-nie lubi być rozebrane
-woli się kąpać w wannie niż pod prysznicem
-reaguje nadmiernie gdy zostanie dotknięty niespodziewanie
-nie lubi mycia twarzy, czesania, obcinania włosów, mycia zębów, obcinania paznokci
-unika zabaw z plasteliną, masą solną, farbami
-nie lubi być dotykane, zwłaszcza gdy ktoś podchodzi z tyłu i np. dotyka jego ramienia
-jest nadmiernie wrażliwe
-izoluje się od dzieci
-często się drapie

Przedsionek
-nieprawidłowe napięcie mięśniowe przy braku problemów neurologicznych, potrzebuje pomoc przy zmianach pozycji, opiera głowę lub całe ciało w siadzie lub staniu,
-jest statyczne
-długo uczył się jazdy na rowerze
-używa głównie jednej ręki w aktywnościach wymagających współpracy dwóch kg
-reaguje negatywnie/nadmiernie przy zabawach w powietrzu, zmianach pozycji
- unika zabaw takich jak bujanie się, kręcenie na karuzeli, podskakiwanie
-protestuje przy ruchach do tyłu nawet z zabezpieczoną głową i tułowiem
-nie lubi odrywać stóp od podłoża
-często podpiera głowę ręką przy czytaniu lub pisaniu
Koordynacja
-ma trudności z zabawami manualnymi ( cięcie nożyczkami, rysowanie itp.) lub pisaniem
-ma trudności z nauczeniem się nowych czynności ruchowych (unika ich)
-trzeba mu przypominać o przytrzymywaniu kartki podczas pisania
-długo uczył się wiązać sznurowadła
-ma problemy z ubieraniem i/lub zapinanie guzików
Propriocepcja
-niezdarne ruchy
-ostrożny przy wchodzeniu i schodzeniu ze sprzętu
-trzyma /dotyka przedmioty lekkim chwytem
-trzyma przedmioty w ręku zamiast manipulować nimi
-nie potrafi przystosować ciała do zmian pozycji
Napięcie mięśniowe
-wydaje się słabsze niż rówieśnicy
-chwyta przedmioty zbyt delikatnie, ma słaby chwyt
-szybko się męczy
Wzrok
-ma zdiagnozowany ubytek wzroku
-wydaje się wrażliwe na światło
-ma trudności z utrzymaniem wzroku na przedmiocie
-ma trudności z podążaniem wzrokiem (śledzeniem) za przedmiotem lub gubi miejsce podczas czytania, pisania
-ma trudności zrozumieniem instrukcji na piśmie
-nie lubi układanek ( puzzle)
Smak
-nie lubi pokarmów o określonej konsystencji
-domaga się określonych pokarmów
Słuch
-nie lubi głośnych dźwięków
-wydaje się nadmiernie wrażliwe na dźwięki
-ma trudności ze zrozumieniem poleceń słownych
-wymaga kilkakrotnego powtórzenia polecenia
Węch
-reaguje negatywnie na wiele zapachów
Zachowanie, autoregulacja, koncentracja uwagi
-łatwo się rozprasza
-woli bawić się z dorosłymi niż z rówieśnikami
-ma trudności ze zmianami aktywności, miejsc.

Zachowanie podczas badania.
Badanie przeprowadzono podczas trzech godzinnych spotkań. Maciej nawiązał pozytywne relacje z osobą badającą. Jest bardzo miłym, grzecznym chłopcem. Dziecko nie wykazało spontanicznej aktywności. Wyglądało to, jakby nie interesowało go gdzie się znajduje. Maciej nie eksplorował otoczenia. Czekał, aż badający nim pokieruje. Gdy zaproponowano mu robienie na sali co tylko chce – siadł na platformie i podparł podbródek ręką. Na propozycje zabaw ruchowych odpowiadał, że nie lubi się męczyć. W opowieściach chłopca często pojawiała się odpowiedź, że nie lubi się męczyć. Jest dzieckiem statycznym. Z zabaw na świeżym powietrzu wybiera spacer. Maciej unikał chodzenia po podłodze, gdy miał przejść z jednego miejsca na drugie to przeskakiwał po materacach. Chłopca cechuje duża męczliwość. Zaproponowano zbudowanie toru przeszkód. Tor składał się z 3 elementów. Chłopiec go pokonał, następnie siadł na klocku i stwierdził ,że się zmęczył i musi odpocząć. Badająca zaproponowała Maciejowi, żeby coś narysował w celu zaobserwowania chwytu pisarskiego. Chłopiec ma prawidłowy chwyt pisarski, ale nacisk narzędzia pisarskiego na kartkę jest bardzo słaby. Maciej nie potrafił samodzielnie rozhuśtać się na platformie podłużnej. Wykonywał odwrotne ruchy niż powinien w celu rozhuśtania się.

Wyniki badań i obserwacji.
Z oceny przebiegu rozwoju procesów integracji sensorycznej wynika, iż profil sensoryczny Macieja ujawnia pewne nieprawidłowości.
Zaobserwować można zaburzenia ruchu na bazie sensorycznej ( zaburzenia posturalne). Chłopiec nieustannie opiera głowę na dłoni, łatwo się męczy podczas aktywności fizycznej, ma słabe umiejętności w zakresie dużej motoryki, jest niezdarne podczas zajęć sportowych i ruchowych, ma słabe umiejętności w zakresie małej motoryki, ma trudności z używaniem narzędzi takich jak sztućce, kredki, ma problem z cięciem nożyczkami, ma problemy z jednoczesnym korzystaniem z obu nóg, np. podczas skakania, ma problemy ze wspinaniem się np. po drabinkach, .ma trudności z jednoczesnym uniesieniem głowy, ramion i nóg, gdy leży na brzuchu, ma słabe umiejętności w zakresie dużej motoryki. Sprawia wrażenie leniwego, niezmotywowanego, obojętnego, Ma niskie napięcie mięśniowe, wydaje się słabsze niż rówieśnicy, chwyta przedmioty zbyt delikatnie, ma słaby chwyt, szybko się męczy
W obrębie układu dotykowego zauważono zaburzenia modulacji sensorycznej o charakterze nadreaktywności sensorycznej (obronność dotykowa). Maciej od najmłodszych lat unikał używania rąk, nie lubił zabaw w piasku, nie lubi malowania dłońmi, nie lubi być rozebrany, woli kąpiel w wannie niż pod prysznicem, reaguje nadmiernie gdy zostanie dotknięty niespodziewanie, unika zabaw plasteliną, masą solną, nie lubi mycia twarzy, czesania, obcinania paznokci, mycia zębów. Podczas obserwacji nie chciał dotknąć lepkiej masy, którą podała mu osoba badająca. Przeprowadzono Inwentarz Percepcji Czuciowej dla dzieci w wieku szkolnym. Chłopiec nie lubi chodzić boso, denerwują go wełniane skarpetki na nogach, denerwuje się gdy nie może widzieć kto go dotyka, malowanie palcami jest dla niego bardzo nieprzyjemne, nie lubi chropowatej pościeli, nie lubi gdy ktoś dotyka jego twarzy, przyznał się także że bardzo trudno mu zawierać nowe znajomości. Maciej uzyskał 52 pkt co odpowiada 90 centylowi. Im wyższy wynik w inwentarzu tym zachowania dziecka są podobne do zachowań wskazujących na obronność dotykową.
W obrębie układu proprioceptywnego zauważono zaburzenia modulacji sensorycznej o charakterze nadreaktywności. Chłopiec niechętnie się rusza, dotyka przedmioty lekkim chwytem, źle toleruje rozciąganie i kurczenie mięśni, unika aktywności z utrzymaniem ciężaru ciała i które są źródłem silnych proprioceptywnych informacji wejściowych dla mięśni np.: podskoki, raczkowanie, taczki, turlanie.
O zaburzeniach dotyczących zmysłu smaku i węchu może świadczyć to, że preferuje produkty mączne (naleśniki, pierogi, makarony) unika mięsa, również reaguje negatywnie na zapachy, ma odruch wymiotny na wiele zapachów.

Lateralizacja i orientacja w stronach ciała.
Chłopiec preferuje prawą rękę , prawą nogę, dominujące oko- prawe.

Motoryka mała i samoobsługa.
Maciej samodzielnie się ubiera, ma jednak problemy z zapinaniem guzików, sznurowaniem butów (długo uczył się wiązać sznurowadła), ma trudności z zabawami manualnymi ( cięcie nożyczkami, rysowanie itp.) i pisaniem, ma trudności z nauczeniem się nowych czynności ruchowych z zakresu motoryki małej (unika ich), trzeba mu przypominać o przytrzymywaniu kartki podczas pisania. Próba kciuk – palce wykonana z kontrolą wzroku. Zachowania te mogą być spowodowane zaburzeniami proprioceptywno- dotykowymi jaki i obniżoną stabilizacją posturalną.

Reakcje posturalne i dojrzałość odruchowa.
Badania w zakresie dojrzałości odruchowej wskazują na pewne nieprawidłowości w tym zakresie. U Macieja zaobserwowano reakcje, które wskazywałyby na nie w pełni zintegrowany Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny ( ATOS ). Podczas niektórych testów zauważono niesymetryczna pracę rąk. W próbie wywołującej ATOS uzyskano wynik dodatni. Dodatkowa informacja- chłopiec bardzo długo uczył się jeździć na rowerze.
Maciej nie do końca izoluje ruchy głowy od tułowia- w teście Shildera za głową rotuje tułów i kończyny górne. Poza tym wystąpiło opadanie ramion oraz ruchy w obrębie gałek ocznych ( tiki) .W teście Shildera pojawił się ATOS.

Szczegółowe wyniki przeprowadzonych prób i testów.
1.Obserwacja kliniczna
● Objawy obniżonego poziomu pobudzenia- niski poziom aktywności, tendencja do bycia w jednym miejscu.
● Napięcie mięśniowe- lekko obniżone
● Ruchy gałek ocznych- ogólne ruchy- lekko nieregularne, przekraczanie linii środkowej ciała- lekko nieregularnie, Konwergencja- zdecydowanie nieregularnie (dla jednego oka gdy ołówek zbliżał się do oka to chłopiec stracił go z pola widzenia, nie był w stanie „przytrzymać” wzroku na obiekcie; dla obydwojga oczu- gałki oczne nie podążały za obiektem, dziecko widziało dwie końcówki, czyli nie skupiało wzroku na obiekcie)
● Wykonywanie wolnych ruchów –płynne, słaba stabilizacja barków powodująca opadanie rąk, łokcie nie były całkowicie wyprostowane.
● Diadochokineza- lekko nieregularna, ruchy były szarpane, łokcie odchodziły od tułowia
● Test Wyprostowanych Rąk Shildera- nie izoluje ruchów głowy od tułowia- za głową rotuje tułów i kończyny górne, poza tym wystąpiło opadanie ramion.
● Pozycja wyprostna- chłopiec nie był w stanie wykonać tej pozycji.
● Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny- w klęku podpartym- lekkie zgięcie w wyniku biernego ruchu głowy; w pozycji hamującej- potrafi przyjąć ale z dużym wysiłkiem
●Podskoki obunóż w serii po zaznaczonych miejscach- wykonuje sztywno, nie zawsze trafiając w zaznaczone miejsce.
● Próba lajkonika, jak i próba pajace ujawniła słabą koordynację między górną a dolną częścią ciała (niemożność skoordynowania nóg z rękoma, aczkolwiek były próby udane),

2. Południowo- Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej
● Imitacja pozycji- 9 pkt (-2,7)
● Obustronna Koordynacja ruchowa-14 pkt ( -1,1)
● Równowaga w pozycji stojącej oczy otwarte
Oczy otwarte P 18 s (-1,7), L 29s (-1,0), R 47s (-1,5)
Oczy zamknięte P 1s (-1,6), L 5s (-0,4), R 6s (-1,1)
● Test Oczopląsu Porotacyjnego- w lewą stronę- 14 sek (+0,9) w prawą- 15 sek ( +1,1)
razem 29s (+1,2)
●Grafestezja- razem 14 pkt, ( -2,6) lewa-8 pkt (-0,7), prawa- 6 pkt (-2,8)

Imitacja pozycji:
1) 1
2) 2
3) 0
4) 1
5) 1
6) 0
7) 2
8) 1
9) 0
10) 0
11) 1
12) 0
Wynik surowy 9 pkt
Wynik standardowy (-2,7)

Obustronna Koordynacja Ruchowa
1) 1
2) 2
3) 2
4) 2
5) 2
6) 2
7) 1
8) 1
Wynik surowy 13 pkt
Wynik standardowy ( -1,1)

Równowaga w pozycji stojącej
Oczy otwarte P 18 s (-1,7), L 29s (-1,0), R 47s (-1,5)
Oczy zamknięte P 1s (-1,6), L 5s (-0,4), R 6s (-1,1)

Grafestezja
1) 2
2) 2
3) 2
4) 2
5) 5
6) 0
7) 2
8) 2
9) 0
10) 0
11) 0
12) 0
Wynik surowy L 8 P 6 R14
Wynik standardowy L (-0,8) P (-3,1) R ( -2,6)

Oczopląs porotacyjny L 14 s (+0,9) P 15 s ( +1,1) R 29s (+1,2)

Podsumowanie
Prioprocepcja dostarcza informacji niezbędnych do koordynacji podstawowych ruchów z zakresu dużej i małej motoryki. Ma też swój udział w dyskryminacji wzrokowej ( im więcej się ruszamy, tym lepiej rozumiemy to co widzimy). Dziecko z dysfunkcją proprioceptywną brakuje stabilności, dzięki której mogłoby wprowadzać zasadnicze zmiany posturalne w ramach codziennych umiejętności .
Zmysł dotyku ma wielki wpływ na fizyczne, psychiczne i emocjonalne zachowanie człowieka. Każdy z nas już od niemowlęctwa potrzebuje stałej stymulacji dotykowej, dzięki której jest zorganizowany i dobrze funkcjonuje. Dziecko z zaburzeniami układu dotykowego czuje się niedobrze, używając swego ciała w otoczeniu, ruch bowiem oznacza dotyk. Przetwarzanie dotykowe ma duży wpływ na umiejętności szkolnego uczenia się. Wiele przedmiotów wymaga ręcznego manipulowania (materiały na lekcjach plastyki i przedmiotów ścisłych, instrumenty do wystukiwania rytmu, piłki do gry w koszykówkę, kreda, ołówki, papier). Przyjemność jaka płynie z doświadczeń dotykowych, prowadzi do eksplorowania nowych materiałów i budowania służącej przez całe życie bazy wiedzy. Zaburzenia dotykowe uniemożliwiają dziecku łatwe uczenie się ponieważ wrażenia dotykowe je rozpraszają.
Dzieci z obronnością dotykową często są ostrożne, kontrolujące i „nie plastyczne”. Mogą rozwinąć relacje z osobami o podobnych zainteresowaniach, które to relacje nie wymagają kontaktu fizycznego.
Uzyskane wyniki testów i obserwacji wskazują dysfunkcje w obrębie układu proprioceptywnego, dotykowego. Występują zaburzenia ruchu na bazie sensorycznej.
Trudności wynikające z nieprawidłowego przetwarzania bodźców sensorycznych mogą zaburzać zachowania chłopca i przyczyniać się do trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych, jak również nabywaniu w sposób efektywny umiejętności i wiedzy szkolnej. Dodatkowo przyczyniają się do obniżonego poczucia własnej wartości chłopca.
W obszarach wyżej wymienionych wymaga intensywnego wspomagania. Zaleca się terapię Integracji Sensorycznej 1- 2 w tygodniu.

Wskazówki dla nauczycieli
-organizowanie miejsca pracy tak, aby uniknąć niespodziewanego dotknięcia przez inne dzieci, uprzedzanie o dotyku ( szczególnie od tyłu), nie dotykanie dziecka , gdy jest skupione ( zwłaszcza bez uprzedzenia)
-więcej czasu na przepisywanie z tablicy
-stosować bodziec dotykowy tak długo jak dziecko jest w stanie go tolerować, następnie należy stopniowo przedłużać czas trwania bodźca dotykowego i przyzwyczajać dziecko do różnych jego rodzajów
-skonsultowanie się z nauczycielem wychowania fizycznego w sprawie potrzeb dziecka i takich modyfikacji ćwiczeń, aby poprawić jego funkcjonowanie na zajęciach.
-nie dawanie kilku poleceń na raz
-uważne obserwowanie reakcji dziecka na zajęciach wychowania fizycznego i modyfikowanie zakresu i stopnia trudności ćwiczeń
-wymaganie jednego ewentualnie dwóch powtórzeń pod rząd danego zadania.
-uproszczone ćwiczenia fizyczne, instruktaż słowny i pokaz.

Wskazówki dla rodziców
-organizowanie gier i zabaw z elementami stymulacji dotykowej, proprioceptywnej (masażyki, turlanie się po różnych fakturach, chodzenie po poduszkach, robienie kokonu z kołdry, lepienie z plasteliny, ciastoliny, piaskoliny)
-stosownie różnorodnych żeli i myjek, szczotek do kąpieli ( stopniowo, z akceptacją ze strony dziecka),
-mocne wycieranie ręcznikiem po kąpieli
-stopniowe wzbogacanie diety dziecka o nowe potrawy, konsystencje, smaki,
-zachęcanie dziecka do pomocy w czynnościach domowych takich jak: wałkowanie, zagniatanie ciasta, przesadzanie kwiatów, noszenie toreb z zakupami
-wybierać materiały ubraniowe akceptowane przez dziecko
-uprzedzać dziecko kiedy i gdzie się go ma zamiar dotknąć
- unikać niespodziewanego dotknięcia, uprzedzanie o dotyku ( szczególnie od tyłu), nie dotykanie dziecka , gdy jest skupione ( zwłaszcza bez uprzedzenia)

Wskazówki do programu terapii:
● normalizowanie pracy układu proprioceptywnego poprzez zastosowanie technik dostarczających wrażeń pochodzących z tego układu z jednoczesną stymulacją innymi bodźcami sensorycznymi ( dotykowymi, węchowymi, wzrokowymi)
● normalizowanie pracy zmysłu dotyku
● praca nad obniżonym napięciem mięśniowym i stabilizacją proksymalną
● poprawa sprawności ruchowej i koordynacji wzrokowo- ruchowej
● integracja przetrwałego odruchu wczesnodziecięcego ( ATOS)
● kształtowanie sprawności w zakresie motorki dużej i motoryki małej