Dziecko zdolne - jak je rozpoznać, jak z nim pracować

Problem dziecka zdolnego, uzdolnionego i utalentowanego zajmował psychologów, pedagogów
i dydaktyków od bardzo dawna. Dążono do wypracowania takich metod i form pracy z tymi uczniami, aby w pełni stymulować ich wszechstronny rozwój, nie gubiąc nic po drodze z ich uzdolnień
i ponadprzeciętnych umiejętności. Liczne badania naukowe prowadzone w tej dziedzinie, wykazały, że adaptacja dziecka wybitnie zdolnego w szkole, zależy od zapewnienia dziecku od najwcześniejszych lat odpowiednich intelektualnych bodźców rozwojowych, aby zadatki wybitnej inteligencji mogły się ujawnić.
Uczeń zdolny w Polsce nie ma jednej definicji. Uczeń zdolny to taki, który osiąga lub może osiągać dużo lepsze wyniki od swoich rówieśników. Do takich uczniów zalicza się także dzieci, które odnoszą spektakularne sukcesy w jakiejś konkretnej dziedzinie lub mają zadatki gwarantujące osiągnięcia
w różnych dziedzinach.
Jednak w naukowych definicjach pojęcie ucznia zdolnego uwzględnia się nie tylko poziom zdolność ogólnych czy zdolności specyficznych, ale także wysokie osiągnięcia i wyobraźnie twórczą.
Wg. Borzym dzieci zdolne to te, które posiadają jakieś osiągnięcia w pewnej dziedzinie.
Uczniów zdolnych rozpoznaje się w praktyce jako tych którzy mają wysoką inteligencje, powyżej 120.
Dzisiaj coraz bardziej podkreśla się potrzebę pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla takich dzieci, gdyż szybko się nudzą i mogą doznać negatywnego stosunku do szkoły i doznają niepowodzeń szkolnych.
Ucznia zdolnego wyróżniają dwa kierunki:
• Psychologiczny, czyli diagnozy właściwości ucznia zdolnego, które opierają się na specjalnych testach psychologicznych i pedagogicznych, które badają poziom intelektualny i jego uzdolnienia specjalne.
• Pedagogiczny, który dotyczy oceny osiągnięć ucznia.
Dzieci zdolne pokazują wysokie osiągnięcia w co najmniej jednym z obszarów:
• ogólne zdolności intelektualne,
• specyficzne uzdolnienia,
• uzdolnienia przywódcze,
• uzdolnienia artystyczne,
• uzdolnienia psychomotoryczne,
• dobra pamięć i sprawne stosowanie strategii pamięciowych,
• bogatą i twórczą wyobraźnie,
• zdolność analizy i syntezy,
• szeroki zakres wiedzy ogólnej,
• predyspozycje werbalne i językowe,
• bogaty zasób słownictwa,
• zdolności logicznego myślenia,
• zamiłowanie czytelnicze,
• łatwość uczenia,
• uzdolnienia matematyczne,
• ciekawość oraz głębsze, rozleglejsze dążenia poznawcze,
• pomysłowość,
• wielość zainteresowań,
• uzdolnienia muzyczne i plastyczne,
• sprawność fizyczna,
• niezwykłe poczucie humoru,
• perfekcjonizm,
• zdolności społeczne i emocjonalne,
• zdolności kwestionowania pojęć i pomysłów,
• większa od innych oryginalność myślenia,
• większa od przeciętnej samoocena,
• silną motywacje osiągnięć,
• szerokie zainteresowania,
• pracowitość i wytrwałość,
• samosterowność i wewnętrzne samozdyscyplinowanie,
• zdolność rozumienia abstrakcyjnego,
• duży zakres uwagi i łatwość skupiania się,
• zdolność samodzielnej i skutecznej pracy.
G. Lewis założył, że uzdolnienia dzieci należy rozpatrywać w kilku obszarach. Wyróżniał on dzieci uzdolnione organizatorsko, matematycznie, muzycznie.
T. Lewicki scharakteryzował dzieci zdolne jako:
• uczą się szybciej i łatwiej niż pozostali,
• opanowują znacznie szerszy zakres materiału,
• potrafią opanować treści o stosunkowo najwyższym poziomie trudności, przy czym przejawiają skłonności do strukturyzacji materiału, dostrzegają związki, prawa
i prawidłowości,
• wyróżniają się oryginalnością i twórczym podejściem do zagadnień i problemów.
Wg. Panka uczeń zdolny to ten który w sytuacjach szkolnych wskazuje lepsze przystosowanie się do nich dzięki stosunkowo dużej zdolności rozwiązywania problemów, myśleniu twórczym osiąganiu wysokich rezultatów w nauce, wykazaniu wszechstronnych lub specjalnych uzdolnień, żywej wyobraźni, powiązaniu z umiejętnością korzystania z ponad obowiązkowych źródeł wiedzy.
M. Tyszkowa za ucznia zdolnego uważa jednostki o ponad przeciętnych a także wybitnych zdolnościach umysłowych ogólnych z wysokim ilorazem inteligencji lub zdolnościach kierunkowych.
Należy zauważyć, że uczeń zdolny wyróżnia się z grupy swoich rówieśników poziomem sprawności intelektualnej, specjalnymi udolnościami, łatwością uczenia się, samodzielnością myślenia, twórczą wyobraźnią oraz szerokimi zainteresowaniami.
Uczniowie zdolni mają specjalne potrzeby, które trzeba rozpoznawać i uwzględniać w procesie wychowania i kształcenia. Do tych potrzeb należą: potrzeby poznawcze, emocjonalne, społeczne, motywacyjne, potrzeby związane z rozwojem aktywności twórczej tych uczniów. Często u uczniów zdolnych zauważa się różne przejawy negatywnych zachowań, które wynikają z ich nadwrażliwości psychomotorycznej, intelektualnej czy emocjonalnej. Dlatego dziecko zdolne wymaga szczególnego kontaktu z mądrym dorosłym, który świadomy potrzeb dziecka potrafi zagwarantować wspierające i bezpieczne środowisko umożliwiające rozwój nieprzeciętnych zdolności.


Literatura:
1. Bates J. „Dzieci zdolne, ambitne, utalentowane”
2. Borzym J. „Uczniowie zdolni”
3. French J. L. „Dzieci szczególnie uzdolnione-badania i metody kształcenia”
4. Lewis G. „Jak wychować dziecko utalentowane”
5. Lewowicki T „Kształcenie uczniów zdolnych”
6. Nakoneczna D „Kształcenie wielostronne stymulacyjne rozwój uzdolnień”
7. Nęcka E. „Inteligencja. Geneza. Struktura. Funkcje”
8. Panek W. „Z zadań nad zdolnościami i udolnościami specjalnymi młodzieży”
9. Szumski G. „Dobór i kształcenie uczniów zdolnych”
10. Tyszkowa M. „Zdolności, osobowość i działalności uczniów”

Wiktoria Poletajew
Przedszkole NR 21 w Koszalinie