Analiza logopedyczna przypadku dziecka z zaburzeniem mowy

Joanna Piechocka
Analiza logopedyczna przypadku dziecka z zaburzeniem mowy
Kasia urodziła się w maja 2009 r., od września 2014 r. uczęszcza do oddziału przedszkolnego przy Szkole Podstawowej. Dziewczynka w pierwszym miesiącu pobytu w przedszkolu miała spore problemy adaptacyjne – rano płakała, w czasie zajęć była wycofana, prawie wcale nie odzywała się do wychowawcy i dzieci.
Przed rozpoczęciem badań logopedycznych dzieci z grupy przedszkolnej zapoznały się z logopedą – dzieci odbyły wspólne zajęcia z logopedą; dzieci były obserwowane podczas normalnego dnia pracy. Kasia nie chciała samodzielnie udać się na badania logopedyczne; zgodziła się pójść razem z koleżanką, jednak nie chciała brać w nich udziału – obserwowała tylko co robi koleżanka. Dziewczynka zgodziła się udać na badania z logopedą dopiero po dwóch tygodniach, jednak początkowo znowu nie chciała podjąć żadnej aktywności. Dopiero opowieść o biednym pluszowym misiu, który ma bardzo chore gardło i uszy skłoniły Kasię do współpracy, która zgodziła się pomóc misiowi nazywać obrazki i słuchać za niego co mówi logopeda.
W wyniku badania przeprowadzonego na obrazkowym kwestionariuszu mowy Genowefy Demel u Kasi stwierdzono wadę wymowy w postaci dyslalii wielorakiej.
KARTA 1 szereg [š – ž – č – ǯ] szafa - [s] koszyk - [s] szklanki - [klanka] kapelusz - [s] żaba - [z] żelazko - [z] jeż - [s] drzwi -[ʒ] czołg - [c] szczotka - [cotka] beczka - [c] klucz - [c] Wniosek: dziewczynka nie realizuje głosek z szeregu š – ž – č – ǯ zastępując go głoskami z szeregu s – z – c - ʒ; dziewczynka uprościła również wyraz szklanki do [klanki]. KARTA 2 szereg [s – z – c - ʒ] samolot – [ś] słoń - [ś] pasek - [ś] pies - [ś] zegar – [z], [l] zamek - [z] wózek - [z] dzwonek – [ʒ]
cukierki - [c], [l] tablica - [c] klocki - [c] księżyc - [z] Wniosek: dziewczynka realizuje głoskę [s] jako głoskę [ś]]. Nieprawidłowa realizacja głoski [r] jako [l] oraz głoski [ž] jako [z]. KARTA 3 szereg [ś, ź, ć, ʒʹ] ślimak - [ś], [y] świeczka - [ś], [c] książka-[ś], [c] wiśnie -[ś] ziemniaki - [ś] guziki - [ź] cielątko - [ć] nici - [ć] dzięcioł - [ʒʹ], [l] dźwig - [ʒʹ] żołędzie - [s] gwoździe - [ś], [ć] Wniosek: Dziewczynka zamienia głoskę [ź] na głoskę[ś]; wyraz gwoździe słychać zamiast głosek [źʒʹ] głoski [ść], pozostałe głoski szeregu realizowane prawidłowo. Błędna realizacja głosek innych szeregów: [ č],[ ž]. KARTA 4 głoska [r] tramwaj – [l], [b] cytryna – [l] drabina – [l] krowa – [l] gruszka – [l], [s] spadochron –[padoflon] radio – [l] ryby – [l] parasol – [l] tarka – [l] tornister – [tolba] rower – [lovel] Wniosek: dziewczynka nie realizuje prawidłowo głoski [r]; we wszystkich wyrazach wymawia głoskę [l]. Wyraz spadochron został uproszczony do wymowy: [padoflon]. KARTA 5 [k – k’ – g – g’] kot – [k] kura – [k] [l] konewka – [k] bąk –[k] kielnia – [kʹ] rakieta – [kʹ], [l] siekiera – [kʹ], [l] kredki – [k], [l] garnek – [g], [l] kogut – [k], [g] chorągiewki – [gʹ] choinka – [k] Wniosek: dziewczynka prawidłowo realizuje głoski zawarte w karcie, nieprawidłowa realizacja wcześniej badanej głoski [r]. KARTA 6 [v – v’ – f – f’] wałek [v] – [vavek] worek – [v], [l] krawaty –[v], [l] wieszak – [v’] , [ś] wiewiórka – [v’], [l] fotel – [f] farby – [f], [l] żyrafa – [f], [z], [l] agrafka – [f], [l] filiżanka – [f’], [s] fiołki – [f’] kalafior – [f’], [l] Wniosek: Dziewczynka prawidłowo realizuje głoski z karty 6; zła realizacja wcześniej sprawdzanych już głosek, które były źle realizowane. KARTA 7 [b – b’ – p - p’ – m – m’] balon – [b] buty – [b] cebula – [b] bilet – [b’]
grabie – [b’], [l] grzebień –[b’], [z] patelnia –[n’] pompka –[p], [popka] piłka – [p’] pióro – [p’], [l] małpa – [m], [p] miotły – [m’] Wniosek: dziewczynka realizuje prawidłowo głoski badane w karcie 7; uproszczenie wyrazowe w słowie pompa do [popka], nieprawidłowa realizacja wcześniej badanych głosek [l], [ž], które były źle artykułowane. KARTA 8 [t – d – n] talerz – [t], [ś] telefon – [t], [n] młotek – [m] but – [t] dom – [d] dach – [d] buda – [d] widelec – [d] narty – [n], [l] nożyce – [n], [ź] spodnie – [d], [ś] bocian – [n] Wniosek: dziewczynka prawidłowo realizuje głoski [t, d, n]; błędna realizacja wcześniej badanych głosek, które były źle artykułowane. KARTA 9 [l – l’] lampa – [l] [lapka] lustro – [l] [lustlo] butelka – [l] Balon – [l] lalka – [l] motyl – [l] ul – [l] listek [l’], [ś] lis – [l’], [ś] listy – [l’] królik – [l’], [l] szalik – [l’], [s] Wniosek: dziewczynka realizuje prawidłowo głoski [l – l’]; błędna realizacja wcześniej badanych głosek, które były źle artykułowane; opuszczenie głoski [m] w wyrazie lampka. KARTA 10 samogłoski autobus – [a], [atobuś] agrafka – [a], [l] aparat – [a], [l] armata – [a], [l] oko – [o] osa – [o], [a] okulary [o], [u], [y], [l] orzechy – [o], [e], [y] ucho – [u], [o] ule – [u], [e] indyk – [i], [y] igły – [i], [y] Wniosek: Dziewczynka realizuje prawidłowo samogłoski; w wyrazie autobus wymowa została uproszczona do [atobuś]; w wyrazach nieprawidłowa realizacja głoski [s], [r], które wcześniej zostały już zbadane. KARTA 11 [ṷ - ḭ] łabędzie – [ṷ] łóżko – [ṷ], [ś] koło – [ṷ] piłka – [ṷ] stół – [ṷ] jabłko – [ḭ] jaszczurki – [ḭ], [s], [c], [l] pająk – [ḭ] zając – [ḭ] hulajnoga – [ḭ] jajka – [ḭ] klej – [ḭ] Wniosek: dziewczynka prawidłowo realizuje głoski [ṷ - ḭ]; w wyrazach nieprawidłowa realizacja głosek, które wcześniej zostały już zbadane.
KARTA 12 różnicowanie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych bułka półka Bąk Pąk koza kosa Noże Nosze góry kury Biurko Piórko Wniosek: dziewczynka we wszystkich przypadkach prawidłowo pokazywała na obrazkach to co słyszała. W trakcie pracy z obrazkami i nazywania „co i kto robi?”, dziewczynka odpowiadała pojedynczymi słowami. W uzupełniankach słowno – obrazkowych nie zawsze zachowywała prawidłową formę gramatyczną słów.
Podczas badania zaobserwowano również:
- zasób słownictwa – na poziomie wieku,
- głos – dość cichy,
- tempo mowy – normalne, gdy dziewczynka opowiada o czymś ważnym dla siebie, tempo mowy jest szybkie,
- tor oddechowy – dziewczynka najczęściej pobiera powietrze nosem, zdarza się jednak czasami, że pobiera powietrze również ustami, zwłaszcza, gdy chce szybko coś powiedzieć,
- słuch – normalny – dziewczynka prawidłowo wysłuchiwała głoski (klaskała, gdy słyszała konkretną głoskę, którą miała wysłuchać w danym momencie),
- sprawność artykulatorów: zmniejszona sprawność mięśnia okrężnego ust oraz języka,
- zgryz – uzębienie mleczne, bez widocznej wady zgryzu,
- obniżona motoryka mała i duża.
Pytanie o rodzinę Kasi wywołało u dziewczynki spontaniczną rozmowę, podczas której opowiadała ona o swojej siostrze, mamie, tacie oraz o tym jak lubi spędzać z nimi czas. Dziewczynka mówiła dość cicho i szybko co utrudniało zrozumienie wypowiedzi, czasami opuszczała niektóre głoski lub w dłuższych wyrazach zamieniała sylaby.
Kasia poproszona o wykonanie rysunku na kartce wykonała zadanie bardzo chętnie. Podczas pracy dziecka zauważono: mały nacisk kredek na papier, bardzo delikatne trzymanie kredek – nie zawsze prawidłowy sposób trzymania kredek, podciąganie nóg na krzesło podczas pracy.
Z rozmowy z wychowawcą wiadomo, że Kasia jest nieśmiała, jednak coraz częściej odzywa się do koleżanek i kolegów; mówi w sposób cichy. U dziewczynki wychowawczyni zauważyła problemy w obrębie motoryki dużej oraz małej. Kasia ma problem ze złapaniem piłki, przejściem po linii prostej, na zajęciach ruchowych porusza się niepewnie; podczas pracy stolikowej dziewczynka bardzo delikatnie trzyma przybory do pisania i rysowania, ruchy ręki są niepewne, ma problemy z prawidłowym trzymaniem nożyczek.
Dziewczynka źle radzi sobie z sytuacjami, kiedy nie zostaje zrozumiana przez inne osoby – reakcja płaczem, wycofaniem z grupy, niechęć do ponownego nawiązania kontaktu.
Kasia je przynoszone z domu śniadanie, gryzie pokarm z zamkniętą buzią, jednak tempo jedzenia jest bardzo wolne.
Wywiad z rodzicem dziecka:
- dziecko urodziło się zgodnie z wyznaczonym przez lekarza terminem,
- ciąża przebiegała prawidłowo pod kontrolą lekarską,
- mama nie przyjmowała leków w czasie ciąży,
- mama nie chorowała ani nie miała wysokiej temperatury w czasie ciąży,
- mama nie przeżyła w czasie ciąży bardzo silnego stresu,
- masa urodzeniowa: 3350 g,
- długość ciała– 50 cm,
- obwód głowy – 34 cm,
- obwód klatki piersiowej – 31 cm,
- punkty w skali Apgar – 10 – 10 – 10,
- przesiewowe badanie słuchu dziecka nie wykazały zagrożenia niedosłuchem,
- dziewczynka od samego początku była dzieckiem chcianym, jednak nieplanowanym – w momencie zajścia w ciążę mama Kasi zajmowała się 4miesięczną córką i nie planowała zajścia w ciążę,
- Kasia była dzieckiem spokojnym, mało płakała jako niemowlę,
- zawsze chętnie przebywała w otoczeniu najbliższej rodziny,
- zawsze lubiła bawić się z siostrą,
- po powrocie mamy do pracy dziewczynkami zajmował się tata, a następnie dziadkowie, z którymi dzieci bardzo lubią do dzisiaj zostawać,
- Kasia nigdy nie lubiła towarzystwa obcych osób, stawała się wtedy wycofana, podczas obecności w domu nowych osób Kasia najchętniej przebywała na kolanach rodziców; nie ma problemu, aby została sama z osobami, które dobrze zna,
- dziewczynka była karmiona piersią do około 4 – 5 miesiąca życia, następnie przyjmowała pokarm z butelki i łyżeczki,
- od samego początku Kasia jadła bardzo wolno i w małych ilościach,
- mama twierdzi, że pomimo wolnego tempa Kasia jadła wszystkie podawane produkty, nie miała nigdy problemu, że czegoś szczególnie nie lubi,
- Kasia w domu zawsze bardzo dużo mówiła, jednak zrozumienie jej mowy początkowo było dość trudniej – Kasia najchętniej porozumiewa się ze swoją starszą siostrą (siostra mówi prawidłowo),
- Kasia bardzo źle reaguje, kiedy ktoś jej nie może zrozumieć – dziewczynka reaguje wtedy płaczem, wycofuje się, nie chce ponownie powtórzyć tego co wcześniej powiedziała,
- Kasia według mamy odczuwa lęk przed wysokością, boi się schodzić sama ze schodów,
- Dziewczynka jest szczepiona zgodnie z obowiązkowym kalendarzem szczepień,
- Dziewczynka była badana przez laryngologa, ponieważ mama zastawiała się czy wada wymowy nie jest spowodowana przerostem trzeciego migdałka – badanie nie wykazało przerośniętego trzeciego migdałka.
PLAN TERAPII
Podsumowanie wywiadu:
Kasia jest dzieckiem 5-letnim, ze zdiagnozowaną dyslalią wieloraką. Dziewczynka ma problemy z realizacją głosek: [š, ž, č, ǯ, s, ź, r]. Podczas swobodnej wypowiedzi Kasia mówi cicho i dość szybko, upraszcza niektóre grupy spółgłoskowe nie wypowiadając wszystkich głosek - ma problemy z wypowiedzeniem połączeń [mw], [mp], [sp], [šk]. Dziecko oddycha przez nos, jednak podczas szybkiej wypowiedzi zdarza jej się dobierać powietrze ustami.
Dziewczynka urodziła się z ciąży prawidłowej jako zdrowe dziecko, nie chorowała poza przeziębieniami. Niepokój rodziców budzi nieprawidłowy rozwój mowy oraz bardzo ciche mówienie powodujące sytuacje niezrozumienia mowy dziecka. Przed przyjściem do przedszkola rodzice zbadali dziecko laryngologicznie, aby sprawdzić czy nie posiada przerośniętego trzeciego migdała – lekarz nie stwierdził przerostu.
Wychowawczyni dziewczynki jest zaniepokojona jej nieśmiałością, wycofaniem w stosunku do grupy oraz płaczliwością. Ponadto u dziewczynki widoczne są problemy z motoryką małą i dużą. PLAN TERAPII Zauważone nieprawidłowości Co należy zrobić Kiedy? Problemy w zakresie motoryki dużej i małej Podnoszenie sprawności dziecka w obrębie motoryki dużej i małej Od samego początku pracy z dzieckiem. Po podniesieniu u dziecka sprawności w obrębie motoryki dużej i małej cały czas praca nad utrzymaniem efektów pracy. Mała sprawność mięśnia okrężnego ust Poprawienie sprawności mięśnia okrężnego ust poprzez masaże i ćwiczenia Od początku pracy z dzieckiem Mała sprawność języka Poprawienie sprawności ruchowej języka poprzez masaże oraz późniejsze ćwiczenia artykulacyjne Od początku pracy z dzieckiem Nie zawsze prawidłowy tor oddechowy Utrwalenie prawidłowego toru oddechowego Od początku pracy z dzieckiem
Nieprawidłowa wymowa głosek oraz szybkie tempo mowy Praca nad prawidłową wymową poprzez wywoływanie poszczególnych głosek: F -> S S -> Š -> Ž -> R Ṭ -> Č Ḍ -> Ǯ Hi -> Ź lub poprzez dodanie dźwięku do głoski [ś] Ś -> Ź Prawidłowa wymowa połączeń głoskowych jak: [mw], [mp], [šk], [sp]... Praca nad odpowiednim tempem wypowiedzi poprzez rozmowy, powtarzanie zdań w odpowiednim tempie i z odpowiednią artykulacją. Po podniesieniu sprawności motorycznej dziecka, sprawności artykulatorów oraz utrwaleniu nawyku prawidłowego toru oddechowego. Dziecko jest często wycofane, ma niezgrabne ruchy, źle reaguje w sytuacjach dla niego trudnych, boi się schodzenia po schodach, duża wada wymowy, problemy z trzymaniem kredek, nożyczek Sprawdzenie czy odruchy Moro, Babkina, Galanta i Babińskiego zostały u dziecka zintegrowane. Na początku pracy z dzieckiem
Cele terapii:
- nawiązanie z dzieckiem dobrych relacji, które zapewnią dziecku poczucie bezpieczeństwa,
- poprawa w zakresie dużej i małej motoryki dziecka,
- utrwalenie prawidłowego toru oddechowego,
- poprawa sprawności artykulatorów mowy,
- wprowadzenie kolejnych głosek zgodnie z zasadą stopniowania trudności,
- uczulenie dziecka na prawidłową artykulację, tempo mowy,
- utrwalenie u dziecka prawidłowych wzorców artykulacyjnych, które spowodują, że dziecko osiągnie sukces w postaci lepszej mowy.