Nie dzielmy włosa na czworo, czyli słów kilka o szkole XXI wieku

Reforma oświaty w 1999r. wywołała wiele zmian w polskiej szkole, którymi objęto dzieci od najmłodszych lat. Zostało dla nich wprowadzone wówczas nauczanie zintegrowane, którego główną ideą jest wspieranie samodzielności i aktywności dziecka, dostosowane do jego indywidualnych potrzeb i możliwości. Zaczęto zwracać większą uwagę na wszechstronny rozwój uczniów, umożliwianie im zdobywania wiedzy w sposób najlepiej dopasowany do każdej jednostki, a nie tylko klasy jako zbiorowości. Procesowi tych zmian przyświecała idea, że otaczający nas świat jest złożoną całością, dlatego dziecko już od najmłodszych lat w taki sposób powinno go odbierać i uczyć się w nim funkcjonować.
Podobna sytuacja ma miejsce na dalszych etapach kształcenia. Tutaj już co prawda istnieje podział na przedmioty, ale ich programy powinny być układane w ten sposób, aby wzajemnie ze sobą korelowały, czyli aby treści nauczane na poszczególnych lekcjach przez różnych nauczycieli łączyły się ze sobą i dawały dziecku możliwość tworzenia pewnych całości. Dzięki odwoływaniu się do wiadomości zdobytych już wcześniej, nie tylko na lekcjach z danego przedmiotu, ale również innych, pozwalamy uczniom na rozwój logicznego myślenia i wykorzystania w praktyce własnej wiedzy. Jest to bardzo ważne, a jednocześnie motywujące, bo nadaje sens procesowi uczenia się. Należy tworzyć w klasie warunki, w których uczniowie dzielą się z innymi swoją wiedzą, uczą od siebie, utrwalają wiadomości i wzajemnie motywują do nauki. Któż z nas nie lubi pochwalić się, że wie coś, czego inni być może nie zapamiętali, nie wiedzą lub o czym nie słyszeli? Jeśli nasza wypowiedź spotka się z uznaniem klasy czy nauczyciela, to zdobyta wiedza okazuje się użyteczna, a to ułatwia dalszą naukę różnych przedmiotów. Nabywanie wiedzy ma sens, a wysiłek, który trzeba w to włożyć, nie idzie na darmo.
W związku ze wspomnianą już wcześniej koniecznością indywidualizacji i pobudzaniem aktywności dziecka, nastąpiła jeszcze jedna ważna zmiana w polskiej szkole, tym razem dotycząca nauczyciela. Mianowicie, z osoby przekazującej wiedzę i sprawdzającej poziom jej opanowania został on zamieniony w specjalistę od poznawania swoich uczniów i ułatwiania im zdobywania wiadomości, które powinien posiadać. Korzystając z metod aktywizujących i innowacyjnych rozwiązań ma tak kierować procesem nauczania, aby dzieci wychodzące spod jego skrzydeł były wyposażone w wiadomości i umiejętności potrzebne im w dalszym życiu, zmotywowane do nauki w szkole i zdobywania wiedzy poza nią, a także potrafiące logicznie myśleć i wykorzystać w praktyce to, czego się nauczyły..
Ponadto warto również wspomnieć, że czynnikiem decydującym o procesie nauczania i kształcenia jest nie tylko system edukacyjny, ale również otaczający nas świat. Rozwój technologii i cyfryzacji, powszechny dostęp do komputera, telefonów oraz innego sprzętu z dostępem do Internetu powodują, że dzieci są z każdej strony bombardowane ogromnymi ilościami bodźców i wiadomości, które same muszą umieć odpowiednio selekcjonować i wybierać te, które są dla nich ważne. Stąd też szkoły mają za zadanie w pewnym stopniu oswoić ich z tego rodzaju sprzętem poprzez stosowanie go na lekcjach, pokazywać jego walory w trakcie nauki i zachęcać do wykorzystywania go nie tylko w celach rozrywkowych, ale również, a może przede wszystkim, w celach edukacyjnych.
Stawia to jednak nowe oczekiwania względem nauczyciela. On sam musi oswoić się z takimi urządzeniami jak tablica multimedialna, projektor, programy interaktywne i wiele innych nowinek technologicznych, których oferta wciąż się wzbogaca. Chcąc przeprowadzić zajęcia atrakcyjne dla uczniów nie wystarczy samo przemyślenie ich przebiegu i wiadomości, które uczeń ma opanować. Trzeba tak zaplanować lekcję, aby była ona ciekawa, nowatorska, aktywizowała uczniów, pozwalała wykorzystać posiadaną już wiedzę, dawała każdemu dziecku poczucie satysfakcji i sukcesu na miarę jego indywidualnych możliwości, a przy tym jeszcze posiadała element pracy w grupach, bo przecież to też jest w dzisiejszych czasach jedna z kluczowych kompetencji, w jakie należy wyposażyć uczniów. Warto przy tym wszystkim zachęcać również do korzystania z tradycyjnych źródeł wiedzy takich jak słowniki, encyklopedie i inne publikacje, w których znajdujące się wiadomości zostały zweryfikowane, co nie zawsze ma miejsce przy korzystaniu ze źródeł internetowych.
Podsumowując można stwierdzić, że reforma oświaty w połączeniu z postępem naukowym i technologicznym w ciągu ostatnich kilkunastu lat sprawiły, że obraz szkoły XXI wieku zupełnie odbiega od tego, do którego byliśmy wcześniej przyzwyczajeni. Chodzi nie tylko o to, że nauczyciel przestał być osobą mówiącą do uczniów, a uczeń biernym słuchaczem. Nowe zadania zarówno dla uczniów jak i nauczycieli są niezwykle wysokie i zróżnicowane. Dzieci od najmłodszych lat mają umieć logicznie myśleć, wyciągać wnioski, same zdobywać wiedzę i umieć ją wykorzystać. Powinny być tak zmotywowane do twórczego i samodzielnego działania, żeby same widziały jego sens i efekty. Nauczyciele mają nauczyć swoich uczniów skąd i w jaki sposób czerpać wiedzę, stosując różnorodne jej źródła, łączyć zdobyte informacje w całość, praktycznie je wykorzystywać. Muszą przyzwyczajać ich do korzystania z nowoczesnych źródeł wiedzy, nie zapominając o tych tradycyjnych, sprawdzonych.
Trudno przewidzieć jak będzie wyglądał świat za kilkanaście lat, kiedy obecni uczniowie szkół podstawowych będą poszukiwali swojego miejsca na rynku pracy. Nauczyciel jest osobą, która ma za zadanie pokazać dzieciom świat w obecnej formie, nauczyć w nim jak najlepiej funkcjonować, a przy tym wychować na ludzi samodzielnych, kreatywnych, otwartych na nowe możliwości, nie bojących się śmiało patrzeć w przyszłość. Jedno jest pewne – każde nowe urządzenie czy sytuacja, z którą przyjdzie się nam zmierzyć jest częścią naszego życia i świata, a więc trzeba umieć to dołączyć do pewnej całości, która nas już otacza. Trzeba to tylko umiejętnie zintegrować i wykorzystywać według własnych potrzeb.