Oligofrenopedagogika. Studium przypadku

STUDIA PODYPLOMOWE W ZAKRESIE:
EDUKACJA I RECHABILITACJA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ (OLIGOFRENOPEDAGOGIKA)

mgr E. K.
Nr rejestru .../.

DZIECKO NIEPEŁNOSPRAWNE INTELEKTUALNIE W STOPNIU UMIARKOWANYM W SZKOLE OGÓLNODOSTĘPNEJ

PRACA KOŃCOWA WYKONANA POD KIERUNKIEM
DR HALINY M
W CELU UKOŃCZENIA STUDIÓW PODYPLOMOWYCH

Spis treści........................................ 2
Wstęp ........................................ 4
Rozdział I ........................................ 6
DZIECKO Z ORZECZONA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU UMIARKOWANYM W ŚWIETLE LITERATURY I OBOWIĄZUJACYCH PRZEPISÓW ........................................ 6
1.1 Niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym – definicje, pojęcia, terminy ........................................ 6
1.2 Rozwój procesów poznawczych u niepełnosprawnego intelektualnie w stopniu umiarkowanym ........................................ 12
1.3 Szkoły ogólnodostępne i ich rola w stymulacji rozwoju społecznego u osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym ....................... 14
Rozdział II ........................................ 17
PREZENTACJA BADANEJ OSOBY W OPARCIU O EMIRYCZNY MATERIAŁ BADAWCZY ........................................ 17
2.1 Identyfikacja problemu ........................................ 17
2.2 Przyczyny i przebieg badanego zjawiska ........................................ 18
2.3 Rozwój procesów poznawczych u badanego ........................................ 19
2.4 Procesy stymulacji rozwoju osoby badanej ........................................ 21
2.5 Rodzina wobec problemu badanego ........................................ 22
2.6 Szkoła ogólnodostępna wobec problemu niepełnosprawności osoby badanej ... 24
Rozdział III ........................................ 26
ZAŁOŻENIA DO PRACY TERAPEUTYCZNO – WYCHOWAWCZEJ ............... 26
3.1 Działania mające na celu podniesienie jakości życia badanego ....................... 26
3.2 Konspekt zajęć do pracy z osobą badaną ........................................ 31
PODSUMOWANIE I PROGNOZY W PRACY Z BADANYM .......................... 35
SPIS WYKORZYSTANEJ LITERATURY ........................................ 36

WSTĘP
Jeżeli traktować człowieka tak,
jakby był tym, kim powinien i mógłby być,
stanie się nim... (W. Göethe)

Nie wszyscy mamy jednakowe szanse na korzystny rozwój.
Z doświadczenia wiem, że nie możemy mieć wygórowanych oczekiwań wobec niepełnosprawnych intelektualne.
W swojej pracy spotkałam chłopca o imieniu ....., niepełnosprawnego intelektualnie w stopniu umiarkowanym. Wydawać by się mogło, po pierwszym spotkaniu, że ..... to osoba zamknięta na otoczenie, niechętna do współpracy,
a nawet, że jest niemową. Często błędne jest podejście drugiego człowieka do osób niepełnosprawnych.
Osoby niepełnosprawne intelektualnie mają ograniczenia w sferze intelektualnej oraz w rozumieniu, które pociągają za sobą trudności w nauce, rozumieniu siebie, innych ludzi, otoczenia, funkcjonowania w życiu. Zamykają się, więc bardzo często na druga osobę.
Praca na temat: Dziecko niepełnosprawne intelektualnie w stopniu umiarkowanym w szkole ogólnodostępnej ukazuje, problemy z rozwojem a za tym idące problemy w nauce i komunikowaniu z drugą osobą osób niepełnosprawnych.
Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy rozdział ma charakter teoretyczny, ukazuje niepełnosprawność intelektualną w świetle literatury,
a konkretnie przybliża problematykę tego stanu.
Drugi rozdział ma charakter pracy badawczej, analizy sporządzonej w oparciu o zebrany materiał badawczy przypadku osoby niepełnosprawnej intelektualnie
w stopniu umiarkowanym, techniką wywiadu i obserwacji. Korzystając z arkuszy:

kwestionariusza percepcji otaczającego świata, karty danych osobowych opracowanych przez dr H. M. i dr E. B.
Ostatni trzeci rozdział ukazuje możliwości i współpracę szkoły z uczniem
i rodzicami
Celem wyboru tematu pracy podyplomowej było ukazanie czytelnikom, chociaż
w wąskim obszarze, możliwości i ograniczeń osób niepełnosprawnych intelektualnie
a szczególnie zwrócenie, jak mówi powyższy cytat – myśl W. Göethego, na potrzebę wsparcia osób niepełnosprawnych ze strony drugiego człowieka, aby niepełnosprawny mógł stać się tym, kim powinien tzn. pełnoprawnym obywatelem swojego państwa.
Praca w rozdziale pierwszym opatrzona przypisami została oparta na materiale zaczerpniętym z literatury. Spis wykorzystanej literatury umieszczono na stronie 36.
Praca zawiera dwadzieścia pozycji wykorzystanych źródeł, trzydzieści jeden przypisów i trzydzieści sześć stron.
Dziękuje bardzo mojej promotorce Pani dr H. M. oraz Pani dr E. B., które pomagały w powstaniu tej pracy.

Rozdział I
DZIECKO Z ORZECZONĄ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ W STOPNIU UMIARKOWANYM W ŚWIETLE LITERATURY I OBOWIAZUJĄCYCH PRZEPISÓW

1.1 Niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym – definicje, pojęcia, terminy
Utworzenie pojęcia niepełnosprawność intelektualna była odejściem
od terminów używanych w diagnostyce psychiatrycznej, tj.: idiotyzm, imbecylizm, czy debilizm, które przyczyniały się do stygmatyzacji osób niepełnosprawnych.
W obrębie tej problematyki obecnie spotyka się wiele terminów blisko znacznych min.: oligofrenia, ludzie sprawnie inaczej, osoby z odchyleniem od normy, dzieci specjalne troski, upośledzenie umysłowe, zahamowanie rozwoju psychicznego, obniżona sprawność psychiczna, niedorozwój umysłowy, osłabienie rozwoju umysłowego, upośledzenie rozwoju psychicznego.
Niepełnosprawność intelektualna – sformułowanie to jest stosunkowo nowe
a terminologia związana z określeniem nie jest w pełni uporządkowana, gdyż jej zakres ulega zmienności w zależności od rozpatrywanego aspektu, tzn. czy brane są kryteria medyczne, społeczne, czy też pedagogiczne.
W ostatnich latach coraz częściej zastępuje się pojęcie „upośledzenie umysłowe” pojęciem „ niepełnosprawność intelektualna”. Proces ten nie jest zbyt dynamiczny, najintensywniej językowe zjawisko określania – niepełnosprawny intelektualnie, postępuje w naukach psychologicznych i pedagogicznych, najwolniej natomiast w naukach medycznych.
Terminologia owego pojęcia z uwagi na to, że jest stosunkowo nowe nie jest
w pełni uporządkowana, wskazują na to problemy definicyjne.
Jako pojęcie, określające człowieka sprawnie inaczej, jest bardzo szerokie
ze względu na różne stopnie niepełnosprawności, a także ze względu na aspekty,
w którym jest rozpatrywane. Podlega zmienności w zależności od nauki, która zakres tego pojęcia wyznacza.
J. Doroszewska dzieli definicje tego pojęcia na trzy typy, biorąc pod uwagę wskazane trudności: - patoneurologiczne;
- medyczne;
- medyczne.
Mimo to, że niepełnosprawność intelektualną jest bardzo trudno zdefiniować, to naukowcy na całym świecie zgodni są, że nie jest to jednostka chorobowa,
lecz zespól rozmaitych skutków w swej etiologii stanów chorobowych oraz uszkodzeń układu nerwowego.
Przez niepełnosprawność intelektualną najogólniej rozumie się niższą
od przeciętnej ogólną sprawność intelektualną, powstałą w okresie rozwoju człowieka, która związana jest z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie: społecznego przystosowania, dojrzewania i uczenia się. W diagnozie niepełnosprawności brane są pod uwagę:, jakość i tempo procesu dojrzewania we wszystkich sferach rozwoju dziecka, zdolność nabywania umiejętności, które warunkują ogólnie rzecz biorąc zaradność w życiu oraz zdolności edukacyjne,
a także dojrzałość społeczną.
Za osobę niepełnosprawną intelektualnie uważa się taką, która z powodu urazu, choroby, czy też wady wrodzonej ma poważne trudności, bądź nie jest zdolna wykonywać takie czynności, które zdolna jest wykonywać osoba, w tym samym wieku, rozwijająca się bez zaburzeń. Zazwyczaj niepełnosprawność intelektualną definiuje się, jako zaburzenie rozwoju człowieka, polegające na obniżeniu
w znacznym stopniu ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego, a któremu towarzyszy deficyt adaptacyjny, szczególnie w odpowiedzialności i niezależności oraz potrzeba wspierania w celu osiągnięcia samodzielności w szkole,
w społeczeństwie i życiu.
E. Doll jest autorem stosunkowo szerokiej, opisowej i jednej z wcześniejszych definicji niepełnosprawności, który w 1941 roku scharakteryzował niepełnosprawność intelektualna, jako: stan niedojrzałości społecznej powstały w okresie rozwoju będący skutkiem zahamowania rozwoju inteligencji pochodzenia konstytucjonalnego. Stan ten jest nieusuwalny.
Doll wyróżnia przy tym następujące aspekty niepełnosprawności:
- niedojrzałość społeczna;
- niska sprawność umysłowa;
- opóźnienie rozwojowe;
- zahamowanie rozwoju trwałe, nieprzemijające w procesie dojrzewania;
- konstytucjonalność;
- nieodwracalność.
W 1959 roku Amerykańskie Towarzystwo do Badań nad Upośledzeniem Umysłowym do międzynarodowej terminologii wprowadziło określenie mental retardation podejmując próbę globalnego zdefiniowania niepełnosprawności intelektualnej, które jest klasycznym przykładem definicji nastawionej na opis zjawiska koncentrującego się na procesach behawioralnych i psychicznych. Jest to niższy niż przeciętny, ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego powstały w okresie rozwojowym. Towarzyszą mu zaburzenia w zakresie dojrzewania, uczenia się
i przystosowania społecznego.
R. Heber zawierając tę definicję w Podręczniku terminologii i klasyfikacji niedorozwoju umysłowego za górną granicę rozwoju osoby niepełnosprawnej intelektualnie przyjmuje wiek 16 rok życia z ilorazem inteligencji niższym o jedno standardowe odchylenie od normy.
J. Gorossman w 1973 roku poniekąd rewidując założenia R. Hebera w nowym wydaniu Podręcznika... podnosi granicę wieku rozwojowego do osiemnastego roku życia, a niepełnosprawność intelektualną umieszcza na poziomie dwóch odchyleń standardowych od normy, określa, nie uwzględniając etiologii zjawiska, niepełnosprawność intelektualną, jako stan aktualny.
Jedną z najpełniejszych i przydatnych w pedagogice specjalnej definicji opracowała M. Grzegorzewska, która jest nie tylko opisem właściwości rozwoju,
ale ustanawia upośledzenie umysłowe kategorią nadrzędną dla otępienia
i oligofrenii rozumiane, jako uwstecznienie psychiki. Grzegorzewska po raz pierwszy proponuje dynamiczne ujęcie niepełnosprawności intelektualnej, jako cechy determinującej możliwości umysłowe jednak nieuniemożliwiające rozwój w żadnej sferze życia jednostki. Dostrzega u osób niepełnosprawnych intelektualnie rozwojowy potencjał, który można wyzwolić na drodze rewalidacji pozwalając jednostkom osiągnąć maksimum swoich umiejętności.
Utrudnienia w sferze percepcyjnej i poznawczej, powodujące wolniejsze tempo uczenia się oraz opanowywania różnorodnych sprawności społecznych
i poznawczych charakteryzują jednostkę niepełnosprawną intelektualnie. Niepełnosprawność intelektualna nie jest jednak chorobą psychiczną.
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN definiuje omawiane zjawisko w nst. sposób: niepełnosprawność intelektualna jest to stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej.
Natomiast zdaniem A. i M. Clarków niepełnosprawność intelektualna oznacza funkcjonowanie intelektu poniżej przeciętnej, która powstaje w okresie rozwojowym
i towarzyszy jej obniżenie zdolności przystosowania się.
Definicja Z. Sękowskiej jest propozycją określenia niepełnosprawności intelektualnej, jako istotnie niższego niż przeciętny ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego (...), któremu towarzyszą istotne ograniczenia w funkcjonowaniu przystosowawczym, przynajmniej w zakresie dwu spośród wielu takich sprawności, jak: komunikowanie się słownie, porozumiewanie się, samoobsługa, radzenie sobie w obowiązkach domowych, sprawności interpersonalne, korzystanie ze środków zabezpieczenia społecznego, kierowanie sobą, zdolności szkolne, praca, sposoby spędzania wolnego czasu. Definicja ta
w szczególności kładzie nacisk na kwestie deficytów i graniczeń, jakim podlegają jednostki z niepełnosprawnością intelektualną.
Druga, inna definicja, którą podaje również Z. Sękowska skupia się
na aspekcie psychologicznym zjawiska i podkreśla, że jest to stan, w którym umysł nie osiągnął normalnego rozwoju. (...) nieadekwatne społeczne przystosowanie się, zmniejszona zdolność uczenia się i powolne tempo dojrzewania.
Z punku widzenia psychologicznego niepełnosprawność intelektualna wyraża się niedojrzałymi społecznie zachowaniami osoby niepełnosprawnej w otaczającym go środowisku. Niewystarczające społeczne i naukowe umiejętności, niewłaściwe
i nieprawidłowe wykonywanie ról społecznych, wpływają mimowolnie
na zmniejszenie progu dojrzewania, na którym osoba niepełnosprawna intelektualnie powinna się znajdować.
Najnowszą i ogólnie przyjętą, stosowaną w Polsce od 1997 roku definicją niepełnosprawności intelektualnej, która zawarta jest w Międzynarodowej Klasyfikacji Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń (ICD – 10),
jest określenie, jako (...) zahamowanie lub niepełny rozwój umysłowy, wyrażający się przede wszystkim w upośledzeniu umiejętności, które ujawniają się w okresie rozwojowym
i stanowią o ogólnym poziomie inteligencji, tzn. zdolności poznawczych, mowy, motorycznych i umiejętności społecznych, Może występować samodzielnie lub z innymi zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi.
Za najpełniejszą koncepcją niepełnosprawności intelektualnej wydaje się,
że można uznać tzw. biopsychospołeczną koncepcję niepełnosprawności,
która uwzględnia zarówno aspekt społeczny jak i biologiczny tego zjawiska.
Zaprezentowane powyżej definicje niepełnosprawności intelektualnej pozwalają w mniejszym lub większym stopniu ukazać stan funkcjonowania osoby niepełnosprawnej w sferze intelektualnej lub społecznej jednak nie uwzględniają patogenezy i etiologii zjawiska.
W literaturze ukazującej zjawisko niepełnosprawność intelektualna można odnaleźć wiele definicji, opisów i charakterystyk dotyczących klasyfikacji niepełnosprawności intelektualnej. Jest pojęciem bardzo szerokim, zarówno
ze względu na zróżnicowane stopnie niepełnosprawności umysłowej, jak
i zaburzenia sprawności: emocjonalności, zachowań, motoryczne, motywacji i wielu dysfunkcji, jakie jej towarzyszą.
Obecnie podczas badań dziecka, podejrzanego o niepełnosprawność intelektualną, uwzględnia się nst. kryteria: psychologiczne, ewolucyjne, społeczne, pedagogiczne a także medyczne, które dają pełny obraz klasyfikacji niepełnosprawności.
Stopnie klasyfikacji niepełnosprawności ukazują różnice pod względem możliwości rozwoju procesów poznawczych, percepcyjnych i emocjonalnych. Według DSM III – R osoba niepełnosprawna intelektualnie w stopniu umiarkowanym posiada I. I. 35-40 do 50-55. Charakteryzuje się głębszym niedorozwojem umysłowym, który dotyczy wszystkich procesów poznawczych,
a mianowicie: uwagi, wyobraźni, pamięci, spostrzegania oraz konkretnego myślenia opartego tylko na spostrzeżeniach.

1.2 Rozwój procesów poznawczych u niepełnosprawnego intelektualnie w stopniu umiarkowanym
Osoby niepełnosprawne umysłowo w stopniu umiarkowanym odznaczają się poważnymi uszkodzeniami centralnego układu nerwowego.
Proces spostrzegania przebiega u nich wolniej. Mają duże trudności
w wyodrębnianiu istotnych cech zjawisk, przedmiotów, nawet w dłuższym skoncentrowaniu na określonej czynności, czy też przedmiocie. Dominującą jest
u nich uwaga mimowolna, którą przyciąga nowy, silny bądź niezwykły bodziec,
a wyobrażenia u takich osób mają charakter odtwórczy. Jednak systematyczne oddziaływanie pedagogiczne możne wspomóc rozwinąć u takich osób uwagę dowolną.
U osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym zauważa się trudności w zapamiętywaniu, przechowywaniu, rozpoznawaniu i odtwarzaniu zapamiętywanych informacji. Upośledzona jest u nich zarówno pamięć świeża jak
i trwała, pamięć mechaniczna i logiczna. Często pojawiają się zmyślenia
i konfabulacyjne uzupełnienia luk pamięci.
Myślenie u tych osób jest opisywane, jako konkretno-obrazowe. Osiągają trzecie stadium okresu przedoperacyjnego, które występuje u jednostek
o prawidłowym rozwoju umysłowym między piątym a ósmym rokiem życia.
W zasadzie nie przekraczają owego trzeciego stadium. J. Wyczesany zwraca uwagę na to, że u niepełnosprawnych intelektualnie występują utrudnienia w przyswajaniu pojęć o charakterze abstrakcyjnym, a także trudności w rozumieniu powiązań logicznych między zjawiskami.
U jednostek niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym stwierdza się zwolnione tempo poszczególnych okresów rozwoju mowy, mają ubogi zasób słownictwa, a także różne wady, zaburzenia mowy dyslalie. Znacznie później pojawia się okres melodii, wyrazu, zdania oraz swoistej mowy dziecięcej. (...) mowa tych osób jest bardzo często agramatyczna, bełkotliwa i niezrozumiała.
Osoby niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym mają trudności
w tworzeniu pojęć, w ujęciu tego, co jest istotne, w ustaleniu związku wewnętrznego między poszczególnymi elementami, jak też w rozwiązywaniu problemów. Podają definicje znanych pojęć poprzez podanie opisu przedmiotu, materiału, z którego dany przedmiot jest zrobiony. Dostrzegają niedorzeczność w prostych, krótkich opowiadaniach.
Zauważa się wyraźnie wzmożoną lub obniżoną pobudliwość występującą częściej niż u osób niepełnosprawnych umysłowo w stopniu lekkim. Częściej występują takie zaburzenia zachowania, jak zachowanie destruktywne, gwałtowne, antyspołeczne, czy też zamykanie się w sobie, dziwaczne, niewłaściwe buntownicze zachowanie oraz zaburzenia o charakterze psychologicznym. .
Osoby te pomimo wielu negatywnych zachowań, odczuwają ogromną potrzebę przynależności, bezpieczeństwa, miłości i szacunku. Potrafią w żywy sposób ujawniać sympatię oraz potrzebę kontaktów społecznych, co jest sprzyjającym argumentem procesowi ich kształcenia. Jednostki
z niepełnosprawnością intelektualna w stopniu umiarkowanym wymagają wsparcia w życiowo trudnej dla nich sytuacji. Jednak Radzą sobie same w wielu życiowych sytuacjach, takich jak: ubieranie się, rozbieranie, ścielenie łóżek, przygotowywanie posiłków, samodzielne mycie, robienie drobnych zakupów, wykonywanie drobnych prac zarobkowych, (...) W wyniku właściwego intensywnego wychowania są w stanie opanować przyjęte powszechnie formy postępowania w typowych sytuacjach życiowych.
Występują także zaburzenia w sferze zmysłowo ruchowe, gdzie głównymi objawami są: autoorientacja oraz zaburzenia koordynacji wzrokowo ruchowej. Ruchy są zbyt obszerne, brak zharmonizowania i uporządkowania. Zauważa się również zaburzenia zmysłów, które mogą mieć charakter częściowy, bądź całościowy, a mianowicie mogą występować zaburzenia kilku zmysłów jednocześnie lub tylko poszczególnych. Osoby niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym należą do tej grupy osób niepełnosprawnych, u której można zaobserwować bardzo różne postacie upośledzenia klinicznego.
Poziom uspołecznienia u tych osób jest niższy niż u rówieśników w normie intelektualnej, jest to związane z towarzyszącymi upośledzeniami i różnymi deficytami spowalniającymi proces rozwojowy. Wielu dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym będzie potrzebować wsparcia społecznego po to żeby żyć i pracować w społeczeństwie.

1.3 Szkoły ogólnodostępne i ich rola w stymulacji rozwoju społecznego u osób niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym
Obowiązek szkolny ma każde dziecko i to na barkach rodziców, czy też opiekunów prawnych spoczywa decyzja o tym, jaka placówka będzie miała najlepszy wpływ na rozwój i edukację ich dziecka.
W interesie każdego państwa leży, aby osobom z niepełnosprawnością intelektualną zapewnić prawo do nauki, wychowania i przygotowania do życia. Pomóc im stać się produktywnymi i użytecznymi w społeczeństwie,
na odpowiednim w miarę swoich możliwości poziomie. Najważniejszym aktem prawnym, dającym osobom niepełnosprawnym równy z innymi osobami dostęp do edukacji, jest Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Prawo polskie daje możliwość uczestniczenia w edukacji dzieciom zdrowym jak i dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
W Polsce nauka jest obowiązkowa do ukończenia osiemnastego roku życia,
a dla osób z niepełnosprawnością intelektualną wydłuża się obowiązek szkolny do dwudziestego pierwszego roku na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum.
Ograniczenia w sferze intelektualnej i rozumieniu u osoby niepełnosprawnej umysłowo w stopniu umiarkowanym pociągają za sobą trudności w nauce, a tym samym w uspołecznianiu.
Edukacja osób niepełnosprawnych intelektualnie jest bardzo ważnym czynnikiem zarówno w terapii jak i rehabilitacji osób dotkniętych niepełnosprawnością. Pomaga ona w eliminowaniu przeszkód uniemożliwiających niepełnosprawnym uczestnictwie w życiu społecznym. Szeroko rozumiany rozwój społeczny odnosi się do opanowania przez osoby niepełnosprawne kompetencji społecznej. Kształcenie dzieci posiadających orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym, stworzenie jak najlepszych warunków
do właściwego funkcjonowania w środowisku, wyrównywanie szans życiowych pozwoli tym dzieciom w przyszłości na decydowanie o własnym losie
i wykorzystaniu maksymalnie swoich możliwości.
W świadomości naszego społeczeństwa dokonały i dokonują się istotne zmiany, których wynikiem jest zwrócenie uwagi na podmiotowość osób niepełnosprawnych intelektualnie. Podejmowane działania zmierzające do zapewnienia dzieciom niepełnosprawnym do edukacji ogólnodostępnej zbliżyły Polskę do standardów obowiązujących w krajach Unii Europejskiej, które mają
na celu zmianę podejścia do ucznia niepełnosprawnego. Zwrócenie na jego indywidualne potrzeby, zmienione przez dysfunkcje i stworzenie jak najlepszych warunków do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.
Działania edukacyjne dziecka niepełnosprawnego intelektualnie mają na celu wspomaganie jego rozwoju. Dostrzeganie w nim jego osobistych wartości w szerszej perspektywie życiowej, a nie tylko szkolnej, dawanie mu pozytywnych doświadczeń
i wzmocnień jest inwestycją w jego człowieczeństwo.

Rozdział II
PREZENTACJA BADANEJ OSOBY W OPARCIU O EMPIRYCZNY MATERIAŁ BADAWCZY

2.1 Identyfikacja problemu
Uczeń – ....., niepełnosprawny intelektualnie w stopniu umiarkowanym
z oligofazją, realizuje podstawę kształcenia ogólnego dla gimnazjum przewidzianą dla III etapu kształcenia w szkole ogólnodostępnej oraz szkolnym programie wychowawczym i profilaktyki w klasie integracyjnej.
Podstawą objęcia ..... kształceniem specjalnym jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną.
Dziecko pochodzi z rodziny pełnej, wielodzietnej. Jest najmłodszym
z czworga dzieci w tej rodzinie, ma ukończone piętnaście lat. Najstarszy z braci, 23 lata jest studentem, następny z kolei brat, 21 lat uczęszcza do Ośrodka Szkolno-Wychowawczego – upośledzenie w stopniu umiarkowanym, następnie siostra, 18 lat – uczennica Technikum.
Rodzina o niskim statucie społecznym i poziomie wykształcenia, ojciec – ukończona szkoła podstawowa, najprawdopodobniej też niepełnosprawny intelektualnie, matka – ukończona szkoła zawodowa.
..... jest dzieckiem pogodnym, posłusznym, łatwo nawiązuje kontakt, pracowity, współpracuje z osobami prowadzącymi zajęcia. Chętnie bierze udział we wszystkich formach zajęć. Najchętniej bawi się klockami, układankami, bardzo lubi układać puzzle. Niestety szybko się nudzi. Bardzo denerwuje się niepowodzeniami.
W grupie jest osobą lubianą, chętnie rozmawia z kolegami i koleżankami
z klasy, nawiązuje kontakt również z nauczycielami uczącymi go. Reaguje i stosuje się do poleceń nauczyciela. W miarę swoich możliwości jest bardzo ambitny
i żywiołowo okazuje zadowolenie nawet z najmniejszej pochwały. W zakresie samoobsługi wykazuje wysoki poziom.
..... bardzo często jest nieobecny na zajęciach w szkole zwalniany przez mamę z powodu kłopotów zdrowotnych i różnych powodów rodzinnych. Stara się wraz z mamą nadrabiać zaległości szkolne, chętnie wykonuje zadane prace domowe. Wszystkie prace wykonuje bardzo szybko, niestety niestarannie. Nie opanował umiejętności czytania, pomimo że zna większość liter. Bardzo chętnie pisze
po śladzie. Potrafi samodzielnie się podpisać, dobrze odwzorowuje napisany
na tablicy tekst, litery w miarę możliwości są kształtne, mieści się w liniaturze.
Dodaje i odejmuje w zakresie 20. Klasyfikuje przedmioty w kolekcje, segreguje do 10 elementów wg wielkości. Rozpoznaje monety 5, 10, 20-złotowe. Zna pory roku, miesiące i dni tygodnia. Są bardzo spore trudności ze zrozumieniem mowy dziecka, wada wymowy(oligofazja). ..... nie chce chodzić na poza szkolne zajęcia
do logopedy. Po szkole porusza się bez problemów, na zajęcia lekcyjne przychodzi samodzielnie. Na zajęcia z wychowania fizycznego chodzi niechętnie, zapewne związane to jest z trudnościami utrzymania równowagi i tym, że bardzo szybko się męczy. Nie zna zasad ani podstawowych elementów gier zespołowych, nie potrafi dokładnie odtworzyć pokazywanych ćwiczeń.
..... bardzo chętnie pomaga słabszym kolegom z klasy, jest opiekuńczy
i troskliwy.

2.2 Przyczyny i przebieg badanego zjawiska
..... z informacji mamy nie uczęszczał do przedszkola. Szkołę podstawową rozpoczął w wieku siedmiu lat i do pierwszej klasy chodził przez dwa lata, gdyż nie dostał promocji na następny rok nauki. Uczeń na prośbę rodzica kolejny raz diagnozowany w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Od klasy pierwszej szkoły podstawowej jest objęty kształceniem specjalnym. W wyniku badań diagnostycznych wydano orzeczenie, że ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego ..... kształtuje się na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym.
Jak wyżej wspomniałam, w opisie najbliższej rodziny, ..... pochodzi
z rodziny dotkniętej genetycznie niepełnosprawnością intelektualną. Z wywiadu
z mamą dowiedziałam się również, że ze strony ojca matka, czyli babcia badanego
i jej córka, czyli ciotka badanego są osobami niepełnosprawnymi intelektualnie.
Z rozmowy z matką badanego wynikało, że ze względu na swoją niepełnosprawność intelektualną, wyżej wspomniane, babcia nie ukończyła żadnej szkoły, a ciotka ukończyła tylko szkołę podstawową.
Z wypowiedzi rodzica dziecko nie chorowało szczególnie częściej niż pozostałe dzieci. Późno zaczął chodzić i mówić, matka dokładnie nie pamiętała,
ale określiła, że na pewno miał ukończone dwa lata. Wywiad z mamą .....
nie wskazywał na żadne inne przyczyny, które mogłyby być konsekwencją niepełnosprawności ucznia.

2.3 Rozwój procesów poznawczych u badanego
..... posiada bardzo mały zakres wiadomości ogólnych. Na obniżonym poziomie definiuje, porównuje i znajduje zależności oraz skojarzenia między parami znanych pojęć, co świadczy o obniżony poziom myślenia przez analogię
i rozumowania abstrakcyjnego. Ma trudności z trafną oceną i interpretacją norm społecznych i moralnych oraz sytuacji interpersonalnych. Trudności sprawia mu spostrzeganie szczegółów i odróżnianie elementów istotnych od nieistotnych
na materiale obrazkowym. Na niskim poziomie wyciąga logiczne wnioski w oparciu na materiale niewerbalnym, trudności sprawia badanemu ustalenie porządku przyczynowo-skutkowego. Zauważa się u ..... obniżenie w zakresie orientacji, wyobraźni i wizualizacji przestrzennej, ma trudności z odwzorowaniem prezentowanych układów przestrzennych, organizacją danych spostrzeżeniowych, przewidywaniem relacji między elementami i ich integracją. Na obniżonym poziomie wykonuje zadanie angażujące umiejętności z zakresu motoryki małej dłoni.
..... na temat sytuacji społecznych i materiału obrazkowego wypowiada się spójnie i logicznie. W związku z niewielkim zasobem słownictwa czynnego i biernego mowa dialogowa i opowieściowa jest spontaniczna, poprawność pod względem gramatycznym jest obniżona. Dziecko rozpoznaje i odtwarza większość liter małych i wielkich, jednak nie nazywa dwuznaków. Z powodu znacznie obniżonego poziomu percepcji słuchowej w zakresie analizy i syntezy fonemowej na niskim poziomie opanował umiejętności czytania i pisania. ..... potrafi czytać techniką głoskowania z syntezą i zapisać ze słuchu bardzo proste
i znane wyrazy. Zdobywając informacje o świecie nie bazuje na umiejętności czytania. Bezbłędnie przepisuje teksty drukowane. Poziom graficzny jego pisma jest prawidłowy, litery kształtne mieszczące się w liniaturze. Poprawnie zapisuje liczby dwucyfrowe. Dodaje i odejmuje w przeciętnym tempie jedynie na konkretach. Potrafi te umiejętności wykorzystać w codziennych sytuacjach w praktycznym działaniu. Prawidłowo określa stosunki przestrzenne do siebie jak i osoby stojącej naprzeciwko (nad, pod, obok, strona prawa - lewa). Właściwie podaje nazwy monet
i banknotów o niskich nominałach, jednak wykazuje trudności w zakresie operowania pieniędzmi w sytuacjach codziennych – nie zna ich wartości. Rozumie proste zadania z treścią i potrafi ułożyć do nich odpowiednie działania.
Mocną stroną ..... jest umiejętność wykonywania czynności samoobsługowych, jest samodzielny, choć wymaga nadzoru. Procesy porządkowe wykonuj właściwie. Dobrze kontroluje emocje. Z zaangażowaniem wykonuje polecenia i zadania.
Wyniki badań logopedycznych stwierdzają niedokształcenie mowy (zaburzenie werbalizacji zarówno w sferze nadawania jak i odbioru). Płaszczyzna fonetyczna charakteryzuje się nieprawidłową realizacja w mowie potocznej głosek III szeregu artykulacyjnego(głoski szumiące) oraz głoski „r”. W mowie samodzielnej
i kontrolowanej zauważalne upraszczanie grup spółgłoskowych, elizje, asymilacje. Rozumienie ograniczone do najbliższego otoczenia, konkretnych osób, przedmiotów, sytuacji. Polecenia dotyczące sytuacji abstrakcyjnych lub odległych w czasie są dla ..... niezrozumiałe, niewykonalne nawet z pytaniami pomocniczymi. Uczeń kontaktowy, chętny do pracy, jednakże szybko się męczy. Podczas pracy wymaga powtarzania poleceń lub dodatkowych wskazówek odnośnie wykonywania zadań.

2.4 Procesy stymulacji rozwoju osoby badanej
Wykorzystując mocne strony .....: umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych z rówieśnikami i dorosłymi, prawostronną lateralizację, koncentrację w miarę możliwości własnych nad wykonywanym zadaniem, chęć do pracy
i przestrzeganie zasad organizacji zajęć lekcyjnych wzmacniać słabe strony takie jak szybkie i niestaranne tempo pracy, trudności w czytaniu, duże trudności
w opisywaniu zjawisk zachodzących w przyrodzie, a także trudności
z postrzeganiem prawidłowych zależności przyczynowo-skutkowych, niski zasób wiedzy ogólnej i wadę wymowy ucznia. Szczególnie zadbać nad starannością prac ucznia budując jego ambicje przez nagradzanie za dokładną i staranną pracę pozwalając w przerwach między zadaniami zająć się ulubioną grą. Aby wspomóc
i zachęcić ucznia do czytania wykorzystać zainteresowanie komputerem, wraz
z uczniem tworzyć zabawne historyjki w programach komputerowych
z zachodzącymi zjawiskami w przyrodzie. W naturalnych sytuacjach(np. urodziny, imieniny uczniów, dzień Matki, Jasełka Bożonarodzeniowe dla klasy i rodziców, Dzień Wiosny, wycieczki plenerowe itp.), bez rywalizacji i poszukiwania zwycięzców wspierać i stymulować rozwój społeczny ..... w grupie nie tylko uczniów klasy i szkoły. Skłaniając do nawiązywania nowych kontaktów i przyjaźni, dbać o doskonalenie wypowiedzi ucznia wzbogacając czynne i bierne słownictwo rozwijać potrzebę aktywności, akceptacji i poczucia przynależności. Umożliwiając przeżywanie wielu miłych chwil, dążąc do przewagi emocji pozytywnych budować poczucie bezpieczeństwa, potrzeby, miłości, szacunku i przynależności
do otaczającego społeczeństwa.
Na każdym etapie procesu stymulacji dbać by najważniejszym elementem działania było przede wszystkim zaspokojenie podstawowych potrzeb .....
a także podejście do niego w sposób indywidualny, aby wzbudzić w nim poczucie pewności i potrzebę rozwoju maksymalnie wykorzystując naturalny potencjał dziecka. Stwarzać warunki i możliwości doświadczania takich sytuacji,
by usprawniać i kompensować zaburzone czy też opóźnione funkcje.

2.5 Rodzina wobec problemu badanego
Marzeniem wszystkich rodziców oczekujących narodzin dziecka jest zdrowe potomstwo. Narodziny dziecka niepełnosprawnego intelektualnie są traumą
dla rodziców.
Rodzice ..... drugi raz doświadczyli narodzin dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Mimo, że jeden ze starszych synów urodził się niepełnosprawny intelektualnie mieli nadzieję, że wszystkie następne dzieci będą zdrowe.
Z wywiadu z matką, oboje małżonkowie byli świadomi tego, że w rodzinie
ze strony męża istnieje genetyczna choroba niepełnosprawności intelektualnej. Chociaż na świat wydali już niepełnosprawnie intelektualnego w stopniu umiarkowanym syna mimo to decydowali się na kolejne potomstwo.
W rodzinie od nie dawna pracującą osobą jest ojciec, matka nigdy
nie pracowała jedynie opiekowała się dziećmi. Rodzina mało zamożna, otrzymuje pomoc finansową z MOPS, dodatek mieszkaniowy i energetyczny, zasiłek pielęgnacyjny na badanego i świadczenie pielęgnacyjne na starszego syna.
Nic nie wskazywało, z informacji matki, że na świat przyjdzie kolejne niepełnosprawne intelektualnie dziecko, badania płodu, jak określiła, były
w porządku.
Chociaż nie jestem pewna czy matka regularnie korzystała będąc w ciąży
z opieki lekarskiej. Z wypowiedzi wychowawcy i pedagoga szkolnego mama często mówi nieprawdę, podaje niespójne informacje. Myślę, że do końca niebyła świadoma tego, że dziecko jest niepełnosprawne, gdyż dziecko zostało posłane do pierwszej klasy szkoły podstawowej w wieku siedmiu lat mimo dużych braków rozwojowych. Tam po nieotrzymaniu promocji do drugiej klasy skierowano ...... na badania
do Poradni Psychologiczno-Pedagogiczne. Uczeń powtarzał pierwszą klasę, ale już
z orzeczeniem o potrzebie nauczania specjalnego.
Rodzina bardzo opiekuńcza, wszyscy opiekują się sobą na miarę swoich możliwości. Mimo, że z wypowiedzi matki, było to dla nich kolejnym szokiem,
że następne dziecko jest niepełnosprawne intelektualnie w stopniu umiarkowanym, pogodzili się z tym i dzielnie przyjęli opiekę nad swoim synem.
Rodzice, z wypowiedzi badanego, są bardzo troskliwi, mama aż za bardzo, nie wprowadzają jakiś szczególnych reguł, nie zakazują, nie krzyczą, ale są wymagający. Mama uczy samodzielności w obsłudze siebie i jak być grzecznym, pomaga przy odrabianiu lekcji, tata uczy jak być dobrym dla mamy i rodzeństwa. Osobą, która jest najważniejsza w życiu badanego jest mama. Osobą, którą zawsze posłucha jest najstarszy brat, o którym wypowiada się - brat ma zawsze rację.
Z bratem niepełnosprawnym bardzo dobrze się dogaduje, lubi z nim przebywać, grać w gry komputerowe. Jak wypowiada się w wywiadzie - mamy swoje tajemnice
o szkole. Na zapytanie o siostrę, badany odpowiada chodzi do szkoły i robi dobre jedzenie.
Rodzina kontaktowa, w miarę możliwości dziecka, dbającą o jego edukację. Jeśli tylko zachodzi potrzeba kontaktuje się ze szkołą, częściej na życzenie szkoły niż sama z własnej potrzeby. Na prośbę nauczycieli wspiera dziecko i kontynuuje zaplanowaną w programie pracę. Na zapytanie przeze mnie, czy mieli bądź mają jakieś szczególne oczekiwania ze strony szkoły, matka odpowiedziała, że nie, nigdy nie mieli jakiś szczególnych oczekiwań ze strony szkoły.
Matka pomimo tego, iż jest świadoma, że dziecko jest niepełnosprawne intelektualnie w stopniu umiarkowanym ma pragnienie, aby ..... założył kiedyś rodzinę. Jak twierdzi żeby było, komu w przyszłości zatroszczyć się o niego. W ogóle
nie bierze pod uwagę choroby syna i możliwości przekazania genetycznej choroby jego dzieciom.
Rodzice pogodzili się z chorobą badanego i jego brata, nie mają względem swoich synów żadnych oczekiwań, jedynym marzeniem matki jest, aby obaj mogli założyć rodzinę, by na starość nie byli sami.
Mam wrażenie, że szczególnie matka nie bardzo zadaje sobie sprawę z tych złożonych uwarunkowań, że ich rodzina jest dotknięta genetyczna chorobą niepełnosprawności umysłowej.

2.6 Szkoła ogólnodostępna wobec problemu niepełnosprawności osoby badanej
Uczeń ..... przyjęty do ogólnodostępnej szkoły, podjął naukę w klasie integracyjne liczącej osiemnastu uczniów.
Na podstawie orzeczenia z Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej został dla ucznia opracowany Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny na trzeci etap edukacyjny realizowany na poziomie gimnazjum. Program uwzględnia realizację podstawy programowej kształcenia ogólnego dla uczniów
z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym. W orzeczeniu ..... otrzymał zalecenia kształcenia specjalnego oraz uczęszczania na zajęcia rewalidacji indywidualnej.
Zgodnie z zaleceniami ww. Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej szkoła opracowała i wdrożyła program edukacyjno-terapeutyczny dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia, który będzie modyfikowany
i uzupełniany w zależności od sytuacji i potrzeb edukacyjnych ucznia.
Uwzględniono ze szczególnością: doskonalenie wypowiedzi, wzbogacanie czynnego i biernego słownika, usprawnianie różnych form wypowiedzi, ćwiczenia
z zakresu kultury słowa. Pamiętając o wspieraniu i dodatkowej pomocy, motywowaniu i dostrzeganiu nawet najmniejszych postępów dziecka.
Aby umożliwić ........ zdobycie wiedzy i umiejętności na miarę jego możliwości, kształtując postawę otwartości i samoakceptacji i w dalszej kolejności przygotować do dorosłego życia ww. Program przedstawiono do przeanalizowania i wspólnego omówienia rodzicom.
Gimnazjum wspólnie z rodzicami ucznia, na lata szkolne podjęło nst cele: rozwijać autonomię, personalizację i socjalizację w ramach posiadanych realnych możliwości, aby ..... mógł porozumiewać się z otoczeniem w pełniejszy sposób, zdobył maksymalnie niezależność w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb, był zaradny, adekwatnie do własnego poziomu sprawności i umiejętności, miał poczucie sprawczości i mógł uczestniczyć, na równi z innymi członkami danej zbiorowości w różnych formach życia społecznego.
Objęto ucznia terapią logopedyczną na zajęciach poza szkolnych
Zawarto z rodziną kontrakt o wspólnej współpracy i wspieraniu dziecka
w jego rozwoju.
Szkoła podjęła również działania wspierające rodziców: odciążyła rodzinę finansowo i zakupiła dla ...... podręczniki na trzy lata nauki w gimnazjum, zorganizowała we współpracy z Caritas darmowe obiady. Otaczając życzliwością
i serdecznością motywuje rodziców do usamodzielniania się syna a także udzielania pomocy w ramach współpracy z innymi instytucjami wspomagającymi rozwój osób niepełnosprawnych intelektualnie.
Jednym z priorytetowych zadań, które podjęła szkoła to też doszkalanie personelu pedagogicznego z oligofrenopedagogiki, pozwalające szerzej nauczycielom spojrzeć na problem osób niepełnosprawnych intelektualnie, by mogli podejmować właściwe środki wspierające rozwój uczniów niepełnosprawnych.

Rozdział III
ZAŁOŻENIA DO PRACY TERAPEUTYCZNO – WYCHOWAWCZEJ

3.1 Działania mające na celu podniesienia jakości życia badanego
Plan pracy dla ucznia niepełnosprawnego intelektualnie w stopniu umiarkowanym z oligofazją.
Indywidualny program terapeutyczno-wychowawczy opracowano dla ucznia ..... na podstawie orzeczenia, zgodnie z zaleceniami i diagnozą Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.
Głównym celem programu jest umożliwienie dziecku zdobycie wiedzy
i umiejętności na miarę jego możliwości, kształtowanie postaw otwartości
i samorealizacji oraz umożliwienie mu pełnego uczestnictwa w procesie dydaktyczno-wychowawczym realizowanym w gimnazjum i w dalszej kolejności przygotowania do dorosłego życia.
Program uwzględnia usprawnianie zaburzonych funkcji, kompensowanie braków, wspieranie rozwoju umysłowego i społecznego przez rewalidację indywidualną i wdrażanie do samodzielności.
Po diagnozie i wspólnych ustaleniach z uczniem i rodzicami dotyczących przebiegu zajęć program wprowadzono do realizacji z możliwością modyfikowania
i uzupełniania w zależności od sytuacji i potrzeb edukacyjnych ucznia..
Charakterystyka ucznia:
Mocne strony
- radzi sobie w zakresie spostrzegania oraz logicznego i abstrakcyjnego myślenia
w oparciu materiał niewerbalny;
- umiejętność wykonywania czynności samoobsługowych;
- właściwie wykonuje prace porządkowe;
- dobrze kontroluje emocje;
- bezbłędnie przepisuje teksty drukowane;
- potrafi przeczytać techniką głoskowania z syntezą i zapisać bardzo proste i znane wyrazy;
- poziom graficzny pisma jest prawidłowy, litery są kształtne i mieszczą się
w liniaturze;
- prawidłowo określa stosunki przestrzenne;
- rozumie proste zadania z treścią i potrafi ułożyć do nich odpowiednie;
- przy pomocy wykonuje podstawowe działania na dodawanie i odejmowanie.
Słabe strony:
- bardzo mały zakres wiadomości ogólnych;
- ograniczone rozumowanie słowne;
- obniżony poziom w umiejętności czytania i pisania;
- obniżone myślenie przez analogię i rozumowanie abstrakcyjne;
- trudności z dostrzeganiem prawidłowych zależności przyczynowo-skutkowych;
- trudności z trafną oceną i interpretacją norm społecznych i moralnych oraz sytuacji interpersonalnych;
- trudności w spostrzeganiu szczegółów na materiale obrazkowym;
- na niskim poziomie wyciąga logiczne wnioski w oparciu o materiał niewerbalny, trudności w ustaleniu porządku przyczynowo-skutkowego;
- obniżona sprawność analizatora słuchowego;
- obniżenie w zakresie orientacji , wyobraźni i wizualizacji przestrzennej;
- obniżenie z zakresu motoryki małej dłoni;
- zaburzenia werbalizacji zarówno w sferze nadawania jak i odbioru (niedokształcenie mowy);
- uwidaczniają się u ucznia w sferze emocji przy napotykaniu na zadania przerastające jego możliwości.
Zadania:
- motywowanie ucznia, mobilizowanie do podejmowania wysiłku intelektualnego oraz wsparcie
w pokonywaniu trudności;
- stymulowanie funkcji poznawczych, m.in. : spostrzegania, pamięci, koncentracji uwagi, logicznego myślenia;
- poszerzenie wiedzy dotyczącej otaczającego świata oraz zasobu słownictwa;
- rozbudzenie ciekawości i aktywności poznawczej;
- usprawnianie technik szkolnych na miarę możliwości i potrzeb ucznia;
- wdrażanie do samodzielności, kształcenie zaradności życiowej.
Cele:
- wspomaganie nauki czytania, pisania i liczenia;
- wspomaganie języka biernego i czynnego poprzez wspólne rozmowy oraz pracę
z tekstem;
- wdrażanie do budowania kilkuzdaniowej wypowiedzi spójnej i logicznej;
- ćwiczenia umiejętności pracy z tekstem;
- ćwiczenie liczenia pamięciowego;
- wydłużanie czasu koncentracji uwagi;
- rozwijanie myślenia matematyczno-logicznego;
- wdrażanie do wypełniania obowiązków szkolnych i przestrzegania obowiązujących norm społecznych;
- kształtowanie zaradności życiowej;
- korygowanie niepożądanych społecznie zachowań.
Realizacja zadań
Zadania Forma realizacji Uwagi o realizacji
Wdrażanie do samodzielności, kształtowanie zaradności życiowej. Ćwiczenia:
- umiejętność adresowania i wysyłania listu, płacenie rachunków, wypełnianie prostych formularzy
- właściwe korzystanie z numerów alarmowych celem umiejętnego wezwania pomocy
- umiejętność napisania podania, np. o duplikat
legitymacji szkolnej
- umiejętność posługiwania się komputerem
- umiejętność korzystania z Internetu
- umiejętność dbania o bezpieczeństwo własne
i innych
- uczestniczenie w życiu klasy i szkoły
Stymulowanie pamięci - porządkowanie wyrazów w kolejności alfabetycznej, przedmiotów wg wielkości, przestrzennie, obrazków wg zdarzeń
- ćwiczenia na materiale konkretnym, np. obrazki, krótkie wiersze, rymowanki, piosenki itp.
- kompozycje z figur geometrycznych - ćwiczenie różnych sposobów zapamiętywania
- ćwiczenia relaksacyjne
Stymulowanie logicznego myślenia - rozwiązywanie rebusów, krzyżówek
- czytanie wykresów i diagramów
- ćwiczenia w formie zabawowej, np. gry planszowe
- kończenie zaczętych rysunków
- wskazywanie na rysunku różnic i podobieństw - wybrane gry planszowe
Stymulowanie spostrzegania - wyodrębnianie liter w wyrazie
- wyodrębnianie sylab w wyrazie
- wyodrębnianie wyrazów w zadaniu
- uzupełnianie zdań z lukami
- korzystanie z wybranych słowników językowych
- omawianie treści obrazów
- dobieranie wyrazów, zdań do treści obrazka
- porządkowanie wyrazów w rozsypance zdaniowej
- dobieranie par jednakowych obrazków
- układanie obrazków w szeregu wg kolejności, w jakiej były pokazywane
- wyszukiwanie i odczytywanie nazw na mapie
- odczytywanie tabel i wykresów
- ćwiczenia na materiale geometrycznym (dowolne manipulowanie figurami, różnicowanie figur pod względem kształtu, barwy, grubości, wielkości, wyszukiwanie figur jednakowych pod względem kształtu, barwy, grubości, wielkości, wyszukiwanie figur jednakowych i podobnych) - ćwiczenia na materiale werbalnym i niewerbalnym
Stymulowanie koncentracji uwagi - ćwiczenie tabliczki mnożenia
- ćwiczenie liczenia pamięciowego
- wykonywanie ćwiczeń graficznych, np. odwzorowywanie rysunków
- odwzorowywanie wybranych tekstów
- kompozycje plastyczne - ćwiczenia na działaniach matematycznych dostosowanych
Usprawnianie technik szkolnych - głośne czytanie prostych zdań, krótkich tekstów
- zwrócenie uwagi na zmianę tonu głosu
i tempo czytania
- opowiadanie treści przeczytanego tekstu
- ciche czytanie krótkich opowiadań, a następnie wypowiedzi ustne dotyczące treści przeczytanego tekstu (wyodrębnianie głównych postaci i zdarzeń, miejsca i czasu akcji, wskazywanie związków przyczynowo skutkowych, porządkowanie zdarzeń wg kolejności)
- dobieranie odpowiednich zdań do obrazka
- porządkowanie wyrazów w rozsypance zdaniowej
-formułowanie pytań i odpowiedzi na podstawie tekstu
- wypowiedzi na podstawie ilustracji
- ćwiczenia w czytaniu ze zrozumieniem
- ćwiczenia poprawności pisania pod względem
ortograficznym i gramatycznym
- wdrażanie do budowania kilkunastozdaniowych wypowiedzi spójnej i logicznej
- redagowanie wybranych form wypowiedzi pisemnej
-ćwiczenie umiejętności poprawnego wypowiadania się, prowadzenia dialogu
- ćwiczenie liczenia pamięciowego
- rozwijanie prostych zdań tekstowych w oparciu
o konkretne sytuacje
- odczytywanie godzin na zegarze
- utrwalanie nazw miesięcy, pór roku, dni tygodnia
- liczenie pieniędzy-rozpoznawanie banknotów, praktyczne ćwiczenia. - zastosowanie przy ćwiczeniach podręczników do kształcenia specjalnego


3.2 Konspekt zajęć do pracy z osobą badaną
Uczeń: niepełnosprawny intelektualnie w stopniu umiarkowanym
Temat: Wiosna, wiosna dookoła tańczy, śpiewa, bo radosna.
Czas zajęć rewalidacyjnych, ćwiczenia relaksacyjne : 45 min
Cele:
- redukowanie napięć i negatywnych emocji,
- rozluźnianie napięcia mięśniowego,
- wspomaganie rozwoju psychoruchowego,
- rozwijanie orientacji w schemacie ciała,
- wyzwalanie aktywności i wyobraźni,
- usprawnianie motoryki małej,
- doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- rozwijanie wrażliwości słuchowej,
- tworzenie prostych rytmów,
- odczuwanie radości i przyjemnych doznań podczas zabawy,
- umożliwienie dokonywania wyboru zabawy,
- zachęcanie do współdziałania
Metody: słowna, poglądowa, praktycznego działania
Formy pracy: indywidualna, grupowa
Pomoce: ilustracje, obrazki przedstawiające wiosenne krajobrazy, papierowe, kolorowe kwiatki, kuleczki ze złotej folii, instrumenty muzyczne, drewniane łyżki, farby, karton, płyty CD, odtwarzacz CD

Przebieg zajęć
Zajęcia wstępne:

1. Przywitanie się piosenką: ( M. Bogdanowicz)
„Dzień dobry ,..............(imię), witam cię,
Jak się dziś czujesz , pytam cię?
2. Rozmowa kierowana na temat aktualnej pory roku w oparciu o ilustracje, nazwanie pory roku.

3. Uczeń otrzymuje wycięte kolorowe kwiaty, jego zadaniem jest posegregować je wg wzrastającej wielkości.

Zajęcia właściwe:

4. Zabawa muzyczno -rytmiczna (uczeń wystukują rytm np. za pomocą drewnianej łyżki, klaszcze w dłonie )

„Wiosna , wiosna dookoła.
Baw się z nami, śpiewaj, bądź radosny”

5. Zabawa taneczna „Trawy i kwiaty rosną” - uczeń porusza się w rytm muzyki, staje w bezruchu na przerwę w muzyce.

6. „Wiosenne igraszki słonka i kwiatków” – nauczyciel opowiada tekst ilustrując go gestami, ruchem . Uczeń naśladuje czynności nauczyciela.

Słoneczko wstało rano wyciągając się głośno rozejrzało się do koła i zdziwione powiedział: Ooo, czas już wiosny nadszedł? Przetarło prawe oko, przetarło lewe oko, popatrzyło zdziwione na rosnąca trawę w dole. Ręką prawą złapało się za lewe ucho i zapytało: Nie słyszałeś jak ptaszki śpiewają? Ucho nic nie odpowiedziało. Ręką lewą złapało prawe ucho i znowu zapytało: A ty też nie słyszeć ptaszków? Drugie ucho też nic nie odpowiedziało. Słoneczko pokręciło głową w lewo i w prawo, mówiąc: Nic nie mogę na was polegać śpiochy. Trochę zachmurzone potupało nogami i pokazało obiema rękoma zaskoczone na trawę, już sięga do kostek, a tulipany aż po kolana. Krzewy, które sięgają do pasa też już chcą kwitnąć. Złapało się za głowę zmartwione i powiedziało: Muszę szybko wziąć się za pracę i rozsypać promyki na ziemię, żeby wszystkie kwiaty i drzewa pięknie kwitły. Zaczęło biegać i rozrzucać promyki i w końcu trochę zmęczone powiedziało: Ale się ciepło zrobiło od tego biegania. Jest mu ciepło więc macha rękoma, żeby zrobić dla siebie powiew wiosennego wietrzyka.

7. Zabawy ruchowe przy muzyce z kulkami ze złotej folii
– „ wiosenny deszczyk” - dziecko uderza w cymbałki imituje odgłosy spadających kropel deszczu,
- „słoneczne promyki” - puszczanie światełek lusterkiem rzucając odblask na kwiaty,
- „rzut do celu” - rzucanie kulek z folii do dużego kwiatka w formie kosza.

8. „Wiosenne rytmy” - rytmiczne granie na instrumentach muzycznych np. bębenek, grzechotki, talerze, tamburyno, cymbałki itp.

9. Ilustrowanie ruchem tekstu piosenki wg M. Bogdanowicz

„Tu prawą mam rękę, tu lewą rękę mam,
jak umiem je podnieść, pokażę ja wam.
Podnoszę, podnoszę przez cały długi dzień. (x 2)
Tu prawy mam łokieć, tu lewy łokieć mam,
jak umiem go zginać, pokażę ja wam.
Tak zginam, tak zginam przez cały długi dzień. (x 2)
Tu prawą mam nogę, tu lewą nogę mam,
jak umiem podskoczyć, pokażę ja wam.
Tak skaczę, tak skaczę przez cały długi dzień. (x 2)
Tu prawe kolano, a tu lewe mam,
jak umiem je zginać, pokażę ja wam.
Tak zginam, tak zginam przez cały długi dzień. (x 2)
Uczeń ruchem ilustruje treść piosenki podczas śpiewania wraz z nauczycielem wersu każdej zwrotki angażuje najpierw prawą stronę ciała – podnosi prawą rękę, zgina prawy łokieć, skacze na prawej nodze, zgina prawe kolano itp. Następnie powtarza wers, angażując lewą stronę ( lewa ręka, lewy łokieć, lewa noga, lewe kolano itp.).
10. „Wiosenne kwiaty” - swobodna ekspresja plastyczna za pomocą palców i dłoni (uczeń nabiera farbę na dłonie, palce - maluje na kartonie linie pionowe, poziome, koła, odciskając dłonie itp.), zanim uczeń przystąpi do pracy nauczyciel demonstruje sposób wykonania.

Zakończenie:

11. Porządkowanie stanowiska pracy

12. Oglądanie pracy, nagradzanie – pochwała i wręczenie motywacyjnej naklejki.

13. Pracę umieszczamy na tablicy – Nasze prace.

PODSUMOWANIE I PROGNOZY W PRACY Z BADANYM

Chcąc skutecznie stymulować i ukierunkować rozwój dziecka trzeba z nim być, wspierać go w niepowodzeniach i cieszyć się jego zwycięstwami.
Nie wymaga wielkiego wysiłku na tym podłożu praca z dzieckiem bez ograniczeń rozwojowych.
Czyż nie naszym zadaniem ludzi dorosłych inteligentnych trwać i być przy słabych i potrzebujących?
To szczególnie osoby niepełnosprawne intelektualnie potrzebują naszej obecności, bliskości i akceptacji.
Zdobywanie i gromadzenie informacji o drugim człowieku. Poznawanie
i dawanie się poznać pozwala stwarzać obraz nasz i drugiej osoby. Jego rozwoju, zachowania, określić jego możliwości, trudności i braki.
Analiza drugiej osoby, poznanie czynników, które wyznaczają granice możliwości, bardzo często taką a nie inną linię rozwoju powinny dawać
do zrozumienia, kim my jesteśmy?
Tylko wtedy możemy o sobie powiedzieć, że jesteśmy ludźmi, kiedy zauważamy w każdej osobie drugiego człowieka. A możliwe jest to wtedy, gdy spróbujemy dogłębniej poznać drugą osobę zanim wydamy o niej sąd.
Dzięki analizie i badaniu tego przypadku wzbogaciłam się o dużo nowej wiedzy, która zapewne będzie mi pomocna nie tylko w pracy zawodowej,
ale i w codziennym życiu, pozwalając inaczej spoglądać na ludzi i otaczający ich świat – nasz świat.

SPIS WYKORZYSTANEJ LITERATURY
1. J. Bogucka, D. Żyro, Integracja dzieci niepełnosprawnych w polskiej szkole, Remedium Nr 10, 2006.
2. A. Clarke, M. Clarke, Upośledzenia umysłowe, Warszawa 1969.
3. J. Doroszewska, Pedagogika specjalna, Wrocław, 1981, 1989.
4. A. Firkowska – Mankiewicz, G. Szumski, Pedagogika Specjalna podręcznik akademicki, Warszawa 2008.
5. K. Gawlik, A. Zwierzchowska, Wychowanie fizyczne dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną, Katowice 2004.
6. R. Kijak, Niepełnosprawność intelektualna – między diagnozą a działaniem, http://irss.pl/wp-content/uploads/2012/09/Niepełnosprawność%20intele
ktualna%20-%20między%20diagnozą%20a%20działaniem.pdf.
7. K. Kirejczyk, (red), Upośledzenie umysłowe – pedagogika, Warszawa 1981.
8. J. Kostrzewski, I. Wald, Podstawowe wiadomości o upośledzeniu umysłowym, W: Upośledzenie umysłowe – pedagogika. (Red) K.Kirejczyk, Warszawa 1981.
9. J. Lausch-Żuk, Dzieci z głębszą niepełnosprawnością intelektualną, W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa 2005.
10. A. Maciarz, Mały leksykon pedagoga specjalnego Kraków 2005.
11. T. Majewski, Biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności, W: Szkoła Specjalna, 3/1997.
12. Z. Sękowska, Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Warszawa 1998.
13. J. Sowa, F. Wojciechowski, Proces rehabilitacji w kontekście edukacyjnym, Rzeszów 2001.
14. J. Wciórka, Postępy psychiatrii i neurologii, 1993, nr 2.
15. J. Wyczesany, Pedagogika upośledzonych umysłowo, Kraków, 1999, 20004.
16. A. Zawiślak A., Częstość występowania pojęć „upośledzenie umysłowe (mental retardation”) i „niepełnosprawność intelektualna (intellectual disability) „ we współczesnym piśmiennictwie (w:) J. Pańczyk (red), Forum pedagogów specjalnych XXI wieku. T. VII Łódź 2006.

17. M. Zima-Parjaszewska, Niepełnosprawność intelektualna, jako przesłanka dyskryminacji W: http:// www.tew.org.pl/userfiles/Seminaria/niepelnosprawnosc_%Intele
ktualna_MZima_TEA.pdf, 05.05.2015, Godz. 14:26
18. Projekt nowelizacji zrządzenia MEN z 4.10.1993 r., §15, w sprawie zasad organizowania opieki na uczniami niepełnosprawnymi, ich kształcenia w ogólnodostępnych ..., szkołach ...; Dz. Urz. MEN nr 9, poz. 36 z 1993 r.
19. Rozporządzenie MEN z 02.08.2013 zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych ..., w szkołach i oddziałach ogólnodostępnych ..., Dz.Urz. Nr 0, poz. 957.
20. Wielka Encyklopedia Powszechna PWN.