Realizacja celów pedeutologii według J. Szempruch w świetle wybranych 3 Listów do młodego nauczyciela M. Grzegorzewskiej i Duszy nauczycielstwa J. W. Dawida

Nauczyciel jest jednym z najstarszych zawodów na świecie. Termin ten od początku łączono z osobą, która nauczała, pełniła w wychowaniu dzieci funkcję edukacyjną. Zawód nauczyciela wyróżnia zwłaszcza udział w procesach uspołecznienia młodych pokoleń, przekazywania im życia kulturowego. Wraz z rozwojem społeczno-kulturowym zaczęto zadawać pytania: Kim powinien być nauczyciel? Szukano ideału nauczyciela posiadającego nie tylko wiedzę ale również walory osobowo- moralne. Zawód nauczyciela jest zawodem zaufania publicznego, jest zajęciem wywierającym szczególny wpływ na poszczególnych ludzi, całe ich grupy, wreszcie społeczeństwo. Współczesne ujęcie celów i wzorca osobowego nauczyciela jest konsekwencją wielu zmian i przeobrażeń w systemie oświaty i wychowania. Zmieniająca się nieustannie rzeczywistość szkolna, nowe potrzeby, dążenia, ewolucja celów, ideałów, dążność do przedmiotowości – niesie za sobą inne niż dotąd wyobrażenie co do nauczyciela – osoby kierującej procesem „formowania” współczesnego człowieka. Nowe czasy stwarzają warunki do kształtowania nowoczesnej osobowości nauczyciela, która łączy cenione, tradycyjne właściwości osobowościowe z wartościami i możliwościami, które otworzyła przed nami cywilizacja.
Jan Władysław Dawid za główne cechy osobowości nauczyciela „duszy” uważał miłość dusz ludzkich, potrzebę doskonałości, poczucie obowiązku i odpowiedzialności, wewnętrzną prawdziwość i moralną odwagę. Według Dawida cechą, która wywiera dominujący wpływ na kierunki i efektywność oddziaływania pedagogicznego nauczyciela – wychowawcy, jest osobliwy, emocjonalno-intelektualny stosunek do dziecka, zwany „miłością dusz ludzkich”. Jest to miłość, bo człowiek wychodzi poza siebie, troszczy się bezinteresownie, czyni coś drugiego dla drugiego. Jest to miłość dusz bo jej przedmiotem jest wewnętrzna duchowa treść człowieka jego dobra moralne, jego oświecenie i doskonalenie jako istoty duchowej – w ten sposób Dawid rozpatruje powołanie nauczycielskie.
Maria Grzegorzewska w pierwszym i drugim liście podkreśla, że współczesny nauczyciel staje się tym kto kształci, wychowuje i rozwija znajdujących się pod jego opieką uczniów. Od osoby nauczyciela zależy powodzenie w jego pracy w tym znaczeniu, że jako swoisty model stale obserwowany przez uczniów staje się dla nich wzorem lub antywzorem postępowania. Pożądanym wzorem staje się zwłaszcza wtedy gdy nie uważając się za nauczyciela doskonałego stale pracuje nad sobą jako człowiek. Natomiast w trzecim liście zauważamy, że miłość do ludzi, skłonność do społecznego oddziaływania, zdolności sugestywne, wyrażające się w emocjonalnym oddziaływaniu na innego człowieka są jednym z celów pracy i powołania nauczyciela.
Pedeutologia to wiedza o nauczycielach, o ich osobowościach, dotyczy również ich doboru do zawodu nauczycielskiego, kształcenia i doskonalenia oraz pracy zawodowej. Przenika tutaj wiedza z innych nauk, związki między pedagogiką pracy, socjologią, psychologią. Specyfika tego zawodu polega na tym, że nie da się określić konkretnych kompetencji wychowawczych czy zamkniętego systemu zasad, technik i metod działania, więc realizowanie celów pedeutologii według J. Szempruch wymaga od nauczyciela przestawienia się z rutynowego „przerabiania” materiału na twórcze, elastyczne podejście, świadome aktualnych potrzeb i możliwości konkretnych osób oraz grup. Dlatego też twórczość pedagogiczna powinna stać się integralnym celem i częścią pracy nauczyciela a jej rezultatem będą wytwory, czyli zmiany w treściach, formach i metodach, środkach oraz innych strefach działalności.
Podsumowując w świecie współczesnym znaczenie edukacji stale wzrasta, a jej rola staje się coraz trudniejsza. Rosną wymagania stawiane jednostce, a co za tym idzie rosną oczekiwania wobec nauczyciela. Przed szkołą stoi niezmiennie duży trud przygotowania młodego pokolenia do życia w świecie pluralizmu moralnych wartości i konieczności wyborów, których każdy człowiek musi dokonywać osobiście. Rolą edukacji jest przygotowanie do wyzwalania i budowania siły w człowieku. Stąd też współczesny nauczyciel powinien cały czas zwiększać swoje umiejętności.